Κεφάλαιο 4

Κείμενο από μετάφραση (Παράγραφοι 1-4)

 

filologikigonia.gr/ekpaidefsi/defterovathmia-ekpaidefsi/lykeio/107-a-lykeiou/arxaia/theoria/608-ksenofontas-llinika-analysi

 

 

Μετά το θάνατο του Θηραμένη, τίποτα δεν εμπόδιζε πλέον τους Τριάκοντα να κυβερνήσουν τυραννικά και χωρίς φόβο. Εξέδωσαν λοιπόν διαταγή με την οποία απαγορευόταν στους πολίτες που δε συμπεριλαμβάνονταν στον κατάλογο των τριών χιλιάδων ολιγαρχικών να εισέρχονται στην Αθήνα. Μάλιστα τους έδιωχναν από την ύπαιθρο και έπαιρναν τα κτήματά τους. Πολλοί τότε κατέφυγαν στα Μέγαρα και στη Θήβα.

Ο εξόριστος στη Θήβα Θρασύβουλος οργάνωσε μικρή εθελοντική στρατιωτική δύναμη από εβδομήντα περίπου δημοκρατικούς και μ'  αυτούς κατέλαβε το φρούριο της Φυλής στην Πάρνηθα. Οι Τριάκοντα έσπευσαν να τον αντιμετωπίσουν με τους τρισχιλίους και τους ιππείς. Όταν έφτασαν εκεί, μερικοί θρασείς νέοι επιτέθηκαν στο φρούριο της Φυλής, αλλά αποκρούσθηκαν. Και ενώ οι Τριάκοντα σχεδίαζαν να αποκλείσουν με τείχος το φρούριο για να τους αναγκάσουν να παραδοθούν, έπεσε πολύ χιόνι όλη τη νύχτα και την επόμενη ημέρα κι έτσι αναγκάστηκαν να γυρίσουν πίσω στην Αθήνα. Άφησαν όμως εκεί κοντά τους φρουρούς από τη Λακωνία και τους ιππείς  δύο φυλών, για να επιβλέπουν και να εμποδίζουν τις κινήσεις του Θρασύβουλου.

Θεματικό κέντρο ενότητας: Μετά το θάνατο του Θηραμένη οι Τριάκοντα αποθρασύνονται τελείως, εκδιώκουν πολλούς από τη γη τους και αφαιρώντας  τις περιουσίες τους τους αναγκάζουν να καταφύγουν στις γειτονικές πόλεις.

Ο δημοκρατικός  Θρασύβουλος, ξεκινώντας από τη Θήβα, καταλαμβάνει το φρούριο της Φυλής.

• Τέτοιος...Θηραμένη: ο Ξενοφών στα Ἑλληνικά του δίνει μεγάλη έκταση και σημασία στη θανατική καταδίκη του Θηραμένη. Ίσως ήταν μια χαρακτηριστική περίπτωση που έδειχνε το ήθος και τις ακρότητες των Τριάκοντα και την παρακμή του αθηναϊκού μεγαλείου.

Η ομάδα των «σκληρών» του καθεστώτος των Τριάκοντα επικράτησε. Η σκληρότητα του καθεστώτος έφτασε σε ακραίες μορφές: διώξεις πολιτών, καταπάτηση περιουσιών από τους οπαδούς της τυραννίας, εκτελέσεις.

