Ιστορία Α΄ Γυμνασίου

Η οριστική απομάκρυνση της περσικής επίθεσης (συνέχεια)

8. Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ

(σχολικό βιβλίο σελ. 61-62)

Η ναυμαχία της Σαλαμίνας

• Ο Ξέρξης αφού πέρασε τις Θερμοπύλες πήγε στην Αθήνα, η οποία ήταν έρημη καθώς οι περισσότεροι πολίτες είχαν φύγει.
• Ο στόλος των Ελλήνων έφυγε από το Αρτεμίσιο και πήγε στο στενό της Σαλαμίνας για να αντιμετωπίσει τον στόλο των Περσών, όπως είχε προτείνει ο στρατηγός των Αθηναίων Θεμιστοκλής.
• Λόγω του στενού χώρου οι Πέρσες δεν μπορούσαν να παρατάξουν όλες τις δυνάμεις τους, με αποτέλεσμα στη σύγκρουση που ακολούθησε να νικήσουν τα πλοία των Ελλήνων που κινήθηκαν με ορμή κατά των Περσών.
• Μετά την ήττα στη ναυμαχία αυτή ο Ξέρξης έφυγε από την Ελλάδα αφήνοντας πίσω τον Μαρδόνιο μαζί με μεγάλη στρατιωτική δύναμη για να συνεχίσει τον αγώνα αυτό.

Η μάχη των Πλαταιών

• Ο Μαρδόνιος πήγε προς τη Θεσσαλία για να περάσει τον χειμώνα. Παράλληλα, προσπαθούσε με διάφορους τρόπους να πείσει τους Αθηναίους να πάνε με το μέρος του.
• Οι Αθηναίοι συνέχισαν να αρνούνται με αποτέλεσμα ο Μαρδόνιος το καλοκαίρι του 479 π.Χ. να εισβάλει ξανά στην Αθήνα βρίσκοντας όμως μια έρημη πόλη.
• Μετά πήγε στις Πλαταιές.
• 479 π.Χ.: μάχη των Πλαταιών. Ο στρατός των Ελλήνων με αρχηγό τον Σπαρτιάτη βασιλιά Παυσανία νίκησε ολοκληρωτικά τους Πέρσες.

Η ναυμαχία της Μυκάλης

• Παράλληλα με τη μάχη των Πλαταιών ο άλλος βασιλιάς της Σπάρτης Λεωτυχίδης λέγεται πως νίκησε ό,τι είχε απομείνει από τον περσικό στόλο στα ανοικτά της Μυκάλης.
• Πλέον η σύγκρουση Περσών και Ελλήνων είχε τελειώσει.

Συνέπειες

1. Σταμάτησε η πολιτική των Περσών να επεκτείνουν τα εδάφη τους.
2. Πολλές ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας έγιναν και πάλι ελεύθερες.
3. Τονώθηκε η αυτοπεποίθηση των Ελλήνων από τις νίκες που σημείωσαν.
4. Οι Έλληνες ασχολήθηκαν πλέον με έργα ειρήνης και προόδευσαν σε πολλούς τομείς.

Δραστηριότητες

1. Να διαβάσετε τις σελίδες 61- 62 του σχολικού βιβλίου.
2. Ποιες ήταν οι συνέπειες των συγκρούσεων Ελλήνων και Περσών;
3. Να λύσετε το κρυπτόλεξο.

Η οριστική απομάκρυνση της περσικής επίθεσης

8. Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ

Η εκστρατεία του Ξέρξη

• Ο Πέρσης βασιλιάς δυσαρεστήθηκε από την ήττα των Περσών στη μάχη του Μαραθώνα.
• Έτσι, ο Ξέρξης, γιος του βασιλιά Δαρείου, οργάνωσε ο ίδιος μια νέα μεγάλη εκστρατεία.
• Μόλις έμαθαν οι Έλληνες για την περσική δύναμη του Ξέρξη πανικοβλήθηκαν.
• Όμως, επειδή είχαν καταλάβει από νωρίς τις προθέσεις των Περσών, στο συνέδριο του Ισθμού το 481 π.Χ. είχαν αποφασίσει να ενωθούν για να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο μιας περσικής εισβολής.

