Author: ΡΕΛΛΟΥ ΚΟΥΡΚΟΥΛΙΩΤΗ ΒΙΟΛΕΤΤΑ

Το όνομα της Ισμήνης προέρχεται από τις αρχαίες Ελληνικές λέξεις ‘ις’ (=ίνα) εννοώντας μυϊκή δύναμη και "μήνις" (=οργή, θυμός) και σημαίνει την δυνατή και αποφασιστική στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων της. Στην αρχαία τραγωδία «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, η Ισμήνη παρουσιάζεται ως κόρη του Οιδίποδα και της Ιοκάστης, αδελφή της Αντιγόνης και του Ετεοκλή και Πολυνείκη. Μετά τον τραγικό θάνατο των αδελφών της, που αλληλοσκοτώθηκαν με αιτία την μοιρασιά της περιουσίας του πατέρα τους, απομένει μόνο αυτή και η αδελφή της. Τον θρόνο τότε παίρνει ο Κρέοντας, αδελφός της Ιοκάστης, ο οποίος απαγορεύει την ταφή των αδελφών. Θολωμένη από θυμό, η μεγαλύτερη κόρη, Αντιγόνη, αποφασίζει να επιχειρήσει να θάψει το πτώμα του αδελφού της κρυφά. Η Ισμήνη, αντίθετα με τη γενναιότητα της αδελφής της, με φόβο και με τρόμο προσπαθεί να τη σταματήσει, ξέροντας πως αν οι προθέσεις της έβγαιναν στο φως, τότε θα τιμωρούταν με θάνατο. Η Αντιγόνη όμως είναι αποφασισμένη και παρόλο τα παρακάλια, δεν δειλιάζει στο να τιμήσει και να θάψει τον αδελφό της όπως ήταν σωστό για την εποχή εκείνη. Όπως όμως είχε προαναγγείλει η Ισμήνη, η Αντιγόνη πιάνεται, καταδικάζεται και φυλακίζεται σε μια σπηλιά όπου αυτοκτονεί, όπως και ο αγαπημένος της Αίμονας, γιος του Κρέοντα, μαθαίνοντας την τύχη της. Έτσι η Ισμήνη μένει ολομόναχη!

Η Ισμήνη ως χαρακτήρας θεωρείται δειλή και εύθραυστη, αφού δεν αντέχει να βάλει την ζωή της σε κίνδυνο, για να θάψει τον αδελφό της, όπως δίχως τρόμο έκανε η Αντιγόνη. Θα μπορούσε όμως από την άλλη μεριά να χαρακτηριστεί ως η φωνή της λογικής, αφού δίκαια και ανθρώπινα προσπαθεί να σταματήσει την αδελφή της με σκοπό να την σώσει από βέβαιο θάνατο, κάτι που καταλήγει να είναι μάταιο.

Το όνομα Αντιγόνη βγήκε από την πρόθεση αντί και γίγνομαι (γεννιέμαι) είναι πιστή απομίμηση της γενιάς και απόγονος σημαίνει αντιδραστική και αυτή που είναι ισάξια με τον γεννήτορα πατέρα της. Ήταν κόρη του Οιδίποδα και της Ιοκάστης ή, κατά μια άλλη εκδοχή, της Ευρυγανείας. Αδέλφια της ήταν η Ισμήνη και οι δίδυμοι Ετεοκλής και Πολυνείκης. Αδελφός της ήταν και ο Οιδίποδας, ο πατέρας της, λόγω της ακούσιας αιμομιξίας του με την μητέρα του Ιοκάστη. Η Αντιγόνη αντιπροσωπεύει την ηρωίδα που δεν κάμπτεται, το σύμβολο της αντίστασης και της αξιοπρέπειας. Το όνομά της και μόνο καθορίζει μια στάση ζωής. Δεν είναι ούτε μάρτυρας, ούτε αγία, παρόλα αυτά βρίσκει το θάρρος να ακολουθήσει χωρίς παρεκκλίσεις την πορεία που έχει χαράξει.