• όχι μόνο απαγόρευσαν...τη γη τους: οι Τριάκοντα απαγόρευσαν στους πολίτες που δεν συμπεριλαμβάνονταν στον κατάλογο των τριών χιλιάδων έμπιστων ολιγαρχικών να εισέλθουν στην πόλη των Αθηνών. Όσοι είχαν υποστεί διώξεις στην ύπαιθρο της Αττικής, δεν επιτρεπόταν άλλωστε να μπουν στο κέντρο της πόλης, κατέφευγαν στον Πειραιά. Στην περιοχή του Πειραιά από δεκαετίες είχε διαμορφωθεί παράδοση δημοκρατικής πλειοψηφίας, την οποία συγκροτούσαν τα πληρώματα του στόλου, οι έμποροι, οι ναυτικοί και οι μέτοικοι.
• τα Μέγαρα και η Θήβα γέμισαν πρόσφυγες: ο Ξενοφών περιγράφει ειρωνικά την κατάσταση. Οι Τριάκοντα, με τις ακρότητές τους, γέμισαν και τα Μέγαρα και τη Θήβα από αυτούς που απομακρύνονταν από την Αττική, από πολιτικούς πρόσφυγες. Όσο μεγάλωνε το κύμα των φυγάδων, άρχισε να διαφαίνεται ο κίνδυνος για το τυραννικό καθεστώς: να οργανωθούν ένοπλες ομάδες πολιτικών προσφύγων. Για να προλάβουν τέτοιο ενδεχόμενο οι Σπαρτιάτες, εξέδωσαν αυστηρή διαταγή να οδηγούνται οι φυγάδες Αθηναίοι πίσω στην Αθήνα από κάθε πόλη- κράτος και να θεωρούνται παραβάτες όσοι φέρουν εμπόδια σ` αυτούς που προσπαθούν να τους φέρουν πίσω. Οι Θηβαίοι, όμως, με αντιψηφίσματα δήλωναν πως τα σπίτια της Θήβας ήταν ανοιχτά για κάθε Αθηναίο πρόσφυγα.
• Θρασύβουλος: Αθηναίος πολιτικός και στρατιωτικός, θερμός υποστηρικτής του δημοκρατικού πολιτεύματος. Στη μεταρρύθμιση του 411 π.Χ. αντέδρασε κατά των Τετρακοσίων και συνέβαλε αποφασιστικά στο να μην τους αναγνωρίσει και υποστηρίξει ο αθηναϊκός στόλος που βρισκόταν στη Σάμο. Ως ένας από τους αρχηγούς του στόλου έλαβε μέρος σε πολλές ναυμαχίες κατά των Πελοποννησίων, όπως στη ναυμαχία κοντά στη Κύζικο το 410 π.Χ., στην οποία οι Αθηναίοι συνέτριψαν το στόλο των Λακεδαιμονίων. Στην περίοδο των Τριάκοντα τυράννων εξορίστηκε και κατέφυγε στη Θήβα. Εκεί οργάνωσε με τους δημοκρατικούς φυγάδες μικρή εθελοντική στρατιωτική δύναμη και μ'  αυτή κατέλαβε  το φρούριο της Φυλής που βρισκόταν στην Πάρνηθα. Έχοντας το φρούριο αυτό ο Θρασύβουλος ως ορμητήριο, κατέλαβε τον Πειραιά, τη Μουνιχία και άλλες περιοχές και εισήλθε θριαμβευτικά στην Αθήνα. Αποκατέστησε τη δημοκρατία στην Αθήνα και έδωσε αμνηστία στους πολιτικούς του αντιπάλους.
• από τη Θήβα: αξιοσημείωτο είναι ότι οι Θηβαίοι, οι οποίοι στο πελοποννησιακό συνέδριο της Σπάρτης παρουσιάστηκαν σκληροί απέναντι στους Αθηναίους, υποδέχονται τώρα και βοηθούν τους Αθηναίους φυγάδες.
• Φυλή: σημερινό Αργυρόκαστρο
• το ιππικό: οι ιππείς ήταν πάντοτε αριστοκρατικοί
• οι Τριάντα...να γυρίσουν πίσω στην πόλη: το χιόνι που ξαφνικά έπεσε τη νύχτα ανάγκασε τους Τριάκοντα να επιστρέψουν στην πόλη άπρακτοι. Έτσι το σχέδιό τους να χτίσουν τείχος γύρω από το φρούριο και να αναγκάσουν τους «επαναστάτες» να παραδοθούν δεν υλοποιήθηκε.

 

 

Κείμενο από μετάφραση (Παράγραφοι 5-10)

    Οι δημοκρατικοί πολίτες, μόλις έμαθαν το εγχείρημα του Θρασύβουλου, έτρεξαν να τον ενισχύσουν, αποδεικνύοντας έτσι την έντονη αντίδρασή τους προς το τυραννικό καθεστώς των Τριάκοντα. Με εφτακόσιους περίπου άνδρες ο Θρασύβουλος κατέβηκε τη νύχτα από το λόφο της Φυλής και στρατοπέδευσε πολύ κοντά στους φρουρούς των Τριάκοντα, στο στρατόπεδο των οποίων  υπήρχε αρκετή ακαταστασία. Μόλις ξημέρωσε, οι άνδρες του Θρασύβουλου επιτέθηκαν εναντίον τους αιφνιδιαστικά και σκότωσαν αρκετούς οπλίτες και ιππείς. Μερικοί μάλιστα απ'  αυτούς κοιμούνταν ακόμη.

Αφού έστησαν τρόπαιο και μάζεψαν όσα όπλα και άλλα αντικείμενα είχαν πέσει στα χέρια τους, γύρισαν στο φρούριο της Φυλής. Και οι ιππείς από την Αθήνα, που  έσπευσαν σε βοήθεια των φρουρών των Τριάκοντα, ήρθαν αργά κα δε συνάντησαν τους δημοκρατικούς. Παρέμειναν, όμως, εκεί μέχρις ότου οι συγγενείς σήκωσαν για ενταφιασμό τους νεκρούς τους.

