Όλοι προετοιμάζονται για τη γέννηση του Χριστού, τα ρεβεγιόν έχουν την τιμητική τους ενώ οι οικογένειες και οι παρέες μεγαλώνουν και οι δρόμοι και οι πλατείες φωτίζονται και πλημμυρίζουν από κόσμο. Κάθε περιοχή έχει αυτές τις ημέρες τα δικά της ξεχωριστά έθιμα. Στην Ήπειρο πέρα από τα καθιερωμένα υπάρχουν και μερικά έθιμα που έχουν αρχίσει να φθείρονται με το πέρασμα των χρόνων.
Φωτιές, κουδούνες, τυχερά παιχνίδια, αγιοβασιλιάτικα καραβάκια και χριστουγεννιάτικα δέντρα, μεταμφιέσεις και καλικάντζαροι, δίνουν αυτές τις ημέρες το δικό τους ξεχωριστό χρώμα σε όλες τις περιοχές της ελληνικής επικράτειας.
ΤΟ ΠΑΝΤΡΕΜΑ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ
Την παραμονή των Χριστουγέννων σε πολλά μέρη της Ελλάδας «παντρεύουν», τη φωτιά. Παίρνουν ένα ξύλο με θηλυκό όνομα και ένα με αρσενικό όνομα, συνήθως από αγκαθωτά δέντρα. Τα αγκαθωτά δέντρα, κατά τη λαϊκή αντίληψη, απομακρύνουν τα δαιμονικά όντα, όπως τους καλικάντζαρους. Στη Θεσσαλία, επιστρέφοντας από την εκκλησία στο σπίτι, τα κορίτσια βάζουν παραδίπλα στο αναμμένο τζάκι κλωνάρια κέδρου που τα ξεδιαλέγουν, ενώ τα αγόρια τοποθετούν κλαδιά από αγριοκερασιά. Τα μικρά αυτά κλαδιά δέντρων αντιπροσωπεύουν τις προσωπικές τους επιθυμίες για την πραγματοποίηση μιας όμορφης ζωής. Φροντίζουν μάλιστα τα κλαδιά αυτά να είναι λυγερά και παρακολουθούν με ενδιαφέρον ποιο κλωνάρι θα καεί πρώτο, καθώς λένε πως αυτό είναι καλό σημάδι για το κορίτσι ή το αγόρι, αντίστοιχα, και συγκεκριμένα πως θα είναι αυτό που θα παντρευτεί πρώτο.
EΛΑ, EΧΟΥΜΕ ΓΟΥΡΟΥΝΟΧΑΡA»
Η προετοιμασία για το σφάξιμο του γουρουνιού γινόταν με εξαιρετική φροντίδα, ενώ επακολουθούσε γλέντι μέχρι τα ξημερώματα, για να επαναληφθεί η ίδια διαδικασία την επόμενη και τη μεθεπόμενη μέρα. Τρεις-τέσσερις συγγενικές οικογένειες καθόριζαν με τη σειρά ποια ημέρα θα έσφαζε το γουρούνι της. Για κάθε σφαγή μεγάλου γουρουνιού απαιτούνταν 5-6 άνδρες, εκτός των παιδιών, που είχαν ηλικία πολλές φορές 20-25 ετών. Επειδή όμως η όλη εργασία είχε ως επακόλουθο το γλέντι και τη χαρά, γι’ αυτό και η ημέρα αυτή καθιερώθηκε ως «γουρουνοχαρά ή γρουνουχαρά».
Αν είστε στην Ελλάδα, σίγουρα θα δείτε στα ζαχαροπλαστεία και τους φούρνους αυτά τα υπέροχα γλυκά! Δοκιμάστε τα! Το γεύμα των Χριστουγέννων επίσης θέλει την ετοιμασία του. Βεβαίως η γεμιστή γαλοπούλα έχει επικρατήσει, αλλά το παραδοσιακό φαγητό της ημέρας αυτής είναι το χοιρινό. Παλιότερα, μάλιστα, υπήρχε στα χωριά η συνήθεια να μεγαλώνει κάθε οικογένεια ένα γουρουνάκι, για να το σφάξει λίγο πριν τα Χριστούγεννα για το εορταστικό τραπέζι. Στις 31 Δεκεμβρίου επίσης φτιάχνουμε την Βασιλόπιτα. Μία γλυκιά πίτα για τον Άγιο Βασίλη που έρχεται τα ξημερώματα της Πρωτοχρονιάς, για να φέρει τα δώρα. Μέσα στην πίτα βάζουμε ένα φλουρί. Όποιος βρει το φλουρί έχει μεγάλη τύχη την χρονιά που έρχεται!
Τα κάλαντα των Χριστουγέννων
Στις 24 Δεκεμβρίου, αν είστε στην Ελλάδα, μην ξαφνιαστείτε, αν σας χτυπήσουν το κουδούνι νωρίς το πρωί! Είναι τα παιδιά που ήρθαν για να σας πουν τα κάλαντα! Την παραμονή των Χριστουγέννων, τα παιδιά πάνε στα σπίτια για να τραγουδήσουν για την γέννηση του Χριστού κρατώντας τρίγωνα! Ανοίξτε τους, γιατί θεωρείται καλή τύχη για το σπίτι. Θα σας ρωτήσουν «Να τα πούμε;» και εσείς θα απαντήσετε «Να τα πείτε!». Όταν τελειώσουν, δώστε τους ένα χαρτζιλίκι!
ΟΙ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΦΟΥΦΟΥΔΕΣ
Με παραδοσιακές φουφούδες και την επίσκεψη του Καππαδόκη Αη Βασίλη γιορτάζονται τα Χριστούγεννα στην πόλη της Καβάλας. Το εμπορικό κέντρο της πόλης την παραμονή των Χριστουγέννων θυμίζει μια μεγάλη ψησταριά. Στους περισσότερους πεζόδρομους, αλλά και στα πεζοδρόμια, οι έμποροι στήνουν υπαίθριες ψησταριές, τις λεγόμενες φουφούδες και προσφέρουν σε όλους τους περαστικούς ψητά κρέατα και ντόπιο κόκκινο κρασί.
TΟ ΣΠΑΣΙΜΟ ΤΟΥ ΡΟΔΙΟΥ
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει. Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας -δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του- και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι για να κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι.
Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες του παντού και ταυτόχρονα λέει: “με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη χρονιά”. Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν αν οι ρώγες είναι τραγανές και κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.
Πριν από 50 χρόνια, δηλαδή έως και την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία, συναντούσαμε το καραβάκι σε πολλά ελληνικά σπίτια και στα χέρια των παιδιών που έλεγαν τα κάλαντα. Σήμερα, η παράδοση αυτή τείνει να εξαφανιστεί, μιας και έχει αντικατασταθεί από το ξενόφερτο έλατο.