Ξενοφῶντος Ἑλληνικά

Κεφάλαιο 3. Παράγραφος 50

https://filologika.gr/lykio/a-lykiou-2/archaia-ellinika-a-likeiou/xenofontas/xenofon-ellinika-kefalaio-2-paragrafos-4/

Πρωτότυπο Κείμενο

Ὡς δ΄ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο͵ καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμενῶς ἐπιθορυβήσασα͵ γνοὺς ὁ Κριτίας ὅτι εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ αὐτοῦ͵ ἀναφεύξοιτο͵ καὶ τοῦτο οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος͵ προσελθὼν καὶ διαλεχθείς τι τοῖς τριάκοντα ἐξῆλθε͵ καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις.

Μετάφραση

Μόλις είπε αυτά και τελείωσε την αγόρευση του, η βουλή φανερά τον επιδοκίμασε. Τότε ο Κριτίας, επειδή κατάλαβε, ότι, αν επιτρέψει στη βουλή να αποφασίσει για αυτόν με ψηφοφορία, θα ξεφύγει και επειδή θεώρησε αυτό ανυπόφορο, αφού πλησίασε και μίλησε λίγο μαζί με τους Τριάντα βγήκε έξω και διέταξε αυτούς που είχαν τα εγχειρίδια να σταθούν φανερά κοντά στα κάγκελα της βουλής.

Πριν τη δίκη…

O Θηραμένης συνέχιζε τις επικρίσεις του εναντίον της πολιτικής του Kριτία και των Τριάκοντα Τυράννων και παρατήρησε ότι ετοιμάζονταν να κάνουν πολύ χειρότερα από όσα έκαναν οι συκοφάντες εκβιάζοντας τους πλούσιους επί δημοκρατίας. Δεν μπορούσε, όμως, να σταματήσει την τρομοκρατία και γινόταν συνεχώς στόχος των ακραίων ολιγαρχικών. Tελικά ο Kριτίας και οι άλλοι Τύραννοι, εξοργισμένοι από τις συχνές επικρίσεις του και φοβούμενοι την απήχηση που είχε στους υπόλοιπους Αθηναίους, αποφάσισαν να απαλλαγούν από αυτόν.

Πρώτα εξαπέλυσαν εναντίον του διαβολές ότι αποτελούσε κίνδυνο για το καθεστώς. Μετά ο Kριτίας κινητοποίησε τον νόμιμο και τον παρακρατικό μηχανισμό. Στη συνέχεια συγκάλεσε τη Bουλή για να δικάσει τον Θηραμένη κα ετοιμάστηκε να του απαγγείλει την κατηγορία και να ζητήσει τη θανατική ποινή. Επειδή, όμως, φοβόταν ότι πολλοί βουλευτές, παρά τον φόβο της διαγραφής θα δίσταζαν να τον ακούσουν, έδωσε διαταγή να μπει στο βουλευτήριο την ημέρα της δίκης μια ομάδα εμπίστων του με εγχειρίδια.

Στις παραγράφους 50-56, η περιγραφή της παρωδίας της δίκης του Θηραμένη είναι χαρακτηριστική της κρίσης που περνούσε ο ελληνικός κόσμος στο τέλος του 5ου π.Χ. αιώνα. Η κρίση δεν είναι μόνο πολιτική. Εδώ φαίνεται καθαρά πώς αμφισβητούνται και πόσο  ωμά παρουσιάζονται οι αντιλήψεις των αρχαίων Ελλήνων για το νόμο και την ευσέβεια.

Ο Θηραμένης αντιδρούσε στις αδικίες και στα εγκλήματα των Τριάκοντα και δεν ήθελε να  συναινέσει σε αυτά. Οι Τριάκοντα τον διέβαλαν στους βουλευτές λέγοντας ότι έβλαπτε δήθεν το πολίτευμα. Ο Κριτίας λοιπόν κατηγόρησε το Θηραμένη για προδοσία ενώπιον της βουλής. Ο Θηραμένης απολογήθηκε και ανασκεύασε όλες τις κατηγορίες που διατύπωσε ο Κριτίας εναντίον του.

