Φοίβη (δορυφόρος)

Φοίβη (δορυφόρος)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Μετάβαση στην πλοήγηση Πήδηση στην αναζήτηση

Φοίβη
Ανακάλυψη
Ανακαλύφθηκε από	Ουίλλιαμ Χένρι Πίκερινγκ
Ημερομηνία Ανακάλυψης	17 Μαρτίου 1899 / 16 Αυγούστου 1898
Χαρακτηριστικά τροχιάς
Ημιάξονας τροχιάς	12.955.759 Km
Εκκεντρότητα	0,1562415
Περίοδος περιφοράς	550,564636 ημέρες
Κλίση	151,78° (προς τον Ισημερινό του Κρόνου)
Είναι δορυφόρος του	Κρόνου
Φυσικά χαρακτηριστικά
Διαστάσεις	230 × 220 × 210 Km
Μέση Ακτίνα	106,6 ± 1 Km
Μάζα	(0,8292 ± 0,0010) × 1019 kg
Μέση πυκνότητα	1,6342 ± 0,046 g/cm3
Ισημερινή βαρύτητα επιφάνειας	~0,049 m/s²
Ταχύτητα διαφυγής	~0,10 km/s
Κλίση άξονα	152,14°
Λευκαύγεια	0,06

Η Φοίβη (αγγλικά: Phoebe) στην Αστρονομία είναι ένας φυσικός δορυφόρος του πλανήτη Κρόνου, ο ένατος κατά σειρά ανακαλύψεως. Ανακαλύφθηκε από τον Ουίλλιαμ Χένρι Πίκερινγκ στις 17 Μαρτίου 1899 από φωτογραφικές πλάκες που είχαν ληφθεί από τις 16 Αυγούστου 1898 στην Αρεκίπα του Περού από τον DeLisle Stewart (Pickering, E. C.: A New Satellite of Saturn, Astronomical Journal, τ. 20, No. 458, 23 Μαρτίου 1899, σ. 13). Υπήρξε ο πρώτος δορυφόρος που ανακαλύφθηκε φωτογραφικά.

Ετυμολογία

Ο δορυφόρος Φοίβη πήρε το όνομά του από την Τιτανίδα Φοίβη στην ελληνική μυθολογία. Είναι γνωστός και με τα διακριτικά Saturn IX (Κρόνος ΙΧ) από τη σειρά ανακαλύψεως. Η ΔΑΕ έχει αποφασίσει τα τοπογραφικά χαρακτηριστικά στην επιφάνεια της Φοίβης να ονομάζονται με τα ονόματα προσώπων του ελληνικού μύθου του Ιάσονα και των Αργοναυτών: Το 2005 η ΔΑΕ ονόμασε επίσημα 24 κρατήρες με τα ονόματα Άκαστος, Άδμητος, Αμφίων, Βούτης, Κάλαϊς, Κάνθος, Κλυτίος, Εργίνος, Εύφημος, Ευρυδάμας, Ευρυτίων, Εύρυτος, Ύλας, Ίδμων, Ίφιτος, Ιάσων, Μόψος, Ναύπλιος, Οϊλέας, Πηλεύς, Φλίας, Ταλαός, Τελαμών και Ζήτης.

Ο Δρ. Τωβίας Όουεν του Πανεπιστημίου της Χαβάης, πρόεδρος της ομάδας εξωτερικού Ηλιακού συστήματος της IAU ανέφερε σχετικά: «Επιλέξαμε τον θρύλο των Αργοναυτών για τη Φοίβη καθώς απηχεί την εξερεύνηση του συστήματος του Κρόνου από την αποστολή Κασσίνι - Χόιχενς. Δεν μπορούμε να πούμε ότι οι συμμετέχοντες σε αυτή επιστήμονες περιλαμβάνουν ήρωες όπως τον Ηρακλή και την Αταλάντη, αλλά τουλάχιστον αντιπροσωπεύουν ένα ευρύ διεθνές φάσμα αξιόλογων ανθρώπων που ήταν πρόθυμοι να ριψοκινδυνεύσουν τη σταδιοδρομία τους με αυτή τη μακρινή αποστολή σε ένα απόμακρο βασίλειο, με την ελπίδα να αποκτήσουν μια μεγαλειώδη επιβράβευση.»

Τροχιά

Για πάνω από ένα αιώνα η Φοίβη ήταν ο μακρινότερος από τον πλανήτη γνωστός δορυφόρος του Κρόνου, μέχρι την ανακάλυψη πολλών μικρών δορυφόρων το 2000. Παραμένει ο μακρινότερος από τους 10 κυριότερους δορυφόρους του (οι υπόλοιποι είναι πολύ μικρότεροι), με τον επόμενο, τον Ιαπετό, να είναι 4 φορές πλησιέστερα στον Κρόνο. Η Φοίβη συμπληρώνει μία πλήρη περιφορά γύρω από τον Κρόνο σε 550 γήινες ημέρες, 13 ώρες, 33 λεπτά και 4,55 δευτερόλεπτα, ακολουθώντας μία αρκετά έκκεντρη τροχιά (εκκεντρότητα 0,15624). Η απόστασή της από τον Κρόνο κυμαίνεται μεταξύ 10.931.500 και 14.980.000 χλμ. (μέση 12.955.759 χλμ). Η μέση ταχύτητα της περιφοράς περί τον Κρόνο είναι 6167 χιλιόμετρα την ώρα. Η τροχιά είναι ανάδρομη και η κλίση της ως προς την εκλειπτική είναι 173,04°, ενώ η κλίση ως προς το ισημερινό επίπεδο του Κρόνου είναι 151,78°.

