Είμαι σε εγρήγορση! (του Roberto Pecchioli)

Είναι εννέα η ώρα το πρωί του Σαββάτου, αλλά οι δρόμοι και οι πλατείες της συνοικίας - από τις πιο πολυπληθείς και πολυσύχναστες της πόλης - είναι έρημοι. Η εβδομαδιαία αγορά είναι σχεδόν ανύπαρκτη: λίγοι πάγκοι, οι τολμηροί μικροπωλητές -σχεδόν όλοι ξένοι- ελπίζουν για τις επόμενες ώρες. Στην πραγματικότητα, δεν βρέχει, παρά τον μελαγχολικό ουρανό και τον πορτοκαλί συναγερμό που εξέδωσαν οι αρχές. Θα έπρεπε να βρέχει σαν τρελός, αλλά μια νεροποντή μέτριας έντασης και μικρής διάρκειας δεν θα φτάσει παρά μόνο μετά το μεσημέρι. Ο φίλος εφημεριδοπώλης είναι έξαλλος με τις χαμηλές πωλήσεις, αλλά καταλαβαίνει ότι οι άνθρωποι έχουν κλειστεί στα σπίτια τους από φόβο. Για την κακοκαιρία, φυσικά, αλλά τελικά για να ζήσουν κανονικά, να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα όπως έκαναν πάντα. Οι σπάνιοι περαστικοί έχουν σχεδόν όλοι άσπρα μαλλιά- είναι εντυπωσιακό ότι οι νέοι είναι οι πιο κομφορμιστές, οι πιο πιστοί στον λόγο της εξουσίας.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα κλιματικά φαινόμενα πρέπει να προσεγγίζονται με προσοχή και ότι οι θεσμοί έχουν καθήκον να προετοιμάζουν κάθε μέσο για τη μείωση των κινδύνων. Το θέμα είναι άλλο- αφορά την πειθήνια συμπεριφορά των ανθρώπων, την παθητικότητά τους, την ευπιστία τους που ξεγελιέται από την "επιστήμη". Κάνουμε αυθόρμητα, ακόμη και με πειθαρχία, αυτό που θέλουν οι υπεύθυνοι. Το σύστημα προειδοποίησης καιρού είναι ένας τρομερός κατάσκοπος. Το φθινόπωρο, οι βροχοπτώσεις είναι φυσιολογικές, συνήθως άφθονες. Φέτος περισσότερες από το συνηθισμένο, είναι αλήθεια, αλλά δεν δικαιολογούν τη συνεχή κατάσταση συναγερμού που στη συνέχεια δεν λύνει και πολλά. Η παραμέληση μισού αιώνα, η εγκατάλειψη της υπαίθρου, η πολιτική βούληση να μην κατασκευαστούν υποδομές, οδηγούν σε καταστροφές, στην απώλεια ανθρώπινων ζωών, παραμορφώνουν την περιοχή και ρίχνουν τις ανθρώπινες δραστηριότητες στο πεζοδρόμιο. Αυτό συνέβη στην Εμίλια Ρομάνια, ενώ στη Σικελία το νερό της βροχής, ευλογημένο σε περιοχές όπου ο περήφανος τεχνολογικός άνθρωπος, στην τρίτη δεκαετία της τρίτης χιλιετίας δεν κατάφερε ακόμη να εξασφαλίσει τρεχούμενο νερό σε αρκετές πόλεις, διοχετεύεται στη θάλασσα λόγω της άθλιας κατάστασης των φρεατίων, των δεξαμενών και των σωλήνων.

