Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία - β' γυμνασίου

1. Ο Ιουστινιανός (6ος αιώνας) και το έργο του σελ. 16

ΙΣΤΟΡΙΑ ΙΙ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

1. Ο Ιουστινιανός (6ος αιώνας) και το έργο του σελίδα 16

α. Η πολιτική του Ιουστινιανού
 Ποιο ήταν το πολιτικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού Α΄ (527 – 565);
Το πολιτικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού ήταν: Ένα κράτος, μια εκκλησία, μια νομοθεσία.

β. Εσωτερική πολιτική
 Ποια ήταν η εσωτερική πολιτική του Ιουστινιανού όσον αφορά το κράτος;
Η εσωτερική πολιτική του Ιουστινιανού όσον αφορά το κράτος ήταν η εξής:
1. Κατέστειλε με τη βοήθεια της συζύγου του Θεοδώρας, την εξέγερση των δήμων του
Ιπποδρόμου και του λαού της Κωνσταντινούπολης (Στάση του Νίκα, 532).
2. Περιόρισε τη δύναμη των δήμων ενισχύοντας την αυτοκρατορικά εξουσία.
3. Περιόρισε τη δύναμη των μεγάλων γαιοκτημόνων προς όφελος των ελεύθερων αγροτών.

 Ποια ήταν η εσωτερική πολιτική του Ιουστινιανού όσον αφορά την Εκκλησία;
Η εσωτερική πολιτική του Ιουστινιανού όσον αφορά την Εκκλησία ήταν η εξής:
1. Καταδίωξε τους οπαδούς των αιρέσεων και της αρχαίας θρησκείας.
2. Έκλεισε τη Νεοπλατωνική Ακαδημία της Αθήνας (529).
3. Διέδωσε το Χριστιανισμό σε λαούς του Καυκάσου και της Ανατολικής Αφρικής.

 Ποια ήταν η εσωτερική πολιτική του Ιουστινιανού όσον αφορά τη νομοθεσία;
Ο Ιουστινιανός για την ομαλή απονομή της δικαιοσύνης, που παρεμποδιζόταν από το πλήθος και τις αντιφάσεις των νόμων, κωδικοποίησε το Ρωμαϊκό Δίκαιο (κωδικοποίηση = συστηματική και
μεθοδική συγκέντρωση και κατάταξη νόμων). Έτσι εξέδωσε:
1. τον Ιουστινιάνειο Κώδικα (συλλογή προγενέστερων αυτοκρατορικών νόμων),
2. τον Πανδέκτη (γνώμες Ρωμαίων νομικών),
3. τις Εισηγήσεις (εγχειρίδιο -βιβλίο που περιέχει περιληπτικές γνώσεις- για αρχάριους φοιτητές της Νομικής),
4. τις Νεαρές (νέοι νόμοι, οι περισσότεροι γραμμένοι στα ελληνικά γιατί οι υπήκοοι του ανατολικού τμήματος κυρίως δεν κατανοούσαν τη λατινική).
Το Ιουστινιάνειο Δίκαιο αποτέλεσε τη βάση του Δικαίου της Νεότερης Ευρώπης.

Επεξήγηση όρων και εννοιών:
Θεοδώρα: σύζυγος του Ιουστινιανού. Ήταν από φτωχή οικογένεια και επειδή έμεινε ορφανή από μητέρα αναγκάστηκε να εργάζεται ως χορεύτρια στο θέατρο και τον ιππόδρομο. Όταν γνώρισε και
παντρεύτηκε τον Ιουστινιανό, έδειξε ότι διέθετε εξυπνάδα, ισχυρή θέληση και διπλωματική ικανότητα. Όταν κατά τη Στάση του Νίκα ο αυτοκράτορας ήθελε να εγκαταλείψει το θρόνο του, η Θεοδώρα τον έπεισε να μην το κάνει.

Δήμοι: αρχικά ήταν αθλητικά σωματεία που οργάνωναν τους αγώνες στον Ιππόδρομο, στη συνέχεια μετασχηματίστηκαν σε πολιτικά κόμματα. Ο λαός της Κωνσταντινούπολης, που είχε ιδιαίτερη προτίμηση στις αρματοδρομίες, ήταν ενταγμένος, στο σύνολό του σχεδόν, στους Δήμους. Στα χρόνια του Ιουστινιανού οι μεγάλο Δήμοι ήταν δύο: Οι Βένετοι (γαλάζιοι) και οι Πράσινοι (έπαιρναν το όνομά τους από το χρώμα της στολής του ηνίοχου που υποστήριζαν ή από το χρώμα της σημαίας τους). Μέσα στα καθήκοντά τους, εκτός από τη φροντίδα για την οργάνωση και τη διεξαγωγή των αρματοδρομιών, ήταν να βοηθούν στην κατασκευή δημόσιων έργων και να παίρνουν μέρος στην αντιμετώπιση εχθρών, αν παρουσιαζόταν ανάγκη.

