Ήλιος (ιδιότητες)

Η φωτεινότητά του είναι τέτοια, ώστε κατά την διάρκεια της ημέρας να μην επιτρέπει, λόγω της έντονης διάχυσης του φωτός, σε άλλα ουράνια σώματα να εμφανίζονται (με εξαίρεση τη Σελήνη και σπανιότερα την Αφροδίτη). Ο Ήλιος είναι το κοντινότερο στη Γη άστρο, σε απόσταση 149,6 εκατομμυρίων χιλιομέτρων (1 ΑΜ). Ο Ήλιος είναι ένας κοινότατος κίτρινος νάνος αστέρας που βρίσκεται στην κύρια ακολουθία, με φασματικό τύπο G2V. Η επιφανειακή του θερμοκρασία, ή πιο σωστά η ενεργός θερμοκρασία του Ηλίου είναι περίπου 5.800 βαθμοί Κέλβιν η οποία προσδιορίζει και τον φασματικό τύπο G2. Η ισχύς του ή το απόλυτο μέγεθός του σε συνδυασμό με την θερμοκρασία του τον ταξινομεί στους νάνους αστέρες της κύριας ακολουθίας. Ο Ήλιος ακολουθεί μία τροχιά μέσα στον Γαλαξία σε απόσταση 25.000 με 28.000 έτη φωτός από το κέντρο του, ολοκληρώνοντας μία περιφορά σε περίπου 226 εκατομμύρια έτη (κοσμικό έτος).

Η σημασία του Ήλιου στην εξέλιξη και την διατήρηση της ζωής στη Γη είναι καίρια, καθώς δίνει όλη την ενέργεια στην Γη, ακόμη και για την δημιουργία του πετρελαίου και των ανθράκων, με εξαίρεση την πυρηνική. Με τη θεμελιώδη διαδικασία της φωτοσύνθεσης προσφέρει την απαραίτητη ενέργεια για την ανάπτυξη των φυτών και από αυτά των ζωντανών οργανισμών, και διατηρεί την επιφανειακή θερμοκρασία της Γης σε ανεκτά για τη ζωή επίπεδα, Ο ήλιος με την ενέργειά του προκαλεί και τα μετεωρολογικά φαινόμενα. Η σημασία του ήταν γνωστή από τα προϊστορικά χρόνια, με αποτέλεσμα ο Ήλιος να λατρεύεται ως θεότητα. Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, κατά τον Όμηρο και τον Ησίοδο, ήταν γιος του Τιτάνα Υπερίωνα. Φοίβος, φωτοβόλος δηλαδή, ήταν η προσωνυμία του Ηλίου, η ίδια με του θεού Απόλλωνα. Κατά την εξέλιξη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, οι ηλιακές ιδιότητες αποδόθηκαν στον θεό Απόλλωνα.

Ήλιος (λίγα λόγια)

Ο Ήλιος είναι ο αστέρας του ηλιακού μας συστήματος και το λαμπρότερο σώμα του ουρανού. Είναι σχεδόν μια τέλεια σφαίρα με διάμετρο 1,4 εκατομμύρια χιλιόμετρα (109 φορές μεγαλύτερη από της Γης), και η μάζα του (2×10³⁰ κιλά) αποτελεί το 99,86% της μάζας του ηλιακού συστήματος.

Μέγιστα μεγέθη του Ηλιακού Συστήματος

Μελέτη που έχει συνταχθεί από τον Διευθυντή του Ευγενιδείου Πλανηταρίου (Αθήνα), Διονύση Σιμόπουλο, και που έλαβε δημόσια προβολή το 2002, καταγράφει τα εξής μέγιστα μεγέθη στο ηλιακό σύστημα:

• Η μεγαλύτερη σε έκταση οροσειρά του Ηλιακού συστήματος βρίσκεται στον φυσικό δορυφόρο της Γης, τη Σελήνη. Ονομάζεται Κολδιέρες και βρίσκεται στα όρια της Ανατολικής Θάλασσας (Mare Orientale). Το μήκος της είναι 1.500 χλμ. Δηλαδή 1,5 φορά περισσότερο σε μήκος, των Απεννίνων (600 χλμ) και του Καυκάσου (520) αν τύχαιναν να συνέχιζε η μία την άλλη.

• Το υψηλότερο όρος στο Ηλιακό σύστημα είναι το όρος Όλυμπος, ηφαίστειο και βρίσκεται στον πλανήτη Άρη. Έχει ύψος 25 χιλιόμετρα, δηλαδή τρεις φορές το ύψος του Έβερεστ. Αλλά και ως ηφαίστειο, αν συγκριθεί με το Μάουνα Κέα, που εξέχει από τον πυθμένα του Ειρηνικού 10 χλμ., γίνεται αντιληπτή η διαφορά. Αν ο Όλυμπος του Άρη βρισκόταν στη Γη, η βάση του θα κάλυπτε όλο τον ελληνικό ηπειρωτικό χώρο μαζί με το Αιγαίο. Ο κρατήρας του Ολύμπου του Άρη έχει διάμετρο 85 χλμ. Παρά ταύτα ο μεγαλύτερος ηφαιστειακός κρατήρας είναι ο κρατήρας Άρσια επί του ομώνυμου ηφαιστείου, που βρίσκεται επίσης στον Άρη και έχει διάμετρο 110 χλμ.

• Η μεγαλύτερη χαράδρα, με πολλές επιμέρους, που έχει παρατηρηθεί, βρίσκεται επίσης στον Άρη, στη λεγόμενη κοιλάδα του Μάρινερ. Η τεράστια αυτή χαράδρα εκτείνεται σε μήκος 4.500 χλμ. με μέγιστο πλάτος 600 χλμ και μέγιστο βάθος 7 χλμ. Μια τόση μεγάλη σε έκταση χαράδρα αν βρισκόταν στη Γη θα εκτεινόταν από την Πορτογαλία μέχρι τα Ουράλια όρη.

• Η μεγαλύτερη κοιλάδα με κρατήρες βρίσκεται επίσης στον Άρη και ονομάζεται "Ελλάς". Η διάμετρός της φθάνει τα 2.000 χλμ.

• Ο μεγαλύτερος κρατήρας που δημιουργήθηκε από πρόσκρουση με αστεροειδή βρίσκεται στη Σελήνη. Πρόκειται για την τεράστια λεκάνη Αϊτκέν που έχει διάμετρο 2.500 χλμ., βάθος 3 χλμ. και βρίσκεται στον Νότιο Πόλο της. Τον κρατήρα αυτόν μελέτησε επισταμένα η διαστημοσυσκευή Κλημεντίνη (Clementine) το 1994. Υπολογίζεται πως ο αστεροειδής που δημιούργησε αυτόν τον κρατήρα θα πρέπει να είχε μέγεθος 200 τουλάχιστον χλμ. η δε πρόσκρουση θα πρέπει να έγινε μερικά εκατομμύρια χρόνια μετά τον σχηματισμό της. Παρόμοιος τέτοιος κρατήρας βρίσκεται και στον πλανήτη Ερμή με διάμετρο 1.300 χλμ. και φέρει την ονομασία Λεκάνη των Θερμίδων. Ο λαμπρότερος όμως τέτοιος κρατήρας του Ηλιακού συστήματος βρίσκεται στη Σελήνη και ονομάζεται "Αρίσταρχος", η διάμετρος του οποίου φθάνει τα 84 χλμ. και το βάθος του τα 4,8 χλμ. Σημειώνεται επίσης ότι τέτοιοι κρατήρες έχουν εντοπιστεί και στη Γη. Ο μεγαλύτερος είναι εκείνος που ανακαλύφθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 κοντά στη χερσόνησο Γιουκατάν στο Μεξικό και είναι υποβρύχιος. Η διάμετρός του φθάνει τα 180 χλμ. και υπολογίζεται πως δημιουργήθηκε μετά από πρόσκρουση με αστεροειδή μεγέθους 8 - 10 χλμ., πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια με συνέπεια την εξαφάνιση των δεινοσαύρων. Ο δε αρχαιότερος επίσης τέτοιος γήινος κρατήρας είναι αυτός που βρίσκεται στο Κεμπέκ του Καναδά και ονομάζεται Μανικουάγκαν ηλικίας 212 εκατομμυρίων ετών. Υπολογίζεται πως η αρχική του διάμετρος ήταν 100 χλμ. πλην όμως λόγω διαβρωτικών παραγόντων φαίνεται να έχει περιοριστεί στα 70 χλμ.