Η μάχη των Θερμοπυλών

• Ο Ξέρξης αφού ξεκίνησε πέρασε χωρίς να τον εμποδίσει κανείς από τη Θράκη και τη Μακεδονία και παράλληλα ο στόλος του ακολουθούσε στο Αιγαίο.
• 480 π.Χ.: όταν έφτασε στις Θερμοπύλες συνάντησε την ελληνική δύναμη. Οι Έλληνες είχαν επιλέξει τα στενά των Θερμοπυλών για να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες. Παράλληλα, ο ελληνικός στόλος προκειμένου να αντιμετωπίσει την απόβαση των Περσών έπλευσε στο Αρτεμίσιο της Εύβοιας.
• Ο Ξέρξης μόλις έφτασε στις Θερμοπύλες ζήτησε από τον Λεωνίδα, βασιλιά της Σπάρτης, που ήταν αρχηγός των Ελλήνων την παράδοση των όπλων. Αποτέλεσμα της πράξης του αυτής ήταν να λάβει ως απάντηση το «μολών λαβέ» (έλα να τα πάρεις) του βασιλιά της Σπάρτης. Η φράση αυτή επρόκειτο να μείνει στην ιστορία ως δείγμα γενναιότητας.
• Όσο και αν προσπαθούσαν οι Πέρσες δεν μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την αντίσταση των Ελλήνων. Από αυτή τη δύσκολη θέση τους έβγαλε ο Εφιάλτης, ο οποίος ήταν κάτοικος της περιοχής. Τους οδήγησε μέσα από ένα μονοπάτι και τους έβγαλε στα νώτα των Ελλήνων.
• Πριν τους κυκλώσουν εντελώς οι Πέρσες, ο Λεωνίδας διέταξε τους συμπολεμιστές του να φύγουν. Στη θέση τους παρέμειναν 700 Θεσπιείς με τη θέλησή τους που έπεσαν πολεμώντας μαζί με τους 300 Σπαρτιάτες.

Δραστηριότητες

1. Να διαβάσετε τη σελίδα 60 του σχολικού βιβλίου.
2. Πότε έγινε η μάχη των Θερμοπυλών; Ποιοι ήταν οι αρχηγοί Ελλήνων και Περσών;
3. Να λύσετε το κρυπτόλεξο.

Πέρσες και Έλληνες (συνέχεια)

7. ΠΕΡΣΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ:

ΔΥΟ ΚΟΣΜΟΙ ΣΥΓΚΡΟΥΟΝΤΑΙ

(σχολικό βιβλίο σελ.58- 59)

Ιωνική Επανάσταση

• Οι Έλληνες της Μικράς Ασίας δεν μπορούσαν να συνεχίσουν τις εμπορικές τους δραστηριότητες στον Εύξεινο Πόντο γιατί τα Στενά ελέγχονταν από τους Πέρσες. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα η οικονομία τους να χειροτερεύει διαρκώς.
• Λόγοι Ιωνικής Επανάστασης (499 π.Χ.):

1. Άσχημη οικονομική κατάσταση.
2. Βαριά φορολογία.
3. Στέρηση ελευθερίας.

• Επειδή οι Πέρσες ήταν πολλοί, οι Έλληνες της Μικράς Ασίας ζήτησαν βοήθεια από την Ελλάδα. Στο κάλεσμά τους αυτό ανταποκρίθηκαν μόνο οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς, οι οποίοι έστειλαν 25 πλοία.
• Οι επαναστάτες ενώ στην αρχή σημείωναν επιτυχίες, δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τις δυνάμεις των Περσών.
• 494 π.Χ.: ναυμαχία της Λάδης: ήττα του στόλου των επαναστατών.
• Η Μίλητος, η οποία βρισκόταν σε θέση πρωταγωνιστή στην επανάσταση, καταστράφηκε ολοκληρωτικά.
• Αυτό που συνέβη στη Μίλητο προκάλεσε μεγάλη θλίψη στην Αθήνα. Μάλιστα, ο ποιητής Φρύνιχος παρουσιάζοντας το έργο του «Μιλήτου Άλωσις» έκανε τους Αθηναίους να κλάψουν για τα δεινά που βρήκαν την πόλη αυτή. Η παράσταση αυτή όμως προκάλεσε και την οργή των Αθηναϊκών Αρχών, οι οποίες τιμώρησαν τον Φρύνιχο με την επιβολή προστίμου.

