Τι είναι η φιλοσοφία για παιδιά;

Η φιλοσοφία για παιδιά (philosophy for children - P4C) παρουσιάστηκε ως μια μορφή εφαρμοσμένης φιλοσοφίας στην εκπαίδευση από τον αμερικάνο φιλόσοφο Matthew Lipman στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Κατά τον Lipman, η φιλοσοφία είναι ένα κατάλληλο εργαλείο ενθάρρυνσης της περιέργειας των παιδιών, η οποία συχνά εκδηλώνεται μέσα από τη διατύπωση ερωτήσεων και μέσα από την ανάπτυξη των ανώτερων γνωστικών δεξιοτήτων τους (higherorderthinking). Ανώτερες γνωστικές δεξιότητες των παιδιών αφορούν την ανάπτυξη της κριτικής, δημιουργικής, ενσυναισθητικής και συνεργατικής τους σκέψης (critical, creative, caringand collaborative thinking). Προκειμένου τόσο οι μαθητές όσο και οι δάσκαλοι να εξοικειωθούν με τη φιλοσοφία, ο Lipman απέφυγε την προώθηση φιλοσοφικών κειμένων, αντιθέτως, εμπνεόμενος από τους πλατωνικούς διαλόγους, παρήγαγε μια σειρά από νουβέλες για μαθητές ηλικίας 4-13 ετών. Οι νουβέλες αυτές περιγράφουν την καθημερινή ζωή μιας ομάδας παιδιών (αντίστοιχης ηλικίας των αναγνωστών) μαζί με τις σκέψεις τους και τα ερωτήματά τους που είναι κυρίως φιλοσοφικά. Επίσης, ο Lipman συνόδευσε τις νουβέλες με εγχειρίδια, τα οποία εξηγούν στους εκπαιδευτικούς πώς να εντοπίσουν και να επεξεργαστούν στην τάξη με τους μαθητές διάφορες φιλοσοφικές έννοιες. Παράλληλα, αντλώντας από τους πραγματιστές φιλόσοφους, Charles Pierce και John Dewey, o Lipman εισήγαγε την ιδέα της κοινότητας έρευνας (‘community of enquiry’) ως το φυσικό περιβάλλον μέσα στο οποίο τα παιδιά μετατρέπονται από παθητικοί μαθητές σε ενεργούς και συνεργατικούς ερευνητές, οι οποίοι κατασκευάζουν τη γνώση και αποδεικνύουν την αλήθεια της μέσω της αμοιβαίας συμφωνίας μεταξύ τους για το τι είναι αληθινό και τι όχι, έστω κι αν αυτό έχει μόνο προσωρινή ισχύ. Ο δάσκαλος σε αυτή την κοινότητα έρευνας δεν είναι ο κάτοχος και μεταλαμπαδευτής της γνώσης στους μαθητές, αντιθέτως είναι εκείνος που διευκολύνει τον φιλοσοφικό διάλογο (facilitator) μεταξύ των παιδιών, με το να κάνει ανοιχτές ερωτήσεις, να ζητά διευκρινίσεις και να δημιουργεί ένα υποστηρικτικό μαθησιακό περιβάλλον.  Η φιλοσοφία για παιδιά του Lipman έχει διευρυνθεί, εμπλουτιστεί και αποτελέσει αντικείμενο θεωρητικής και πρακτικής έρευνας σε παγκόσμια κλίμακα. Υπάρχει επίσης μια μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τη φιλοσοφία που γίνεται για τα παιδιά στη φιλοσοφία μετα παιδιά. Η πρόθεση με υπογραμμίζει τον επικοινωνιακό χαρακτήρα της φιλοσοφίας ο οποίος προϋποθέτει ότι τα παιδιά είναι εξίσου ικανά και υπεύθυνα για τη παραγωγή φιλοσοφίας αντί για απλή « κατανάλωση» της φιλοσοφίας που έχει ήδη ετοιμαστεί για αυτά από τους ενήλικους. Μια τέτοια μετατόπιση έχει ως αποτέλεσμα τη χρήσηπλέον μιας ευρείας ποικιλίαςδιαφορετικών ερεθισμάτων (π.χ. εικονογραφημένα βιβλία) καθώς και μεθόδων ή τρόπων του φιλοσοφείν με τα παιδιά.