• Η μεγαλύτερη εδαφολογική δραστηριότητα (αντί του όρου γεωλογική) που παρατηρείται στα σώματα του Ηλιακού συστήματος είναι στη Γη, την Αφροδίτη και την Ιώ (φυσικό δορυφόρο του Δία), η δε μεγαλύτερη εξ αυτών παρατηρείται στην Ιώ. Ο πολύχρωμος αυτός δορυφόρος βρίσκεται υπό συνεχή ηφαιστειακή έξαρση. Το 1979 καθώς ο Βόγιατζερ την προσπερνούσε στέλνοντας φωτογραφίες της επιφάνειάς της, έκπληκτοι οι επιστήμονες αντελήφθησαν την έκρηξη ενός τεράστιου ηφαιστείου. Στη σειρά των φωτογραφιών αποκαλύφθηκε ένας μεγάλος αριθμός ηφαιστείων παρόμοιων με αυτά της Γης και Αφροδίτης. Η έξαρση αυτή ερμηνεύεται από το γεγονός ότι ο δορυφόρος Ιώ δέχεται τεράστιες ελκτικές δυνάμεις τόσο από τον πλανήτη Δία, όσο και από τους άλλους δύο δορυφόρους, Ευρώπη και Γανυμήδη, από διαφορετικές γωνίες, με συνέπεια να δημιουργούνται τεράστιες παλιρροϊκές δυνάμεις που σχεδόν ανεβοκατεβάζουν την επιφάνειά του. Οι παλίρροιες αυτές θερμαίνουν το εσωτερικό της. Έτσι θειούχα αέρια ξεπηδούν στην επιφάνειά της με τεράστιες ηφαιστειακές εκρήξεις κατά τις οποίες πυρακτωμένα υλικά πετάγονται σε ύψος 300 χλμ. ενώ απελευθερώνονται τεράστιοι πίδακες διοξειδίου του θείου. Οι πίδακες αυτοί στη συνέχεια ψύχονται και πέφτουν στο έδαφος υπό μορφή όμορφου χρωματιστού χιονιού. Υπολογίζεται πως ετησίως το "χιόνι" αυτό φθάνει σε ύψος τα 10 εκατοστά.

• Η μεγαλύτερη θερμοκρασία επιφάνειας πλανήτη είναι αυτή που παρατηρείται στην Αφροδίτη όπου η μέση θερμοκρασία φθάνει τους 480 βαθμούς Κελσίου. Αντίθετα την μικρότερη τέτοια θερμοκρασία επιφάνειας κατέχει ο δορυφόρος Τρίτωνας (του πλανήτη Ποσειδώνα) του οποίου η θερμοκρασία επιφάνειάς του φθάνει τους -235 βαθμούς Κελσίου.

• Η μεγαλύτερη διαφορά θερμοκρασίας που απαντάται στο ηλιακό σύστημα είναι αυτή του μικρού πλανήτη Ερμή, όπου η μέγιστη φθάνει τους 427 βαθμούς Κελσίου ενώ κατά τη νύκτα κατέρχεται στους μείον 183 βαθμούς Κελσίου. Έτσι η διαφορά αυτή αγγίζει τους 600 βαθμούς Κελσίου.

• Η μεγαλύτερη ατμοσφαιρική καταιγίδα, που συμβαίνει στο ηλιακό σύστημα, αν και μόλις μια δεκάδα πλανητών και φυσικών δορυφόρων φέρουν ατμόσφαιρα, είναι εκείνη του πλανήτη Δία, στα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιράς του. Πρόκειται για τη «Μεγάλη Κόκκινη Κηλίδα» που παρατηρείται συνέχεια τα τελευταία 400 χρόνια. Η γιγάντια αυτή φαινομενική κηλίδα έχει σχήμα οβάλ και τριπλάσιο μέγεθος της Γης. Φαίνεται σαν κυκλώπειο μάτι που παρακολουθεί τον Δία. Διαπιστώθηκε πως τεράστια ρεύματα αερίων ρέουν από τα ανατολικά προς τα δυτικά ενώ στο βάθος αυτά κινούνται αντίθετα. Αυτή η καταιγίδα περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της κάθε 7 γήινες ημέρες. Παρόμοια τέτοια καταιγίδα ανακαλύφθηκε από τον Βόγιατζερ και στον γαλαζωπό πλανήτη Ποσειδώνα. Ονομάστηκε «Μεγάλη Σκοτεινή Κηλίδα» και είναι λίγο μεγαλύτερη από το μέγεθος της Γης. Παρατηρήσεις που έγιναν αργότερα από το διαστημικό τηλεσκόπιο Χαμπλ έδειξαν πως η καταιγίδα αυτή σήμερα έχει πια εξαφανιστεί.

• Οι ισχυρότεροι άνεμοι που έχουν παρατηρηθεί στο ηλιακό σύστημα είναι αυτοί που συμβαίνουν στον πλανήτη Ποσειδώνα, των οποίων η ταχύτητα φθάνει τα 2.200 χλμ. την ώρα.

• Ο μεγαλύτερος πλανήτης είναι φυσικά ο Δίας. Στο εσωτερικό του θα μπορούσαν να χωρέσουν όλοι οι άλλοι πλανήτες και οι δορυφόροι τους, αφού ο όγκος του είναι 1.319 φορές μεγαλύτερος της Γης. Η διάμετρός του φθάνει τα 143.884 χλμ., ενώ η μάζα του είναι 318 φορές μεγαλύτερη της Γης. Αντίθετα ο μικρότερος πλανήτης είναι ο Ερμής που έχει και τη μικρότερη μάζα.

• Ο μεγαλύτερος φυσικός δορυφόρος στο ηλιακό σύστημα είναι ο δορυφόρος του Δία Γανυμήδης, που είναι μεγαλύτερος από τον πλανήτη Ερμή.

• Οι περισσότεροι δακτύλιοι περιφερόμενων υλικών βρίσκονται στον Κρόνο. Υπολογίζονται σε 10.000 διαφορετικούς που περικλείουν τον Κρόνο. Αποτελούνται από μικρά σώματα σκόνης, πάγου, και βράχων μεγέθους μέχρι λεωφορείου. Αρχίζουν από το επίπεδο των νεφών του Κρόνου και φθάνουν σε απόσταση μέχρι 275.000 χιλιόμετρα. Συγκριτικά μοιάζουν με πίτα διαμέτρου 1.400 μέτρων και πάχους 5 χιλιοστών. Αν θεωρηθούν αυτά δορυφόροι τότε ο Κρόνος κατέχει τους περισσότερους.

• Επίσημα τους περισσότερους δορυφόρους έχει ο Δίας με 63 και ακολουθούν ο Κρόνος με 62 και ο Ουρανός με 27.

• Η μεγαλύτερη ημέρα, δηλαδή διάρκεια μίας πλήρους περιστροφής περί τον άξονα, πλανήτη στο ηλιακό σύστημα, παρατηρείται στην αργοκίνητη Αφροδίτη που φθάνει τις 243,16 γήινες ημέρες. Αντίθετα τη μικρότερη ημέρα κατέχει ο ταχυκίνητος Δίας που ολοκληρώνει μία πλήρη περιστροφή περί του άξονά του σε 9 ώρες, 50 λεπτά και 30 δευτερόλεπτα γήινου χρόνου.