Στον Ιππόδρομο ο λαός αποδεχόταν με επιδοκιμασίες την εκλογή του νέου αυτοκράτορα, που παρουσιαζόταν στο αυτοκρατορικό θεωρείο, διατύπωνε με τους εκπροσώπους των Δήμων τα παράπονά του και πολλές φορές αποδοκίμαζε κακούς αυτοκράτορες ή ασκούσε κριτική για την
πολιτική τους γενικά. Επομένως οι αυτοκράτορες υπολόγιζαν τη δύναμη των Δήμων και φρόντιζαν να έχουν με το μέρος τους τον έναν από τους δύο.

Στάση του Νίκα: τον Ιανουάριο του 532 ξέσπασε στην Κωνσταντινούπολη η Στάση του Νίκα, μια μεγάλη εξέγερση. Τα αίτια ήταν η γενική δυσαρέσκεια για την καταπίεση και τη βαριά φορολογία καθώς και η διαφθορά πολλών ανώτερων αξιωματούχων του κράτους. Η οργή του πλήθους στράφηκε εναντίον στενών συνεργατών και συμβούλων του Ιουστινιανού. Την αρχή έκαναν οι Πράσινοι, που διαμαρτυρήθηκαν έντονα κατά του αυτοκράτορα στον ιππόδρομο. Την άλλη μέρα ενώθηκαν μαζί τους και οι Βένετοι και, όταν ο Ιουστινιανός θέλησε να τους αντιμετωπίσει δυναμικά, η στάση εξαπλώθηκε γρήγορα σ’ όλη την πόλη. Ένα μεγάλο μέρος της παραδόθηκε στις φλόγες, οι στασιαστές
κυριάρχησαν παντού και τέλος ανακήρυξαν στον ιππόδρομο αυτοκράτορα τον Υπάτιο. Επειδή το σύνθημα των εξεγερμένων ήταν η λέξη «νίκα», η στάση ονομάστηκε «στάση του νίκα».
Ο Ιουστινιανός βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση. Σ’ ένα συμβούλιο που έγινε στο παλάτι, τη μόνη περιοχή της πόλης που δεν είχε πέσει στα χέρια των επαναστατών, εκδήλωσε την επιθυμία να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη. Τον συγκράτησε όμως η αυτοκράτειρα Θεοδώρα.
Τελικά η συμμαχία Πράσινων και Βένετων διασπάστηκε, γιατί πολλοί ηγέτες τους δωροδοκήθηκαν, και η κατάσταση άλλαξε. Οι στασιαστές, που είχαν συγκεντρωθεί στον ιππόδρομο περικυκλώθηκαν
από τους στρατηγούς του Ιουστινιανού. Υπολογίζεται ότι πάνω από 30.000 πολίτες βρήκαν τότε το θάνατο. Ο Υπάτιος εκτελέστηκε. Η εξέγερση είχε κρατήσει 6 μέρες. Μετά την καταστολή της
στάσης, η δύναμη των Δήμων μειώθηκε προσωρινά, ενώ ενισχύθηκε η απόλυτη μοναρχία. Έτσι ο Ιουστινιανός μπόρεσε να ασχοληθεί με τις φιλοδοξίες του στη Δύση.

Νεοπλατωνική Ακαδημία: φιλοσοφική σχολή στην Αθήνα που συνέχιζε την παράδοση της Ακαδημίας του Πλάτωνα, η οποία είχε ιδρυθεί πριν από 9 αιώνες.
γ. Εξωτερική πολιτική
 Ποιος ήταν ο στόχος της εξωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού στη Δύση και με ποιο τρόπο πέτυχε το στόχο του;
Ο στόχος της εξωτερικής πολιτικής του αυτοκράτορα στη Δύση ήταν να αποκαταστήσει τη Ρωμαϊκή Οικουμένη, να ανορθώσει δηλαδή τη ρωμαϊκή εξουσία.
Για να πετύχει το στόχο του ο Ιουστινιανός:
1. Κατέλυσε το Βανδαλικό Κράτος στη Βόρεια Αφρική.
2. Πολέμησε σκληρά για είκοσι χρόνια ενάντια στο Οστρογοτθικό Βασίλειο στην Ιταλία.
3. Ανακατέλαβε ένα μέρος του Βησιγοτθικού Βασιλείου στην Ισπανία.

