Οι Τζαμάλες

Τζαμάλες(ενικός:τζαμάλα) είναι ο ιδιότυπος συνοικιακός εορτασμός της αποκριάς που αναβιώνει κάθε χρόνο στα Γιάννενα. Στην πλατεία της κάθε συνοικίας μέσα σε έναν κύκλο από άμμο, τοποθετούνται κούτσουρα και μικροί κορμοί δέντρων και ανάβεται φωτιά που καίει μέχρι το πρωί της Καθαράς Δευτέρας. Γύρω από τις τζαμάλες, σύμφωνα με τι έθιμο, στήνεται ένα μεγάλο ολονύκτιο γλέντι με χορό, κρασί και ζεστή φασολάδα. Οι μεταμφιεσμένοι χορεύουν γύρω τους, σε διπλές και τριπλές σειρές μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Οι συνοικίες έτσι συναγωνίζονται για το ποια γειτονιά θα κάνει την καλύτερη αποκριάτικη γιορτή.

Κάθε γειτονιά των Ιωαννίνων και κάθε χωριό του Νομού Ιωαννίνων έχει την δική του Τζαμάλα. Οι πιο δημοφιλής Τζαμάλες είναι της Καραβατιάς, του κάστρου, στα Λακκώματα, Πλατανάκια, η Λούτσα. Η δημοφιλέστερη από τους επισκέπτες και τους ντόπιους και η φωτιά μέσα στο κάστρο, από νωρίς το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ οι νέες και οι νέοι χορεύουν αρχικά παραδοσιακούς χορούς και αργότερα μετατρέπουν την περιοχή σε υπαίθριο κλαμπ.
Η λέξη Τζαμάλα προέρχεται από την αντίστοιχη αραβική λέξη που σημαίνει καμήλα . Γι' αυτό, ιστορικά, στα λαϊκά δρώμενα του εθίμου της Τζαμάλας, τα οποία αποτελούν επί της ουσίας, μορφές λαϊκού θεάτρου, απαντά πάντοτε η μεταμφίεση της καμήλας με μόνιμο συνοδό τον τζαμαλάρη.

Το έθιμο ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία των ζωομορφικών μεταμφιέσεων των Βαλκανίων , όπου κυριαρχούν η καμήλα και η αρκούδα και σχετίζονται με τη γονιμότητα. Εντάσσεται στα δρώμενα που, κατά την λαϊκή παράδοση, περιλαμβάνουν μαγικής υφής τελετουργικές πράξεις που παραμπέμπουν στον συμβολισμό της σποράς και της βλάστησης της γης.

Η μεταμφίεση της καμήλας, ιστορικά, είναι γνωστή σε όλη τη Ν.Α Ευρώπη ως και την Αυστρία και εντάσσεται στα δρώμενα και μασκαρέματα της Αποκριάς. Ωστόσο στον χώρο της Θράκης, το έθιμο της Τζαμάλας αρκετά νωρίς ξέφυγε από την καρναβαλική του υφή και συνδέθηκε με πανάρχαιος δοξασίες, έθιμα, δρώμενα και τελετουργικά αγροτικής μαγείας. Η μεταμφίεση της καμήλας κατά την περίοδο των Αποκριών παρέμεινε στον Πόντο, τη Δυτική Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Αυστρία και τη Σλοβενία, ενώ σε αλλαγές περιοχές, όπως στην Πετρούσα Δράμας, η μεταμφίεση απαντά στην περίοδο του Δωδεκαήμερο 7-8 Ιανουαρίου.

Ένα βίντεο από τις Τζαμάλες.