οὑ βιωτόν: αν απαλλασσόταν από την κατηγορία ο Θηραμένης και δεν καταδικαζόταν σε θάνατο, ο Κριτίας δε θα άξιζε να ζει, δε θα μπορούσε να ζει. Αυτό δείχνει το μεγάλο πάθος του Κριτία. Όσον αφορά το ρηματικό επίθετο βιωτός, η νεοελληνική χρησιμοποιεί το αντώνυμό του: του έκανε το βίο αβίωτο.

Οι Τριάκοντα είχαν επιβάλει φανερή ψηφοφορία στους βουλευτές για να τους επηρεάσουν. Ο Κριτίας χρησιμοποιεί και ένα ακόμα ισχυρό εκβιαστικό μέσο, την παρουσία των οπλισμένων με εγχειρίδια παρακρατικών. Αυτοί στάθηκαν κοντά στο κιγκλίδωμα και κρατούσαν μικρά ξίφη κατά τρόπο που να τα βλέπουν οι βουλευτές. Είναι προφανές ότι ο Κριτίας χρησιμοποιεί ωμή τρομοκρατία με τους νεαρούς μαχαιροφόρους που μπήκαν μέσα στο βουλευτήριο κρατώντας τα εγχειρίδια.

Δρύφακτα: είναι τα ξύλινα κιγκλιδώματα στη βουλή που χώριζαν τις θέσεις των βουλευτών από το χώρο των ακροατών.

Τόσο ο Κριτίας όσο και οι παρευρισκόμενοι με τα εγχειρίδια παρακρατικοί δε θα επιτρέψουν στους βουλευτές (δικαστές) να παρασυρθούν από την απολογία του Θηραμένη.  Με άλλα λόγια, ο Κριτίας υποστηρίζει αδιάντροπα ότι οι δικαστές έχουν παρασυρθεί από την απολογία του Θηραμένη και αυτός ως ηγέτης δεν μπορεί να επιτρέψει κάτι τέτοιο.

Ὡς δ΄ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση

ἐπαύσατο: ρήμα/ Θηραμένης: ενν. υποκείμενο / τοῦ λόγου: ενν. αντικείμενο / εἰπὼν: επιρρηματική χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος/ ταῦτα: αντικείμενο στη μετοχή.

καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμενῶς ἐπιθορυβήσασα: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση.

δήλη ἐγένετο: ρήμα, προσωπική περίφραση / ἡ βουλή: υποκείμενο / ἐπιθορυβήσασα: κατηγορηματική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος / εὐμενῶς: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

γνοὺς ὁ Κριτίας -καὶ τοῦτο οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος͵ προσελθὼν καὶ διαλεχθείς τι τοῖς τριάκοντα ἐξῆλθε͵: κύρια πρόταση κρίσεως.

ἐξῆλθε: ρήμα/ ὁ Κριτίας: υποκείμενο / γνούς καί ἡγησάμενος: επιρρηματικές αιτιολογικές μετοχές, συνημμένες στο υποκείμενο του ρήματος / τοῦτο: αντικείμενο στο ἡγησάμενος/ οὐ βιωτὸν: κατηγορούμενο στο τοῦτο / προσελθὼν καὶ διαλεχθείς: επιρρηματικές χρονικές μετοχές συνημμένες στο υποκείμενο του ρήματος / τι: σύστοιχο άμεσο αντικείμενο στο διαλεχθείς / τοῖς τριάκοντα: αντικείμενο στις μετοχές προσελθών καὶ διαλεχθείς.

εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ αὐτοῦ: δευτερεύουσα υποθετική πρόταση σε πλάγιο λόγο.

ἐπιτρέψοι: ρήμα/ ὁ Κριτίας: ενν. υποκείμενο / διαψηφίζεσθαι: τελικό απαρέμφατο, άμεσο αντικείμενο με υποκείμενο τὴν βουλήν ενν. (ετεροπροσωπία) / τῇ βουλῇ: έμμεσο αντικείμενο / περὶ αὐτοῦ: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς.

ὅτι ἀναφεύξοιτο: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση ως αντικείμενο στο γνούς.

ἀναφεύξοιτο: ρήμα/ ὁ Θηραμένης: ενν. υποκείμενο.

καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις: κύρια πρόταση κρίσεως.

