Updated on January 30, 2023
KEIMENA ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟ
Αναλφάβητα 250 εκατομμύρια παιδιά λόγω κακής ποιότητας εκπαίδευσης
Σύμφωνα με την UNESCO περίπου 250 εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο δεν διαθέτουν ούτε βασικές ικανότητες ανάγνωσης, ούτε στοιχειώδεις δεξιότητες στα μαθηματικά. Η κρίση στην εκπαίδευση αφήνει πίσω της μια κληρονομιά αναλφαβητισμού, η οποία είναι περισσότερο διαδεδομένη από ό,τι είχε εκτιμηθεί, αναφέρει στην ετήσια έκθεσή του, το 2013-2014, ο Εκπαιδευτικός, Επιστημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός του ΟΗΕ.
Από τα 250 εκατομμύρια ανεκπαίδευτα σε όλο τον κόσμο παιδιά, μόλις τα 130 εκατομμύρια ολοκλήρωσαν τα τέσσερα πρώτα σχολικά έτη, ενώ τα υπόλοιπα φοίτησαν για μικρότερο χρονικό διάστημα ή και καθόλου, δήλωσε στους δημοσιογράφους ο επικεφαλής της UNESCO Νέας Υόρκης. Περίπου 175 εκατομμύρια άνθρωποι ηλικίας από 15 έως και 24 ετών δεν μπορούν να διαβάσουν ολόκληρη ή μέρος μιας πρότασης. Το ένα τρίτο του ποσοστού αυτού είναι γυναίκες από τη Νότια και Δυτική Ασία. Πιο ανησυχητικό είναι το ποσοστό των παιδιών που ζουν σε χώρες της Αφρικής, γιατί, παρόλο που στην πλειονότητά τους τελειώνουν το δημοτικό, δεν έχουν μάθει τα βασικά στην ανάγνωση και τα μαθηματικά. Στο ένα τρίτο των χωρών που αναλύθηκαν, με βάση την έκθεση, λιγότερο από τα τρία τέταρτα των καθηγητών εκπαιδεύονται σύμφωνα με τα εθνικά πρότυπα. Η Γενική Διευθύντρια της UNESCOδήλωσε: «Οι εκπαιδευτικοί έχουν το μέλλον αυτής της γενιάς στα χέρια τους. Χρειάζεται να προσληφθούν 5,2 εκατομμύρια εκπαιδευτικοί μέχρι το 2015 και πρέπει να εργαστούμε σκληρά, ώστε να μπορούμε να προσφέρουμε στα παιδιά τη δυνατότητα για δωρεάν και ποιοτική εκπαίδευση [...] «Θα πρέπει να γίνει εφικτό, μετά το 2015, κάθε παιδί να φοιτά στο σχολείο, όπου θα του παρέχεται ουσιαστική εκπαίδευση».
Από την ιστοσελίδα της εφ. Η Καθημερινή, 30.01.2014 (διασκευή).
Αναλφαβητισμός: Στην 35η θέση παγκοσμίως η Ελλάδα Τα στοιχεία του ΟΗΕ Με κριτήριο τα επίπεδα του αναλφαβητισμού στα άτομα ηλικίας άνω των 15 ετών, η Ελλάδα κατατάσσεται από τον ΟΗΕ στην 35η θέση παγκοσμίως, καθώς τα περισσότερα αναπτυγμένα κράτη του κόσμου έχουν εξαλείψει το πρόβλημα του αναλφαβητισμού. Αυτό προκύπτει από τα στοιχεία του διεθνούς αυτού οργανισμού για την περίοδο 1995-2005, σύμφωνα με τα οποία, το ποσοστό αλφαβητισμού στην Ελλάδα διαμορφώνεται στο 96%, έναντι σχεδόν 100% σε 34 χώρες για τις οποίες υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζεται ότι περίπου 774 εκατομμύρια άνθρωποι, δηλαδή το 20% του ενήλικου πληθυσμού του πλανήτη, δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση, ενώ την ίδια στιγμή 75 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως είναι αποκλεισμένα από το εκπαιδευτικό σύστημα. Τα στοιχεία-σοκ παρουσίασε η UNESCO, με αφορμή τη χθεσινή, παγκόσμια ημέρα για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού. Σύμφωνα με την οργάνωση, υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στα επίπεδα αλφαβητισμού, σε
προβλήματα υγείας, αλλά και σε κοινωνικά προβλήματα. Είναι ενδεικτικό ότι σε έρευνα που έγινε σε 32 χώρες, οι γυναίκες που είχαν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ήταν πέντε φορές πιθανότερο να γνωρίζουν τους κινδύνους που συνδέονται με τον ιό του AIDS, σε σχέση με τις αναλφάβητες. Ο αναλφαβητισμός συνδέεται, επίσης, με υψηλότερα ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας και με κοινωνικά προβλήματα, όπως ο αποκλεισμός, η εσωστρέφεια και η απομόνωση του ατόμου. Επιβάλλεται, επομένως, συνεχής αγώνας για την καταπολέμησή του. Κατά την UNESCO, ο στόχος που είχε τεθεί για αύξηση του αλφαβητισμού παγκοσμίως κατά 50% μέχρι το 2015 ίσως αποδειχθεί ανέφικτος. Ωστόσο, υπάρχουν και ενθαρρυντικά μηνύματα. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των αναλφάβητων ενηλίκων εμφανίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 2000 μειωμένος κατά 100 περίπου εκατομμύρια.
