Το βόλεϊ είναι ένα από τα δημοφιλέστερα αθλήματα στον κόσμο. Η Διεθνής Ομοσπονδία του Αθλήματος υπολογίζει ότι ένας στους 6 κατοίκους του πλανήτη παίζει ή παρακολουθεί αγώνες βόλεϊ.
Παίζεται από δύο ομάδες, αποτελούμενες από 6 παίκτες εκάστη, σε κλειστό γήπεδο διαστάσεων 18×9 μέτρων, χωρισμένο από ένα υψηλό φιλέ. Αντικειμενικός σκοπός κάθε ομάδας είναι να περάσει με τρεις προσπάθειες την μπάλα πάνω από το φιλέ στο χώρο της αντιπάλου της και να κερδίσει πόντο αν η μπάλα αγγίξει το έδαφος. Το παιγνίδι τελειώνει όταν μία ομάδα κερδίσει τρία σετ.
Τα τελευταία χρόνια κερδίζει συνεχώς έδαφος το μπιτς-βόλει (beach volley), που παίζεται στην άμμο, ενώ δημοφιλές είναι ιδιαίτερα στη Βραζιλία το ποδοβόλεϊ (Futevoley), βόλεϊ που παίζεται με τα πόδια.
Πατέρας του βόλεϊ θεωρείται ο Αμερικανός γυμναστής Ουίλιαμ Μόργκαν, που εργαζόταν στη Χριστιανική Αδελφότητα Νέων στην πόλη Χόλιοκ της Μασαχουσέτης και ημερομηνία γέννησης του αθλήματος η 9η Φεβρουαρίου 1895.
Ο Μόργκαν προσπαθώντας να δημιουργήσει ένα ομαδικό παιχνίδι κλειστού χώρου, χωρίς τον κίνδυνο τραυματισμών, επινόησε το βόλεϊ. Αρχικά ονόμασε το παιχνίδι μιντονέτ. Το όνομα βόλεϊ δόθηκε λίγο αργότερα, έπειτα από έναν αγώνα επίδειξης, μάλλον από τον Άλφρεντ Χάλστιντ.
Το νέο άθλημα διαδόθηκε πολύ γρήγορα, κυρίως μέσω των παραρτημάτων της Χ.Α.Ν. στις πολιτείες των ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο. Στην Ευρώπη μεταφέρθηκε κατά τη διάρκεια του Α΄ παγκοσμίου πολέμου από τους Αμερικανούς στρατιώτες.
Αρχικά παιζόταν με διάφορες μπάλες Το 1900 κατασκευάστηκε η πρώτη ειδική μπάλα βόλεϊ. Το 1947 ιδρύθηκε η Διεθνής Ομοσπονδία Πετοσφαίρισης (Fédération Internationale de Volleyball ή FIVB) στο Παρίσι, η οποία διαμόρφωσε ενιαίους διεθνείς κανονισμούς. Το 1963 ιδρύθηκε και Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Πετοσφαίρισης (Confédération Européenne de Volleyball ή CEV). Το 1964 αποτέλεσε σημαντική χρονιά για το βόλεϊ, αφού εντάχθηκε στο πρόγραμμα της Ολυμπιάδας του Τόκιο, τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες!
Στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα η πετοσφαίριση εισήχθη το 1922 από τον Πανιώνιο και τη ΧΑΝΘ. Πρώτος διδάξας του βόλεϊ στην Ελλάδα θεωρείται ο γυμναστής Λευκαδίτης του Π.Γ.Σ. Στη συνέχεια διαδόθηκε και σε άλλους συλλόγους με αποτέλεσμα να προκηρυχτούν τα πρώτα πρωταθλήματα 1924-1926 με πρωταθλητή τον Πανιώνιο το 1924, τον Π.Γ.Π το 1925 και τα Διδασκαλία το 1926.
Το 1929-1932 δημιουργήθηκαν ομάδες βόλεϊ όπως η Νήαρ Ηστ, το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Ιωνικός, ο Πειραϊκός, ο ΠΟΠ, και η ΕΑΠ Πατρών.
Ο αγωνιστικός χώρος
Το γήπεδο του βόλεϊ έχει σχήμα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο με διαστάσεις: 9×18 μ. Πρέπει να περιβάλλεται από την ελεύθερη ζώνη, η οποία στις μεγάλες διοργανώσεις απέχει 7 ως 9 μέτρα από τις τελικές γραμμές και 3 ως 5 μ. από τις πλευρικές. Συνήθως το γήπεδο του βόλεϊ είναι σε κλειστό χώρο αλλά μπορεί να διεξαχθεί και σε ανοιχτό, κυρίως σε διοργανώσεις μικρού επιπέδου (σχολικές κλπ).