Η Αντιγόνη επίσης είναι αρχαία τραγωδία του Σοφοκλή που παρουσιάστηκε πιθανότατα στα Μεγάλα Διονύσια του 441 π.Χ.. Το θέμα της προέρχεται από τον θηβαϊκό κύκλο, απ' όπου ο Σοφοκλής άντλησε υλικό και για δύο άλλες τραγωδίες του, τον Οιδίποδα τύραννο και τον Οιδίποδα επί Κολωνώ. Τα μυθοπλαστικά γεγονότα της Αντιγόνης είναι μεταγενέστερα χρονολογικά από εκείνα των τραγωδιών για τον Οιδίποδα, αλλά η Αντιγόνη παρουσιάστηκε πριν από αυτές. Θέμα της είναι η προσπάθεια της Αντιγόνης να θάψει τον νεκρό αδελφό της Πολυνείκη, παρά την αντίθετη εντολή του Κρέοντα, βασιλιά της Θήβας, θέτοντας την τιμή των θεών και την αγάπη για τον αδερφό της υπεράνω των νόμων των ανθρώπων. Η Αντιγόνη είναι η δεύτερη αρχαιότερη σωζόμενη τραγωδία του Σοφοκλή, μετά τον Αίαντα. Πολλοί καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν τα έργα τους από την ΑΝΤΙΓΟΝΗ του Σοφοκλή, όπως Ο Γιάννης Ρίτσος με το ποίημα ‘’Ισμήνη’’ και ‘’Η Αντιγόνη’’ του Γ. Τζαβέλα που είναι μια βραβευμένη ασπρόμαυρη ταινία.

Η Ηλέκτρα, σύμβολο ανά τους αιώνες της αγάπης προς τον πατέρα και της αντιζηλίας προς τη μητέρα, είναι πρωταγωνίστρια μυθολογικών αρχαίων ελληνικών παραδόσεων, θεατρικών και άλλων λογοτεχνικών έργων. Αναφέρεται επίσης και με το όνομα Λαοδίκη. Είναι η κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας και αδερφή του Ορέστη, η Ηλέκτρα ανήκε στην καταραμένη οικογένεια των Ατρειδών. Μετά το φόνο του πατέρα της από τη γυναίκα του και τον εραστή της Αίγισθο, έμεινε στην ιστορία ως η εκδικήτρια και τιμωρός του φόνου καθώς και η ηθική αυτουργός της μητροκτονίας που επακολούθησε. Σε ό,τι αφορά τις λεπτομέρειες της πράξης, οι αρχαίοι Έλληνες τραγικοί -αλλά και οι επίγονοί τους νεότεροι συγγραφείς- μας δίνουν διαφορετικές εκδοχές του μύθου.

Η Ηλέκτρα ζει στο Άργος θρηνώντας τον πατέρα της, Αγαμέμνονα, και κατηγορώντας ανοιχτά τη μητέρα της, Κλυταιμνήστρα, και τον άντρα της, Αίγισθο, για τη δολοφονία του. Η αδελφή της, η Χρυσόθεμις, συμμερίζεται τη στενοχώρια της Ηλέκτρας και εύχεται και αυτή να επιστρέψει ο αδελφός τους, ο Ορέστης, και να εκδικηθεί, αλλά φέρεται με πολύ πιο συμβατικό τρόπο αποδεχόμενη την κατάσταση, καθώς βλέπει ότι δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Ο Ορέστης, με σύμβουλο τον παιδαγωγό του και με βοηθό τον φίλο του, Πυλάδη, επιστρέφει από τη Φωκίδα για να εκδικηθεί τον θάνατο του πατέρα του και να πάρει τη θέση του ως Βασιλιά. Ο παιδαγωγός αναγγέλλει το θάνατο του Ορέστη επίτηδες κι έπειτα ο ίδιος ο Ορέστης με τον Πυλάδη κουβαλούν ένα αγγείο που υποτίθεται πως περιείχε τις στάχτες του Ορέστη. Στο άκουσμα του θανάτου του αδελφού της και έχοντας χάσει πια κάθε ελπίδα η Ηλέκτρα θρηνεί τόσο σπαρακτικά, ώστε ο Ορέστης συγκινημένος από τον θρήνο της αναγκάζεται να αποκαλύψει την πραγματική του ταυτότητα. Στη συνέχεια μπαίνει στο σπίτι και σφάζει τη μητέρα του, την Κλυταιμνήστρα. Βγάζει το σώμα της έξω σκεπασμένο με ένα σεντόνι και όταν έρχεται ο Αίγισθος, του δείχνει το σώμα λέγοντάς του ότι είναι το σώμα του Ορέστη. Όταν αυτός το αποκαλύπτει και αντιλαμβάνεται ότι είναι το σώμα της Κλυταιμνήστρας, ο Ορέστης του λέει ότι ήλθε να εκδικηθεί και τον οδηγεί μαζί με τον Πυλάδη στο ανάκτορο για να τον σκοτώσει.

