Σχολεία της Σμύρνης

ΣΧΟΛΗ ΑΝΩΤΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΟΣ(η δομή και η λειτουργία του)

Έδρα της σχολής αρχικά ήταν ο ναός του Αγίου Ευγενίου, όπου ο Τυχικός εγκατέστησε τη βιβλιοθήκη του, ήδη από τον 7ο αιώνα, όπως παραδίδεται, ενώ μετά την καταστροφή του από πυρκαγιά, το 1340, τα μαθήματα συνεχίστηκαν στο ναό της Αγίας Σοφία, δύο χιλιόμετρα δυτικά της Τραπεζούντας.

Η σχολή λειτουργούσε με επίκεντρο κάθε φορά έναν συγκεκριμένο διδάσκοντα, ο οποίος παρέδιδε μαθήματα που απευθύνονταν σε σπουδαστές ανώτερου επιπέδου, όπως άλλωστε συνέβαινε και στις άλλες σχολές της ίδιας περιόδου. Ο διδάσκων αποφάσιζε για το περιεχόμενο και τη μορφή της διδασκαλίας, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του.

Η σχολή της Τραπεζούντας έχει συνδεθεί με πολύ σημαντικούς λογίους της Υστεροβυζαντινής εποχής. Σε αυτή δίδαξαν μεταξύ άλλων ο Γρηγόριος Χιονιάδης, ο κληρικός Μανουήλ, ο Κωνσταντίνος Λουκίτης και ο Ανδρέας Λιβαδηνός, που επιδόθηκαν στη μελέτη της αστρονομίας και των μαθηματικών με σημαντικά για την εποχή αποτελέσματα. Ανάμεσα μάλιστα σε αυτούς που παρακολούθησαν μαθήματα ήταν ο Γεώργιος Χρυσοκόκκης, ο καρδινάλιος Βησσαρίων, ο Αμιρούτζης και άλλοι. Η σχολή λειτούργησε ως πόλος έλξης για λογίους με αστρονομικά ενδιαφέροντα από πολλές περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, όπως μεταξύ άλλων ο Γεώργιος Ακροπολίτης, που επισκέφθηκε την πόλη τo 1281 ως απεσταλμένος του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου (1261-1282).

 

 

 

 ΤΟ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΣΜΥΡΝΗΣ

Αποβλέποντας σε εκπαιδευτική ανανέωση της Ιωνίας ιδρυθηκε το 1803 το Φιλολογικό Γυμνάσιο. Χαρακτηριστικά ο Ν. Βέης γράφει:

 «Η παλαιά της Σμύρνης Ευαγγελική Σχολή εθεωρήθη πλέον αρχομένου του 19ου αιώνος υπό νεωτεριζόντων και προοδευτικών ανθρώπων της Σμύρνης και τον Αδαμάντιο Κοραή καθυστερημένον ίδρυμα, ούτε προς τας ανάγκας της Σμύρνης και του έθνους, ούτε προς ορθάς εκπαιδευτικάς τάσεις δυνάμενον πλέον να ανταποκριθεί. Διά τούτο οι νεωτερίζοντες και προοδευτικοί της Σμύρνης, ών ηγούντο τρείς μάλιστα άνδρες ο Γεώργιος Όμηρος, ο Δημήτρης Τουφεκτζόγλου και ο μετά ταύτα μέτοχος του Αγώνος του 1821 Φίλιππος Κασπαρης ο Χιος, ίδρυσαν αυτόθι το 1803 τη Νέαν Δημόσιαν Σχολήν, η οποία, μετονομάσθη “Φιλολογικόν Φροντιστήριον” και “Φιλολογικόν Γυμνάσιον».

Με παρέμβαση του Αδαμάντιου Κοραή κάλεσαν διευθυντή τον Κωνσταντίνο Κούμα και ως καθηγητή τον Κωνσταντίνο Οικονόμου. Ο Κοραής αποκαλεί τον Κωνσταντίνο Κούμα «σοφότατον και ένα από τους σημαντικότερους Έλληνες της εποχής του».

Για τη λειτουργία του Φιλολογικού Γυμνασίου και την απήχησή του ο Κωνσταντίνος Κούμας σε επιστολή του προς τον Κοραή γράφει:

 «Συντρέχουν πολλοί πολίται καθ’ εκάστην να ακούσωσι των μαθημάτων την παράδοσιν. Αφήνουσι τα εμπορικά των Εργαστήρια και παρευρίσκονται εις την παράδοσιν. Εγώ δε, όταν αθροίζονται πολλοί, παρεκτρέπομαι εις τον περί της παιδείας λόγον, εις τρόπον ώστε οι Σμυρναίοι να με ονομάζουσιν ευεργέτην της πατρίδος τους».

 Είναι γεγονός ότι το Φιλολογικό Γυμνάσιο τάραξε τα λιμνάζοντα νερά της Παιδείας και έγινε θετικός πόλος έλξης των φιλομαθών Μικρασιατών. Ο Κωνσταντίνος Κούμας κατηγορήθηκε, ως άλλοτε ο Σωκράτης στην Αρχαία Αθήνα, ότι εισήγαγε “καινά δαιμόνια” στην Εκπαίδευση. Οι αντιδράσεις της Εκκλησίας και του Πατριαρχείου το 1918 οδήγησαν στην εξασθένηση και διάλυση του Φιλολογικού Γυμνασίου. Ο Γρηγόριος ο Ε’ στο Συνοδικό Τόμο καταφέρεται κατά της διδασκαλίας των νέων επιστημών. Το κλείσιμο του Φιλολογικού Γυμνασίου γίνεται το 1919, αλλά το έργο του θα παραμείνει ανεξίτηλο για τα δεδομένα της Ιστορίας της Μικρασιατικής Εκπαίδευσης.