Οι αναλφάβητοι, οι εγγράμματοι και ο αλφαβητισμός
Υπάρχει η άποψη ότι όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο εκπαίδευσης τόσο μεγαλύτερη είναι και η ζήτηση για επιμόρφωση. Αντίστροφα, το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης δημιουργεί αρνητική στάση απέναντι στις ευκαιρίες επιμόρφωσης. Εξάλλου, η υποεκπαίδευση σε μεγάλο βαθμό σχετίζεται με τη φτώχεια και τη χαμηλή κοινωνικο - επαγγελματική θέση. Όσον αφορά στη στάση των αναλφάβητων απέναντι στις ευκαιρίες εκπαίδευσης, το σύνθημα της UNESCO «να νικήσουμε τη ντροπή» δεν είναι, βέβαια, καθόλου τυχαίο. Προσανατολίζει τις προσπάθειες προς την κατεύθυνση της υπέρβασης μιας από τις κυριότερες δυσκολίες στις οποίες σκοντάφτουν τα προγράμματα αλφαβητισμού ενηλίκων. Ιδιαίτερα στις σύγχρονες κοινωνίες η ντροπή του αναλφάβητου αποτελεί προσωπικό του βίωμα, που επικυρώνεται σε κάθε ευκαιρία από τον κοινωνικό περίγυρο. Έτσι, οι αναλφάβητοι εξωθούνται από το εγγράμματο περιβάλλον τους να συμπεριφέρονται «σαν να ήταν κοινωνικά απόβλητοι». Ο Άλι Χαμαντάσε, ειδικός της UNESCO σε θέματα αλφαβητισμού ενηλίκων, αναφερόμενος στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αναλφάβητοι στις βιομηχανικές χώρες υπογραμμίζει: «τους αναλφάβητους δεν τους εκτιμά ούτε η κοινωνία στην οποία ζουν, ούτε και οι οικογένειές τους. Τα παιδιά τους, που δεν μπορούν να τα βοηθήσουν στις σχολικές εργασίες τους, καταλήγουν να τους περιφρονούν ή και να μην τους υπακούουν. Πολλοί αναλφάβητοι ντρέπονται και θέλουν να κρύψουν από τους άλλους το γεγονός ότι δεν ξέρουν να διαβάζουν και να γράφουν. Αυτή η ντροπή τους παραλύει, όταν τους παρουσιάζεται η ευκαιρία να μάθουν γραφή και ανάγνωση». Μέσα σ’ αυτό το κοινωνικό περιβάλλον, οι αναλφάβητοι θα έπρεπε, όπως προέκυψε από τη λειτουργία των τμημάτων του αλφαβητισμού, «… να βοηθηθούν ψυχολογικά, να τονωθούν κοινωνικά και να πάψουν να αισθάνονται αγράμματοι». Επιπλέον, καλό θα ήταν να μην αισθάνονται ένοχοι από αυτό το κοινωνικό στίγμα, μιας και δεν είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό οι μοναδικοί υπεύθυνοι. Όμως, οι εκπαιδευτικές αρχές και γενικότερα ο κοινωνικός περίγυρος εξακολουθούν, δυστυχώς, να υιοθετούν σε σημαντικό βαθμό παθητική στάση απέναντι στα προγράμματα αλφαβητισμού των ενηλίκων.
Δ. Βεργίδης. (1999). Υποεκπαίδευση. Κοινωνικές, Πολιτικές και Πολιτισμικές Διαστάσεις, 185-187. Αθήνα: Ύψιλον/βιβλία
(διασκευή).