Από την άλλη πλευρά, έχουμε το σύστημα συναγερμού. Είμαστε σε εγρήγορση, για ό,τι χρειάζεται. Κίτρινο αν οι βροχές (που οι μετεωρολόγοι αποκαλούν "φαινόμενα") είναι, ας πούμε, φυσιολογικές, πορτοκαλί για καταιγίδες, κόκκινο για έκτακτες καταστάσεις. Σε μια μικρή πόλη στη Λιγουριανή Ριβιέρα, μια πινακίδα του δρόμου παρέχει και τον κωμικό πράσινο συναγερμό, δηλαδή καθιστά ακόμη και τις συνηθισμένες συνθήκες ανησυχητικές. Εκεί τα βρίσκουμε μπαστούνια, δηλαδή αποκαλύπτεται το πραγματικό πρόσωπο του συστήματος στο οποίο είμαστε βυθισμένοι. Πρέπει να είμαστε πάντα σε επιφυλακή, δηλαδή μας αναγκάζουν να ζούμε μια φοβισμένη, ανήσυχη ζωή. Θα βρέξει, δεν θα βρέξει, θα υπάρξει παγκόσμια πλημμύρα ή όχι; Όταν υπάρχει αμφιβολία, όλοι σε εθελοντικό κλείδωμα. Στην Μπολόνια, ο δήμαρχος, αυτόκλητος δήμαρχος, απαγόρευσε τον ποδοσφαιρικό αγώνα παρά το γεγονός ότι δεν έβρεξε την ημέρα του αγώνα. Είτε από υπερβολικό φόβο είτε από αίσθημα ευθύνης, η κανονική ζωή διακόπηκε για ένα αναμενόμενο γεγονός που δεν συνέβη.

Το θέμα που μας γοητεύει -είμαστε μέρος μιας ελάχιστης μειονότητας προσκολλημένης στη συγκεκριμένη ελευθερία και ως εκ τούτου δύσπιστης- είναι ο φόβος που ενυπάρχει στο σώμα της κοινωνίας, στα άτομα και στην κοινότητα. Εγκαταλελειμμένες πόλεις επειδή ενεργοποιείται ο μηχανισμός αυτοάμυνας, η νίκη του φόβου. Σε εγρήγορση είμαι, όπως οι τρεμάμενοι της μάσκας ή οι αναγκασμένοι των εμβολιασμών. Ο νεαρός, στοργικός γιατρός της υγειονομικής φροντίδας μας καλεί "έστω" στο εμβόλιο κατά της γρίπης, αν πραγματικά δεν θέλουμε να υποβληθούμε σε μια ακόμη ένεση γονιδιακού ορού κατά του κορονοϊού. Ποτέ δεν ξέρεις, είναι κάποιας ηλικίας. Εξάλλου, τι της κοστίζει; Αυτός που ζει με φόβο πεθαίνει κάθε μέρα, είπε κάποτε κάποιος. Σωστή σύνεση ναι, αλλά δεν μπορούμε να δεχτούμε τον συνεχή συναγερμό, την ένταση που εξαντλεί και την καρδιά που πηδάει χίλιες φορές την ημέρα. Η εγρήγορση υπηρετεί πάνω απ' όλα την εξουσία, η οποία δεν λύνει το πρόβλημα -η καταιγίδα θα έρθει ούτως ή άλλως- αν δεν κολλήσουμε τη γρίπη, θα κολλήσουμε κάποια άλλη αρρώστια- αλλά προσποιείται ότι μας φροντίζει. Μητρική, καθησυχαστική, μας ζητάει "μόνο" υπακοή. Να είστε σε επιφυλακή, γιατί θα βρέξει. Όπως έκανε πάντα, το φθινόπωρο. Η αγορά εξακολουθούσε να λειτουργεί, οι άνθρωποι φορούσαν μακιγιάζ και γαλότσες, εξοπλίζονταν με ομπρέλες και συνέχιζαν τη ζωή τους.

Ο αρθρογράφος πήρε το μεγαλύτερο μάθημα όταν ήταν οκτώ ή εννέα ετών, στην πρώτη χιονόπτωση που αντιμετώπισε. Η μαμά τον ανάγκασε να πάει στο σχολείο. Έχεις τις μπότες σου, τα γάντια σου, το κασκόλ σου, το σκουφάκι σου, το σχολείο είναι πεντακόσια μέτρα από το σπίτι, πήγαινε και μην κάνεις φασαρία. Τότε ήταν υπέροχο να φτιάχνεις χιονόμπαλες, να φτιάχνεις λευκές μαριονέτες, να βιώνεις κάτι καινούργιο. Αν οι καταστάσεις συναγερμού είχαν ήδη εφευρεθεί, θα είχαν κλείσει το σχολείο. Φυσικά και πρέπει να αποφύγουμε τα χειρότερα, αλλά η υπερπροστασία μας κάνει εύθραυστους, αδύναμους, ανίκανους να αντιδράσουμε. Αν κλειστούμε στα σπίτια μας με καγκελόφραχτα παράθυρα για έναν πορτοκαλί συναγερμό, τι θα κάνουμε σε περίπτωση κατάχρησης εξουσίας, αντιλαϊκών νόμων, άρνησης ελευθερίας, κατάργησης δικαιωμάτων; Τίποτα: αυτό ονομάζεται ανθεκτικότητα, η τέχνη του να υπομένεις χωρίς να κουνάς το μάτι.