• Το μεγαλύτερο έτος, δηλαδή διάρκεια μιας πλήρους περιστροφής περί τον Ήλιο, πλανήτη στο ηλιακό σύστημα κατέχει ο πλέον απομακρυσμένος πλανήτης Ποσειδώνας, που ολοκληρώνεται σε 164,8 γήινα χρόνια. Αντίθετα τη μικρότερη διάρκεια περιστροφής περί τον Ήλιο, το μικρότερο έτος κατέχει ο Ερμής που ολοκληρώνει αυτό σε 87,97 γήινες ημέρες. Βέβαια αυτό συμβαίνει από το γεγονός ότι ο Ερμής απέχει από τον Ήλιο μόλις 57,9 εκατομμύρια χιλιόμετρα σε αντίθεση με τον Ποσειδώνα που απέχει 4,5 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Κοντινότερος επίσης πλανήτης στη Γη είναι η Αφροδίτη που απέχει σε ελάχιστη απόσταση 42,4 εκατομμύρια χιλιόμετρα.

• Η μεγαλύτερη ταχύτητα περιφοράς γύρω από τον Ήλιο σημειώνεται στον Ερμή όπου η μέση ταχύτητά του είναι 172.332 χλμ την ώρα, ενώ ο πιο αργοκίνητος πλανήτης είναι ο Ποσειδώνας με μέση ταχύτητα 19.548 χλμ την ώρα.

• Ο μεγαλύτερος αστεροειδής του Ηλιακού συστήματος είναι η 1 Δήμητρα που βρίσκεται ανάμεσα στις τροχιές του Άρη και του Δία. Έχει διάμετρο 940 χλμ. και είναι ο πρώτος αστεροειδής που ανακαλύφθηκε, την Πρωτοχρονιά του 1801. Πρώτος όμως αστεροειδής που φωτογραφήθηκε ήταν ο 951-Γκάσπρα, από τη διαστημοσυσκευή Γαλιλαίος, στις 28 Οκτωβρίου του 1991 (από απόσταση 16.200 χλμ.).

• Ο συχνότερος κομήτης, δηλαδή με συντομότερη περίοδο εμφάνισης είναι ο κομήτης Ένκε που ανακαλύφθηκε το 1786 και που επισκέπτεται το Ηλιακό σύστημα ανελλιπώς κάθε 3,31 χρόνια. Μάλιστα ο κομήτης αυτός είναι και ο πρώτος που παρατηρήθηκε με ραντάρ το 1980.

• Η πλουσιότερη βροχή διαττόντων που έχει παρατηρηθεί ήταν η βροχή των Λεοντιδών στις 17 Νοεμβρίου του 1966, όταν ο νυκτερινός ουράνιος θόλος καλύφθηκε από περίπου 1000 πεφταστέρια, (όπως λέγονται κοινώς), ανά λεπτό και επί 40 λεπτά της ώρας. Η βροχή αυτή οφείλεται στον Κομήτη Τεμπλ-Τατλ που επιστρέφει στη πορεία της Γης κάθε 32,9 χρόνια και μέσα από τη σκόνη του οποίου διέρχεται η Γη.

Σχηματισμός και εξέλιξη του Ηλιακού Συστήματος

Το ηλιακό σύστημα δημιουργήθηκε από την κατάρρευση ενός τεράστιου μοριακού νέφους πριν από 4,568 δις έτη. Το αρχικό νέφος είχε διαστάσεις αρκετών ετών φωτός και δημιούργησε πολλά άστρα. Καθώς η περιοχή που θα γινόταν το ηλιακό σύστημα, γνωστή ως προηλιακό νέφος, κατέρρευσε, η διατήρηση της στροφορμής το ανάγκασε να περιστραφεί ταχύτερα. Το κέντρο στο οποίο συγκεντρώθηκε η περισσότερη μάζα γινόταν όλο και θερμότερο από το δίσκο, ο οποίος το περιέβαλλε. Καθώς το συρρικνωμένο νεφέλωμα περιστρεφόταν, σχηματίστηκε ένας πρωτοπλανητικός δίσκος με διάμετρο 200 AU και ένα καυτό πρώταστρο στο κέντρο. Οι πλανήτες σχηματίστηκαν από συσσώρευση υλικού από αυτό το δίσκο. Μέσα στα επόμενα 50 εκατομμύρια χρόνια, οι συνθήκες στον Ήλιο επέτρεψαν την εκκίνηση θερμοπυρηνικής σύντηξης στον πυρήνα του. Από αυτό το σημείο και για τα επόμενα 10 δισεκατομμύρια χρόνια ο Ήλιος θα ανήκει στην κύρια ακολουθία. Το ηλιακό σύστημα θα έχει αυτή τη μορφή που έχει σήμερα μέχρι ο Ήλιος να εξελιχθεί σε ερυθρό γίγαντα. Αυτό αναμένεται να συμβεί σε περίπου 5 δισεκατομμύρια χρόνια.

Περιοχές στο Ηλιακό Σύστημα

                 Περιοχές στο Ηλιακό μας Σύστημα.

Το ηλιακό σύστημα χοντρικά χωρίζεται σε τέσσερις περιοχές: σε αυτή των εσωτερικών (ή Γήινων) πλανητών, με τέσσερις πλανήτες που έχουν στέρεα επιφάνεια και σύσταση παρόμοια με αυτή της Γης (πυρίτιο και σίδηρο), στη Ζώνη των Αστεροειδών, που περιέχει μικρά σώματα, στους εξωτερικούς πλανήτες ή γίγαντες αερίων, με τέσσερις πλανήτες που αποτελούνται κυρίως από αέρια και είναι πολύ μεγαλύτεροι απ' τη Γη και στην εξωτερική περιοχή του Συστήματος, που περιλαμβάνει τον Πλούτωνα, τη Ζώνη του Κάιπερ και το Νέφος του Όορτ.

Ήλιος

Στο κέντρο του ηλιακού συστήματος βρίσκεται ο Ήλιος, ένα κίτρινο αστέρι της κύριας ακολουθίας ηλικίας σχεδόν 5 δισεκατομμυρίων χρόνων.

Ερμής

Αρχίζοντας ένα ταξίδι από τον Ήλιο προς τα έξω για να γνωρίσουμε το Ηλιακό σύστημα, σε απόσταση 0,39 αστρονομικών μονάδων (AU) θα συναντήσουμε τον Ερμή, τον μικρότερο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος. Ο Ερμής είναι γεμάτος κρατήρες, δεν έχει ατμόσφαιρα και, καθώς είναι πολύ κοντά στον Ήλιο, έχει στην επιφάνειά του θερμοκρασίες που αγγίζουν τους 400 °C.Ο Ερμής κινείται πολύ γρήγορα στο διάστημα (37-56 χλμ. το δευτερόλεπτο). Εξαιτίας της μεγάλης ταχύτητας και της μικρής απόστασης από τον Ήλιο, ο πλανήτης αυτός έχει το μικρότερο σε διάρκεια έτος από όλους τους άλλους.

Αφροδίτη

Επόμενος πλανήτης, στις 0,72 AU, είναι η Αφροδίτη. Έχει σχεδόν το ίδιο μέγεθος με τον δικό μας, γι' αυτό παλιά λεγόταν και αδελφός πλανήτης της Γης. Εκτός από το μέγεθος όμως, ως περιβάλλον δεν έχει σχεδόν κανένα κοινό με τον πλανήτη μας. Καλύπτεται από μια πυκνή ατμόσφαιρα θειικού οξέος και διοξειδίου του άνθρακα, με αποτέλεσμα η επιφάνειά της να μην είναι ποτέ ορατή. Περιστρέφεται αργά γύρω από τον άξονά της και η πυκνή της ατμόσφαιρα δημιουργεί ένα ακραίο φαινόμενο θερμοκηπίου, το οποίο κρατά την μέση θερμοκρασία του πλανήτη σε πολύ υψηλά επίπεδα ακόμα και στις περιοχές που, λόγω της αργής περιστροφής γύρω από τον άξονα της (243 γήινες μέρες), δεν φωτίζονται από τον Ήλιο για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Γη

Είναι ο μοναδικός πλανήτης στο σύστημα που έχει θάλασσες (κάτι που υποστηριζόταν παλιότερα για την Αφροδίτη και μέχρι πρόσφατα για το δορυφόρο του Κρόνου, Τιτάνα), ο μόνος με έντονη γεωλογική δραστηριότητα και ο μοναδικός (απ' όσο ξέρουμε μέχρι σήμερα) που φιλοξενεί ζωή. Η ατμόσφαιρά του αποτελείται από άζωτο και οξυγόνο, και είναι ο μεγαλύτερος από τους εσωτερικούς πλανήτες. Είναι ο πρώτος, από τον Ήλιο, πλανήτης ο οποίος έχει φυσικό δορυφόρο, τη Σελήνη. Ο αστρονομικός συμβολισμός της γης αποτελείται από έναν περικυκλωμένο σταυρό, αναπαριστώντας έναν μεσημβρινό και έναν παράλληλο· μία παραλλαγή, τοποθετεί τον σταυρό πάνω από τον κύκλο (Unicode: ⊕ ή ♁).