Επιπτώσεις αναλφαβητισμού
Τα αναλφάβητα άτομα αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες τόσο σε καθημερινές δραστηριότητε (κατανόηση εγγράφων, λογαριασμών, πινακίδων κ.ά.) και στην επαγγελματική τους ζωή, όσο και στις σχέσεις τους με το κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Αρχικά, το άτομο απομακρύνεται από τους γύρω του και αποξενώνεται, καθώς νιώθει μειονεκτικά. Στη συνέχεια, νιώθει αδύναμο όσον αφορά στην ενημέρωσή του, αλλά και εξαρτημένο από τους γύρω του, αφού χρειάζεται μονίμως τη βοήθειά τους και συχνά γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης. Επιπλέον, το άτομο έχει σαφώς λιγότερες επαγγελματικές ευκαιρίες από κάποιον μορφωμένο και έτσι αυτομάτως εντάσσεται σε μια «κατώτερη» κοινωνική ομάδα. Επιπρόσθετα, όσον αφορά στον πνευματικό τομέα, σίγουρα το αναλφάβητο άτομο γνωρίζει λιγότερα, άρα σκέφτεται διαφορετικά και έχει περιορισμένη αντίληψη του κόσμου. Η κοινωνία για τον αναλφάβητο παύει να είναι δημοκρατική, αφού ο ίδιος δεν μπορεί να ενημερωθεί, να γνωρίσει τα πολιτικά προγράμματα και άρα να επιλέξει ορθά ή να αντιδράσει στην οποιαδήποτε πολιτική απόφαση. Τέλος, δεν έχει σαφή αντίληψη των ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, ενώ δυσχεραίνεται και η ομαλή ένταξή του στο κοινωνικό σύνολο. Εξάλλου, το πρόβλημα της σχολικής διαρροής και κατά συνέπεια του αναλφαβητισμού αποκτά ιδιαίτερη σημασία, επειδή επηρεάζει αρνητικά περισσότερο τους φτωχούς μαθητές που ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού και τους εμποδίζει να εξελιχθούν κοινωνικά. Όμως, η μη ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης δυσχεραίνει ακόμη και την ενσωμάτωση των ατόμων στην αγορά εργασίας. Αποτέλεσμα είναι η ελλιπής αξιοποίηση του ανθρώπινου κεφαλαίου, γεγονός που συσχετίζεται με την οικονομική δυσπραγία των κοινωνιών. Επιπλέον, ο αναλφαβητισμός οδηγεί στην περιθωριοποίηση και κατά συνέπεια στον κοινωνικό αποκλεισμό και είναι μια ένδειξη καταπάτησης των βασικών δικαιωμάτων του ατόμου, ενώ συνάμα θέτει σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι το πρόβλημα του αναλφαβητισμού είναι μεγάλο, τόσο σε έκταση όσο και σε βάθος, επειδή αποτελεί τροχοπέδη στην πρόοδο ενός λαού σε οικογενειακό, επαγγελματικό, οικονομικό και κοινωνικό-πολιτιστικό επίπεδο. Επιβραδύνει την τεχνολογική χειραφέτηση και αναστέλλει την οικονομική ανάπτυξη, διευρύνοντας το χάσμα μεταξύ των αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων χωρών. Καλλιεργεί τον κοινωνικό αποκλεισμό, προάγει την εργασιακή εκμετάλλευση, ενώ δρα θετικά στην αναζωπύρωση του ρατσισμού. Τέλος, δεν ευνοεί σε καμία περίπτωση την πλήρη ανάπτυξη της προσωπικότητας.
Σ. Ρούσσος κ.α.(χ.χ). Έρευνα Παν. Πελοποννήσου. Πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις της σχολικής διαρροής σε τοπικό
επίπεδο. Ζητήματα συμμετοχής σε πολιτικούς θεσμούς και ένταξης στην αγορά εργασίας, 20-21. Από το διαδίκτυο.
(διασκευή).