Όταν οι Τριάκοντα έσπευσαν να ανακαταλάβουν το φρούριο της Φυλής και ηττήθηκαν, κατάλαβαν ότι η  κατάσταση δεν ήταν πλέον ασφαλής γι'  αυτούς. Θέλησαν λοιπόν να έχουν την Ελευσίνα ως δικό τους καταφύγιο σε περίπτωση ανάγκης. Για να το καταφέρουν, όμως αυτό, έπρεπε να εξοντώσουν τους κατοίκους της. Ο Κριτίας λοιπόν και οι άλλοι Τριάκοντα, συνοδευόμενοι από τους ιππείς, συγκέντρωσαν όλους τους Ελευσίνιους με την απατηλή δικαιολογία ότι θέλουν να τους απογράψουν. Τους συνέλαβαν όλους, τους έδεσαν και διέταξαν τον αρχηγό του ιππικού Λυσίμαχου να τους παραδώσει τους Έντεκα. Την επόμενη ημέρα, οι οπλίτες μιλώντας σ' αυτούς, τους τόνισε ότι τα δικά τους συμφέροντα συμπτίπτουν με αυτά των Τριάκοντα. Για να τους κάνει συνενόχους, τους παρότρυνε να καταδικάσουν σε θάνατο τους Ελευσίνιους που είχαν συλληφθεί.

Για να επιτύχει μάλιστα το αποτέλεσμα που αυτός ήθελε και για να μην υπάρξουν διαρροές ψήφων, τους διέταξε να ψηφίσουν φανερά, ενώ οι οπλισμένοι Λακεδαιμόνιοι  φρουροί είχαν καταλάβει το χώρο του μισού Ωδείου. Οι αυθαίρετες και εγκληματικές αυτές πράξεις φαίνονταν αρεστές μόνο σ'  εκείνους απ'  τους πολίτες που ενδιαφέρονταν για το ατομικό τους συμφέρον. Έπειτα από την καταδίκη και το θάνατο των Ελευσινίων, ο αρχηγός των δημοκρατικών φυγάδων Θρασύβουλος με χίλιους περίπου συντρόφους έφτασε νύχτα στον Πειραιά. Οι Τριάκοντα τότε έσπευσαν να τον αντιμετωπίσουν με όλες τους τις δυνάμεις.

 

Θεματικό κέντρο: Αιφνιδιαστική επίθεση και νίκη των δημοκρατικών. Οι Τριάκοντα, έντρομοι από τα πρώτα επαναστατικά γεγονότα, για να έχουν ασφαλές καταφύγιο σε περίπτωση ανάγκης, καταλαμβάνουν την Ελευσίνα και εξοντώσουν με δόλο τους κατοίκους της. Ο Θρασύβουλος φτάνει στον Πειραιά και οι Τριάκοντα σπεύδουν να τον αντιμετωπίσουν.

 