Η εκστρατεία του Μαρδόνιου

• Η ιωνική επανάσταση ήταν η αφορμή για να αρχίσουν οι συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Περσών.
• Ο Μαρδόνιος, γαμπρός του Πέρση βασιλιά Δαρείου, ήταν επικεφαλής μιας μεγάλης εκστρατείας.
• 492 π.Χ.: ο στρατός του Μαρδόνιου πέρασε τον Ελλήσποντο με κατεύθυνση προς τη Μακεδονία. Παράλληλα πήγαινε και ο περσικός στόλος. Στην επιστροφή όμως ο στόλος καταστράφηκε κοντά στον Άθω από θαλασσοταραχή. Από την εκστρατεία αυτή οι Πέρσες κατάφεραν να πάρουν υπό τον έλεγχό τους ξανά τη Θράκη.

Η μάχη του Μαραθώνα

• Ο Δαρείος ήθελε να τιμωρήσει τους Αθηναίους και τους Ερετριείς γιατί είχαν βοηθήσει τους Έλληνες της Μικράς Ασίας κατά την ιωνική επανάσταση. Το έργο αυτό το ανέθεσε στους στρατηγούς Δάτη και Αρταφέρνη.
• 490 π.Χ: ισχυρές περσικές δυνάμεις έφτασαν στην Ερέτρια και την κατέστρεψαν. Έπειτα κινήθηκαν προς τον Μαραθώνα, όπου και στρατοπέδευσαν.
• Οι Αθηναίοι τότε ζήτησαν τη βοήθεια των Σπαρτιατών, οι οποίοι επικαλέστηκαν θρησκευτικούς λόγους, και έτσι η βοήθεια της Σπάρτης έφτασε μετά τη μάχη.
• Οι Αθηναίοι αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες στον Μαραθώνα. Δέκα χιλιάδες Αθηναίοι και χίλιοι Πλαταιείς που πήγαν να τους βοηθήσουν, ήρθαν αντιμέτωποι με τους Πέρσες.
• Ο στρατηγός Μιλτιάδης παρέταξε τον στρατό του ενισχύοντας τα άκρα.
• Μόλις ξεκίνησε η μάχη, οι Αθηναίοι όρμησαν τρέχοντας αποφεύγοντας με αυτόν τον τρόπο τα βέλη των Περσών. Το κατηφορικό έδαφος που είχαν επιλέξει τους βοήθησε να φτάσουν γρηγορότερα στον στόχο τους. Έτσι οι Πέρσες κυκλώθηκαν και πολλοί από αυτούς υποχώρησαν πανικόβλητοι στα καράβια.
• Η νίκη αυτή των Ελλήνων έδειξε πως οι Πέρσες δεν ήταν ανίκητοι.

Δραστηριότητες

1. Ποιοι ήταν οι λόγοι της ιωνικής επανάστασης;
2. Ποια ήταν οι αφορμή των ελληνοπερσικών συγκρούσεων;
3. Τι πέτυχαν οι Έλληνες στον Μαραθώνα και τι τους έδειξε αυτό;

Πέρσες και Έλληνες

7. ΠΕΡΣΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ: ΔΥΟ ΚΟΣΜΟΙ ΣΥΓΚΡΟΥΟΝΤΑΙ

(σχολικό βιβλίο σελ. 57-59)