Ένας γείτονας, πριν από μέρες, παραπονέθηκε για τη βροχή επειδή δεν υπήρξε καμία προειδοποίηση. Ξαφνική νεροποντή: μια καταχρηστική, μη εξουσιοδοτημένη νεροποντή. Η μανία για έλεγχο, η ανάγκη για πρόβλεψη, η εισαγόμενη απαίτηση για προστασία γίνεται μαζική συμπεριφορά. Είμαστε φαντασιακά ελεύθεροι και φαντασιακά υγιείς, με ανάγκη από φάρμακα, θεραπείες, καθησυχαστικές ενέσεις. Όλα θα πάνε καλά, αλλά μόνο αν κάνετε αυτό που θέλουμε, θα είναι το μήνυμα. Φοβισμένα παιδιά που εξαρτώνται από μια μητέρα κότα που δεν τα αφήνει να μεγαλώσουν. Η θλιβερή γάτα έκανε τα τυφλά γατάκια, λέει η λαϊκή σοφία, όταν οι προειδοποιήσεις για τον καιρό συνίσταντο στην ερμηνεία του ανέμου, της κατεύθυνσης των σύννεφων και, διάολε, στο να προσέχεις το ημερολόγιο. Το καλοκαίρι μας προειδοποιούσαν για τις αναπόφευκτες υψηλές θερμοκρασίες, προτρέποντάς μας να πίνουμε νερό και όχι αλκοόλ, να παίρνουμε ελαφριά γεύματα και να μην βγαίνουμε έξω με καύσωνα. Αυτά δεν μάθαμε από παιδιά, από τους γονείς και από την εμπειρία; Όσον αφορά τον μεσημβρινό καύσωνα, χωρίς την ανάγκη συναγερμού, είχαμε την αντίθετη αυγή, τις πρώτες απογευματινές ώρες της καλοκαιρινής ημέρας, προορισμένες να ξεκουραστούμε από τη ζέστη.

Δεν υπήρχε ανάγκη για προτροπές ή συναγερμούς, γνωρίζαμε ότι το φθινόπωρο βρέχει, το χειμώνα κάνει κρύο και το καλοκαίρι ζέστη. Δεν είναι τυχαίο ότι οι λιγοστοί περαστικοί το πρωί του Σαββάτου ήταν ηλικιωμένοι, λίγο διαπερατοί -λόγω διαφορετικής ανατροφής- στο φόβο του πολύχρωμου συναγερμού. Η ιδέα του απόλυτου ελέγχου των πράξεων και των γεγονότων, της προστασίας από τις συνέπειες, μας κάνει να ζούμε σε μια φούσκα, στερώντας μας ένα κομμάτι της ζωής, της περιπέτειας της ύπαρξης, του "να είσαι εκεί". Τα σπίτια μετατρέπονται σε καταφύγια κατά των πάντων, σε φαρμακευτικά φαρμακεία, ενώ η μετεωρολογία μετατρέπεται σε θέαμα τσίρκου από τα μέσα ενημέρωσης. Καταλήγουμε να συζητάμε για ισοβαθείς, νεφοσωμάτια, αντικυκλώνες, περιοχές υψηλής ή χαμηλής πίεσης στο μπαρ ή στην αγορά. Φόβος και τρόμος -σημαντικός τίτλος ενός έργου του χριστιανού υπαρξιστή Kierkegaard- μεταμφιεσμένος σε προσοχή, αυτοφροντίδα, εξυπνάδα που προκύπτει από τον ανώτερο πολιτισμό.

Πηγή: ALL’ERTA STO!