Άρης

Στις 1,52 AU βρίσκεται ο Άρης. Έχει την μισή διάμετρο από τη Γη και έχει μια αραιή ατμόσφαιρα από διοξείδιο του άνθρακα. Στην επιφάνειά του έχουν παρατηρηθεί γεωλογικοί σχηματισμοί όπως φαράγγια και κοιλάδες, που σημαίνουν ότι ο πλανήτης ήταν γεωλογικά ενεργός κι ότι κάποτε ήταν θερμότερος και στην επιφάνειά του υπήρχε νερό σε υγρή μορφή (κάτι που επιβεβαιώθηκε τον Μάρτιο του 2007 από τον Ευρωπαϊκό δορυφόρο Mars Express). Θεωρείται ο πλανήτης που μοιάζει πιο πολύ με τη Γη και υπάρχει η περίπτωση να βρεθεί κάποτε ζωή εκεί, ή τουλάχιστον απολιθώματα. Ο Άρης έχει δύο μικρούς φυσικούς δορυφόρους, τον Φόβο και τον Δείμο.

Ζώνη των Αστεροειδών

Το σύνορο που χωρίζει τους εσωτερικούς απ' τους εξωτερικούς πλανήτες είναι η Κύρια Ζώνη Αστεροειδών. Πρόκειται για εκατοντάδες χιλιάδες μικρά σώματα, διαμέτρου από μερικά μέτρα έως εκατοντάδες χιλιόμετρα, που όμως όλα μαζί έχουν μάζα μόλις όσο το ένα χιλιοστό της Γης. Οι αστεροειδείς είναι το υλικό για έναν πλανήτη που τελικά δεν σχηματίστηκε, λόγω της μεγάλης έλξης του Δία, ή από κάποιον πλανήτη που υπήρχε εκεί (ανάμεσα στον Άρη και τον Δία) και για κάποιο λόγο καταστράφηκε και διασπάστηκε σε 7.000 περίπου αστεροειδείς.

Δίας

Ο Δίας, στις 5,2 AU, είναι ο μεγαλύτερος από τους πλανήτες (έχει τη διπλάσια μάζα από όλους τους άλλους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος μαζί). Ο Δίας περιστρέφεται τόσο γρήγορα, ώστε η μέρα και η νύχτα του διαρκούν λιγότερο από 10 γήινες ώρες. Η διάμετρός του είναι 11 φορές αυτή της Γης. Αποτελείται από τεράστιες ποσότητες αερίων -κυρίως υδρογόνο και ήλιο- που περιστρέφονται γύρω από ένα μικρό στερεό πυρήνα. Μερικές φορές χαρακτηρίζεται και ως αποτυχημένο άστρο, λόγω ακριβώς της μεγάλης περιεκτικότητας στα δύο αυτά στοιχεία. Είναι τόσο θερμός που θα μπορούσε να λάμπει σαν άστρο, αν ήταν 10 φορές μεγαλύτερος. Είναι γνωστός για την περίφημη Μεγάλη Κόκκινη Κηλίδα, μια καταιγίδα στην ατμόσφαιρά του, που υπάρχει τουλάχιστον από τότε που παρατηρούμε το Δία (και πιθανόν από πολύ πιο πριν). Έχει 79 δορυφόρους, δυο από τους οποίους (η Ευρώπη κι ο Γανυμήδης) είναι πιθανό να έχουν ωκεανούς κάτω από την παγωμένη επιφάνειά τους.

Κρόνος

Ο Κρόνος (9,5 AU) είναι λίγο πιο μικρός (και πολύ πιο ελαφρύς) από τον Δία και του μοιάζει σε αρκετά χαρακτηριστικά. Αποτελείται και αυτός κυρίως από αέρια -με λιγότερο υδρογόνο και περισσότερη αμμωνία όμως- έχει και αυτός πολλούς δορυφόρους και είναι γνωστός για τους δακτυλίους του. Ο Δίας μαζί με τον Κρόνο αποτελούν το 93% της μάζας όλων των πλανητών. Είναι ίσως ο πιο εντυπωσιακός απ' τους πλανήτες αλλά κι ο ελαφρύτερος, με μέση πυκνότητα μικρότερη απ' αυτή του νερού. Ο δορυφόρος του Τιτάνας, που είναι μεγαλύτερος απ' τον Ερμή, έχει ατμόσφαιρα από άζωτο και υδρογονάνθρακες και, αν και είναι πολύ ψυχρός, πιθανολογείται ότι μπορεί να φιλοξενεί ζωή. Το σύστημα του Κρόνου θα μελετηθεί τα επόμενα χρόνια από τη διαστημοσυσκευή Κασσίνι - Χόιχενς, που βρίσκεται εκεί από το καλοκαίρι του 2004. Μέχρι σήμερα, έχουν επιβεβαιωθεί οι τροχιές 62 δορυφόρων του πλανήτη, από τους οποίους οι 53 έχουν λάβει όνομα.

Ουρανός

Επόμενος σταθμός ο Ουρανός στις 19,2 AU. Αποτελείται κυρίως από αμμωνία και μεθάνιο, έχει και αυτός δακτυλίους και 27 δορυφόρους. Έχει την ιδιαιτερότητα ότι, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους πλανήτες, περιστρέφεται σαν να κυλάει πάνω στην τροχιά του, δηλαδή με τον ένα του πόλο πάντα στραμμένο προς τον Ήλιο. Πιθανολογείται ότι αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας κατακλυσμιαίας σύγκρουσης με κάποιο άλλο σώμα, κάτι που επιβεβαιώνεται εν μέρει και από την απουσία διαταραχών στην ατμόσφαιρά του. Ο Ουίλιαμ Χέρσελ ανακοίνωσε την ανακάλυψή του τις 13 Μαρτίου 1781, επεκτείνοντας για πρώτη φορά στην ιστορία τα όρια του ηλιακού συστήματος. Ο Ουρανός ήταν ο πρώτος πλανήτης που ανακαλύφθηκε με τηλεσκόπιο.

Ποσειδώνας

Τελευταίος μεγάλος πλανήτης είναι ο Ποσειδώνας, σε απόσταση 30 AU από τον Ήλιο. Είναι ο πρώτος πλανήτης που ανακαλύφθηκε βάσει μαθηματικών προβλέψεων για τη θέση του (από τη μελέτη διαταραχών στην τροχιά του Ουρανού). Αποτελείται κυρίως από αέριο μεθανίου, νερού και αμμωνίας και, σε αντίθεση με τον Ουρανό, η ατμόσφαιρά του παρουσιάζει έντονη δραστηριότητα, κάτι απρόσμενο, μιας και βρίσκεται πολύ μακριά από τον Ήλιο και η θερμότητα που λαμβάνει από αυτόν είναι ελάχιστη. Σαν τον Δία, έχει κι αυτός μια χαρακτηριστική κηλίδα στην ατμόσφαιρα, μόνο που η δική του είναι σκούρα μπλε. Για αρκετά χρόνια ήταν ο πιο μακρινός πλανήτης του συστήματος, καθώς η τροχιά του Πλούτωνα μπαίνει μέσα στη δική του. Ο Ποσειδώνας έχει 14 γνωστούς δορυφόρους.

Ζώνη του Κάιπερ-Πλούτωνας

Η ζώνη του Κάιπερ βρίσκεται σε απόσταση 30-50 AU και αποτελείται από μικρά, παγωμένα σώματα. Τα σώματα της ζώνης που, λόγω έλξης από τους μεγάλους πλανήτες, μπαίνουν στο ηλιακό σύστημα λέγονται Κένταυροι.