Το ορθογώνιο γήπεδο διαιρείται σε δύο ίσα τετράγωνα μέρη (9×9 μ.) από ΠΕ, στην κεντρική γραμμή, πάνω από την οποία τοποθετείται κάθετα ένα τεντωμένο δίχτυ (φιλέ) ύψους 2,43 μ. για τους άνδρες και 2,24 μ. για τις γυναίκες. Σε κάθε ένα από τα δύο μέρη του γηπέδου, και σε απόσταση 3 μ. από την κεντρική γραμμή, υπάρχει η επιθετική γραμμή, που χωρίζει το κάθε μέρος σε δύο ζώνες: την επιθετική ή μπροστινή ζώνη (3×9 μ.) και την αμυντική ή πίσω ζώνη (6×9 μ.).
Εκτός του περιγραφόμενου γηπέδου, το βόλεϊ παίζεται & σε άμμο ως μπιτς βόλεϊ αλλά ο αγωνιστικός χώρος έχει διαφορετικές διαστάσεις. Επιπλέον, παίζεται και στο χιόνι σε ειδικές διοργανώσεις.
Το δίχτυ του βόλεϊ
Το δίχτυ βρίσκεται πάνω από την κεντρική γραμμή, έχει μήκος 9,5 μ., πλάτος 1 μ. και ύψος 2,43 μ. για τους άνδρες και 2,24 μ. για τις γυναίκες. Στις άκρες του και σε απόσταση 9 μ. μεταξύ τους βρίσκονται οι αντένες, μήκους 1,80 μ. (προεξέχουν 0.80 μ. πάνω από το δίχτυ) και ορίζουν τα όρια του γηπέδου στον αέρα. Δεν επιτρέπεται στους παίκτες να ακουμπήσουν το δίχτυ κατά τη διάρκεια της αγωνιστικής φάσης, ενώ σε περίπτωση που η μπάλα περάσει εξωτερικά της αντένας θεωρείται άουτ. Το ύψος του διχτυού διαφέρει ανάλογα με την κατηγορία.
Στους εφήβους (περί 18-19 ετών) και στους παίδες (περί 13-17) το ύψος του διχτυού είναι όσο και στους άνδρες, ενώ στους παμπαίδες (περί 10-15) είναι 2.35 μ.
Στις νεάνιδες (18-19) και στις κορασίδες (περί 12-17) είναι όσο και στις γυναίκες, ενώ στις παγκορασίδες (περί 10-14) είναι 2,20 μ. Υπάρχει και μία ειδική κατηγορία που ονομάζεται μίνι (8-13) στην οποία το δίχτυ φτάνει τα 2,10 μ. Στην κατηγορία αυτή διοργανώνονται ειδικές εκδηλώσεις με αγώνες, κυρίως για λόγους προώθησης της πετοσφαίρισης.
Η μπάλα του βόλεϊ
Η μπάλα είναι κατασκευασμένη από μαλακό πλαστικό ή δέρμα. Μετά το 1996 η μπάλα είναι πολύχρωμη για χάρη της θεαματικότητας και αποτελείται από 12 ομοιόμορφα κομμάτια σε συνδυασμό τριών χρωμάτων (κίτρινο, άσπρο, μπλε). Έχει περιφέρεια 65-67 εκ. και βάρος 260-280 γραμμάρια. Το 2009 όμως αλλάζει. Παραμένουν το μπλε και το κίτρινο (το άσπρο φεύγει) και η κατανομή τους αλλάζει. Η μπάλα τώρα έχει πολύ περισσότερους πόρους με αποτέλεσμα να είναι πολύ πιο μαλακή από την προηγούμενη.
Σκοπός του παιχνιδιού
Σκοπός του παιχνιδιού είναι να περάσει η μπάλα πάνω από το δίχτυ και να ακουμπήσει στο γήπεδο του αντιπάλου ή να αναγκαστεί ο αντίπαλος να την πετάξει εκτός γηπέδου (γήπεδο θεωρείται ο αγωνιστικός χώρος και η γραμμή που τον χωρίζει από την ελεύθερη ζώνη). Για να πετύχει το σκοπό αυτό η κάθε ομάδα έχει δικαίωμα να κάνει τρεις μπαλιές με οποιοδήποτε μέρος του χεριού. Το μπλοκ δεν υπολογίζεται στις επαφές με τη μπάλα της ομάδας. Επίσης επιτρέπεται η επαφή και το παίξιμο της μπάλας με οποιοδήποτε μέλος του σώματος ακόμα και με το πόδι (εκτός από το σερβίς που εκτελείται υποχρεωτικά μόνο με το χέρι).
Ο ίδιος παίκτης δεν έχει δικαίωμα να κάνει δύο συνεχόμενες μπαλιές. Επίσης, μετά από κάθε χτύπημα η μπάλα πρέπει να αναπηδήσει, δηλαδή δεν μπορεί να κρατηθεί από τον παίκτη (πιαστό).