Οι λειτουργίες της γλώσσας: αναφορική και ποιητική λειτουργία
- Αναφορική (λογική, πληροφοριακή) :Είναι η λογική χρήση της γλώσσας· εκφράζει τον πραγματικό κόσμο και την αντίληψη που έχουμε γι” αυτόν.
Π.χ. Ο Περικλής εδραίωσε την αθηναϊκή δημοκρατία.
- Ποιητική (συγκινησιακή) :Η πράξη επικοινωνίας αναφέρεται όχι στην πληροφόρηση ,αλλά στο ίδιο το μήνυμα και ενδιαφέρεται για τη μορφή, την αισθητική του μηνύματος. Απευθύνεται στο συναίσθημα.
Χαρακτηριστικά της: η συνυποδήλωση /μεταφορά, οι ήχοι, οι επαναλήψεις, το μέτρο, ο ρυθμός κλπ.
- Στην επικοινωνιακή πράξη απαιτούνται:
- ο πομπός: αυτός που στέλνει την πληροφορία, ο ομιλητής.
- ο δεκτής: αυτός που λαμβάνει το μήνυμα.
- το μήνυμα: η πληροφορία, η είδηση.
| ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ | |
| Αναφορική/ δηλωτική λειτουργία | 1) Αφορά την πληροφόρηση, το περιεχόμενο του μηνύματος που μεταφέρει ο πομπός στον δέκτη, το ενδιαφέρον δηλαδή, εντοπίζεται στο τι λέει ο πομπός
2) Σκοπός: η πληροφόρηση του δέκτη 3) Χρησιμοποιείται με λογικό τρόπο 4) Οι λέξεις διατηρούν την κυριολεκτική τους σημασία 5) Το περιεχόμενο του μηνύματος παρουσιάζεται με αντικειμενικότητα 6) Η λειτουργία αυτή της γλώσσας εντοπίζεται κυρίως στην επιστήμη, σε ενημερωτικά κείμενα
|
| Ποιητική/Μεταφορική/ Συνυποδηλωτική λειτουργία | 1) Αφορά όχι την ίδια την πληροφόρηση αλλά τη μορφή της, τους εκφραστικούς τρόπους που χρησιμοποιεί ο πομπός .Το ενδιαφέρον δηλαδή, εντοπίζεται στο πώς λέει κάτι ο πομπός
2) Η γλώσσα χρησιμοποιείται με συγκινησιακό τρόπο, ο πομπός απευθύνεται στο συναίσθημα του δέκτη 3) Σκοπός: η πρόκληση συγκίνησης 4) Γίνεται μεταφορική χρήση λέξεων 5) Το περιεχόμενο του μηνύματος παρουσιάζεται με υποκειμενικότητα 6) Αυτή η λειτουργία της γλώσσας εντοπίζεται κυρίως στη λογοτεχνία
|
Πιθανές ερωτήσεις και απαντήσεις:
α) Να αναγνωρίσετε τη λειτουργία της γλώσσας του κειμένου και να αιτιολογήσετε την επιλογή του συγγραφέα / ή και τι πετυχαίνει με αυτή;
Απάντηση: «Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί κατά βάση την ... λειτουργία της γλώσσας, δηλαδή χρησιμοποιεί τις λέξεις με την ... σημασία τους, απευθυνόμενος στην... λειτουργία του ανθρώπου. Ενδεικτικά παραδείγματα είναι οι λέξεις....
Και αυτή η επιλογή οφείλεται στην πρόθεσή του να προσδώσει στο λόγο του... / ή Και με αυτή του την επιλογή πετυχαίνει να προσδώσει στο λόγο του ...»
β) Να αναγνωρίσετε ποιες λέξεις από τις παρακάτω χρησιμοποιούνται με τη δηλωτική και ποιες με την συν-υποδηλωτική τους σημασία.
Απάντηση: «Οι λέξεις που χρησιμοποιούνται με τη δηλωτική / ή με την συν-υποδηλωτική τους σημασία είναι....»
γ) Να χρησιμοποιήσετε τις παρακάτω λέξεις με τη δηλωτική τους / ή την συν-υποδηλωτική τους σημασία.
Απάντηση: Ο μαθητής σε αυτή την άσκηση πρέπει να φτιάξει παραδείγματα στα οποία θα χρησιμοποιεί την καθεμιά από τις λέξεις αυτές με τη δηλωτική τους ή την συν-υποδηλωτική τους σημασία, ανάλογα με το τι ζητάει η άσκηση.
( Πηγή: Βασίλης Πρασσάς, Θεωρία και Πράξη, Έκφραση-Έκθεση Γ΄ Λυκείου, εκδόσεις Κοκοτσάκης
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Ποια λειτουργία της γλώσσας κυριαρχεί στα παρακάτω αποσπάσματα; Δικαιολογήστε την απάντηση σας.