Η Ηλέκτρα είναι τραγωδία του Σοφοκλή, άγνωστης χρονολογίας ενώ η Ηλέκτρα του Ευριπίδη διδάχτηκε και παίχτηκε το 413 π.Χ. 

Σύμφωνα με άλλες εκδοχές για τη Θήβα, η Ηλέκτρα ήταν βασίλισσα της Σαμοθράκης και μητέρα της Αρμονίας, γυναίκας του Κάδμου του ιδρυτή της Θήβας. Η παράδοση θέλει ο γάμος του Κάδμου και της Αρμονίας, κόρης του Δία και της Ηλέκτρας (μια άλλη εκδοχή φέρει την Αρμονία ως κόρη του Άρη και της Αφροδίτης), να γίνεται στην ακρόπολη των Θηβών Καδμεία. Είναι ο πρώτος γάμος στον οποίο παρευρέθηκαν θεοί και άνθρωποι (Ησίοδος, Θεογονία 975-978). Προς τιμήν της Ηλέκτρας, μία εκ των επτά πυλών της αρχαίας Θήβας έφερε το όνομά της (Ηλέκτραι πύλαι). Ο Κάδμος και η Ηλέκτρα συνδέονται και με τη λατρεία των Καβείρων (θεότητες αρχαίας ελληνικής μυστηριακής λατρείας), που λατρεύονταν στη Θήβα και στη Σαμοθράκη.

Η Μήδεια, πρωταγωνίστρια της ομώνυμης τραγωδίας του Ευριπίδη, αποτελεί μια ενδιαφέρουσα μυθολογική φιγούρα. Το όνομά της προέρχεται από την ετυμολογία της λέξης "μήδομαι," που σημαίνει σκέπτομαι ή σχεδιάζω, αναδεικνύοντας τον συνετό και στρατηγικό της χαρακτήρα. Καταγόμενη από την Κολχίδα, η Μήδεια συνδέεται με τη μυθολογία του Ιάσονα και των Αργοναυτών. Τα εξωτερικά της χαρακτηριστικά περιγράφονται ως εντυπωσιακής ομορφιάς, αλλά ο εσωτερικός της κόσμος σημαδεύεται από πολυπλοκότητα και πάθη. Η ηθική αμφισβήτηση που επικρατεί στον χαρακτήρα της, υποδηλώνει τη σύγκρουση μεταξύ ανθρώπινων αδυναμιών και μυθολογικών περιστάσεων. Στον μυθικό κύκλο λοιπόν η Μήδεια εμφανίζεται ως ένα πολύπλοκο και αντιφατικό πρόσωπο, απεικονίζοντας τα ανθρώπινα συναισθήματα της αγάπης, της οργής και της απελπισίας.

Η τραγωδία του Ευριπίδη παρουσιάστηκε γύρω στο 431 π.Χ. και αναφέρεται στην ανατριχιαστική εκδίκηση της Μήδειας εναντίον του Ιάσονα, εξετάζοντας θεματικά περίπλοκες ιδέες όπως η εκδίκηση, η προδοσία και η απώλεια. Αναλυτικότερα, η Μήδεια του Ευριπίδη είναι η ιστορία μιας γυναίκας που εκδικείται  τον Ιάσονα, τον ήρωα που την εγκατέλειψε. Για να εκδικηθεί, χρησιμοποιεί μαγικά και προχωρά σε ανείπωτες πράξεις, ενώ η τραγωδία εξελίσσεται με έντονη ένταση και δραματικότητα. Κύρια πρόσωπα στην τραγωδία της Μήδειας περιλαμβάνουν τη Μήδεια, τον Ιάσονα, τον Κρέοντα (βασιλιά της Κορίνθου), την Κρέουσα (σύζυγο του Ιάσονα), και τον Αιγέα (βασιλιά της Αθήνας). Ο καθένας συμβάλλει στην εξέλιξη της τραγωδίας με τον δικό του τρόπο, αποτελώντας σημαντικό παράγοντα στη τραγωδία.

