Βρες μια μεγάλη υδρόγειο σφαίρα, γύρνα την και παρατήρησε την. Τι υπάρχει πάνω της, βουνά, πεδιάδες, θάλασσα και ποτάμια. Για σκέψου τι ζει στη θάλασσα και τι στη στεριά; Τι κάνει ο άνθρωπος στη στεριά και τι στη θάλασσα;
Μετά την ανάγνωση του παραμυθιού του Μικρού Πρίγκιπα τα παιδιά έρχονται σε επαφή με την έννοια του ηλιακού συστήματος. Με αυτό ως αφορμή ξεκινούμε την προσέγγιση του θέματος:
«Η Γη ως ουράνιο σώμα»
Χρονική διάρκεια
Δύο διδακτικές ενότητες
Προαπαιτούμενες γνώσεις
Να γνωρίζουν τη χρήση του πληκτρολογίου και του ποντικιού (ελεύθερη κίνηση, αριστερό κλικ).
Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές:
Μελέτη Περιβάλλοντος
Δημιουργία και Έκφραση
Πληροφορική
Μέθοδος διδασκαλίας
Ομαδοσυνεργατική διδασκαλία, βιωματική μάθηση, εννοιολογική χαρτογράφηση, ερωτήσεις- απαντήσεις, συζήτηση, επίδειξη από τη νηπιαγωγό, ζωγραφική, χρήση τεχνολογίας.
Στόχοι
Να κατανοήσουν:
ότι η Γη είναι ουράνιο σώμα,
την περιστροφή της και
την περιφορά της γύρω από τον Ήλιο.
Οι εναλλακτικές αντιλήψεις των μαθητών
Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, τα μικρά παιδιά συγκροτούν δύσκολα στη σκέψη τους ότι:
– η γη είναι σφαιρική και όχι επίπεδη, ημισφαιρική ή κυκλική
– ο ήλιος είναι μεγαλύτερος από τη γη
– η γη κινείται
– οι πλανήτες αποτελούν ένα σύστημα ότι το σύστημα αυτό είναι ηλιοκεντρικό & όχι γεωκεντρικό (Βοσνιάδου, 1992. Βοσνιάδου κ. άλ. 1996. Valanides et al. 2000. Καμπεζά κ. άλ. 2001).
Στόχοι της δραστηριότητας
Γνωρίζουμε ότι η Γη είναι πλανήτης του ηλιακού συστήματος που περιφέρεται σε ελλειπτική τροχιά περί τον ήλιο στη διάρκεια ενός έτους. Έχει σχήμα πεπιεσμένης σφαίρας και η εξωτερική επιφάνεια της αποτελείται κατά 7/10 θάλασσα και 3/10 ξηρά. Παρόλα αυτά κατά τη διδασκαλία του θέματος σε παιδιά προσχολικής ηλικίας παραδεχόμαστε ότι η γη είναι σφαιρική και περιστρέφεται σε κυκλική τροχιά γύρω από τον ήλιο.
Η γη έχει σφαιρικό σχήμα.
Η γη περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της και ταυτόχρονα περιφέρεται γύρω από τον ήλιο.
Η γη είναι μια φυσική περιοχή στην επιφάνεια της οποίας ζουν και αναπτύσσουν δραστηριότητα οι άνθρωποι.
Περιγραφή δραστηριότητας ψυχολογικής και γνωστικής προετοιμασίας
Εισαγωγική συζήτηση και καταγραφή των εναλλακτικών αντιλήψεων των μαθητών σχετικά με το σχήμα και το μέγεθος της γης συγκριτικά με τον ήλιο, καθώς και τις σχετικές γνώσεις τους για τη Γη ως πλανήτης του ηλιακού συστήματος. Οργανώνουμε και ομαδοποιούμε τις απαντήσεις των παιδιών και αναμένουμε να εκφράζουν τις εναλλακτικές αντιλήψεις σύμφωνα με τη βιβλιογραφία. Τα παιδιά σε συνεργασία με τη νηπιαγωγό δημιουργούν τον εννοιολογικό χάρτη που αφορά στις γνώσεις τους για τη Γη (ιστόγραμμα) μέσω του λογισμικού http://www.inspiration.com/Kidspiration
Η εισαγωγή σε θέματα όπως η σφαιρικότητα της γης και το ηλιακό πλανητικό σύστημα είναι εξαιρετικά δύσκολη, καθώς έρχεται σε αντιπαράθεση με την καθημερινή εμπειρία των παιδιών.