Ο Πλούτωνας, που βρίσκεται στις 39,5 AU, ήταν ο μικρότερος από τους πλανήτες (με διάμετρο μικρότερη από τη Σελήνη) μέχρι τον αποχαρακτηρισμό του, και αυτός για τον οποίο έχουμε τα λιγότερα στοιχεία. Αποτελεί διπλό σύστημα με το δορυφόρο του Χάροντα (συνολικά ο Πλούτωνας έχει πέντε δορυφόρους). Ο Πλούτωνας θεωρείται πλέον πλανήτης νάνος, μιας και στη Ζώνη του Κάιπερ έχουν ανακαλυφθεί σώματα του ίδιου ή και μεγαλύτερου μεγέθους από αυτόν και αφού το ελάχιστο όριο μεγέθους για πλήρη πλανήτη τέθηκε μεγαλύτερο από αυτόν.

Διασκορπισμένος δίσκος

Ο διασκορπισμένος δίσκος (scattered disc) είναι περιοχή του ηλιακού συστήματος όπου μεταποσειδώνια αντικείμενα διανύουν τροχιές με περιήλια γύρω στις 30-35 AU και αφήλια που ξεπερνούν τις 100 AU. Τα αντικείμενα διασκορπισμένου δίσκου συγκαταλέγονται στα μακρινότερα και πιο ψυχρά αντικείμενα του Ηλιακού συστήματος. Πιστεύεται ότι από εκεί προέρχονται οι κομήτες με βραχεία περίοδο εμφάνισης.

Κομήτες

Οι κομήτες είναι ουράνια σώματα που σε αντίθεση με τους απλανείς αστέρες και τους πλανήτες παρουσιάζουν όψη νεφελώδη, ενώ η ύλη από την οποία συνίστανται επιμηκύνεται υπό μορφή μακριάς κόμης (= μακριά μαλλιά) όταν διέρχονται κοντά από τον Ήλιο. Κάθε κομήτης αποτελείται από τρία μέρη, τον πυρήνα, την κόμη και την ουρά. Οι τροχιές των κομητών είναι ελλειπτικές με εκκεντρότητα που τείνει προς τη μονάδα (1).

Ηλιόπαυση

Ως ηλιόσφαιρα ορίζεται μια τεράστια δομή, ελλειψοειδούς σχήματος, αποτελούμενη από σωματίδια του ηλιακού ανέμου, η οποία περιβάλει τον Ήλιο και τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος. Σε απόσταση, οποία ποικίλει από 80 με 100 AU έως 200 AU, βρίσκεται η περιοχή που ονομάζεται όριο κρουστικού κύματος (termination shock). Στο σημείο αυτό τα φορτισμένα σωματίδια του ηλιακού ανέμου επιβραδύνονται ύστερα από σύγκρουση με τα σωματίδια του διαστρικού μέσου καθώς και λόγω μαγνητικών πεδίων. Η περιοχή πέρα από το όριο αυτό ονομάζεται ηλιοσφαιρικός κολεός (heliosheath) και έχει σχήμα οβάλ.

Το εξωτερικό όριο της ηλιόσφαιρας ονομάζεται ηλιόπαυση. Ως ηλιόπαυση ορίζεται η περιοχή όπου τα εξερχόμενα σωματίδια του ηλιακού ανέμου και τα εισερχόμενα σωματίδια από τη μεσοαστρική περιοχή έχουν ισοδύναμη πίεση. Στη περιοχή της ηλιόπαυσης, το 2009, ανακαλύφθηκε, σε απόσταση σχεδόν 16 δισ. χλμ. από τη Γη, ζώνη από σωματίδια υδρογόνου, τα οποία κάποτε ήταν φορτισμένα θετικά (δηλαδή ήταν σκέτα πρωτόνια). Τα σωματίδια αυτά σχηματίζουν στενή ζώνη, η οποία είναι δύο με τρεις φορές φωτεινότερη από οτιδήποτε άλλο στον ουρανό. Η ανακάλυψη της ζώνης υδρογόνου έγινε από την αποστολή ΙΒΕΧ.

Μέχρι το 2012 υπήρχε η άποψη πως εξωτερικά της ηλιόσφαιρας, στις 230 AU, δημιουργείτο ένα τοξοειδές Κύμα Κρούσης (αγγλ. Bow Shock), εξαιτίας της κίνησης του Ήλιου μέσα στον Γαλαξία. Παρόμοιες περιοχές παρατηρούνται συχνά σε πολλά αστέρια στο σύμπαν. Ωστόσο, με βάση νέα δεδομένα από την αποστολή ΙΒΕΧ το 2012, τα οποία μελετήθηκαν σε σύγκριση με δεδομένα από τις αποστολές Voyager 1 και 2, αποδείχθηκε πως το ηλιακό σύστημα δεν δημιουργεί τέτοια περιοχή, πιθανόν λόγω της μικρότερης ταχύτητας (52.000 μίλια την ώρα, έναντι των 59.000 μιλίων την ώρα που πιστεύαμε ως τότε), με την οποία κινείται αυτή τη στιγμή ο Ήλιος στο διαστρικό μέσο.

Νέφος του Όορτ

Τελικό σύνορο του Συστήματος είναι το υποθετικό Νέφος του Όορτ. Είναι παρόμοιο με τη Ζώνη του Κάιπερ όσον αφορά τα σώματα που το αποτελούν, βρίσκεται όμως πολύ πιο μακριά, στις 50.000-100.000 AU, και σχηματίζει σφαίρα που περικλείει το ηλιακό σύστημα, ενώ η Ζώνη του Κάιπερ είναι περιορισμένη στην εκλειπτική. Από εκεί θεωρείται ότι προέρχονται οι κομήτες με μεγάλες περιόδους, όπως ο Κομήτης του Χάλεϋ.

Τυπικά, το όριο του Ηλιακού συστήματος είναι εκεί που η βαρύτητα του Ήλιου παίζει μικρότερο ρόλο από τη βαρύτητα άλλων σωμάτων ή του Γαλαξία, δηλαδή πρακτικώς στα μισά της απόστασης μέχρι το πιο κοντινό άστρο. Εναλλακτικά, το ηλιακό Σύστημα τελειώνει εκεί που το μαγνητικό πεδίο του Γαλαξία γίνεται ισχυρότερο από το μαγνητικό πεδίο του Ήλιου, και δημιουργείται κρουστικό κύμα με τον ηλιακό άνεμο (ηλιόπαυση).

Σας άρεσε; Περιμένω σχόλια! Περισσότερες πληροφορίες σε επόμενο άρθρο!

Τι είναι ο πλανήτης;

Πλανήτης

Πλανήτης, σύμφωνα με τον σύγχρονο ορισμό της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης (IAU), ονομάζεται κάθε ουράνιο σώμα που περιφέρεται γύρω από έναν (τουλάχιστον) αστέρα ή αστρικό υπόλειμμα και καλύπτει τις ακόλουθες πρόσθετες προϋποθέσεις:

1. Έχει αρκετή μάζα ώστε να είναι σφαιρικό με την επίδραση της δικής του βαρύτητας.
2. Δεν έχει αρκετή μάζα ώστε να προκληθεί πυρηνική σύντηξη.
3. Έχει καθαριστεί η γειτονική του περιοχή από πλανητικά θραύσματα.

Το σώμα που καλύπτει τα πρώτα δύο κριτήρια αλλά όχι αυτό της κυριαρχίας στην τροχιά του, όταν δεν είναι δορυφόρος, λέγεται «πλανήτης νάνος».

Η ετυμολογία της λέξης «πλανήτης» προέρχεται από την αρχαιοελληνική φράση «πλανῆτες ἀστέρες» (άστρα που περι-πλανιούνται), σε αντίθεση με τους ίδιους τους αστέρες που μοιάζουν ακίνητοι στον ουράνιο θόλο (εξ ου και η ονομασία «ἀπλανεῖς ἀστέρες»). Είναι παράγωγο της λέξης «πλάνης» που σημαίνει περιπλανώμενος, χωρίς μόνιμη διαμονή.