 Ποιος ήταν ο στόχος της εξωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού στην Ανατολή και με ποιο τρόπο πέτυχε το στόχο του;
Ο στόχος της εξωτερικής πολιτικής του αυτοκράτορα στην Ανατολή ήταν να επανακτήσει τα βυζαντινά εδάφη.
Για να πετύχει το στόχο του ο Ιουστινιανός:
1. Πολέμησε ενάντια στον Πέρση βασιλιά Χοσρόη Α΄.
2. Υπέγραψε Συνθήκη (562) μαζί του.

 Ποιος ήταν ο στόχος της εξωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού στην περιοχή του Δούναβη και με ποιο τρόπο πέτυχε το στόχο του;
Ο στόχος της εξωτερικής πολιτικής του αυτοκράτορα στην περιοχή του Δούναβη ήταν να αποκρούσει τις εισβολές.
Για να πετύχει το στόχο του ο Ιουστινιανός:
1. Έκτισε φρούρια.
2. Εξαγόρασε την ειρήνη.
Δεν μπόρεσε όμως να αναχαιτίσει (=σταματήσει) τις εισβολές Σλάβων και άλλων λαών.

 Ποιες ήταν οι συνέπειες των πολέμων σε Δύση και Ανατολή;
Οι συνέπειες των πολέμων σε Δύση και Ανατολή ήταν οι εξής:
1. Απογυμνώθηκαν οι ευρωπαϊκές επαρχίες από στρατεύματα.
2. Άδειασαν τα κρατικά ταμεία.
3. Εξασθένισε η διεθνής θέση του Βυζαντίου.
4. Αργότερα, χάθηκαν εκτεταμένες περιοχές.

δ. Κτίσματα και Αγία Σοφία
 Ποια έργα κατασκευάστηκαν επί Ιουστινιανού;
Τα έργα που κατασκευάστηκαν επί Ιουστινιανού ήταν: οχυρωματικά (φρούρια και τείχη), υποδομής και κοινής ωφέλειας (δρόμοι, γέφυρες, υδραγωγεία, αποθήκες σιτηρών), θρησκευτικά (ναοί).
 Ποιο είναι το λαμπρότερο κτίσμα της βυζαντινής τέχνης; Ποιος ο αρχιτεκτονικός ρυθμός της Αγίας
Σοφίας και ποια τα χαρακτηριστικά του; Ποιοι οι αρχιτέκτονές της; Πόσα χρόνια κράτησε η κατασκευή της;
1. Το λαμπρότερο κτίσμα της βυζαντινής τέχνης είναι η Αγία Σοφία.
2. Ο αρχιτεκτονικός της ρυθμός είναι βασιλική μετά τρούλου (συνδυασμός μακρόστενου και κυκλικού
ή πολυγωνικού κτιρίου). Το κεντρικό κτίριο (76 μ. × 71 μ.) σχηματίζουν 4 πεσσοί (τετράγωνοι κίονες)που συνδέονται με τόξα. Τα τόξα σχηματίζουν ημισφαιρικά τρίγωνα και αυτά ένα στεφάνι πάνω στο
οποίο στηρίζεται ο τρούλος ο οποίος μοιάζει να κρέμεται απ' τον ουρανό σύμφωνα με τον ιστορικό Προκόπιο.
3. Αρχιτέκτονες ήταν ο Ανθέμιος και ο Ισίδωρος από τη Μικρά Ασία.
4. Η κατασκευή της Αγίας Σοφίας κράτησε πέντε χρόνια (532 – 537).

