Η μεσογειακή φώκια μοναχός (Monachus monachus),  είναι το ένα από τα δύο εναπομείναντα είδη φώκιας μοναχού της οικογένειας των Φωκιδών.

Παλαιότερα ήταν εξαπλωμένη σε όλες τις ακτές της Μεσογείου, της Μαύρης Θάλασσας και του ανατολικού Ατλαντικού ωκεανού.

Σήμερα, με αριθμό μικρότερο από 600 ζώα, συγκαταλέγεται στα σπανιότερα και πλέον απειλούμενα είδη του πλανήτη και χαρακτηρίζεται ως κρισίμως κινδυνεύον με αφανισμό από τη Διεθνή Ένωση Προστασίας της Φύσης.

Ο μισός περίπου πληθυσμός, γύρω στα 250-300 άτομα, ζει στην Ελλάδα. Η Μεσογειακή φώκια στις μέρες μας είναι ένα από τα σπανιότερα θηλαστικά της Ευρώπης. Με τα ψάρια των θαλασσών να έχουν υποστεί
δραματική μείωση, κινδυνεύει από έλλειψη τροφής.

Παγιδεύεται συχνά στα αλιευτικά εργαλεία, όπου μπορεί να τραυματιστεί ή/και να θανατωθεί, ενώ
ειδικά τα νεαρά φωκάκια - που δεν έχουν μάθει ακόμα να κολυμπούν - μπορεί να τραυματιστούν θανάσιμα από τα «δίχτυα φαντάσματα» που ξεμένουν στον βυθό της θάλασσας. Όπως και όλα τα θαλάσσια θηλαστικά, κινδυνεύει επίσης από τη ρύπανση των θαλασσών, την όχληση από τα σκάφη και την κλιματική
κρίση. Φανταστείτε μόνο να ανέβει η στάθμη της θάλασσας και να χαθούν από τον χάρτη οι σπηλιές όπου γεννά και γαλουχεί τα μικρά της.

Αν και η επιστημονική της ονομασία, Monachus monachus, μπορεί να παραπέμπει στη μοναχικότητα, το όνομά της στην πραγματικότητα το οφείλει στις… χαρακτηριστικές δίπλες που κάνει ο λαιμός της και θυμίζουν το ράσο των καπουτσίνων μοναχών. Η εμβληματική για τη θάλασσά μας Μεσογειακή φώκια, είναι ένα ντροπαλό, παράκτιο ζώο με ιδιαίτερη αγάπη σε υποβρύχιες σπηλιές και απομονωμένες παραλίες, καθώς εκεί γεννά και θηλάζει τα μικρά της.

Μπορεί να κολυμπήσει πολύ μεγάλες αποστάσεις μέσα σε λίγες εβδομάδες ή μήνες, ενώ
καταδύεται στα 170 μέτρα, αναζητώντας ψάρια και κατά κύριο λόγο χταπόδια, που είναι η αγαπημένη της τροφή.
Προστατευόμενες του Ποσειδώνα και του Απόλλωνα, από τις αρχαίες καταγραφές γνωρίζουμε ότι οι Μεσογειακές φώκιες ζούσαν σε μεγάλες αποικίες κατά μήκος ολόκληρης της Μεσογείου.

Η εικόνα αυτή σήμερα είναι δυστυχώς σπάνια, καθώς έχουν απομείνει μόλις 600 περίπου ζώα σε όλο τον κόσμο.