ἐκέλευσε: ρήμα/ ὁ Κριτίας: ενν. υποκείμενο / τοὺς ἔχοντας: επιθετική μετοχή με υποκείμενο το άρθρο της τοὺς, ως άμεσο αντικείμενο /τὰ ἐγχειρίδια: αντικείμενο της μετοχής ἒχοντας / ἐπιστῆναι: τελικό απαρέμφατο, έμμεσο αντικείμενο με υποκείμενο τοὺς ἒχοντας (ετεροπροσωπία) / τῇ βουλῇ: αντικείμενο στο ἐπιστῆναι / ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του πλησίον-του τόπου / φανερῶς: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

Ὡς δ΄ εἰπὼν ταῦτα ἐπαύσατο: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση

ἐπαύσατο: ρήμα/ Θηραμένης: ενν. υποκείμενο / τοῦ λόγου: ενν. αντικείμενο / εἰπὼν: επιρρηματική χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος/ ταῦτα: αντικείμενο στη μετοχή.

καὶ ἡ βουλὴ δήλη ἐγένετο εὐμενῶς ἐπιθορυβήσασα: δευτερεύουσα επιρρηματική χρονική πρόταση.

δήλη ἐγένετο: ρήμα, προσωπική περίφραση / ἡ βουλή: υποκείμενο / ἐπιθορυβήσασα: κατηγορηματική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος / εὐμενῶς: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.

γνοὺς ὁ Κριτίας -καὶ τοῦτο οὐ βιωτὸν ἡγησάμενος͵ προσελθὼν καὶ διαλεχθείς τι τοῖς τριάκοντα ἐξῆλθε͵: κύρια πρόταση κρίσεως.

ἐξῆλθε: ρήμα/ ὁ Κριτίας: υποκείμενο / γνούς καί ἡγησάμενος: επιρρηματικές αιτιολογικές μετοχές, συνημμένες στο υποκείμενο του ρήματος / τοῦτο: αντικείμενο στο ἡγησάμενος/ οὐ βιωτὸν: κατηγορούμενο στο τοῦτο / προσελθὼν καὶ διαλεχθείς: επιρρηματικές χρονικές μετοχές συνημμένες στο υποκείμενο του ρήματος / τι: σύστοιχο άμεσο αντικείμενο στο διαλεχθείς / τοῖς τριάκοντα: αντικείμενο στις μετοχές προσελθών καὶ διαλεχθείς.

εἰ ἐπιτρέψοι τῇ βουλῇ διαψηφίζεσθαι περὶ αὐτοῦ: δευτερεύουσα υποθετική πρόταση σε πλάγιο λόγο.

ἐπιτρέψοι: ρήμα/ ὁ Κριτίας: ενν. υποκείμενο / διαψηφίζεσθαι: τελικό απαρέμφατο, άμεσο αντικείμενο με υποκείμενο τὴν βουλήν ενν. (ετεροπροσωπία) / τῇ βουλῇ: έμμεσο αντικείμενο / περὶ αὐτοῦ: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς.

ὅτι ἀναφεύξοιτο: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση ως αντικείμενο στο γνούς.

ἀναφεύξοιτο: ρήμα/ ὁ Θηραμένης: ενν. υποκείμενο.

καὶ ἐπιστῆναι ἐκέλευσε τοὺς τὰ ἐγχειρίδια ἔχοντας φανερῶς τῇ βουλῇ ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις: κύρια πρόταση κρίσεως.

ἐκέλευσε: ρήμα/ ὁ Κριτίας: ενν. υποκείμενο / τοὺς ἔχοντας: επιθετική μετοχή με υποκείμενο το άρθρο της τοὺς, ως άμεσο αντικείμενο /τὰ ἐγχειρίδια: αντικείμενο της μετοχής ἒχοντας / ἐπιστῆναι: τελικό απαρέμφατο, έμμεσο αντικείμενο με υποκείμενο τοὺς ἒχοντας (ετεροπροσωπία) / τῇ βουλῇ: αντικείμενο στο ἐπιστῆναι / ἐπὶ τοῖς δρυφάκτοις: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του πλησίον-του τόπου / φανερῶς: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου.