Posted on November 2, 2023
ΕΝΟΤΗΤΑ 3η : ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΛΑΔΟΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
ΕΝΟΤΗΤΑ 3η
:
ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΛΑΔΟΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
1. Γνωσιολογία: ασχολείται με τις δυνατότητες, πηγές, είδη, μεθόδους απόκτησης
γνώσης.
2. Μεταφυσική ή οντολογία: θέμα της είναι η βαθύτερη υφή της πραγματικότητας
3. Πρακτική φιλοσοφία ή αξιολογία: κλάδοι της είναι η ηθική, η πολιτική
φιλοσοφία, η αισθητική. Διαπραγματεύεται τις αξίες που καθοδηγούν τη ζωή μας
στην καθημερινή πρακτική.
4. Λογική: μελετά τον ορθό τρόπο σκέψης και τη διατύπωση ορθών επιχειρημάτων.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ
Είναι τρόπος παρουσίασης των πεποιθήσεών μας. Τα συμπεράσματά μας στηρίζονται
σε δεδομένα τα οποία ονομάζονται προκείμενες.
Για να είναι ένα επιχείρημα έγκυρο πρέπει α) οι προκείμενες να είναι αληθείς β) το
συμπέρασμα να προκύπτει με λογική αναγκαιότητα από τις προκείμενες.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ - ΛΟΓΙΚΗ
Έγκυρο επιχείρημα: Το συμπέρασμα βγαίνει με λογική αναγκαιότητα από τις
προκείμενες.
Αληθές: Οι προκείμενές του είναι αληθείς
Ορθό επιχείρημα: έγκυρο + αληθές
Παραγωγικό επιχείρημα: από γενικές παρατηρήσεις βγάζουμε ένα ειδικό
συμπέρασμα
Επαγωγικό επιχείρημα: από συγκεκριμένες παρατηρήσεις βγάζουμε ένα γενικό
συμπέρασμα. Μορφές επαγωγικών επιχειρημάτων είναι α) η γενίκευση, β) η
διατύπωση με τη μορφή αίτιο – αποτέλεσμα, γ) η κυριολεκτική και η
μεταφορική αναλογία.
συμπέρασμα. Μορφές επαγωγικών επιχειρημάτων είναι α) η γενίκευση, β) η
διατύπωση με τη μορφή αίτιο – αποτέλεσμα, γ) η κυριολεκτική και η
μεταφορική αναλογία.
ΣΟΦΙΣΜΑΤΑ – ΛΟΓΙΚΕΣ ΠΛΑΝΕΣ: είναι μορφές επιχειρημάτων οι οποίες
έχουν σκοπό να εξαπατήσουν και να πείσουν τον ακροατή. Τέτοιες λογικές
πλάνες είναι οι εξής:
α) Το ad hominem επιχείρημα: ουσιαστικά αποτελεί επιχείρημα «ενάντια στο
άτομο» και αποτελεί λογική πλάνη. Για να απορρίψουμε το επιχείρημα ενός ατόμου,
προσβάλλουμε το άτομο αυτό ως αναξιόπιστο και βγάζουμε το συμπέρασμα ότι
οποιαδήποτε άποψη και αν διατυπώσει το συγκεκριμένο άτομο δεν ευσταθεί. Για
παράδειγμα:
1. Ο A ισχυρίζεται το B;
2. Ο A είναι αμφισβητήσιμος
3. άρα ο ισχυρισμός B είναι εσφαλμένος.
έχουν σκοπό να εξαπατήσουν και να πείσουν τον ακροατή. Τέτοιες λογικές
πλάνες είναι οι εξής:
α) Το ad hominem επιχείρημα: ουσιαστικά αποτελεί επιχείρημα «ενάντια στο
άτομο» και αποτελεί λογική πλάνη. Για να απορρίψουμε το επιχείρημα ενός ατόμου,
προσβάλλουμε το άτομο αυτό ως αναξιόπιστο και βγάζουμε το συμπέρασμα ότι
οποιαδήποτε άποψη και αν διατυπώσει το συγκεκριμένο άτομο δεν ευσταθεί. Για
παράδειγμα:
1. Ο A ισχυρίζεται το B;
2. Ο A είναι αμφισβητήσιμος
3. άρα ο ισχυρισμός B είναι εσφαλμένος.
β) Η προσφυγή στην αυθεντία είναι ένας άλλος παραλογισμός και λαμβάνει την
εξής μορφή:
1. Ο A ισχυρίζεται το B (ο Γ έχει ισχυριστεί το Δ ή τουλάχιστον το έχει υπονοήσει).
2. Ο A έχει κάποιο ελκυστικό προσόν/χαρακτηριστικό, (ως προς το οποίο υπονοείται
ότι ο Γ υστερεί.)
3. Άρα ο ισχυρισμός B είναι αληθής. (Υπονοείται ότι ο ισχυρισμός Δ του Γ είναι
ψευδής.)
γ) Το σύνδρομο της αγέλης είναι μια λογική πλάνη όπου επιχειρείται να αποδειχθεί
το αληθινό ενός ισχυρισμού λόγω του γεγονότος ότι πολλοί άνθρωποι το αποδέχονται
ήδη ως αληθινό. Αυτού του είδους η πλάνη είναι επίσης γνωστή ως «προσφυγή στις
μάζες», «προσφυγή στην πλειοψηφία», «προσφυγή στην ομοφωνία».
δ) Η λήψη του ζητούμενου (είναι αυτό που κάνει κάποιος σε ένα επιχείρημα, όταν
θεωρεί ως δεδομένο και αληθές αυτό που θέλει να αποδείξει. Παραδείγματα:
1. Η έκτρωση είναι ο αδικαιολόγητος τερματισμός μιας ανθρώπινης ζωής και ως
τέτοιος, είναι φόνος.
Ο φόνος είναι παράνομος
οπότε και η έκτρωση πρέπει να είναι παράνομη.
2. Τα παραφυσικά φαινόμενα υπάρχουν επειδή είχα εμπειρίες οι οποίες μπορούν να
χαρακτηριστούν μόνο ως παραφυσικές.
δ. Εσπευσμένη γενίκευση: όταν τα στοιχεία που έχουμε δεν δικαιολογούν το γενικό
συμπέρασμα που έχουμε βγάλει: Παράδειγμα:
Οι Γάλλοι είναι αγενέστατοι. Πέρσι γνώρισα έναν Γάλλο τελωνειακό υπάλληλο που
μου φέρθηκε αγενέστατα.
Πλάτος μιας έννοιας είναι το σύνολο των αντικειμένων που αντιπροσωπεύει η
έννοια αυτή. Για παράδειγμα, το πλάτος της έννοιας «τρίγωνο» είναι το σύνολο όλων
των δυνατών τριγωνικών (αισθητών ή νοητών) αντικειμένων.
Βάθος είναι το σύνολο των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων τα οποία είναι κοινά σε
όλα τα αντικείμενα που αντιπροσωπεύει η έννοια. Για παράδειγμα, το βάθος της
έννοιας "τρίγωνο" αποτελείται από τα εξής χαρακτηριστικά γνωρίσματα: Κλειστό
επίπεδο σχήμα, τρεις πλευρές, τρεις κορυφές.
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΗ ΛΟΓΙΚΗ
Για επιχειρήματα στα οποία το συμπέρασμα προκύπτει από δυο μόνον
προκείμενες (δηλαδή, υποθέσεις), όπου και οι τρεις προτάσεις είναι απλές:
Ο όρος που εμφανίζεται ως κατηγόρημα του συμπεράσματος ονομάζεται
"μείζων όρος", ο όρος που εμφανίζεται ως υποκείμενο καλείται "ελάσσων όρος"
και ο τρίτος όρος καλείται "μέσος όρος".
Το συμπέρασμα λοιπόν είναι της μορφής Ελάσσων όρος - Μείζων όρος.
Παράδειγμα:
Κάθε τετράγωνο είναι ρόμβος
Κάθε ρόμβος είναι παραλληλόγραμμο
Άρα, κάθε τετράγωνο είναι παραλληλόγραμμο
ελάσσων όρος είναι ο όρος "τετράγωνο" και μείζων ο όρος "παραλληλόγραμμο".
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ
α. όσοι φιλοσοφούν πρέπει να αντλούν τα επιχειρήματά τους από την καθημερινή
εμπειρία (αφού βέβαια υποβάλλουν σε κριτική τις καθημερινές πεποιθήσεις)
β. να χρησιμοποιούν σε μεγάλο βαθμό την καθημερινή γλώσσα.
ΔΙΑΦΟΡΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
1. Τα ερωτήματα της φιλοσοφίας είναι γενικότερα από τα ερωτήματα της επιστήμης
2. Η φιλοσοφία προσπαθεί να αιτιολογήσει τις βασικές καθημερινές και
επιστημονικές πεποιθήσεις και να διευκρινίσει γενικές έννοιες.
3. Η φιλοσοφία ερευνά τις επιδράσεις των επιστημονικών κατακτήσεων στην
ανθρώπινη ζωή.
Άρα: Η φιλοσοφία έρχεται πριν από τις επιστήμες για να τις βοηθήσει να
θεμελιώσουν τις αρχές τους και να οργανώσουν τις μεθόδους τους αλλά και μετά τις
επιστήμες για να ερμηνεύσει τη σημασία των πορισμάτων των επιστημών για την
ανθρώπινη ζωή.
4. Η εξέλιξη της επιστήμης είναι γραμμική, ενώ η φιλοσοφία γυρνά και ξαναγυρνά σε
ερωτήματα που παραμένουν ανοιχτά από τη φύση τους. Όταν επομένως μελετούμε τη
φιλοσοφία μελετούμε και τους παλαιότερους φιλοσόφους, ενώ αντίθετα παλιές
επιστημονικές θεωρίες θεωρούνται ξεπερασμένες και εγκαταλείπονται.