Είδη συλλογισμών

Από μία γενική κρίση/αφηρημένη αρχή (με δεδομένη αποδεικτική ισχύ) καταλήγει σε ένα ειδικό και συγκεκριμένο συμπέρασμα.

ΓΕΝΙΚΟ          ΕΙΔΙΚΟ

Παράδειγμα:

Ü  Όλοι οι πλανήτες φωτίζονται από τον ήλιο.

Ü  Η γη είναι πλανήτης.

Ü  Άρα η γη φωτίζεται από τον ήλιο.

Από ειδικές/συγκεκριμένες διαπιστώσεις που συσχετίζονται καταλήγει σε γενικό και αφηρημένο συμπέρασμα.

ΕΙΔΙΚΟ          ΓΕΝΙΚΟ

Παράδειγμα:

Ü  Η Γη, η Αφροδίτη... είναι πλανήτης του ηλιακού συστήματος.

Ü  Αυτοί οι πλάνητες είναι ετερόφωτοι.

Ü  Άρα η γη φωτίζεται από τον ήλιο.

• Υπάρχει η περίπτωση βραχυλογικής διατύπωσης του επαγωγικού συλλογισμού, στον οποίο το συμπέρασμα προτάσσεται
• Τέλεια επαγωγή = το συμπέρασμα είναι γενικώς αποδεκτό, παρατίθενται όλες οι ειδικές περιπτώσεις/ Ατελής επαγωγή = το συμπέρασμα είναι πιθανολογικό, αυθαίρετο ή γενικόλογο, παρατίθενται μόνο ορισμένες περιπτώσεις

ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΑΓΩΓΗΣ:

Α) ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ: από το μέρος στο όλο

Β) ΑΙΤΙΟ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: από το αίτιο μιας κατάστασης στο αποτέλεσμα

Γ) ΑΝΑΛΟΓΙΑ: πορεία συγκριτική ή με παρομοίωση, που μπορεί να είναι κυριολεκτική ή μεταφορική

Από μία ειδική πρόταση και μέσω ενός ακόμη δεδομένου καταλήγει σε ειδικό συμπέρασμα. (Το συμπέρασμα σ’ αυτή την περίπτωση δεν προκύπτει με λογική αναγκαιότητα, οπότε είναι πιθανολογικό)

ΕΙΔΙΚΟ         ΕΙΔΙΚΟ

Παράδειγμα:

Ü  Ο Κώστας, που είναι άριστος μαθητής, βραβεύτηκε.

Ü  Η Νίκη είναι και αυτή άριστη μαθήτρια.

Ü  Επομένως, και η Νίκη θα βραβευτεί.

Αποτελείται αποκλειστικά από κατηγορικές προτάσεις.  (Υ + Κατηγόρημα)

*Κατηγορική κρίση=διατυπώνεται συμπέρασμα χωρίς όρους ή επιφυλάξεις

Παράδειγμα:

Ü  Οι Έλληνες είναι Ευρωπαίοι.

Ü  Ο Γιώργος είναι Έλληνας.

Ü  Άρα, ο Γιώργος είναι Ευρωπαίος.

Αποτελείται αποκλειστικά (καθαρός)

ή εν μέρει (μικτός) από υποθετικές προτάσεις

1. Εάν ο καιρός είναι καλός, θα βγούμε βόλτα. Ο καιρός είναι καλός. Αρα θα βγούμε βόλτα.

2. Εάν ο καιρός είναι κακός, δε θα βγούμε βόλτα. Ο καιρός είναι κακός. Αρα δε θα βγούμε βόλτα.

3. Εάν ο καιρός είναι καλός, θα βγούμε βόλτα. Δε θα βγούμε βόλτα. Αρα, καιρός δεν είναι καλός.

4. Εάν ο καιρός δεν είναι καλός, δε θα βγούμε βόλτα. Θα βγούμε βόλτα. Αρα ο καιρός είναι καλός.

Αποτελείται από μία ή περισσότερες διαζευκτικές προτάσεις

Ü  Ένα ουσιαστικό της ελληνικής γλώσσας είναι είτε αρσενικού, είτε θηλυκού είτε ουδετέρου γένους.

Ü  Το ουσιαστικό «μητέρα» δεν είναι ούτε αρσενικού ούτε ουδετέρου γένους

Ü  Αρα το ουσιαστικό «μητέρα» είναι θηλυκού γένους.

Το συμπέρασμα προκύπτει από μία μόνο προκείμενη

Το συμπέρασμα προκύπτει από δύο ή περισσότερες προκείμενες