• είχαν συγκεντρωθεί ....εφτακόσιοι άνδρες: οι Αθηναίοι δημοκρατικοί πύκνωσαν τις τάξεις του Θρασύβουλου, όταν έμαθαν το εγχείρημά του.
• μια νύχτα...περίμεναν: από το λόφο της Φυλής ο Θρασύβουλος κατέβηκε στην πεδιάδα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Οι εφτακόσιοι άνδρες του πήγαν και στάθηκαν σε απόσταση τριών ή τεσσάρων σταδίων από τη φρουρά και περίμεναν. Η αιφνιδιαστική αυτή ενέργεια δήλωνε τις προθέσεις των συγκεντρωθέντων δημοκρατικών: ήθελαν να συγκρουσθούν με τους ολιγαρχικούς κατά μέτωπο και αιφνιδιαστικά.
• οι άντρες του Θρασύβουλου...ως έξι- εφτά στάδια δρόμο: βασικός παράγοντας της επιτυχίας των ανδρών του Θρασύβουλου ήταν ο αιφνιδιασμός και η ταχύτητα της επίθεσης. Οι φρουροί δε φαντάζονταν ότι οι λίγοι άνδρες του Θρασύβουλου θα είχαν το θράσος και το σθένος να βγουν έξω από το φρούριο της Φυλής και να τους επιτεθούν αιφνιδιαστικά.
• κατόπιν οι επαναστάτες...πήγαν πίσω στη Φυλή: αφού πέτυχε ο αιφνιδιασμός, οι άνδρες του Θρασύβουλου αποσύρθηκαν στο φρούριο. Δεν τους συνέφερε να μείνουν στην ανοιχτή πεδιάδα, γιατί θα τους ήταν δύσκολο να αντιμετωπίσουν επιτυχώς το ιππικό κα το στρατό των Τριάκοντα. Το ότι οι δημοκρατικοί έτρεξαν να ταχθούν με το μέρος του Θρασύβουλου δείχνει την απέχθεια πολλών Αθηναίων προς το τυραννικό καθεστώς των Τριάκοντα.
• Ελευσίνα: πόλη κοντά στην Αθήνα, στην οποία υπήρχε το ιερό της θεάς Δήμητρας. Οι Τριάκοντα ήθελαν να την έχουν ως καταφύγιο σε περίπτωση ανάγκης, διότι διέθετε φρούριο και μπορούσαν από εκεί να καταφύγουν στα Μέγαρα ή στην Κόρινθο. Αυθαίρετα στη συνέχεια και παράνομα οι Τριάκοντα αποφάσισαν να κάνουν δική τους την Ελευσίνα για να μπορούν να καταφεύγουν εκεί σε ώρα ανάγκης.
• πήγαν λοιπόν...προς τη θάλασσα: οι Τριάκοντα, μετά την πρώτη τους ήττα και βλέποντας τη συνεχή ενίσχυση των δημοκρατικών, προσπαθούν να εξασφαλίσουν καταφύγιο στην Ελευσίνα, σε περίπτωση οριστικής ήττας. Χρησιμοποιούν γι' αυτό παράνομα και αθέμιτα μέσα, με δολιότητα και άσκηση πρωτοφανούς τρομοκρατίας. Για να πετύχει η συγκέντρωση των κατοίκων της Ελευσίνας, οι Τριάκοντα εξαπατούν τα θύματά τους. Συγκεντρώνουν τους πολίτες δήθεν για απογραφή και επιπρόσθετη προστασία και ασκούν αρχικά τουλάχιστον ψυχολογική βία στον πληθυσμό με την παρουσία των ιππέων.
• να τους καταγράψουν: για να υπηρετήσουν τη στρατιωτική τους θητεία ήταν υποχρεωτική η εγγραφή τους σε κατάλογο.
• να τους παραδώσει στους Έντεκα: οι Έντεκα ήταν αξιωματούχοι, ένας από κάθε φυλή μαζί με το γραμματέα. Ήταν προϊστάμενοι του δεσμωτηρίου και αρμόδιοι για τις θανατικές εκτελέσεις. Οι Τριάκοντα έδωσαν εντολή στον αρχηγό του ιππικού Λυσίμαχο να οδηγήσει τους δεμένους χειροπόδαρα Ελευσινίους στην Αθήνα και να τους παραδώσει στους Έντεκα.
• λέγοντας να παν εκεί να ψηφίσουν ένας- ένας φανερά: έδωσε εντολή να ψηφίσουν φανερά, για να μην υπάρξουν διαρροές ψήφων. Αυτό δείχνει, εκτός των άλλων ότι οι Τριάκοντα δεν είχαν εμπιστοσύνη ούτε στους συνεργάτες του καθεστώτος. Δικάστηκαν 300 άνθρωποι σε μια ψηφοφορία, ενώ βασική αρχή για το αθηναϊκό κράτος ήταν ότι δεν εκδίδονται συνολικές αποφάσεις παρά μόνο για τον κάθε κατηγορούμενο χωριστά.
• Λάκωνες- οπλίτες- ιππικό: οι Λάκωνες φρουροί στήριζαν το ολιγαρχικό καθεστώς των Τριάκοντα. Οι ιππείς ήταν πάντα αριστοκρατικοί και φίλοι των Τριάκοντα. Φίλοι των Τριάκοντα ήταν και οι οπλίτες.

 

 

Κείμενο από μετάφραση (Παράγραφοι 11-17)

Νόημα: Έπειτα από την καταδίκη και το θάνατο των Ελευσινίων, ο αρχηγός των δημοκρατικών φυγάδων Θρασύβουλος με χίλιους περίπου άνδρες έφτασε νύχτα στον Πειραιά. Όταν οι Τριάκοντα πληροφορήθηκαν την κίνηση αυτή του Θρασύβουλου, έσπευσαν να τον αντιμετωπίσουν με όλες τους τις στρατιωτιικές δυνάμεις, δηλαδή με τη λακωνική φρουρά, με τους ιππείς και με τους οπλίτες. Οι δημοκρατικοί, όμως, από τη Φυλή προσπάθησαν στην αρχή να εμποδίσουν τους Τριάκοντα ν' ανέβουν προς τα πάνω, αλλά, επειδή δεν είχαν αρκετούς φρουρούς για να καλύψουν το εκτεταμένο τείχος του Πειραιά, αναγκάστηκαν στη συνέχεια να συμπτυχθούν πάνω στο λόφο της Μουνιχίας.