Η Μήδεια, με τον πόνο της εγκατάλειψης, θέτει το ερώτημα εάν η εκδίκηση είναι δικαιολογημένη. Παράλληλα, ο ρόλος της ως μητέρας και φονικής εκδικήτριας επισημαίνει τις αντιφάσεις της ψυχής. Η σύγκρουση μεταξύ του πάθους και του κοινωνικού ρόλου της, προκαλεί προβληματισμό για τις κοινωνικές προσδοκίες για τον ρόλο των γυναικών στην κοινωνία. Συμπληρωματικά, η τραγική πορεία των χαρακτήρων αναδεικνύει τις συνέπειες του πάθους και της αδικίας.

Η ιστορία της Μήδειας έχει επηρεάσει πολλές άλλες μορφές τέχνης, όπως τον κινηματογράφο, τη μουσική και τις εικαστικές τέχνες. Αναλυτικότερα, το έργο "Μήδεια" έχει περιοδεύσει σε πολλά θέατρα σε όλη την Ελλάδα από τον προηγούμενο αιώνα. Η επιτυχία της παραστάσης της Μήδειας έχει καταστήσει την ιστορία, ως μία από τις πιο αγαπημένες στο ελληνικό θέατρο. Ωστόσο, το αριστούργημα του Ευριπίδη δεν έμεινε μόνο εντός Ελλάδας. Η θεατρική ομάδα Seongbukdong Beedoolkee, πρωτοπόρα της σύγχρονης τέχνης στη Νότια Κορέα, προσέγγισε με πρωτοτυπία τον ελληνικό μύθο της Μήδειας. Η παράσταση "Medea on Media" αναδιαμορφώνει τον αρχαίο μύθο, με σκοπό τον σχολιασμό των σύγχρονων μέσων ενημέρωσης. Τέλος, η ιστορία της Μήδειας είναι πηγή έμπνευσης και για τους συνθέτες στον χώρο της όπερας. Το έργο πρωτοεμφανίστηκε στην λυρική σκηνή το 1649, στην Βενετία.

Η Άλκηστη ήταν κόρη του Πελία, του βασιλιά της Ιωλκού. Η Άλκηστη λέει ο μύθος ήταν η πιο όμορφη από τις τρεις κόρες του Πελία και δεχόταν πολλές προσφορές γάμου από διάφορους πρίγκιπες και βασιλιάδες. Ο Πελίας γνώριζε ότι οι συνεχείς αρνήσεις της κόρης του σε όλους εκείνους τους ισχυρούς μνηστήρες θα μπορούσαν να απειλήσουν τη θέση του, κι έτσι επινόησε έναν άθλο που ο μνηστήρας θα έπρεπε να φέρει σε πέρας προτού παντρευτεί την κόρη του. Η πρόκλησή για τον επίδοξο μνηστήρα ήταν να δαμάσει ένα αγριογούρουνο και ένα λιοντάρι μαζί σε ένα άρμα και να κάνει βόλτα γύρω από μια πίστα. Αυτά τα δύο ζώα ήταν σύμβολα των διαφορετικών ημίσεων του έτους στην αρχαία Ελλάδα. Η ένταξη των ζώων αυτών στον μύθο έχει ερμηνευθεί ότι αντιπροσωπεύει την ειρηνική διαίρεση ενός βασιλείου μέσω του γάμου.