Ο όρος «πλανήτης» είναι αρχαίος, με δεσμούς με την ιστορία, με την αστρολογία, με την επιστήμη, με τη μυθολογία και με τη θρησκεία. Αρκετοί πλανήτες στο ηλιακό σύστημα είναι ορατοί με «γυμνό» μάτι. Αυτοί θεωρήθηκαν από πολλούς πολιτισμούς ως θεότητες ή ως απεσταλμένοι θεοτήτων. Καθώς η επιστημονική γνώση προχωρούσε, η ανθρώπινη θεώρηση για τους πλανήτες άλλαξε, συμπεριλαμβάνοντας έναν αριθμό διακριτών (ουρανίων) αντικειμένων. Το 2006 η Διεθνής Αστρονομική Ένωση επίσημα υιοθέτησε μια απόφαση ορισμού των πλανητών μέσα στο ηλιακό μας σύστημα. Ο ορισμός αυτός είναι αμφισβητούμενος, γιατί απέκλεισε πολλά ουράνια αντικείμενα με (περίπου) πλανητική μάζα, με βάση πού ή γύρω από τι περιφέρονται. Παρόλο που τα οκτώ (8) πλανητικά ουράνια σώματα που ανακαλύφθηκαν πριν από το 1950 παρέμειναν ως πλανήτες και σύμφωνα με το σύγχρονο ορισμό, κάποια άλλα ουράνια σώματα, όπως η Δήμητρα, η Παλλάς, η Ήρα και η Εστία, που βρίσκονται όλα στην κύρια ζώνη των αστεροειδών, καθώς επίσης και ο Πλούτωνας, που ήταν το πρώτο μεταποσειδώνιο αντικείμενο που ανακαλύφθηκε, κάποτε θεωρήθηκαν ως πλανήτες, αλλά σύμφωνα με το σύγχρονο ορισμό θεωρήθηκαν πλανήτες νάνοι.

Οι πλανήτες θεωρούνταν από τον Πτολεμαίο ότι περιφέρονται γύρω από τη Γη με φερόμενες και επικυκλικές κινήσεις. Παρόλο που η ιδέα της περιφοράς γύρω από τον Ήλιο είχε προταθεί πολλές φορές (με παλαιότερη γνωστή διατύπωση από τον Αρίσταρχο το Σάμιο), χρειάστηκε να φθάσει ο 17^ος αιώνας, με την υποστήριξη των πρώτων τηλεσκοπικών αστρονομικών παρατηρήσεων, που πραγματοποιήθηκαν από το Γαλιλαίο Γαλιλέι, για να τεκμηριωθεί η ηλιοκεντρική θεωρία. Μάλιστα, με την προσεκτική ανάλυση των δεδομένων αυτών των παρατηρήσεων από τον Γιοχάνες Κέπλερ βρέθηκε ότι οι πλανητικές τροχιές δεν είναι κυκλικές αλλά ελλειπτικές. Καθώς τα εργαλεία παρατήρησης εξελίσσονταν, οι Αστρονόμοι είδαν ότι εκτός από την ίδια τη Γη και άλλοι πλανήτες περιστρέφονται γύρω από επικλινείς άξονες, και κάποιοι από αυτούς παρουσιάζουν φαινόμενα όπως τα πολικά παγοκαλύμματα και οι εποχές. Από την αυγή της Διαστημικής Εποχής, η κοντινή παρατήρηση με διαστημικούς βολιστήρες αποκάλυψε ότι η Γη και άλλοι πλανήτες μοιράζονται ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, όπως η ηφαιστειότητα, οι τυφώνες, οι τεκτονικές πλάκες, ακόμη και η υδρολογία.

Το αρχικό βήμα για τη δημιουργία των πλανητών είναι η βαρυτική συστολή ενός γιγάντιου νέφους αερίων. Καθώς αυτό συστέλλεται, λόγω περιστροφής πλαταίνει και σχηματίζει ένα δίσκο. Ένας αστέρας αρχίζει να σχηματίζεται στο κέντρο, που είναι και η θερμότερη περιοχή. Στον υπόλοιπο δίσκο η ύλη συμπυκνώνεται βαθμηδόν, για το σχηματισμό ολοένα μεγαλύτερων στερεών σωμάτων. Η «ανάφλεξη» του αστέρα προκαλεί την αποβολή της σκόνης και των αερίων που παρέμειναν.

Οι πλανήτες δεν έχουν την απαιτούμενη μάζα για την έναρξη θερμοπυρηνικών αντιδράσεων όπως συμβαίνει με τα αστέρια, έτσι δεν έχουν την ικανότητα να εκπέμπουν ακτινοβολία. Το γεγονός της ορατότητας των πλανητών του ηλιακού μας συστήματος κατά τη διάρκεια της νύχτας οφείλεται στην ανάκλαση του ηλιακού φωτός (ετερόφωτα σώματα).

Ιστορία

Η ιδέα του πλανήτη έχει εξελιχθεί κατά την ύπαρξή του, από τους περιπλανώμενους αστέρες της αρχαιότητας στα γήινα αντικείμενα της επιστημονικής περιόδου. Η ιδέα έχει επεκταθεί για να περιλαμβάνει και αντικείμενα που δεν ανήκουν στο ηλιακό σύστημα, τους εξωηλιακούς πλανήτες.

Οι πέντε κλασσικοί πλανήτες, που είναι ορατοί με γυμνό μάτι, είναι γνωστοί από την αρχαιότητα και είχαν σημαντικό αντίκτυπο στη μυθολογία και την αστρονομία. Στην αρχαιότητα, οι αστρονόμοι παρατήρησαν ότι κάποια συγκεκριμένα φωτεινά σώματα άλλαζαν θέση κατά μήκος του ουρανού σε σχέση με τα άλλα άστρα. Οι Αρχαίοι Έλληνες τα αποκάλεσαν πλανήτες αστέρες ή απλά πλανήτες. Από εκεί προέκυψε η σημερινή λέξη «πλανήτης». Στην αρχαία Ελλάδα, Κίνα και Βαβυλωνία και όλους τους προσύγχρονους πολιτισμούς, πιστευόταν σχεδόν καθολικά ότι η Γη ήταν το κέντρο του Σύμπαντος, και όλοι οι πλανήτες περιφέρονταν γύρω από τη Γη. Ο λόγος ήταν το γεγονός ότι οι πλανήτες έμοιαζαν να περιφέρονται γύρω από τη Γη κάθε μέρα και η κοινή αντίληψη ήταν ότι η Γη ήταν σταθερή.

Βαβυλωνία

Ο πρώτος πολιτισμός που είναι γνωστό ότι είχε μια λειτουργική θεωρία για τους πλανήτες ήταν οι Βαβυλώνιοι, οι οποίοι έζησαν στη Μεσοποταμία την πρώτη και τη δεύτερη χιλιετία π.Χ.. Το παλαιότερο γνωστό πλανητικό αστρονομικό κείμενο είναι το βαβυλωνιακό δισκίο της Αφροδίτης της Ammisaduqa, ένα αντίγραφο του 7ου αιώνα π.Χ. από μια λίστα παρατηρήσεων των κινήσεων του πλανήτη Αφροδίτη, που πιθανόν χρονολογείται ήδη από τη δεύτερη χιλιετία π.Χ.. Οι MUL. ΑΡΙΝ είναι ένα ζευγάρι σφηνοειδών επιγραφών που χρονολογούνται από τον 7ο αιώνα π.Χ., και καθορίζει τις κινήσεις του Ήλιου, της Σελήνης και των πλανητών κατά τη διάρκεια του έτους. Οι Βαβυλώνιοι αστρολόγοι ήταν οι πρώτοι που έθεσαν τα θεμέλια για αυτό που σήμερα αποκαλούμαι Δυτική αστρολογία. Η Enuma anu enlil, που γράφτηκε τον 7ο αιώνα π.Χ., περιλαμβάνει κατάλογο των οιωνών και τις σχέσεις τους με τα διάφορα ουράνια φαινόμενα, συμπεριλαμβανομένων των κινήσεων των πλανητών. Η Αφροδίτη, ο Ερμής, ο Άρης, ο Δίας και ο Κρόνος ήταν γνωστοί από τους Βαβυλώνιους αστρονόμους και θα παραμείνουν οι μόνοι γνωστοί πλανήτες μέχρι την εφεύρεση του τηλεσκοπίου στην πρώιμη σύγχρονη εποχή.