• Πέρσες: οι Πέρσες ενώθηκαν με τους Μήδους. Και οι δύο ανήκουν στην ινδοευρωπαϊκή ομοεθνία.
• Το περσικό κράτος ιδρύθηκε από τον Κύρο Α΄ (645- 602 π.Χ.).
• Το κράτος των Περσών είχε πολλά έθνη και χωριζόταν σε σατραπείες, που διοικούσαν οι σατράπες. Ένας σατράπης ήταν υπεύθυνος για τη διοίκηση της σατραπείας και την είσπραξη των φόρων.
• Από τα έθνη που υπήρχαν στο περσικό κράτος οι Πέρσες και οι Μήδοι δεν πλήρωναν φόρους.
• Πίστευαν στον Αχουραμάσδα, που ήταν θεός της σοφίας και της αλήθειας. Η αλήθεια ήταν πολύ σημαντική για τους Πέρσες και γι’ αυτό φρόντιζαν να μαθαίνουν στα παιδιά τους να λένε την αλήθεια.
• Χρησιμοποιούσαν τη σφηνοειδή γραφή.
• Στη Μικρά Ασία υπήρχαν αρκετοί Έλληνες. Ήταν εργατικοί και δραστήριοι και ανέπτυξαν έναν λαμπρό πολιτισμό. Ακόμη, έκαναν εμπόριο με όλους τους κατοίκους της Μεσογείου και κυρίως με εκείνους που βρίσκονταν στον Εύξεινο Πόντο. Μάλιστα τα παράλια του Εύξεινου Πόντου τα είχαν αποικήσει οι ίδιοι.
• Η ανεξαρτησία τους περιορίστηκε από τους Λυδούς στην αρχή και αργότερα από τους Πέρσες. Εξαιτίας αυτού είχαν την υποχρέωση να πληρώνουν υψηλούς φόρους στους Πέρσες και να τους ακολουθούν στις εκστρατείες.
• 513 π.Χ.: αποτυχία εκστρατείας Περσών κατά των Σκυθών στα βόρεια του Δούναβη. Όμως, συνέπεια της εκστρατείας αυτής ήταν να περάσει η Θράκη στον έλεγχο των Περσών.

Δραστηριότητα

Οι Πανελλήνιοι δεσμοί

6. ΟΙ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΔΕΣΜΟΙ

(σχολικό βιβλίο σελ.54-56)

• Οι Έλληνες ζούσαν χωρισμένοι, χωρίς να δημιουργήσουν ενιαίο κράτος. Η επαφή τους όμως με άλλους λαούς τους βοήθησε να καταλάβουν ότι υπάρχουν στοιχεία που τους ενώνουν.
• Κοινά στοιχεία Ελλήνων:
• Κοινή γλώσσα.
• Λατρεία των ίδιων θεών.
• Κοινές συνήθειες.
• Τότε επικρατεί και η ονομασία Έλληνες.
• Οι αποστάσεις μεταξύ τους και οι δυσκολίες που αντιμετώπιζαν τους προκάλεσαν ένα αίσθημα νοσταλγίας.
• Η ανάγκη να ικανοποιηθεί αυτό το αίσθημα σε συνδυασμό με την ιδέα ότι ανήκουν στον ίδιο λαό οδήγησαν στην ανάγκη να συμμετέχουν σε εκδηλώσεις πανελλήνιου χαρακτήρα.

Ολυμπιακοί αγώνες

• Ολυμπιακοί Αγώνες: πραγματοποιούνταν κάθε τέσσερα χρόνια και συμμετείχαν μόνο Έλληνες. Άρχισαν το 776 π.Χ.
• Πριν τους Αγώνες: κήρυκες πήγαιναν σε όλη την Ελλάδα για να ανακοινώσουν ότι θα αρχίσουν οι αγώνες. Αν εκείνη την περίοδο γίνονταν πόλεμοι σταματούσαν ώστε οι αντιπροσωπείες να μπορούν να φτάσουν στην Ολυμπία ασφαλείς (εκεχειρία).
• Ο νικητής στεφανωνόταν με κλαδί αγριελιάς, κέρδιζε την αγάπη όλων και στην πόλη του τον περίμενε θριαμβευτική υποδοχή. Η είσοδός του συνήθως γινόταν πάνω σε άρμα από ένα άνοιγμα του τείχους που το γκρέμιζαν συμβολικά. Αυτό γινόταν γιατί πίστευαν ότι ο νικητής πλέον μπορούσε να καλύψει αυτό το κενό με την ανδρεία του.
• Σπάρτη: ο νικητής είχε το προνόμιο να πολεμά δίπλα στον βασιλιά.

Μαντεία

• Το πιο γνωστό ήταν το μαντείο των Δελφών, που ήταν αφιερωμένο στον θεό Απόλλωνα. Ιέρεια του μαντείου ήταν η Πυθία, η οποία έδινε χρησμούς με αμφίσημο νόημα, δηλαδή οι χρησμοί μπορούσαν να ερμηνευθούν με δύο τρόπους.