Οι ολιγαρχικοί που προέρχονταν από την Αθήνα, όταν έφτασαν στην Ιπποδάμειο αγορά, γέμισαν με το πλήθος τους το δρόμο που οδηγούσε στο ιερό της Μουνιχίας Αρτέμιδος και σχημάτισαν παράταξη για μάχη, το βάθος της οποίας ήταν περίπου όσο είναι το βάθος πενήντα ασπιδοφόρων.

Οι δημοκρατικοί από τη Φυλή παρατάχτηκαν κι αυτοί απέναντι από τους ολιγαρχικούς σε βάθος όχι μεγαλύτερο από το βάθος δέκα οπλιτών. Πίσω τους παρατάχτηκαν και άλλοι, που ήταν ελαφρά οπλισμένοι, πολλοί από αυτούς ήρθαν την τελευταία στιγμή από τη γειτονική περιοχή. Ο Θρασύβουλος στάθηκε στο μέσο όλων αυτών και, αφού τους διέταξε να αποθέσουν τις ασπίδες τους για να μην κουράζονται, τους μίλησε. Τους τόνισε ότι είχε έρθει πλέον η στιγμή να εκδικηθούν τους άνανδρους και ανόσιους τυράννους για όσα δεινά είχαν υποστεί από το τυραννικό τους καθεστώς. Τους επισήμανε ότι στη δεξιά πτέρυγα των εχθρών βρίσκονταν οι Λακωνικοί φρουροί, τους οποίους οι  ίδιοι είχαν  τρέψει σε φυγή πριν από τέσσερις ημέρες, ενώ την αριστερή πτέρυγα την κατείχαν οι Τριάκοντα. Οι Τριάκοντα, οι οποίοι είχαν παραβιάσει το οικογενειακό τους άσυλο, τους είχαν βγάλει από τα σπίτια τους και τους  είχαν εξορίσει, βρίσκονται τώρα απέναντί τους.

Και ενίσχυσε το μένος τους κατά των Τριάκοντα τυράννων λέγοντας ότι τώρα είχαν με το μέρος τους και τους θεούς τους. Και το τελευταίο αυτό αποδείχτηκε από το γεγονός ότι είχε χειμωνιάσει πολύ απότομα, ενώ ήταν καλοκαιρία, και ότι είχαν νικήσει τους αντιπάλους τους αν και ήταν περισσότεροι απ'  αυτούς.

Ο Θρασύβουλος τόνισε στους στρατιώτες του ότι βρίσκονταν σε πλεονεκτική θέση σε σχέση με τους αντιπάλους τους, αφού θα τους χτυπούσαν από ψηλά με ακόντια, δόρατα και πέτρες. Και επειδή κάτω ο δρόμος είχε γεμίσει από αυτούς, τα βέλη τους θα πετύχαιναν πάντα και κάποιον, με τον τρόπο αυτό οι εχθροί θα αναγκάζονταν να καλύπτουν το κεφάλι τους με τις ασπίδες, δε θα έβλεπαν και θα άφηναν ακάλυπτα τα υπόλοιπα μέλη του σώματός τους.

Και διακόπτοντας τα επιχειρήματα για εύκολη νίκη, προέτρεψε τους στρατιώτες του να αγωνιστούν με πάθος γι' αυτή. Η νίκη, που θα ήταν αποτέλεσμα για ενεργούς συμμετοχής όλων,  θα τους έδινε πίσω όλα τα αγαθά που είχαν στερηθεί από το τυραννικό καθεστώς. Ευτυχισμένοι δε θα ήταν μόνο όσοι ζούσαν και έβλεπαν την ευχάριστη μέρα της απελευθέρωσης, αλλά και όσοι σκοτώνονταν, αφού θα τους τιμούσαν με το πιο λαμπρό μνημείο. Τους προέτρεψε, έπειτα από τον πολεμικό παιάνα και τις πολεμικές ιαχές, να ορμήσουν όλοι ακάθεκτοι κατά των εχθρών και να τους εκδικηθούν για όλα κακά και όσες ταλαιπωρίες είχαν υποστεί απ'  αυτούς.

 

Θεματικό κέντρο ενότητας: Οι Τριάκοντα σπεύδουν να αντιμετωπίσουν το Θρασύβουλο με όλες τους τις στρατιωτικές δυνάμεις, όταν μαθαίνουν την άφιξή του στον Πειραιά

Οι δημοκρατικοί παρατάσσονται και αυτοί απέναντι στους ολιγαρχικούς.

