Ελευθερία

Η δυνατότητα κάθε ατόμου να ζει χωρίς εμπόδια και καταναγκασμούς, εξωτερικούς ή εσωτερικούς, καθώς και να πράττει κατά βούληση ό,τι δεν αντιστρατεύεται το νόμο, την ηθική ή τα δικαιώματα του άλλου. Επομένως, η ελευθερία δεν είναι ασύδοτη, αλλά υπόκειται στον ορθό λόγο, στο νόμο και την ηθική συνείδηση.

Μορφές ελευθερίας

Α) Εξωτερική: Αφορά στη σχέση μας με το συνάνθρωπο (εθνική, πολιτική, ατομικές ελευθερίες, κοινωνική, θρησκευτική, πολιτιστική, οικονομική)

Β) Εσωτερική: Συνιστά απουσία εσωτερικών δεσμεύσεων και καταναγκασμών. Αφορά στη σχέση μας με τον εαυτό μας και βασίζεται σε ένα σύνολο αρετών (πνευματικών, ηθικών, ψυχικών) που επιτρέπουν στον άνθρωπο να δρα αυτόβουλα, ενάρετα και αυθόρμητα. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος να χαρακτηρίζεται από ελευθεροφροσύνη και όχι εθελοδουλία. Έχει τις εξής μορφές;

• Πνευματική: Ο άνθρωπος διαθέτει ελεύθερη βούληση, αυτόφωτη σκέψη, είναι ικανός να αποφύγει κάθε απόπειρα χειραγώγησης μέσω έντεχνων προπαγανδιστικών μεθόδων.
• Ηθική: Ο άνθρωπος απελευθερώνεται από πάθη και αδυναμίες, από το μίσος και τον εγωισμό, αίρεται πάνω από μικρότητες και ταπεινά κίνητρα, δεν είναι καιροσκόπος και ατομικιστής.
• Ψυχική: Η εσωτερική ισορροπία, η γαλήνη, η ηρεμία, η ευχαρίστηση υπάρχουν, όταν απουσιάζουν οι εξωτερικές πιέσεις και όταν το άτομο είναι απαλλαγμένο από εσωτερικές εξαρτήσεις (άγχη, φοβίες, ανασφάλειες)

Η λειτουργία της ελευθερίας

• Οι άνθρωποι εκφράζουν ελεύθερα και αβίαστα τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους, διευρύνουν τον ορίζοντα της γνώσης και της σκέψης τους.
• Με πνεύμα αυταπάρνησης αντιμάχονται οποιαδήποτε μορφή δουλείας, συνειδητοποιούν το ρόλο τους στον έλεγχο της εξουσίας, αγωνίζονται για μια δικαιότερη κοινωνία.
• Οι ελεύθεροι άνθρωποι αποστρέφονται την αδικία και την ιδιοτέλεια, συνδέουν την ατομική ευτυχία με τη συλλογική πρόοδο, δε συμβιβάζονται με την τρέχουσα «ηθική» του καταναλωτισμού και της ευμάρειας.
• Ο άνθρωπος δεν υποτάσσεται στα κηρύγματα του εθνικισμού ούτε και στα ιδεολογήματα του ισοπεδωτικού κοσμοπολιτισμού, διατηρεί μια υγιή σχέση με την παράδοση του τόπου του, υπερασπίζεται τα εθνικά δίκαια και το γόνιμο διεθνισμό, είναι υπέρμαχος της συνύπαρξης των λαών.

Βήματα προς την ελευθερία για το σύγχρονο άνθρωπο

• Η αλματώδης επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος, η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού και η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου σε συνδυασμό με τον εκδημοκρατισμό των πολιτευμάτων.
• Τα νέα τεχνολογικά μέσα και τα σύγχρονα επικοινωνιακά δίκτυα έχουν συμβάλει στην απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά του χώρου και του χρόνου.
• Η ανάπτυξη των επιστημών και του ορθού λόγου «διαλύει» τις προλήψεις και τις προκαταλήψεις.
• Η αξιοποίηση των φυσικών πόρων απαλλάσσει τον άνθρωπο από τη φτώχεια και αναβαθμίζει το βιοτικό του επίπεδο.
• Η δωρεάν και δημόσια υποχρεωτική εκπαίδευση, η ίδρυση ανώτερων και ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, η ανάπτυξη των ΜΜΕ και του διαδικτύου με την απεριόριστη πληροφοριακή τους δύναμη απάλλαξαν τον άνθρωπο από τα δεσμά της άγνοιας και του αναλφαβητισμού.
• Η ουσιαστική κατοχύρωση του δημοκρατικού πολιτεύματος εξομαλύνουν τις διεθνείς σχέσεις των λαών, προωθούν την ειρηνική συνύπαρξη και συνεργασία.

Φαινόμενα ανελευθερίας

• Καταναλωτισμός και θεοποίηση του χρήματος καθιστούν τον άνθρωπο δούλο των τυραννικών υλικών επιθυμιών.
• Η υποταγή στη λογική του κέρδους μετατρέπει τον άνθρωπο σε ατομικιστικό, ανταγωνιστικό ον.
• Οι υπερβολικές ανέσεις και η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας προκαλούν έντονη εξάρτηση από τα ηλεκτρονικά μέσα.
• Η κατευθυνόμενη πληροφόρηση, η προπαγάνδα, η διαφήμιση, η μαζική κουλτούρα και τα ευτελή πρότυπα ζωής καταδυναστεύουν το σύγχρονο άνθρωπο.
• Ο κομματικός φανατισμός και οι πελετειακές σχέσεις κρατούν τους πολίτες ομήρους, ναρκώνουν τη σκέψη τους και τους αδρανοποιούν.
• Η οικονομική εκμετάλλευση, η ανεργία, η ανέχεια, ο ρατσισμός και ο κοινωνικός αποκλεισμός αποτελούν παράγοντες εξανδραποδισμού του ανθρώπου.
• Η βία, απ΄ όπου κι αν προέρχεται, προκαλεί το άγχος, το φόβο και τη μοιρολατρία διαμορφώνοντας αδύναμους ανθρώπους.
• Η τεχνοκρατική εκπαίδευση έχει υποσκελίσει την ανθρωπιστική παιδεία, με αποτέλεσμα την έκπτωση των ηθικών αξιών και των υψηλών ιδανικών που θα όπλιζαν τον άνθρωπο με «αρετή και τόλμη», απαραίτητες προϋποθέσεις της ελευθερίας.

Προϋποθέσεις για την κατάκτηση της ελευθερίας

• Πνευματικές: πνευματικότητα, ορθολογισμός, κριτική στάση, γόνιμη αμφιβολία, σφαιρική ενημέρωση, απαλλαγή από προκαταλήψεις, «διά βίου» παιδεία, ανθρωπιστική, αληθινό ενδιαφέρον για την παράδοση.
• Ηθικές/ψυχικές: ενδοσκόπηση, αυτοκριτική, χαλιναγώγηση των παθών και των αδυναμιών, υπευθυνότητα, αίσθημα δικαίου, τιμιότητα, θάρρος, ψυχικό σθένος, πίση σε αξίες και ιδανικά, μέτρο.
• Κοινωνικές/ πολιτικές: συμμετοχή στα κοινά, αγωνιστική δράση, μάχη για το κοινό καλό, καθολική εφαρμογή της δημοκρατίας, συνεργασία και διάλογος, κατοχύρωση και θεσμική προστασία των δικαιωμάτων, σεβασμός στην ετερότητα, ανεκτικότητα, κοινωνική πρόνοια, πολιτική σταθερότητα και ειρήνη, αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο.
• Υγιής διαπαιδαγώγηση από τους φορείς αγωγής: η ελευθερία να βιώνεται στο σπίτι και στο σχολείο, να τίθενται όρια και κανόνες, να καλλιεργείται ο σεβασμος, να προβάλλεται η ολιγάρκεια ως αντίσταση στον υλισμό.
• https://blogs.e-me.edu.gr/hive-neglossag/%CF%83%CF%87%CE%B5%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%B3%CF%81%CE%AC%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1/%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%85%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%B1/