Ξεκινούμε την πρώτη συζήτηση χρησιμοποιώντας μια μεγάλη υδρόγειο σφαίρα με γεωφυσικό χάρτη την οποία μπορούν να περιεργαστούν τα παιδιά. Ρωτούμε να μας πουν εάν γνωρίζουν το αντικείμενο και στο σημείο αυτό αξιοποιούμε κάποια απάντηση των παιδιών στην οποία η υδρόγειος αναγνωρίζεται ως αντικείμενο που αναπαριστά τη γη και συζητάμε με όλα τα παιδιά για το τι μπορούμε να δούμε. Στόχος μας στη φάση αυτή είναι να εξοικειωθούν με την υδρόγειο σφαίρα ως αντικείμενο, να την ακουμπήσουν, να την περιστρέψουν και να παρατηρήσουν τι απεικονίζεται πάνω της, βουνά, πεδιάδες, θάλασσα και ποτάμια.
Η Γη περιστρέφεται
Συνεχίζουμε τη συζήτηση συνδέοντας τις διαφορετικές περιοχές που προανέφεραν στην υδρόγειο με τη χλωρίδα, την πανίδα και τις ανθρώπινες δραστηριότητες (π.χ. στη θάλασσα ζουν ψάρια, φύκια κοχύλια ενώ στη στεριά άνθρωποι, ζώα, έντομα κτλ. Τι κάνει ο άνθρωπος στη στεριά και τι στη θάλασσα).
Δραστηριότητα διδασκαλίας του γνωστικού αντικειμένου
Ξεκινούμε την επεξεργασία με τα παιδιά της ιδέας της μετατόπισης από το οικείο επίπεδο σχήμα της γης το οποίο βλέπουμε από κοντά, στο σφαιρικό σχήμα το οποίο βλέπουμε όλο και καλύτερα όταν απομακρυνόμαστε. Χρησιμοποιούμε το βίντεο από το Youtube παρατηρούμε σε προσομοίωση την περιστροφή της γης γύρω από τον άξονά της.
Συνεχίζουμε με το βίντεο για την Περιφορά της Γης γύρω από τον Ήλιο όπου εκεί παρατηρούμε τη σχέση της κίνησης της Γης με επίκεντρο τον Ήλιο.Κλείνουμε τη δραστηριότητα με το λογισμικό προσομοίωσης από το Φωτόδεντρο
Αυτό αποτελεί δυναμική οπτική αναπαράσταση των κινήσεων της Γης. Δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να παρατηρήσουν την περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονά της, καθώς και την περιφορά της γύρω από τον Ήλιο καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου, ανά ημέρα, εβδομάδα ή μήνα. Ακόμη, επιτρέπει στους χρήστες να παρατηρήσουν τόσο την υδρόγειο σφαίρα όσο και την τροχιά περιφοράς της Γης και να μελετήσουν πληροφορίες για το σχήμα και τις κινήσεις του πλανήτη. Τα παιδιά μπορούν να αλληλεπιδράσουν με το λογισμικό και να με αριστερό κλικ να σταματήσουν την κίνηση της Γης.
Δραστηριότητα αποτίμησης εφαρμογής του γνωστικού αντικειμένου
Εξετάζουμε τα αποτελέσματα των εργασιών των παιδιών και ελέγχουμε την ανατροπή των εναλλακτικών αντιλήψεων των παιδιών μέσα από την απόδοση της Γης και της σχέσης με τον Ήλιο.
Βιβλιογραφία
Βοσνιάδου, Σ. (1992). Η εννοιολογική αλλαγή στην παιδική ηλικία. Στο Σ. Βοσνιάδου (επιμ.), Κείμενα Εξελικτικής Ψυχολογίας: Σκέψη, (σελ.149-164). Gutenberg, Αθήνα.
Βοσνιάδου, Σ., Αρχοντίδου, Α. Καλογιαννίδου, Α., & Ιωαννίδης, Χ. (1996). Πως τα ελληνόπουλα αντιλαμβάνονται το σχήμα της γης: μια μελέτη της εννοιολογικής αλλαγής στην παιδική ηλικία. Ψυχολογικά Θέματα, 7(1), 30-51.
Καμπεζά, Μ., Γκρίτση, Φ., Χρηστίδου, Β., Τζιμογιάννης, Α., & Ραβάνης, Κ. (2001). Η συγκρότηση του φαινομένου της εναλλαγής της μέρας και της νύχτας στη σκέψη των παιδιών προσχολικής ηλικίας. Στο Κ. Ραβάνης (επιμ.), Η μύηση των παιδιών στις Φυσικές Επιστήμες, (σελ. 185-193). Πάτρα.
Ραβάνης, Κ. (1999). Οι Φυσικές Επιστήμες στην Προσχολική Εκπαίδευση. Διδακτική και γνωστική προσέγγιση. Τυπωθήτω, Αθήνα.
Valanides, N. Gritsi, F. Kampeza, M., & Ravanis, K. (2000). Changing pre-school children’s conceptions of the day/night cycle. International Journal of Early Years Education, 8(1), 27-39.