Ελληνορωμαϊκή αστρονομία

Οι αρχαίοι Έλληνες αρχικά δεν απέδωσαν τόσο μεγάλη σημασία στους πλανήτες όσο οι Βαβυλώνιοι. Οι Πυθαγόρειοι, τον 6ο και 5ο αιώνα π.Χ. φαίνεται να έχουν αναπτύξει τη δική τους ανεξάρτητη πλανητική θεωρία, στην οποία η Γη, ο Ήλιος, η Σελήνη και οι άλλοι πλανήτες περιστρέφονται γύρω από μία «Κεντρική Φωτιά» στο κέντρο του Σύμπαντος. Ο Πυθαγόρας ή ο Παρμενίδης λέγεται ότι ήταν ο πρώτος που κατανόησε ότι ο Έσπερος, το βραδινό αστέρι και ο Εωσφόρος, το πρωινό αστέρι είναι το ένα και το αυτό, η Αφροδίτη. Τον 3ο αιώνα π.Χ., ο Αρίσταρχος ο Σάμιος πρότεινε το ηλιοκεντρικό μοντέλο, σύμφωνα με το οποίο η Γη και οι πλανήτες περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο. Αλλά το γεωκεντρικό μοντέλο παρέμεινε το κυρίαρχο μοντέλο μέχρι την Επιστημονική επανάσταση.

Τον 1ο αιώνα π.Χ., κατά την Ελληνιστική περίοδο, οι Έλληνες είχαν αρχίσει να αναπτύσσουν τα δικά τους μαθηματικά συστήματα για την πρόβλεψη των θέσεων των πλανητών. Τα συστήματα αυτά, τα οποία βασίστηκαν στην γεωμετρία και όχι στην αριθμητική όπως των Βαβυλωνίων, θα επισκιάσουν τελικά τις θεωρίες των Βαβυλωνίων, σε πολυπλοκότητα και πληρότητα, αντιπροσωπεύοντας το μεγαλύτερο μέρος των αστρονομικών κινήσεων που παρατηρούνται από τη Γη με γυμνό μάτι. Αυτές οι θεωρίες θα φτάσουν στην πληρέστερη έκφραση τους στην Αλμαγέστη του Πτολεμαίου τον 2ου αιώνα μ.Χ. Το μοντέλο του Πτολεμαίου ήταν τόσο πλήρες, που αντικατέστησε όλες τις προηγούμενες θεωρίες για την αστρονομία και παρέμεινε το οριστικό αστρονομικό κείμενο στο δυτικό κόσμο για 13 αιώνες. Για τους Έλληνες και τους Ρωμαίους υπήρχαν επτά γνωστοί πλανήτες, καθένας από τους οποίους περιβάλλει τη Γη σύμφωνα με τους περίπλοκους νόμους που ορίζονται από τον Πτολεμαίο. Ήταν, κατά αύξουσα σειρά από τη Γη (κατά τον Πτολεμαίο): η Σελήνη, ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Ήλιος, ο Άρης, ο Δίας και ο Κρόνος.

Οι πλανήτες του Ηλιακού συστήματος

Ο μέχρι σήμερα πιο αποδεκτός κατάλογος πλανητών αποτελείται από τους 8 παρακάτω πλανήτες σε τροχιά γύρω από τον Ήλιο, όπως φαίνονται στο διπλανό σχήμα:

1. Ερμής
2. Αφροδίτη
3. Γη
4. Άρης
5. Δίας
6. Κρόνος
7. Ουρανός
8. Ποσειδώνας

Ο Πλούτωνας από το 2006 έπαψε να θεωρείται επισήμως πλανήτης του Ηλιακού συστήματος, αλλά πλανήτης νάνος που ανήκει στη Ζώνη του Κάιπερ. Αυτή η άποψη ενισχύθηκε τα τελευταία χρόνια με την ανακάλυψη σωμάτων πέρα από την τροχιά του Πλούτωνα που είναι παρόμοια ή και μεγαλύτερα σε μέγεθος από αυτόν.

Ο Ερμής, η Αφροδίτη, η Γη, και ο Άρης ταξινομούνται στους λεγόμενους «Γήινους Πλανήτες» καθώς έχουν παρόμοια σύσταση και μορφολογία με τη Γη (βραχώδεις με συμπαγή πυρήνα). Ο Δίας, ο Κρόνος, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας, ανήκουν στην κατηγορία των «Αέριων Πλανητών» ή «Γιγάντων αερίων». Η σύστασή τους είναι αέρια (Υδρογόνο κυρίως), ενώ όλοι έχουν έναν ή περισσότερους δακτυλίους, οι εντυπωσιακότεροι των οποίων είναι οι Δακτύλιοι του Κρόνου.

Επίσης άλλη μια κατάταξη των πλανητών είναι ανάλογα με τη θέση τους στο Ηλιακό σύστημα: διακρίνονται σε εσωτερικούς, που είναι αυτοί που βρίσκονται ανάμεσα στον Ήλιο και την Κύρια ζώνη αστεροειδών, και σε εξωτερικούς, που είναι οι υπόλοιποι.

Χαρακτηριστικά πλανητών

Όνομα	Ισημερινή διάμετρος (σε σχέση με τη Γη)	Μάζα	Ημιμεγάλος Άξονας (AU)	Περίοδος περιφοράς (χρόνια)	Κλίση τροχιάς σε σχέση με τον ισημερινό του Ήλιου (°)	Εκκεντρότητα	Περίοδος περιστροφής (ημέρες)	Επιβεβαιωμένοι δορυφόροι[3]	Κλίση άξονα	Δακτύλιοι	Ατμόσφαιρα
Ερμής	0,382	0,06	0,39	0,24	3,38	0,206	58,64	0	0,04°	όχι	ελάχιστη
Αφροδίτη	0,949	0,82	0,72	0,62	3,86	0,007	−243,02	0	177,36°	όχι	CO2, N2
Γη	1,00	1,00	1,00	1,00	7,25	0,017	1,00	1	23,44°	όχι	N2, O2, Ar
Άρης	0,532	0,11	1,52	1,88	5,65	0,093	1,03	2	25,19°	όχι	CO2, N2, Ar
Δίας	11,209	317,8	5,20	11,86	6,09	0,048	0,41	67	3,13°	ναι	H2, He
Κρόνος	9,449	95,2	9,54	29,46	5,51	0,054	0,43	62	26,73°	ναι	H2, He
Ουρανός	4,007	14,6	19,22	84,01	6,48	0,047	−0,72	27	97,77°	ναι	H2, He, CH4
Ποσειδώνας	3,883	17,2	30,06	164,8	6,43	0,009	0,67	14	28,32°	ναι	H2, He, CH4

Πλανήτες εκτός του Ηλιακού συστήματος

Από το 1995, χρονιά ανακάλυψης του πρώτου πλανήτη εκτός του ηλιακού μας συστήματος, έγινε γνωστή η ύπαρξη πλανητών σε τροχιά γύρω από άλλα άστρα. Αυτοί ονομάζονται εξωηλιακοί πλανήτες ή εξωπλανήτες (extrasolar planets). Αν και οι πλανήτες που έχουν ανακαλυφθεί έως τώρα είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία πλανήτες γίγαντες (τουλάχιστον του μεγέθους του Δία ή του Κρόνου), οι αστρονόμοι πιστεύουν στην ύπαρξη και πλανητών παρόμοιων με τη Γη, γεγονός που θα μπορούσε να δικαιολογήσει έρευνα για εξωγήινη ζωή. Ο πρώτος εξωηλιακός πλανήτης ανακαλύφθηκε γύρω από το άστρο 51 Πηγάσου τις 6 Οκτωβρίου 1995. Από τότε έχουν ανακαλυφθεί 3.720 εξωηλιακοί πλανήτες (Δεκέμβριος 2017). Οι μικρότεροι πλανήτες έχουν βρεθεί να περιφέρονται γύρω από πάλσαρ. Μια ντουζίνα πλανητών με μάζα 10 με 20 φορές μεγαλύτερη από τη γήινη έχουν το παρατσούκλι Ποσειδώνες, εξαιτίας της παρεμφερούς τους μάζας. Οι πλανήτες με μικρότερη μάζα ονομάζονται υπεργαίες, ωστόσο αρκετά μεγαλύτερη από τη γήινη.