Αμφικτιονίες

• Γύρω από ένα ιερό υπήρχαν πόλεις. Αυτές έφτιαχναν ενώσεις με σκοπό να ρυθμίζουν θέματα σχετικά με τη λειτουργία και την ασφάλεια του μαντείου. Οι ενώσεις αυτές λέγονταν αμφικτιονίες.
• Η πιο γνωστή αμφικτιονία ήταν αυτή των Δελφών.
• Στην αμφικτιονία συμμετείχαν δύο αντιπρόσωποι από κάθε πόλη και συνεδρίαζαν δύο φορές τον χρόνο.
• Οι αποφάσεις των αμφικτιονιών ήταν σεβαστές από όλους.

Παράθεμα

ΟΙ ΚΟΙΝΟΙ ΔΕΣΜΟΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Σπαρτιάτες και Αθηναίοι συμφωνούν να αντιμετωπίσουν ενωμένοι τον περσικό κίνδυνο. Ειδικότερα, απαντώντας οι Αθηναίοι στους απεσταλμένους της Σπάρτης δηλώνουν: «Οι Έλληνες όλοι είναι από το ίδιο αίμα, έχουν την ίδια γλώσσα, έχουν ναούς και αγάλματα θεών και θυσίες όλα κοινά και συνήθειες ίδιες».

Ηρόδοτος, Ιστορία, 8. 144.

(σχολικό βιβλίο σελ. 54)

Δραστηριότητες

1. Τι είναι οι αμφικτιονίες;

2. Σύμφωνα με το παράθεμα, ποια είναι τα κοινά στοιχεία των Ελλήνων;

Αθήνα: πορεία προς τη δημοκρατία

5. ΑΘΗΝΑ: ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

• Η καταγραφή των νόμων ικανοποίησε μια μερίδα πολιτών. Όμως, το γεγονός πως όποιος δεν πλήρωνε τα χρέη του γινόταν δούλος εξακολουθούσε να προκαλεί εντάσεις.
• 594 π.Χ. : οι Αθηναίοι επέλεξαν τον Σόλωνα (ποιητή και έναν από τους επτά σοφούς) να επιλύσει τα προβλήματα της πόλης.
• Μέτρα Σόλωνα:
• Κατάργηση των χρεών: απελευθέρωσε όσους είχαν γίνει δούλοι λόγω χρεών και απαγόρευσε από ‘δω και πέρα να δανείζεται κανείς βάζοντας ως εγγύηση τον εαυτό του. Αυτή η διάταξη της νομοθεσίας του Σόλωνα είναι γνωστή ως σεισάχθεια και λύτρωσε την αγροτική τάξη.
• Διαίρεση των πολιτών σε τέσσερις τάξεις: κριτήριο ήταν το εισόδημα και όχι η καταγωγή. Με ανάλογο τρόπο όρισε και τα αξιώματα. Έτσι αποδυνάμωσε το αριστοκρατικό πολίτευμα.
• Διεύρυνση του πολιτικού ρόλου της Εκκλησίας του Δήμου: σε αυτή συμμετείχαν οι Αθηναίοι πολίτες που είχαν συμπληρώσει το εικοστό έτος της ηλικίας τους.
• Βουλή των Τετρακοσίων: προετοίμαζε τα θέματα που συζητούσε η Εκκλησία του Δήμου.
• Ηλιαία: ήταν ένα λαϊκό δικαστήριο στο οποίο συμμετείχαν με κλήρωση άτομα από όλες τις τάξεις. Η δημιουργία της Ηλιαίας στόχευε στην καλύτερη απονομή της δικαιοσύνης.
• Ο Σόλων μάλιστα για να πετύχει την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στα κοινά ψήφισε νόμο σύμφωνα με τον οποίο στερούσε τα πολιτικά δικαιώματα από όσους δεν έπαιρναν σαφή θέση πάνω στα κοινωνικά και πολιτικά θέματα.
• Τα μέτρα του Σόλωνα ανακούφισαν τη λαϊκή τάξη και εξίσωσαν τους πλούσιους με τους ευγενείς.
• Ωστόσο, εξακολουθούσε να υπάρχει το αίτημα για να ξαναμοιραστεί η γη, την οποία μέχρι τότε κατείχαν οι λίγοι.
• Αυτή την αναταραχή εκμεταλλεύτηκε ο Πεισίστρατος, ο οποίος μαζί με τον λαό κατέλαβε την εξουσία. Τότε επέβαλε το τυραννικό πολίτευμα.
• Ο Πεισίστρατος ως τύραννος στέρησε από τους Αθηναίους πολίτες τις ελευθερίες που είχαν κατακτήσει. Όμως έκανε πολλά σημαντικά εξωραϊστικά έργα (Εννεάκρουνος πηγή, νέα Αγορά, τελεστήριο της Ελευσίνας κλπ.) και προσπάθησε να φτιάξει βιβλιοθήκη.
• 527 π.Χ. : θάνατος Πεισίστρατου.
• Μετά τον θάνατο του Πεισίστρατου την εξουσία ανέλαβε ο γιος του Ιππίας τον οποίο οι Αθηναίοι ανέτρεψαν το 510 π.Χ.
• Από την πτώση της τυραννίδας ευνοήθηκαν οι δημοκρατικοί.
• Αρχηγός των δημοκρατικών ήταν ο Κλεισθένης. Οι ενέργειες των δημοκρατικών θεμελίωσαν το δημοκρατικό πολίτευμα. Μέτρα:
• Δημιουργία δέκα φυλών: τα μέλη των φυλών αυτών προέρχονταν από διαφορετικές περιοχές της Αττικής. Έτσι σταμάτησε η συγγένεια και η καταγωγή να παίζουν ρόλο στην πολιτική ζωή της Αθήνας. Με το μέτρο αυτό ο Κλεισθένης «έδωσε την πολιτεία στον λαό» έγραψε αργότερα ο Αριστοτέλης.
• Αύξηση της Βουλής κατά 100 μέλη, Βουλή των Πεντακοσίων.
• Αύξηση του αριθμού των στρατηγών σε δέκα: έτσι περιόρισε την αύξηση της δύναμης του πολέμαρχου στρατηγού.
• Η Εκκλησία του Δήμου έγινε το κυρίαρχο πλέον σώμα στο οποίο λαμβάνονταν οι πιο σοβαρές αποφάσεις.
• Ο Κλεισθένης έκανε όλα τα αξιώματα προσιτά στους πολίτες και εξασφάλισε τη λαϊκή συνοχή. Δικαίως θεωρείται ο θεμελιωτής του δημοκρατικού πολιτεύματος.
• Με τη δημοκρατία οι πολίτες ενδιαφέρονταν για τα κοινά και ο τρόπος ζωής της πόλης άλλαξε.