- Ένας πολεμιστής του φωτός κάνει πάντα κάτι έξω από τα συνηθισμένα. Μπορεί να χορέψει καταμεσής του δρόμου, να κοιτάξει κατάματα έναν άγνωστο και να μιλήσει γι' αγάπη στην πρώτη συνάντηση, να υπερασπιστεί μια ιδέα που μπορεί να φαίνεται γελοία. Οι πολεμιστές του φωτός έχουν τη δυνατότητα να επιτρέψουν στον εαυτό τους παρόμοια πράγματα. Δε φοβάται να κλάψει για παλιούς πόνους ούτε να χαρεί για καινούριες ανακαλύψεις. Όταν νιώσει πως έφτασε η στιγμή, αφήνει τα πάντα κατά μέρος για την περιπέτεια που ονειρεύτηκε τόσο.
Ένας πολεμιστής του φωτός δεν περνά τις ημέρες του προσπαθώντας να παίξει το ρόλο που επέλεξαν οι άλλοι γι' αυτόν. (Paulo Coelho , Το εγχειρίδιο του Πολεμιστή του φωτός)
- Δεν δίνουν όλοι την ίδια σημασία στα ρούχα και στην εμφάνιση. Για κάποιους είναι «αναγκαίο κακό» και, εκτός από κάποιες ιδιαίτερες περιστάσεις, διαλέγουν ρούχα πρακτικά και ευκολοφόρετα που να μη χρειάζεται να ασχοληθούν πολλή ώρα με το καθημερινό τους ντύσιμο. Για άλλους, το ντύσιμο είναι μια τελετουργία που περιλαμβάνει την αγορά, τους κατάλληλους συνδυασμούς ρούχων, παπουτσιών και αξεσουάρ, την καθημερινή φροντίδα ως την παραμικρή λεπτομέρεια. Η τέλεια εμφάνιση και η τεράστια σημασία που δίνουν κάποιοι άνθρωποι στο ντύσιμό τους -και προκαλούν το θαυμασμό- δεν είναι οπωσδήποτε ένδειξη αυτοπεποίθησης και σιγουριάς. (Είμαστε ό,τι φοράμε; Λουίζα Βογιατζή συμβουλευτική ψυχολόγος)
- Τι είναι όμως Συναισθηματική Νοημοσύνη (EQ); Η συναισθηματική νοημοσύνη (emotional intelligence) αναφέρεται στην ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα τόσο τα δικά του όσο και των άλλων, να τα χειρίζεται αποτελεσματικά και να δημιουργεί διαρκώς κίνητρα για τον εαυτό του. Σύμφωνα με τον Dr. Goleman, ένα άτομο με μέτριο IQ και υψηλό ΕQ μπορεί να είναι περισσότερο πετυχημένο από ένα ιδιαίτερα ευφυές άτομο, αρκεί να καλλιεργήσει τη συναισθηματική του νοημοσύνη! (από άρθρο , παρουσίαση της Συναισθηματικής Νοημοσύνης EQ)
- Η έκφραση του χιούμορ σε έργα τέχνης ήταν ήδη παρούσα κατά την κλασική αρχαιότητα. Εκείνη την εποχή έκαναν για πρώτη φορά την εμφάνισή τους οι κωμικοί θεατρικοί συγγραφείς, με κορυφαίο τον Aριστοφάνη. Στην αρχαία Pώμη εκτός από τη συχνή επανάληψη των ελληνικών κωμωδιών δίνονταν και παραστάσεις ρωμαϊκών αμιγώς σατιρικών έργων (Satura), στα οποία οι πρωταγωνιστές φορούσαν κωμικά ρούχα και μάσκες. Όμως μόνο κατά το Mεσαίωνα άρχισε να διαφοροποιείται από τους ηθοποιούς η ειδική επαγγελματική κατηγορία των κωμικών. Ο αληθινός επαγγελματίας κωμικός γεννήθηκε στην Iταλία κατά την Αναγέννηση, το δεύτερο μισό του 16ου αιώνα, με την περίφημη Ιταλική Κωμωδία (Commedia dell'Αrte). Tο όνομα "έντεχνη κωμωδία" οφείλεται ακριβώς στο ότι για πρώτη φορά τους ρόλους υποδύονταν επαγγελματίες κωμικοί, που ήταν μέλη μόνιμων θιάσων. Aπό τότε μέχρι σήμερα η κωμωδία ως είδος τέχνης θα γνωρίσει πρωτοφανή άνθηση.(άρθρο από τον Τύπο)
- Η αγάπη είναι το φαρμάκι και το νέκταρ της ζωής μας.. Αν θέλεις να πιεις , θα τα πιεις και τα δυο μαζί.. Ένα - ένα , δεν στα δίνουν.. ~Μενέλαος Λουντέμης
- Ο λεκτικός εκφοβισμός περιλαμβάνει τη συστηματική χρησιμοποίηση υβριστικών εκφράσεων και χρησιμοποιεί σταθερά ένα άτομο ως στόχο πειραγμάτων, κάνοντάς το περίγελο. Ο σωματικός εκφοβισμός και βία περιλαμβάνει σπρωξίματα, σκουντήματα, αγκωνιές, κλοτσιές, τρικλοποδιές, γροθιές ή χτυπήματα με όπλα ή αντικείμενα και αφορά όλες τις μορφές επιθέσεων ή τις απειλές σωματικών επιθέσεων. (από άρθρο στον Τύπο)