Ένα χαρακτηριστικό διαφορετικό των άλλων συστημάτων από το Ηλιακό είναι ότι οι γιγάντιοι πλανήτες περιφέρονται πολύ κοντά στο άστρο, ενώ υπάρχουν και πλανήτες των οποίων η εγγύτητα στο άστρο απομακρύνει την ατμόσφαιρα εξαιτίας της αστρικής ακτινοβολίας. Όμως ως τώρα δεν έχει ανακαλυφθεί κανένας τέτοιος πλανήτης.

Για να παρατηρηθούν αυτοί οι πλανήτες απαιτούνται μία νέα σειρά οργάνων, μεταξύ των οποίων τα διαστημικά τηλεσκόπια. Προς το παρόν το Γαία και το Κέπλερ εξερευνούν κι ανακαλύπτουν εξωηλιακούς πλανήτες με βάση τις μεταβολές στο φως ενός άστρου.

Έχουν επίσης παρατηρηθεί και ορφανοί πλανήτες οι οποίοι δεν ανήκουν σε κάποιο ηλιακό σύστημα και δεν βρίσκονται υπό την βαρυτική επίδραση κάποιου αστέρα.

Σας άρεσε; Περιμένω σχόλια!

Πηγή. Βικιπαίδεια

Ηλιακό Σύστημα (Λίγα λόγια)

Το ηλιακό σύστημα περιλαμβάνει τον Ήλιο και όλα τα αντικείμενα τα οποία κινούνται σε τροχιά γύρω από αυτόν μέσα στο πεδίο βαρύτητάς του, είτε περιστρεφόμενα άμεσα γύρω από αυτόν είτε κινούμενα σε τροχιές γύρω από άλλα σώματα που κινούνται γύρω από τον Ήλιο. Βρίσκεται στο τοπικό διαστρικό Νέφος, το οποίο ανήκει στην Τοπική Φυσαλίδα, η οποία με τη σειρά της ανήκει στον βραχίονα του Ωρίωνα στο Γαλαξία, σε απόσταση 27.000 ετών φωτός από το κέντρο του.

Σχηματίστηκε πριν από 4,6 δισεκατομμύρια έτη, από τη βαρυτική κατάρρευση ενός γιγάντιου μοριακού νέφους. Τα αντικείμενα με τη μεγαλύτερη μάζα που περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο, ο οποίος συγκεντρώνει την κύρια μάζα του Ηλιακού συστήματος (99,86%), είναι οι οκτώ πλανήτες που σχηματίζουν το πλανητικό σύστημα, των οποίων οι τροχιές είναι σχεδόν ελλειπτικές και βρίσκονται πάνω στο επίπεδο που ορίζει η εκλειπτική. Οι τέσσερις εσώτεροι, ο Ερμής, η Αφροδίτη, η Γη και ο Άρης αποτελούν τους λεγόμενους γήινους πλανήτες και αποτελούνται κυρίως από πετρώματα και μέταλλα. Οι τέσσερις εξώτεροι πλανήτες ονομάζονται αέριοι γίγαντες. Από αυτούς, οι δύο μεγαλύτεροι, ο Δίας και ο Κρόνος αποτελούνται από υδρογόνο και ήλιο και οι άλλοι δύο, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας αποτελούνται από νερό, αμμωνία και μεθάνιο. Με εξαίρεση τον Ερμή και την Αφροδίτη οι υπόλοιποι πλανήτες διαθέτουν φυσικούς δορυφόρους, ενώ οι αέριοι γίγαντες διαθέτουν επιπλέον και δακτυλίους, οι οποίοι αποτελούνται από πάγο και σκόνη.

Εκτός από τους πλανήτες, τους δορυφόρους τους και τους δακτυλίους τους, εντός του βαρυτικού πεδίου του Ήλιου συναντούνται διάφορα μικρότερα ουράνια αντικείμενα όπως αστεροειδείς και κομήτες. Οι δύο κύριες ζώνες τέτοιων αντικειμένων στο ηλιακό σύστημα είναι η Κύρια Ζώνη Αστεροειδών, μεταξύ των πλανητών Άρη και Δία, και η Ζώνη του Κάιπερ, πέρα από τη τροχιά του Ποσειδώνα. Η τελευταία, μαζί με τα αντικείμενα διασκορπισμένου δίσκου και τα αντικείμενα του Νέφους του Όορτ σχηματίζουν την ομάδα των μεταποσειδώνιων αντικειμένων. Σε αυτές τις περιοχές, πέρα από τους δεκάδες χιλιάδες μικρούς αστεροειδείς, συναντώνται και πλανήτες νάνοι όπως η Δήμητρα, ο Πλούτωνας, η Χαουμέια, ο Μακεμάκε και η Έρις. Αστεροειδείς συναντώνται να κινούνται και σε άλλες περιοχές του Ηλιακού συστήματος όπως στην περιοχή εσωτερικά της τροχιάς του πλανήτη Άρη (γεωπλήσια αντικείμενα) ή παγιδευμένα στα δύο λαγκρανζιανά σημεία της τροχιάς του Δία (Τρωικοί αστεροειδείς). Μεταξύ των διαφόρων περιοχών κινούνται, επίσης, ελεύθερα αντικείμενα όπως κομήτες, κένταυροι ή διαπλανητική σκόνη.

Ο ηλιακός άνεμος, ροή σωματιδίων από τον Ήλιο, σχηματίζει στο διαστρικό ενδιάμεσο μια φυσαλίδα, γνωστή ως ηλιόσφαιρα, η οποία περικλείει τον Ήλιο, τους πλανήτες και τις ζώνες των αστεροειδών. Η διάμετρος της, μέχρι το εξωτερικό της όριο το οποίο ονομάζεται ηλιόπαυση, φτάνει, σύμφωνα με πρόσφατα (2012) δεδομένα, τις 122 Αστρονομικές Μονάδες (AU). Πέρα από την ηλιόπαυση, στο ένα τέταρτο της απόστασης από το κοντινότερο αστέρι του Ήλιου, τον Εγγύτατο Κενταύρου, και 1.000 φορές μακρύτερα από τα όρια της ηλιόσφαιρας, πιστεύεται πως υπάρχει μια σφαιρική περιοχή με αντικείμενα που αποτελούνται κυρίως από πάγο. Η υποθετική αυτή περιοχή αυτή ονομάζεται Νέφος του Όορτ. Θεωρείται πως περικλείει το Ηλιακό σύστημα και αποτελεί την πηγή των κομητών μακράς περιόδου.

Σας άρεσε; Περιμένω σχόλια! Και αν θέλετε, κάντε εγγραφή στην δημόσια κυψέλη το <<Ηλιακό σύστημα>>.
Γεια σας!

 

Ηλιακό Σύστημα

Γεια σε όλους!

Όπως θα θυμάστε σας είχα υποσχεθεί ένα ταξίδι στο Ηλιακό Σύστημα!
Ώρα να ξεκινήσουμε λοιπόν!
Στο επόμενο άρθρο όλα αυτά!
Κάντε υπομονή!!

Πρόγραμμα

Θα ξεκινήσει η κυψέλη αυτή μία σειρά άρθρων σχετικά με το Ηλιακό μας Σύστημα!

Ελπίζω να διασκεδάσετε και να ταξιδέψετε στην απεραντοσύνη του Ηλιακού Συστήματος, του Γαλαξία και του Σύμπαντος!