Φυσικά χαρακτηριστικά

Η Φοίβη είναι σχεδόν σφαιρική με διαστάσεις 230 x 220 x 210 χλμ., ή το 1/15 της διαμέτρου της Σελήνης. Η Φοίβη περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της μία φορά κάθε 9 ώρες 16 λεπτά και 55,2 δευτερόλεπτα. Η κλίση του άξονα περιστροφής ως προς το επίπεδο της τροχιάς της είναι 152,14 μοίρες. Η θερμοκρασία στην επιφάνειά της είναι 75 K (-198 °C).

Η μάζα της Φοίβης ανέρχεται σε 8,2920 ± 0,0010 τετράκις εκατομμύρια τόνους, που αντιστοιχεί σε μέση πυκνότητα 1,6 γραμμάριο ανά cm³. Η μέση επιτάχυνση της βαρύτητας στην επιφάνεια της Φοίβης είναι περί τα 0,049 m/sec², δηλαδή η βαρύτητα εκεί είναι 200 φορές ασθενέστερη από αυτή στην επιφάνεια της Γης. Η ταχύτητα διαφυγής είναι περίπου 100 m/sec.

Ενώ οι περισσότεροι εσωτερικοί δορυφόροι του Κρόνου έχουν πολύ φωτεινές επιφάνειες, η Φοίβη έχει λευκαύγεια (άλβεδο) μόλις 0,06, είναι δηλαδή σκοτεινόχρωμη όσο το φούμο. Η επιφάνειά της είναι έντονα σημαδεμένη από κρατήρες: ο μεγαλύτερος έχει διάμετρο 80 χιλιόμετρα και ένας άλλος έχει τοιχώματα ύψους 16 χιλιομέτρων.

Το πολύ σκούρο χρώμα της Φοίβης αρχικώς οδήγησε στη θεωρία ότι ήταν αρχικώς αστεροειδής και αιχμαλωτίσθηκε από το βαρυτικό πεδίο του Κρόνου, καθώς έμοιαζε με τη διαδεδομένη κατηγορία των σκουρόχρωμων αστεροειδών τύπου C. Ωστόσο, εικόνες από το διαστημόπλοιο Κασσίνι - Χόιχενς δείχνουν ότι οι κρατήρες της Φοίβης διαφέρουν σημαντικά στη λευκαύγειά τους, γεγονός που υποδηλώνει την παρουσία μεγάλων ποσοτήτων πάγου κάτω από ένα λεπτό στρώμα σκούρων αποθέσεων πάχους 300 ως 500 μέτρων. Επιπλέον, έχει ανιχνευθεί παγωμένο διοξείδιο του άνθρακα στην επιφάνεια, κάτι που δεν έχει ποτέ ανακαλυφθεί σε αστεροειδή. Εκτιμάται ότι η Φοίβη αποτελείται κατά 50% από πετρώματα έναντι περίπου 35% των εσώτερων κρόνειων δορυφόρων. Για τους λόγους αυτούς, οι επιστήμονες τείνουν πλέον να θεωρούν ότι η Φοίβη είναι στην πραγματικότητα ένας «Κένταυρος», δηλαδή παγωμένος αστεροειδής από τη Ζώνη Κάιπερ που συνδυάζει ιδιότητες αστεροειδούς και κομήτη. Αν αυτό αληθεύει, η Φοίβη είναι το πρώτο τέτοιο ουράνιο σώμα του οποίου αποκτήθηκαν εικόνες που το δείχνουν ως εκτεταμένο σώμα και όχι ως σημείο.

Υλικό που εκτινάχθηκε από την επιφάνεια της Φοίβης εξαιτίας προσκρούσεων μικρών μετεωροειδών ίσως να ευθύνεται για τη σκούρα επιφάνεια του Υπερίωνα. Το υλικό που εκτινάχθηκε από τις μεγαλύτερες προσκρούσεις άλλων σωμάτων στη Φοίβη ίσως να σχημάτισε τους άλλους δορυφόρους της ομάδας της Φοίβης, οι οποίοι έχουν διαστάσεις μικρότερες των 10 χλμ.

Τον Οκτώβριο του 2009 η NASA ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε ένα νέο τεράστιο δακτύλιο του Κρόνου, στη περιοχή που κινείται η Φοίβη. Οι επιστήμονες πιστεύουν πως το υλικό του δακτυλίου αυτού προέρχεται από τη Φοίβη, η οποία κινείται μέσα σε αυτόν. Με βάση αυτή την ανακάλυψη, ίσως τελικά το υλικό αυτό να ευθύνεται και για τη σκούρα επιφάνεια του Ιαπετού, κάτι που μέχρι τότε δεν μπορούσε να αποδειχθεί.^[1][2]

Προσεγγίσεις διαστημοπλοίων

Το διαστημόπλοιο Βόγιατζερ 2 πέρασε σε απόσταση 2,2 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Φοίβη τον Σεπτέμβριο 1981 και, έστω και από αυτή τη μεγάλη απόσταση, έδωσε τις πρώτες εικόνες της Φοίβης. Αλλά το Κασσίνι - Χόιχενς πέρασε πάνω από χίλιες φορές εγγύτερα, σε απόσταση 2.068 χλμ. στις 11 Ιουνίου 2004, δίνοντάς μας πολλές λεπτομερείς εικόνες του δορυφόρου και της επιφάνειάς του. Από καθαρή τύχη η Φοίβη βρισκόταν στην καλύτερη θέση της τροχιάς της για τη μοναδική προσέγγιση από το Κασσίνι, καθώς αυτό πλησίαζε το σύστημα του Κρόνου.