Στ1 - 3ο ΔΣ Μαρμάρων

Επιρρήματα (χρονικά και τοπικά)

Είναι εύκολο να μάθουμε να βρίσκουμε τα επιρρήματα. Είναι (άκλιτες) λέξεις που απαντούν στο ερώτημα: πότε; πού; πώς; πόσο;

Επειδή είναι πολλά και δε γίνεται να τα μάθουμε απ' έξω, μπορούμε απλώς να μάθουμε ποια είναι η λειτουργία τους και πώς μπορούμε να τα βρίσκουμε.

Είναι τα παρακάτω:

• Χρονικά επιρρήματα: πότε, τώρα, τότε, πριν, μετά, σήμερα, αύριο, χτες, μεθαύριο, πέρ[υ]σι, φέτος, απόψε, αργά, νωρίς, οποτεδήποτε, όποτε, άλλοτε, κάποτε, ύστερα, έπειτα, επιτέλους, κιόλας, αμέσως, σπάνια, συχνά, τακτικά, πότε πότε κ.ά
• Τοπικά επιρρήματα: πού, εδώ, εκεί, πέρα, μακριά, κοντά, σιμά, δίπλα, μέσα, πάνω, κάτω, απέναντι, παντού, κάπου, πουθενά, ψηλά, χαμηλά, δεξιά, αριστερά, πλάι, γύρω, έξω, μεταξύ, αναμεταξύ, μπροστά, μπρος, πίσω, βόρεια, νότια, ανατολικά, δυτικά, χάμω κ.ά.

Παιχνίδια

• Κρυπτόλεξο: Βρίσκουμε τα κρυμμένα χρονικά επιρρήματα: https://wordwall.net/resource/99634036
• Κρυπτόλεξο: Βρίσκουμε τα κρυμμένα τοπικά επιρρήματα: https://wordwall.net/resource/99634258

Οι Προθέσεις και οι Εμπρόθετοι Προσδιορισμοί

Στο φυλλάδιο που είχαμε για τους τοπικούς (και τους χρονικούς) προσδιορισμούς πολλά παιδιά δυσκολεύτηκαν με τις προ-θέσεις. Όπως λέει το όνομά τους βρίσκονται πριν από κάτι. Τις χρησιμοποιούμε συνέχεια και σχηματίζουμε με αυτές εμπρόθετους προσδιορισμούς (ή αλλιώς "φράσεις με προθέσεις"). Είναι πολύ μικρές άκλιτες λεξούλες. Μπορούμε να μάθουμε σαν τραγουδάκι τις πιο συνηθισμένες από αυτές: με, σε, για, ως, προς, από.

Υπάρχουν στη Γραμματική:

Και σε Shorts στο Youtube:

Βέβαια, εμπρόθετους προσδιορισμούς μπορούμε να σχηματίσουμε και με τα εμπρόθετα άρθρα που είναι άρθρα που έχουν ενωθεί με προθέσεις: σε+τον = στον, σε+την = στην, σε+το = στο κτλ.

Υπάρχουν και κάποιες πιο σπάνιες προθέσεις που μας έρχονται από τα αρχαία ελληνικά (και το βιβλίο μας τις λέει "λόγιες"). Είναι οι εξής:

δια, εκ, επί, εν, περί, προ, υπέρ, υπό, ανά

Προσοχή, προσοχή! Δεν μπερδεύουμε τις προθέσεις με τους εμπρόθετους προσδιορισμούς: Οι προθέσεις είναι οι λεξούλες που μάθαμε παραπάνω. Οι εμπρόθετοι προσδιορισμοί είναι λεξούλες που σχηματίζουμε με τις προθέσεις + κάποιο ουσιαστικό και δηλώνουν κάτι (χρόνο, τόπο, τρόπο, αιτία κτλ.). 

Παράδειγμα: 

Πρόθεση: από (είναι μία λέξη)

Εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου: από το σπίτι (είναι ολόκληρη φράση)

Παιχνίδια για να τις μάθουμε καλά:

1. Εύκολο: επιλέγουμε τη σωστή πρόθεση: https://wordwall.net/resource/99632924
2. Πιο δύσκολο: ξεχωρίζουμε τις προθέσεις: https://wordwall.net/resource/99633557

Τα παραθετικά των επιθέτων

Στη γλώσσα μας χρησιμοποιούμε τα παραθετικά, για να συγκρίνουμε. Έχουν 3 βαθμούς:

α) Θετικό βαθμό. Είναι ο απλός βαθμός, στον οποίο συναντάμε τα επίθετα. Δείχνει ότι το ουσιαστικό έχει μία ιδιότητα.
Π.χ., Ο Κωνσταντίνος είναι ψηλός.