1. Ο Ιουστινιανός και το έργο του

Ερωτήσεις:

Σωστό – Λάθος:
 Ο Ιουστινιανός έζησε τον 4ο αιώνα μ.Χ. Σ Λ
 Το πολιτικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού ήταν: ένα κράτος, μία εκκλησία, μία πολιτική. Σ Λ
 Ο Ιουστινιανός προσπάθησε να περιορίσει τη δύναμη των ελεύθερων αγροτών. Σ Λ
 Ο Ιουστινιανός σταμάτησε τη λειτουργία της Ακαδημίας του Πλάτωνα στην Αθήνα. Σ Λ
 Η Νεοπλατωνική Ακαδημία ήταν φιλοσοφική σχολή. Σ Λ
 Ο Ιουστινιανός διέδωσε το Χριστιανισμό σε λαούς του Καυκάσου και της Α. Αφρικής. Σ Λ
 Ο Πανδέκτης ήταν βιβλίο για τους αρχάριους φοιτητές της νομικής. Σ Λ
 Οι περισσότερες από τις Νεαρές ήταν γραμμένες στα λατινικά. Σ Λ
 Η Θεοδώρα ήταν σύζυγος του Θεοδοσίου Α΄. Σ Λ
 Οι Δήμοι ήταν αρχικά αθλητικά σωματεία, ενώ στη συνέχεια μετασχηματίστηκαν σε πολιτικά σώματα.
Σ Λ
 Οι αυτοκράτορες υπολόγιζαν τη δύναμη των Δήμων γιατί οι Δήμοι ασκούσαν κριτική στην πολιτική τους.
Σ Λ
 Η Στάση του Νίκα απέτυχε και πάνω από 30.000 πολίτες βρήκαν το θάνατο. Σ Λ
 Οι στασιαστές ήταν δυσαρεστημένοι με την πολιτική του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Σ Λ
 Ο Ιουστινιανός πολέμησε σκληρά για πολλά χρόνια ενάντια στο Οστρογοτθικό Βασίλειο στην Ιταλία.
Σ Λ
 Οι πόλεμοι σε Δύση και Ανατολή είχαν ως αποτέλεσμα να απογυμνωθούν οι ευρωπαϊκές επαρχίες από
στρατεύματα και να ενισχυθεί η διεθνής θέση του Βυζαντίου. Σ Λ
 Ο Ιουστινιανός κατασκεύασε πολλά λουτρά για το λαό και ξενοδοχεία για τους άπορους ξένους.
Σ Λ
 Η Αγία Σοφία είναι το λαμπρότερο κτίσμα της βυζαντινής τέχνης. Σ Λ
 Η κατασκευή της Αγίας Σοφίας κράτησε 15 χρόνια. Σ Λ
 Από τους 32 ναούς που έκτισε ο Ιουστινιανός στην Κωνσταντινούπολη η Αγία Σοφία ήταν η μόνη που άντεξε
στο χρόνο. Σ Λ

Συμπλήρωσης κενών:
 Ο Ιουστινιανός κατέστειλε την εξέγερση των ………………………. του Ιπποδρόμου και του λαού της
…………………………....… που ονομάστηκε ..……………………. του ………………………. (532).

 Στο θρησκευτικό τομέα ο Ιουστινιανός καταδίωξε τους οπαδούς της …………..... …………………… και των
………………………… .
 Το διαρκέστερο έργο του αυτοκράτορα ήταν η ……………………………………………………………….
…….…………………………………………………….. για την ομαλή απονομή της ………….................. .
 Ο Ιουστινιάνειος κώδικας περιλάμβανε ……………………………………………………………………... .
 Το Ιουστινιάνειο Δίκαιο αποτέλεσε τη βάση του Δικαίου της ……….……………….. ..…………………. .
 Η εξέγερση των Δήμων και του λαού της Κωνσταντινούπολης που ξέσπασε το ………………… ονομάστηκε
Στάση του Νίκα γιατί ………………………………………………………………………….. .
 Ο Ιουστινιανός κατέστειλε τη Στάση του Νίκα με τη βοήθεια της ……………………….. .
 Στόχος του αυτοκράτορα στη Δύση ήταν να ………………………………………………………………….,
ενώ στην Ανατολή να ……………………………………………………………………………………...… .
 Ο Ιουστινιανός κατέλυσε το κράτος των ………………………….. στη Β. Αφρική.
 Ο Ιουστινιανός πολέμησε εναντίον του Πέρση βασιλιά ……………………. και συνθηκολόγησε μαζί του.
 Στην περιοχή του Δούναβη στόχος του ήταν να ……………………………………………………………. .
 Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός της Αγίας Σοφίας είναι …………………………… μετά ……………………….,
που προήλθε από το συνδυασμό των βασιλικών και των …………………………. κτιρίων.
 …………………………. της Αγίας Σοφίας ήταν ο ………………………… και ο Ισίδωρος.