Αντιμετωπίζοντας τον αναλφαβητισμό των νέων στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Καθώς εκατομμύρια μαθητές σχολείων από όλη την Ευρώπη προετοιμάζονται για τη νέα σχολική χρονιά, η στατιστική διαπίστωση, ότι ένας στους πέντε δεκαπεντάχρονους εντός της Ευρωπαϊκής Ένωση (ΕΕ) στερείται των βασικών γνώσεων ανάγνωσης και γραφής, δύσκολα μπορεί να γίνει κατανοητή. Πρόκειται, βεβαίως, για ένα θέμα με σοβαρότατες κοινωνικές προεκτάσεις, αφού πιθανότατα να αποτελέσει εμπόδι για τη μελλοντική απασχόληση αυτών των παιδιών ή και ακόμα να οδηγήσει στον κοινωνικό αποκλεισμό τους. Η ανάγκη για άμεση δράση στο ζήτημα του αναλφαβητισμού έχει ήδη επισημανθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ενδεικτικό μπορεί να θεωρηθεί ότι ποσοστό της τάξης του 20% των δεκαπεντάχρονων στην ΕΕ, είχε κριθεί το 2009 ότι έχει πολύ χαμηλή επίδοση σε θέματα ανάγνωσης. Μια διεθνής έκθεση που δημιουργήθηκε από το «Πρόγραμμα για Διεθνή Αξιολόγηση των Μαθητών» (PISA) εξετάζει τις επιδόσεις δεκαπεντάχρονων μαθητών στην ανάγνωση, στα μαθηματικά και στις θετικές επιστήμες. Η έκθεση αυτή, η οποία κάθε τρία χρόνια ανανεώνεται, έχει αναδείξει ότι σε σχέση με άλλα συγκρίσιμα κράτη παγκοσμίως, σε αυτό το θέμα η ΕΕ έχει τις χαμηλότερες επιδόσεις. Η συγκεκριμένη
ηλικιακή ομάδα μαθητών, που χαρακτηρίζεται από τις πολύ στοιχειώδεις γνώσεις ανάγνωσης και γραφής, δικαιολογημένα αναμένεται να αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα μετά το σχολείο. Σύμφωνα με μελλοντικές εκτιμήσεις, μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας, θα αυξηθεί αρκετά το ποσοστό των θέσεων εργασίας που θα προϋποθέτουν εξειδικευμένη κατάρτιση υψηλού επιπέδου. Αυτό θα δυσκολέψει ακόμη περισσότερο τους αναλφάβητους να βρουν εργασία, ενώ πολύ ορατός είναι ο κίνδυνος για τον επακόλουθο κοινωνικό τους αποκλεισμό. Η ανάγκη για δράση δεν αφορά μόνο μαθητές σχολείων, αλλά και ενήλικες. Περίπου ογδόντα εκατομμύρια Ευρωπαίοι ενήλικες, το ένα τρίτο δηλαδή του εργατικού δυναμικού της ΕΕ, έχουν πολύ λίγες ή τις απαραίτητες γνώσεις. Σε έναν ραγδαία μεταβαλλόμενο κόσμο, στον οποίο η διά βίου μάθηση θεωρείται πλέον το κλειδί για επαγγελματική απασχόληση, οικονομική επιτυχία και ολοκληρωμένη συμμετοχή στην κοινωνία, η απουσία των βασικών γνώσεων γραφής και ανάγνωσης μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά προβληματική. Μια αποτελεσματική αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού, άλλωστε, θα μπορούσε να έχεθετικές συνέπειες σε μια σειρά από άλλα ζητήματα, όπως τη φτώχεια, την ανεργία και την υγεία. Γι’ αυτούς τους λόγους, λοιπόν, πολλοί οργανισμοί έχουν αναλάβει δράση και κατά του αναλφαβητισμού που παρατηρείται στους ενήλικες. Η ΕΕ έχει θέσει ως στόχο τη μείωση του ποσοστού των αναλφάβητων δεκαπεντάχρονων μέσα στα επόμενα οκτώ χρόνια. Πρόκειται για έναν από τους πέντε κοινούς ευρωπαϊκούς στόχους στο θέμα της εκπαίδευσης. Με το κάθε κράτος-μέλος να είναι βεβαίως υπεύθυνο για το δικό του εκπαιδευτικό σύστημα, οι πολιτικές που αποφασίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο σκοπεύουν στο να υποστηρίξουν τις εθνικές δράσεις. Για την αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού εντός της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προγραμματίσει μια σειρά από στοχευμένες δράσεις, σχέδια και μελέτες. Πρώτη από αυτές τις δράσεις θα είναι μια καμπάν ια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, η οποία θα σκοπεύει στο να δοθούν κίνητρα σε παιδιά, έφηβους, αλλά και ενήλικες, για να διαβάζουν, αλλάζοντας το στυλ της ζωής τους και επομένως το κοινωνικό προ φίλ τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης αρχίσει δύο έρευνες οι οποίες στοχεύουν στη συλλογή περισσότερων στοιχείων σχετικών με την ανάγνωση, στη συμμετοχή των γονιών στο θέμα της αντιμετώπισης του αναλφαβητισμού και στη διδασκαλία του διαβάσματος. Σκοπός αυτών των ερευνών είναινα εντοπιστούν από τη μία οι πιο σημαντικές παράμετροι που επηρεάζουν την ικανότητα για ανάγνωση και από την άλλη να αναδειχθούν πετυχημένες πρακτικές στο εθνικό επίπεδο κάθε χώρας μέλους της ΕΕ. Η μάχη, λοιπόν, κατά του αναλφαβητισμού έχει ξεκινήσει.
Ιστοσελίδα της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 23. 8. 2012 (διασκευή).
[Από τον τύπο και το διαδίκτυο]