β) Συγκριτικό βαθμό. Τον χρησιμοποιούμε για να συγκρίνουμε δύο ουσιαστικά μεταξύ τους. Σχηματίζεται με την κατάληξη -τερος ή το επίρρημα "πιο" μπροστά από το επίθετο.
Π.χ. Ο Κωνσταντίνος είναι ψηλότερος από τον Μάριο.
ή
Ο Κωνσταντίνος είναι πιο ψηλός από τον Μάριο.

γ) Υπερθετικό βαθμό. Τον χρησιμοποιούμε:
1. για να ξεχωρίσουμε ένα ουσιαστικό σε μία ολόκληρη ομάδα. Τότε λέγεται Σχετικός Υπερθετικός βαθμός. Σχηματίζεται με τον Συγκριτικό και το Οριστικό Άρθρο μπροστά του.
Π.χ., Ο Κωνσταντίνος είναι ο ψηλότερος μαθητής της τάξης.

2. για να δείξουμε ότι ένα ουσιαστικό έχει μία ιδιότητα σε μεγάλο βαθμό. Τότε λέγεται Απόλυτος Υπερθετικός βαθμός. Σχηματίζεται με την κατάληξη -τατος ή το επίρρημα "πολύ" μπροστά από το επίθετο.
Π.χ., Ο Κωνσταντίνος είναι ψηλότατος.
ή
Ο Κωνσταντίνος είναι πολύ ψηλός.

Υπάρχουν αρκετές εξαιρέσεις που πρέπει να γνωρίζουμε:

α) Υπάρχουν 2 επίθετα που έχουν μόνο Συγκριτικό και Υπερθετικό βαθμό:
ανώτερος - ανώτατος, κατώτερος - κατώτατος

β) Κάποια επίθετα δεν έχουν καθόλου Συγκριτικό και Υπερθετικό βαθμό:
ξύλινος, ελεύθερος, υπέροχος, γερμανικός, χθεσινός κτλ. Δείχνουν είτε μία αφηρημένη έννοια, είτε μία έννοια που δε συγκρίνεται (καταγωγή, χρόνο κτλ.)

γ) Κάποια σχηματίζουν τα παραθετικά τους με διαφορετικές λέξεις. Αυτά λέγονται "Ανώμαλα παραθετικά":

Αυτά θα πρέπει να τα μάθουμε απ' έξω (αν και τα έχουμε κάνει τόσες επαναλήψεις που σίγουρα τα ξέρουμε).

Τέλος, υπάρχουν και τα επίθετα σε -ης -ης -ες που κλίνονται δύσκολα, επειδή μας έρχονται απευθείας από την αρχαία Ελλάδα. Αυτά σχηματίζουν τον Συγκριτικό και τον Υπερθετικό με τις καταλήξεις -έστερος -έστατος:

ευτυχής - ευτυχέστερος - ευτυχέστατος

υγιής - υγιέστερος - υγιέστατος

συνεπής - συνεπέστερος - συνεπέστατος.

Και κάτι ακόμη: Παραθετικά έχουν και τα επιρρήματα που σχηματίζονται από επίθετα:

όμορφος --> όμορφα (Περάσαμε όμορφα)

καλός --> καλά (Είμαι καλά)

γρήγορος - γρήγορα (Τρέχει γρήγορα)

Για να δούμε την τελευταία πρόταση με το επίρρημα σε Συγκριτικό βαθμό:

Τρέχει γρηγορότερα από εμένα.  --> Το "γρηγορότερα" είναι επίρρημα σε συγκριτικό βαθμό.

Τρέχει πολύ γρήγορα. --> Το "πολύ γρήγορα" είναι επίρρημα σε υπερθετικό βαθμό.

Φύλλο εργασίας για τα παραθετικά: https://files.e-me.edu.gr/s/Q6ZR8azWYK5sYdT

Παιχνίδια εξάσκησης

1. Επιλέγουμε το κατάλληλο παραθετικό: https://wordwall.net/resource/101806195
2. Βρίσκουμε τον βαθμό του επιθέτου: https://wordwall.net/resource/101806716

dokimi – gpt