Με ισχυρά επιχειρήματα ο Θρασύβουλος προσπαθεί να δώσει θάρρος στους στρατιώτες του και να εξάψει το μένος τους κατά των Τριάκοντα. Αφού τονίζει στους στρατιώτες του τα πλεονεκτήματα της θέσης τους, τους προτρέπει να ορμήσουν ακάθεκτοι κατά των εχθρών και να τους εκδικηθούν για όσα κακά έχουν υποστεί από αυτούς.

 

• Οι δημοκρατικοί προσπάθησαν να εμποδίσουν τους Τριάκοντα, που ακολουθούνταν από ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις, να προχωρήσουν προς τα πάνω.
• περίγυρος του Πειραιά: ο Πειραιάς βρισκόταν στη σημερινή Καστέλα και είχε αρκετά εκτεταμένο τείχος, κατά το Θουκυδίδη το τείχος αυτό είχε έκταση εξήντα σταδίων.
• Μουνιχία: Η Μουνιχία ήταν λόφος της σημερινής Καστέλας. Ονομάστηκε έτσι από το μυθικό βασιλιά της Αττικής Μούνιχο. Μουνιχία ονομαζόταν ακόμη και το λιμάνι μεταξύ του Φαλήρου και του Πειραιά. Το σημερινό Τουρκολίμανο ή Μικρολίμανο. Ο Μούνιχος ήταν γιος του Παντοκλέους και ιδρυτής της λατρείας της Μουνιχίας Αρτέμιδος. Η γιορτή της Μουνιχίας Αρτέμιδος τελούνταν το δέκατο αττικό μήνα, που ονομαζόταν Μουνιχιών. Η σχετική λατρευτική εκδήλωση λεχόταν Μουνίχια.
• στην Ιπποδάμειο Αγορά: τα σχέδια της Αγοράς αυτής, που αποτελούσε το κέντρο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής του Πειραιά, κατασκευάστηκε από τον περίφημο Μιλήσιο αρχιτέκτονα Ιππόδαμο. Ο μεγάλος πολιτικός Περικλής τον είχε προσκαλέσει στην Αθήνα για να ρυμοτομήσει και να διακοσμήσει την Αγορά του Πειραιά, η οποία έλαβε το όνομα αυτό προς τιμήν του.
• Βενδίδειο: ήταν ιερό της θρακικής θεάς Βενδίδας. Πρόκειται για τη θεά Αρτέμιδα που λατρευόταν στον Πειραιά. Βενδίδεια ονομαζόταν και η γιορτή που τελούνταν προς τιμήν της.
• το βάθος τους έφτασε τις πενήντα σειρές: η παράταξη είχε βάθοςς πενήντα ανδρών. Αυτό δηλώνει τη στενότητα του χώρου και την παρουσία πλήθους στρατιωτών, αφού οι συνήθεις παρατάξεις είχαν βάθος οκτώ μόνο ανδρών. Ανηφόριζαν λοιπόν, μ`αυτόν τον σχηματισμό.
• ασπιδορόφοι: αυτοί που έφεραν την πέλτη. Η πέλτη ήταν μικρή και ελαφριά ασπίδα. Πρώτη τη χρησιμοποίησαν οι Θράκες. Οι πελτοφόροι συνήθως ονομαζόταν πελταστές και αποτελούσαν το ελαφρύ πεζικό.
• ελαφρό πεζικό οπλισμένο μ` ακόντια: αυτοί έριχναν ακόντια και ονομαζόταν ακοντιστές. Ανήκαν στην κατηγορία των ψιλών. Η λέξη ψιλός ως στρατιωτικός όρος δηλώνει τον ελαφρώς οπλισμένο, όπως ήταν οι τοξότες και οι σφενδονήτες, και είναι αντίθετη προς τη λέξη ὁπλίτης, που δηλώνει τον βαριά οπλισμένο, τον πεζό πολεμιστή που έφερε, εκτός των άλλων, μεγάλη ασπίδα και δόρυ.
• οπλισμένοι με πέτρες: πετροβόλοι ήταν αυτοί που πετούσαν πέτρες και δημιουργούσαν σύγχυση στους εχθρούς.
• είχαν προστεθεί και ντόπιοι: μεγάλη υπήρξε η υποστήριξη των δημοκρατικών από τη γειτονική περιοχή. Οι πετροβόλοι ήταν μάλιστα πάρα πολλοί.
• ασπίδες: η ασπίδα ήταν αμυντικό όπλο. Η απώλεια της ασπίδας θεωωρούνταν μεγάλη ταπείνωση για τον Έλληνα στρατιώτη. Στρατιωτικές φράσεις: ἑπ' ἀσπίδα πέντε καί εἴκοσι τάξασθαι (=παράταξη σε βάθος 25 ανδρών), ἐπί μιᾶς ἀσπίδος (=σε μια γραμμή), ἐπ' ἀσπίδα (=προς τα αριστερά), ἐπί δόρυ (=προς τα δεξιά).
