ΚΑΘΑΡΗ ΔΕΥΤΕΡΑ – ΧΑΡΤΑΕΤΟΙ

Το έθιμο του πετάγματος του χαρταετού

Ο χαρταετός είναι μια ελαφριά κατασκευή, σκοπός της οποίας είναι να πετά με τη βοήθεια του αέρα. Ο χαρταετός κρατιέται από αυτόν που τον πετά μέσω της καλούμπας, ενός λεπτού σχοινιού.

Η συνήθεια του πετάγματος χαρταετού προέρχεται πιθανότατα από την Κίνα. Είναι δημοφιλής σήμερα στην Κίνα, στην Ιαπωνία, στην Ινδία, στην Ταϊλάνδη και στο Αφγανιστάν. Στην Ελλάδα το πέταγμα του χαρταετού είναι μέρος των εθίμων της Καθαράς Δευτέρας και συγκεκριμένα του υπαίθριου εορτασμού της - τα λεγόμενα κούλουμα. Ο σκελετός των χαρταετών κατασκευάζεται από καλάμι, ελαφρύ ξύλο ή από πλαστικό, ενώ το μέρος που φέρνει αντίσταση στον αέρα από πλαστικό φύλλο ή χαρτί.

Σημαντικά σημεία του χαρταετού για επιτυχημένο πέταγμα είναι:

• τα ζύγια της καλούμπας
• τα ζύγια της ουράς
• το μέγεθος της ουράς

Οι χαρταετοί φτιάχνονται σε τεράστια ποικιλία σχημάτων. Παραδοσιακό σχήμα στην Ελλάδα είναι αυτό με τον εξάγωνο σκελετό.

Ο πρώτος «χαρταετός» στην αρχαία Ελλάδα

Σύμφωνα με τον ειδικό ερευνητή, η «τεχνολογία» του χαρταετού, παρότι κινεζικής προέλευσης, δεν ήταν τελείως άγνωστη στους αρχαίους Έλληνες.

Για παράδειγμα, ο Αρχύτας ο Ταραντίνος – φιλόσοφος, πολιτικός, μαθητικός, εφευρέτης και μηχανικός – είχε καταφέρει να κατασκευάσει την πρώτη αυτόνομη πτητική μηχανή, παγκοσμίως.

Επρόκειτο για μία ιπτάμενη κατασκευή με πανί, η οποία προσομοίαζε με σαΐτα.  Το ημερολόγιο τότε έγραφε 4ος αιώνας π.Χ.

Την ίδια ώρα, οι αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει αγγεία και άλλους είδους ευρήματα, τα οποία αναπαριστούν διάφορους τύπους ιπτάμενων αντικειμένων και σαΐτων όπως υπάρχει και ελληνικό αγγείο της κλασικής εποχής με παράσταση κόρης, η οποία κρατά στα χέρια της μια μικρή λευκή σαΐτα (είδος αετού) με το νήμα της, έτοιμη να την πετάξει.

Πώς ήρθε στην Ευρώπη

Σταδιακά, και από τον 17ο αιώνα - με την ανάπτυξη των διεθνών εμπορικών δρόμων αλλά και τη σύσφιγξη των διμερών εμπορικών σχέσεων - αρχίζει και φθάνει ο χαρταετός και στην Ευρώπη.  Ο Μάρκο Πόλο γυρίζοντας από τα ταξίδια του, φέρνει το χαρταετό στην Ευρώπη του Μεσαίωνα.  Από την πρώτη στιγμής, καθίσταται «αγαπητός» σ΄ όλα τα τότε μεγάλα ευρωπαϊκά αστικά κέντρα και συνδέεται κυρίως, με την περίοδο της Άνοιξης και του Πάσχα. Όμως, από τη στιγμή που πρόκειται για ένα εισαγόμενο έθιμο, ο κάθε λαός και η κάθε γεωγραφική περιοχή το ενέταξε σε διαφορετικές παραστάσεις, σε διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο. Στην Ισπανία, για παράδειγμα, ο χαρταετός είναι ένα παιχνίδι χαράς για την ημέρα του… Πάσχα.

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος.....πετούσε χαρταετό

Στα μέσα του Ιούνη του 1752 ο πολιτικός και επιστήμονας Βενιαμίν Φραγκλίνος, πέταξε το διασημότερο χαρταετό στην ιστορία της ανθρωπότητας: αυτόν με τον οποίο απέδειξε ότι ο κεραυνός δεν είναι τίποτα άλλο από στατικός ηλεκτρισμός.

Διαφορετικές ονομασίες για τον χαρταετό από τόπο σε τόπο

Δεν λείπουν δε, και οι διαφορετικές ονομασίες ανά γεωγραφική περιοχή. Ενδεικτικά, ο χαρταετός στη Σμύρνη είχε το όνομα «τσερκένια», στον Πόντο «πουλία», στη Θράκη «πετάκια», στην ηπειρωτική Ελλάδα «αετός», «μύλος», «ψαλίδα», «άστρα» και «φωτοστέφανο», ενώ στο Ιόνιο «φυσούνα».

Ποιο το έθιμο του χαρταετού στην Κίνα;

Κατασκευάζουμε τον δικό μας χαρταετό

Οι επόμενες εικόνες είναι για να πάρετε ιδέες και να φτιάξετε τον δικό σας χαρταετό από χαρτόνι!!

ΠΟΙΗΜΑ της Ρ. Καρθαίου

Κάθε Καθαρή Δευτέρα                                                                                                                                                                           ανοιξιάτικέ μου αέρα,                                                                                                                                                                           στα παιδιά μας λες: εντάξει                                                                                                                                                                    ο αετός σας θα πετάξει.

Φύσα αγέρα λεβεντιά                                                                                                                                                                          παίξ’ αετό με τα παιδιά                                                                                                                                                                    φεύγει ο αετός ψηλά                                                                                                                                                                              και στον άνεμο μιλά.

Φρρρ! Ακολουθούν κι άλλοι,                                                                                                                                                                 πιο μικροί και πιο μεγάλοι.                                                                                                                                                                Ένας χάρτινος στρατός                                                                                                                                                                  ξάφνου κολυμπάει στο φως.

Του αγέρα οι καλεσμένοι,                                                                                                                                                                       τα πολύχρωμα ντυμένοι,                                                                                                                                                                     παν σε ουρανού γιορτάσι,                                                                                                                                                    σκουλαρίκια, ουρά, κεφάλι.

Φύσα, λεβεντιά μου αγέρα!                                                                                                                                                                Κάθε Καθαρή Δευτέρα,                                                                                                                                                                        των παιδιών ψυχή και νους                                                                                                                                                  χαρταετούς στους ουρανούς.

Αποκριάτικες δραστηριότητες - Ιστοσελίδα