Δραστηριότητες:

1. Τι ήταν η σεισάχθεια;
2. Ποια ήταν τα μέτρα που πήρε ο Σόλων;
3. Ποια μέτρα πήρε ο Κλεισθένης;

Αθήνα: από τη βασιλεία στην αριστοκρατία

4. ΑΘΗΝΑ:

ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ

• Το έδαφος της Αττικής ήταν φτωχό: περιορισμένη ανάπτυξη της γεωργίας και της κτηνοτροφίας. Από την άλλη, τα εκτεταμένα παράλια ευνόησαν την ανάπτυξη του εμπορίου και της ναυτιλίας.
• Με τον Θησέα η Αττική γίνεται ενιαίο κράτος με έδρα την Αθήνα. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος οι Αθηναίοι γιόρταζαν τα Παναθήναια, την πιο λαμπρή γιορτή της Αθήνας.
• Οι Αθηναίοι ήταν Ίωνες στην καταγωγή και δεμένοι με τον τόπο τους.
• Πολιτεύματα:

1. Βασιλεία: ήταν το πρώτο πολίτευμα της Αθήνας. Τελευταίος βασιλιάς ήταν ο Κόδρος, ο οποίος θυσιάστηκε για να μην συγκρουστούν με τους Δωριείς. Η μετάβαση από τη βασιλεία στο επόμενο πολίτευμα έγινε ειρηνικά.
2. Αριστοκρατία: το αριστοκρατικό πολίτευμα έρχεται μετά τη βασιλεία. Στο πολίτευμα αυτό υπάρχουν αρκετοί θεσμοί:

• Άρχοντας- βασιλιάς: είχε θρησκευτικές αρμοδιότητες.
• Επώνυμος άρχοντας: ήταν υπεύθυνος για τη σύγκληση της Εκκλησίας του Δήμου.
• Πολέμαρχος: ήταν αρμόδιος για στρατιωτικά θέματα.
• Έξι θεσμοθέτες: ασχολούνταν με δικαστικά θέματα.
• Άρειος Πάγος: ήταν υπεύθυνος για την τήρηση των νόμων.
• Εκκλησία του Δήμου: ήταν η συνέλευση των Αθηναίων πολιτών, η οποία όμως θα αποκτήσει μεγάλη δύναμη στα επόμενα χρόνια.
• Τα προβλήματα όμως της καθημερινής ζωής προκαλούσαν εντάσεις:
• Οι έμποροι και οι βιοτέχνες που είχαν αποκτήσει μεγάλη οικονομική δύναμη αμφισβητούσαν την εξουσία των ευγενών.
• Οι χρεωμένοι αγρότες απαιτούσαν κατάργηση των χρεών, καθώς όσοι δεν μπορούσαν να τα ξεπληρώσουν γίνονταν δούλοι.
• Συνέπεια: την κατάσταση εκμεταλλεύτηκε ο Κύλωνας, ο οποίος το 632 π.Χ. με την υποστήριξη πολλών οπαδών του ήθελε να πάρει την εξουσία και να γίνει τύραννος. Το κίνημά του απέτυχε και ο ίδιος δραπέτευσε στα Μέγαρα.
• «Κυλώνειο άγος»: οι οπαδοί του Κύλωνα μετά την αποτυχία του κινήματός του, παρόλο που είχαν καταφύγει ως ικέτες στους βωμούς των θεών, θανατώθηκαν. Το ανόσιο αυτό έργο έμεινε γνωστό στην ιστορία ως «Κυλώνειο άγος».
• Μέσα σε αυτή την αναστάτωση βρήκαν την ευκαιρία οι Μεγαρείς και κατέλαβαν τη Σαλαμίνα.
• Καθημερινά ήταν τα αιτήματα για τη σύνταξη γραπτών νόμων, καθώς μέχρι τότε οι νόμοι ήταν άγραφοι, και για την κατάργηση των χρεών.
• Το γεγονός ότι δεν υπήρχαν γραπτοί νόμοι εμπόδιζε τη σωστή απονομή της δικαιοσύνης και πολλοί έλεγαν ότι δεν έβρισκαν το δίκιο τους.
• Οι ευγενείς, για να ηρεμήσουν τον λαό, ανέθεσαν το 624 π.Χ. στον Δράκοντα να καταγράψει τους νόμους. Οι νόμοι του Δράκοντα «γραμμένοι με αίμα», όπως είπαν, ήταν πολύ αυστηροί.

Δραστηριότητες

1. Ποιοι ήταν οι θεσμοί στο αριστοκρατικό πολίτευμα και ποιες οι αρμοδιότητές τους;

2. Τι είναι το «Κυλώνειο άγος»;

Η Σπάρτη

Η Σπάρτη

• Οι Δωριείς κατευθύνθηκαν προς την Πελοπόννησο και κατέλαβαν τη Λακωνική ιδρύοντας ένα ισχυρό κράτος με κέντρο τη Σπάρτη. Έπειτα, κάνοντας επεκτατικούς πολέμους συγκρούστηκαν με τους Μεσσήνιους τους οποίους και νίκησαν.
• Ισχυρός αντίπαλος της Σπάρτης με τον οποίο συγκρούστηκε πολεμικά ήταν το Άργος.
• Συνέπειες πολεμικής ζωής της Σπάρτηςà μετά από τους πολέμους αυτούς η ζωή στη Σπάρτη άλλαξε. Ειδικότερα, σταμάτησε να έχει εμπορικές σχέσεις με άλλες πόλεις και οι σχέσεις περιορίστηκαν. Έτσι, σιγά σιγά η Σπάρτη «κλείστηκε» στον εαυτό της και πήρε τη μορφή στρατοπέδου.
• Κοινωνικές τάξεις στη Σπάρτη:

1. Σπαρτιάτες: έχουν πλήρη δικαιώματα και ήταν κύριοι της γης. Ασχολούνταν με τα πολιτικά πράγματα και την πολεμική τέχνη.
2. Περίοικοι: ασχολήθηκαν με το εμπόριο. Ζούσαν σε οικισμούς γύρω από τη Σπάρτη και από αυτό πήραν και το όνομά τους.
3. Είλωτες: ήταν οι παλιοί κάτοικοι που έγιναν δούλοι. Υποχρέωσή τους ήταν να καλλιεργούν τη γη και να παραδίδουν ένα μέρος της παραγωγής στους ιδιοκτήτες του κτήματος. Οι Σπαρτιάτες ζούσαν διαρκώς με τον φόβο μιας επανάστασης των δούλων.