• στάθηκε στη μέση κι είπε: ο Θρασύβουλος στάθηκε στη μέση για να ακούγεται από όλους. Είναι ενδιαφέρον ότι μετά την περιγραφή της παράταξης των δημοκρατικών πριν από τη μάχη ο Ξενοφών παραθέτει το σύντομο λόγο του Θρασύβουλου προς τους αγωνιστές της δημοκρατίας. Ο Θρασύβουλος προσπαθεί να τους εγκαρδιώσει, ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν πολλαπλάσιους εχθρούς. Αξίζει να τονιστεί ότι ο λόγος είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και εκφράστηκε κυρίως με τη ρητορεία. Ήδη στον ομηρικό κόσμο το ιδανικό ενός ευπατρίδη ήτσν: μύθων τε ῥητῆρ' ἔμεναι πρηκτῆρά τε ἔργων (=να είναι ικανός στο λόγο και στην πράξη).
• στο άκρο αριστερά: το αριστερό μέρος της παράταξης το κατείχαν οι ιππείς με τους Τριάκοντα. Συνεπώς, στο κέντρο βρίσκονταν οι τρισχιλίοι οπλίτες. Οι αρχαίοι για την έννοια αριστερός χρησιμοποιούσαν τη λέξη εὐώνυμος κατ' ευφημισμό. Ευφημισμός είναι ο λεκτικός όρος κατά τον οποίο από φόβο, ο οποίος προέρχεται συνήθως από κάποια πρόληψη, χρησιμοποιεί κανείς λέξεις που έχουν καλή ή άχρωμη σημασία, αντί των αντίθετων λέξεων (π.χ. γλυκάδι= ξίδι, κοιμήθηκε= πέθανε, Εύξεινος Πόντος= άξενος Πόντος, εὐήθης= μωρός κ.α.). οι αρχαίοι απέφευγαν τη λέξη αριστερός, γιατί οι κακοί οιωνοί έρχονταν από αριστερά. Αντί αυτής χρησιμοποιούσαν τη λέξη εὐώνυμος (=ο έχων καλό όνομα). Ως στρατιωτικός όρος χρησιμοποιείται το εὐώνυμον κέρας (=η αριστερή παράταξη) και πολλές φορές μάλιστα χωρίς τη λέξη κέρας.
• ο Θρασύβουλος εδώ θυμίζει στους δημοκρατικούς τις εξορίες που είχαν υποστεί και τις προγραφές των αγαπημένων τους χωρίς καμιά αιτία.
• εμείς πάντα το ευχόμασταν: η παρουσία του εμείς δηλώνει έμφαση. Οι δημοκρατικοί του Θρασύβουλου πάντα εύχονταν να συναντήσουν κάπου τους Τριάκοντα και να τους εκδικηθούν για όσα κακά τους είχαν κάνει. Το αυτοί- εμείς αποτελεί αντίθεση. Ήρθε η ώρα, λοιπόν, για τους άδικους και ασεβείς Τριάκοντα να πληρώσουν για τις εγκληματικές πράξεις τους.
• κάποτε..στην πόλη: οι φράσεις μας έπιαναν την ώρα που τρώγαμε, την ώρα που κοιμόμασταν, την ώρα που ήμασταν στην Αγορά είναι δηλωτικές της διατάραξης της οικογενειακής γαλήνης και της παραβίασης του οικογενειακού ασύλου. Τίποτα δε σεβάστηκαν οι βίαιοι και θρασύτατοι Τριάκοντα.
• οι θεοί παίρνουν φανερά το μέρος μας: ο Θρασύβουλος προβάλλει αυτό το ισχυρό επιχείρημα, για να τονώσει ακόμη περισσότερο το ηθικό των στρατιωτών του.
• μέσα στην καλοκαιρία....συμφέρει: ένα από τα απτά και ορατά παραδείγματα της εύνοιας των θεών προς τους δημοκρατικούς ήταν το γεγονός ότι έπεσε χιόνι, ενώ η ημέρα έδειχνε καλή. Η μεταβολή αυτή των καιρικών συνθηκών ευνόησε τις κινήσεις του Θρασύβουλου.
• όταν κάνουμε επιχείρηση...χάρη στην εύνοιά τους: το δεύτερο απτό παράδειγμα της εύνοιας των θεών ήταν ο θρίαμβος της νίκης. Οι δημοκρατικοί έστησαν τρόπαιο νίκης πολεμώντας λίγοι προς πολλούς. Το τρόπαιο ήταν σύμβολο νίκης και στηνόταν με ασπίδες, περικεφαλαίες και άλλα όπλα των φονευθέντων εχθρών. Ήτνα ένα πρόχειρο θριαμβευτικό μνημείο που στηνόταν ἐπί τῇ τροπῇ (=φυγή, ήττα) των εχθρών.