Η Άλκηστη ωστόσο κατέχει μια εξέχουσα θέση στη σειρά των εθελοντικών θυσιών, όχι μόνο γιατί θυσιάζεται για τον άντρα της, αλλά γιατί αποφασίζει να αφήσει πίσω της τα παιδιά της και την πατρίδα της. Αυτό δείχνει πολλά για τον χαρακτήρα της. Η Άλκηστη, ήταν μια πανέμορφη γυναίκα, η οποία είχε ήθος και αποφασιστικότητα. Από  την απόφασή της  γενικότερα καταλαβαίνουμε πως δεν δίσταζε να πει και να επιμείνει στην άποψή της και πως μολονότι ήταν ένας πολύ γλυκός και τρυφερός άνθρωπος, είχε έναν πολύ δυναμικό χαρακτήρα.

Η τραγωδία «Άλκηστη» είναι το παλαιότερο από τα σωζόμενα έργα του Ευριπίδη. Παρουσιάστηκε το 438 π.Χ. ως τελευταίο έργο μιας τετραλογίας, δηλαδή αντί ενός σατυρικού δράματος. Στον μύθο της Άλκηστης συνενώνονται δύο θέματα παραμυθιού, γνωστά σε διάφορους λαούς. Είναι: i. η πιστή γυναίκα που προσφέρει τη δική της ζωή όταν ο θάνατος ζητάει τη ζωή του άντρα της, και ii. η πάλη ενός ατρόμητου ήρωα με τον Χάρο και η κατανίκηση του Χάρου έπειτα από σκληρή αναμέτρηση. Η ιστορία ξεκινάει με την αρρώστια του Άδμητου και την προσφορά της Άλκηστης να αντικαταστήσει τον άντρα της. Έπειτα μεταφερόμαστε στις προσευχές-μονόλογο της Άλκηστης, μέσα στον οποίο αναφερόταν στη θεά Εστία και προσευχόταν κυρίως για τα παιδιά της. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι τελευταίες στιγμές της πάνω στη γη με όλους της τους συγγενείς, η μεταφορά της στον Άδη αλλά και η διαμάχη του χήρου βασιλιά με τους γονείς του που δεν θυσιάστηκαν στη θέση της γυναίκας του.

Άλλα πρόσωπα στη τραγωδία είναι ο Φοίβος, ο οποίος παίζει σημαντικό ρόλο γιατί είναι εκείνος που δίνει την ευκαιρία στην Άλκηστη να αλλάξει θέση με τον άντρα της. Ακόμα, βλέπουμε τον Άδη που στην αρχή της τραγωδίας συζητεί με τον Φοίβο για την μοίρα της πρωταγωνίστριας. Πρωταγωνιστής πλάι της είναι ο σύζυγος της Άλκηστης, ο Άδμητος αλλά και ο Ηρακλής που στο τέλος θα σώσει από το Χάροντα τη βασίλισσα ως ανταπόδοση στη διακριτική φιλοξενία, μέσα στο πένθος του, του βασιλιά Άδμητου.

Τη φετινή σχολική χρονιά το η θεατρική ομάδα του 4ου Γυμνασίου Κορίνθου ασχολήθηκε σε Πρόγραμμα Σχολικών Δραστηριοτήτων στην κατηγορία Θεατρικό Εργαστήρι με τις ηρωίδες της αρχαίας τραγωδίας και ονομαστές προσωπικότητες της ιστορίας και της λογοτεχνίας που βίωσαν αντίστοιχα την τραγική μοίρα της γυναίκας στο διάβα των αιώνων, ως θύματα του πολέμου, της βίας, της εξουσίας αλλά και ως παραδείγματα αυτοθυσίας!

Πρωτοστατούν 10 γυναίκες του μύθου που ….κατεβαίνουν στον Άδη! Βαδίζουν στο θάνατο, είτε το σωματικό, με φρόνημα ανδρείο όπως η Ιφιγένεια, η Αντιγόνη και  η Άλκηστη, είτε στο θάνατο της ελευθερίας τους όπως η Ανδρομάχη, η Εκάβη, η Κασσάνδρα, είτε στον ψυχικό θάνατο, όταν το μίσος και η εκδίκηση τις πλημμυρίζουν, όπως η Μήδεια, η Ηλέκτρα και η Κλυταιμνήστρα. Αιώνια σύμβολα του διλήμματος και του δράματος αμέτρητων γυναικών στην ιστορία της ανθρωπότητας.