• Πολιτικοί θεσμοί: το πολίτευμα της Σπάρτης ήταν έργο του μεγάλου νομοθέτη Λυκούργου.

1. Δύο βασιλείς: η πόλη είχε δύο βασιλείς, θεσμός που προέκυψε κατά μία άποψη από το γεγονός πως κάποτε γεννήθηκαν δίδυμοι διάδοχοι. Οι δύο βασιλείς δεν είχαν πολλές αρμοδιότητες. Ήταν θρησκευτικοί και στρατιωτικοί αρχηγοί.
2. Πέντε έφοροι: ασκούσαν την ουσιαστική εξουσία στην πόλη. Ήταν υπεύθυνοι για την άμυνα και τις εξωτερικές σχέσεις του κράτους.
3. Γερουσία: ήταν ένα συμβούλιο από 28 άτομα που είχαν ηλικία άνω των 60 ετών. Ασχολούνταν με την προετοιμασία των θεμάτων που υποβάλλονταν για έγκριση από την Απέλλα.
4. Απέλλα: λαϊκή συνέλευση στην οποία συμμετείχαν όλοι οι Σπαρτιάτες που είχαν συμπληρώσει το τριακοστό έτος της ηλικίας τους (30 χρονών).

• Αγωγή των νέων: τα παιδιά από την ηλικία των 7 ετών τα αναλάμβανε η πόλη. Ζούσαν όλα μαζί σε ομάδες και μάθαιναν να υπομένουν τη σκληρή ζωή και τις κακουχίες. Διδάσκονταν ανάγνωση, γραφή, μουσική και χορό. Ανάλογη ήταν και η εκπαίδευση των κοριτσιών, τα οποία συμμετείχαν ελεύθερα σε πολλές εκδηλώσεις της πόλης. Έπρεπε και αυτά να αποκτήσουν δυνατό σώμα και να διαπλάσουν ηθικό χαρακτήρα. Έτσι θα μπορούσαν αργότερα να γίνουν άξιες μητέρες.
• Οι Σπαρτιάτες, ανδρείοι και υπερήφανοι, άφησαν ένα υπόδειγμα γενναιότητας, μοναδικό στον κόσμο.

Παράθεμα 

ΛΑΚΩΝΙΣΜΟΣ

Οι Σπαρτιάτες μάθαιναν τα παιδιά τους να αποφεύγουν τη φλυαρία και να μιλούν σύντομα και περιεκτικά. Η διατύπωση μιας φράσης με λίγες λέξεις και έξυπνο περιεχόμενο ονομάστηκε λακωνισμός. Αλλά και ο ίδιος ο Λυκούργος μιλούσε βραχυλογικά και αποφθεγματικά. Βγάζουμε αυτό το συμπέρασμα με βάση τα λόγια του που έχουν σωθεί. Κάποτε σε κάποιον που τον ρώτησε γιατί όρισε να γίνονται τόσο μικρές και φθηνές θυσίες είπε: «Για να μην πάψουμε ποτέ να τιμάμε τον θεό». Λένε μάλιστα ότι, όταν οι συμπολίτες του τον ρώτησαν: «Πώς θα μπορούσαμε να αποκρούσουμε μιαν εχθρική έφοδο;» είπε: «Αν μένετε φτωχοί κι αν δεν επιθυμείτε ο ένας να είναι ανώτερος από τον άλλο».

Πλούταρχος, Λυκούργος, 19.

Ερωτήσεις:

1. Ποιες ήταν οι κοινωνικές τάξεις στη Σπάρτη;
2. Τι ήταν ο «λακωνισμός» σύμφωνα με το παράθεμα;