• τώρα που μας έφεραν...θα χτυπήσουμε πολλούς: ο Θρασύβουλος είναι βέβαιος ότι οι στρατιώτες του, μολονότι λιγότεροι, έχουν το πλεονέκτημα της θέσης και ότι, αν πολεμήσουν με θάρρος, θα αναγκάσουν τους αντιπάλους τους να υποχωρήσουν. Οι σύντροφοι του Θρασύβουλου βρέθηκαν στην υψηλή και ισχυρή τοποθεσία της Μουνιχίας, ενώ αντίθετα, οι εχθροί τους έπρεπε ν' ανεβούν ανήφορο. Έτσι, οι ολιγαρχικοί δε θα μπορέσουν να ρίξουν ούτε ακόντια ούτε δόρατα πάνω από τα κεφάλια των μπροστινών τους. Αντίθετα, οι δημοκρατικοί θα τους χτυπούσαν από ψηλά με δόρατα, ακόντια και πέτρες και θα σκότωναν πολλούς.
• το αρχαίο κείμενο χρησιμοποιεί στην αρχή της παραγράφου 15 το ρήμα βάλλω. Το αρχαίο βάλλω σημαίνει κυρίως πετυχαίνει το στόχο από κάποια απόσταση. Συνεπώς, έχει την έννοια του ρίχνω σκόπιμα. Τα αρχαία συνώνυμα ίημι και ῥίπτω λέγονται συνήθως για απλή ρίψη και ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα.
• αν όμως εσείς..από δαύτους: ο Θρασύβουλος διαβεβαιώνει τους στρατιώτες ότι, λόγω της πλεονεκτικής τους θέσης, θα μπορούν άνετα να ρίχνουν ακόντια και βέλη, που θα βρουν οπωσδήποτε το στόχο τους, αφού ο δρόμος κάτω απ' αυτούς είναι γεμάτος από ολιγαρχικούς.
• αυτοί ...για να προφυλαχθούν: οι αντίπαλοι, καθώς θα τρέχουν στον κατήφορο για να προφυλαχθούν από τα ακόντια, τα βέλη και τις πέτρες των δημοκρατικών, θα κρατάνε τις ασπίδες πάνω από τα κεφάλια τους και θα «δίνουν στόχο» με το υπόλοιπο σώμα τους που θα είναι εκτεθειμένο στις βολές των αντιπάλων. Επίσης, κρατώντας τις ασπίδες τους πάνω από τα κεφάλια τους, δε θα βλέπουν να χτυπήσουν και αυτοί τους στρατιώτες του Θρασύβουλου. Άρα, όλα είναι ευνοϊκά για τους δημοκρατικούς.
• εμπρός λοιπόν..γυναίκες: το όλο χωρίο μας θυμίζει τον περιώνυμο παιάνα των Αθηναίων λίγο από τη ναυμαχία στη Σαλαμίνα (480 π.Χ.). Ο Θρασύβουλος προτρέπει τους δημοκρατικούς να αγωνιστούν με θάρρος και δύναμη για την κατάκτηση της νίκης. Η ενεργός συμμετοχή κάθε δημοκρατικού Αθηναίου στον αγώνα για την ανατροπή των Τριάκοντα θα είναι ο κυριότερος παράγοντας της νίκης και της ανάκτησης της ελευθερίας. Πολλά αγαθά θα προκύψουν από τη νίκη. Θα επανακτήσουν πατρίδα, σπίτια, ελευθερία, τιμές, παιδιά, γυναίκες. Θα τους δώσει, δηλαδή η νίκη όλα τα αγαθά που τους στέρησε το τυραννικό καθεστώς των Τριάκοντα.
• αν θέλει ο θεός: όλα τα σημάδια μέχρι τώρα έχουν δείξει ότι οι δημοκρατικοί έχουν την εύνοια των θεών. Συνεπώς, αφού οι θεοί είναι σίγουρα μαζί τους, κανένας δε θα μπορέσει να τους στερήσει αυτή την πολυπόθητη νίκη.
• τον παιάνα: πολεμικό άσμα, κυρίως προς τον Απόλλωνα.
• τον Ενυάλιο: έτσι ονόμαζαν το θεό του πολέμου Άρη, στον οποίο προσεύχονταν με κραυγές πριν από τη μάχη.

filologikigonia.gr/ekpaidefsi/defterovathmia-ekpaidefsi/lykeio/107-a-lykeiou/arxaia/theoria/608-ksenofontas-llinika-analysi