Ελληνικά

Αφήστε ένα σχόλιο

Δημοσιεύτηκε στις 30 Οκτωβρίου, 2024

Ανακοίνωση για Α1 και Α4

με

Παρακαλώ πολύ όποιος από το Α1 και το Α4 δεν έχει κάνει την 1η έκθεση, να την κάνει άμεσα όπως και την εργασία -κολάζ με το χαρτόνι.

Ευχαριστώ !

Αφήστε ένα σχόλιο

Δημοσιεύτηκε στις 21 Οκτωβρίου, 2024

ΕΚΘΕΣΗ για α τετράμηνο

με

«Όποιος δεν συναντήσει τον έρωτα, δεν έχει ζήσει τη ζωή του»: Χρησιμοποιώντας την παραπάνω φράση του ως τίτλο, να γράψεις στο προσωπικό σου ιστολόγιο ένα άρθρο 350-400 λέξεων σχετικά με τα οφέλη που αποκομίζει ο άνθρωπος από τον έρωτα στη διάρκεια του βίου του.

Θέμα : Αγάπη , έρωτας ///σχεδιαγραμμα 2

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2024/10/20/%ce%b8%ce%ad%ce%bc%ce%b1-%ce%b1%ce%b3%ce%ac%cf%80%ce%b7-%ce%ad%cf%81%cf%89%cf%84%ce%b1%cf%82-%cf%83%cf%87%ce%b5%ce%b4%ce%b9%ce%b1%ce%b3%cf%81%ce%b1%ce%bc%ce%bc%ce%b1-2/

Σχεδιάγραμμα: Έρωτας – Φιλία – Αγάπη

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2024/10/20/%cf%83%cf%87%ce%b5%ce%b4%ce%b9%ce%ac%ce%b3%cf%81%ce%b1%ce%bc%ce%bc%ce%b1-%ce%ad%cf%81%cf%89%cf%84%ce%b1%cf%82-%cf%86%ce%b9%ce%bb%ce%af%ce%b1-%ce%b1%ce%b3%ce%ac%cf%80%ce%b7/

ΠΙΝΑΚΕΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ ΠΟΥ ΕΞΥΜΝΟΥΝ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΈΡΩΤΑ

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2022/11/17/%cf%80%ce%b9%ce%bd%ce%b1%ce%ba%ce%b5%cf%83-%ce%b6%cf%89%ce%b3%cf%81%ce%b1%cf%86%ce%b9%ce%ba%ce%b7%cf%83-%cf%80%ce%bf%cf%85-%ce%b5%ce%be%cf%85%ce%bc%ce%bd%ce%bf%cf%85%ce%bd-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b1/

ENOTHTA 6η ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΈΡΩΤΑΣ ////ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

https://blogs.e-me.edu.gr/hive-notationes/2022/11/17/enothta-6%ce%b7-%ce%b1%ce%b3%ce%b1%cf%80%ce%b7-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%ad%cf%81%cf%89%cf%84%ce%b1%cf%83-%ce%ba%ce%b5%ce%b9%ce%bc%ce%b5%ce%bd%ce%b1-%ce%b1%cf%80%ce%bf-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%84%cf%81/

H εικόνα είναι παρμένη από το pixabay.

Αφήστε ένα σχόλιο

Ενημερώθηκε στις 20 Οκτωβρίου, 2024

Θέμα : Αγάπη , έρωτας ///σχεδιαγραμμα 2

με

https://e-didaskalia.blogspot.com/2015/03/blog-post_19.html

 

 Ορισμός : είναι ένα έμφυτο συναίσθημα, μια δύναμη που ενώνει ανθρώπους με ανθρώπους ή ανθρώπους με αντικείμενα και ιδέες, μ’ ένα δεσμό γεμάτο πάθος, τρυφερότητα. Δημιουργεί το αίσθημα της πληρότητας, της ικανοποίησης, της ψυχικής ευφορίας, της ασφάλειας και αποτελεί τη βασικότερη αρχή για την ομαλή προσωπική και κοινωνική ζωή.

  Μορφές : οι μορφές της είναι πολλές και συνδέονται με κάθε τομέα της ανθρώπινης ύπαρξης. Ειδικότερα, σε σχέση με τα πρόσωπα έχει τις μορφές :

  1. μητρική.
  2. οικογενειακή.

         III.      κοινωνική.

  1. ερωτική.
  2. φιλική.

     Στις υπόλοιπες σχέσεις του ανθρώπου με τη ζωή, παρατηρούνται οι εξής αγάπες :

  1. η αγάπη για την κατάκτηση της γνώσης.
  2. των ιδεών.

         III.      των αντικειμένων.

  1. της φύσης.
  2. του πολιτισμού.

  Χαρακτηριστικά :

  1. η αγάπη είναι αρετή και χρειάζεται αγώνας για να διατηρηθεί.
  2. είναι διδακτή, σύμφωνα με το Σωκράτη.

         III.      είναι η βασικότερη πηγή έκφρασης.

  1. πολλές φορές, όταν δεν υπάρχει ελευθερία και το κατάλληλο ήθος, γίνεται πάθος καταλυτικό που μπορεί να οδηγήσει στη βία και την αυτοκαταστροφή.
  2. μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε μίσος, όταν ο άνθρωπος γίνεται έρμαιο των παρορμήσεών του.
  3. είναι ενστικτώδης, γιατί «αγαπάμε ό,τι μας φαίνεται ωραίο χωρίς κανείς να μας πει τι είναι αυτό».

      VII.      δεν διαρκεί για πάντα, ιδιαίτερα επί προσώπων και δεν έχει την ίδια πάντα ένταση, εκτός από μερικές περιπτώσεις, που ο άνθρωπος είναι ολοκληρωμένος και συντηρεί με προσοχή αυτό το αίσθημα που του δίνει δύναμη.

    VIII.      συχνά τα αντικείμενα της αγάπης μετατοπίζονται, όταν μετατοπίζονται και οι στόχοι του ανθρώπου.

  1. η πιο τέλεια μορφή αγάπης είναι η μητρική ·είναι η πιο δυνατή ένωση, που διατηρείται ακόμη και μετά το θάνατο της μιας από τις δυο υπάρξεις.

  Η ιδανική αγάπη : η τέλεια, η ιδανική αγάπη είναι δυσκολοκατάκτητη και ο άνθρωπος που αγαπά ολοκληρωτικά προσφέρει και την ίδια του την ύπαρξη. Ο Απόστολος Παύλος καθορίζει την τέλεια αγάπη στην «προς Κορινθίους» επιστολή του, λέγοντας ότι η τέλεια αγάπη :

  1. συγχωρεί.
  2. δεν ζηλεύει.

     III.      δεν είναι αλαζονική και δεν υπερηφανεύεται.

  1. καλλιεργεί τα χρηστά ήθη.
  2. δεν οδηγεί σε άσχημες πράξεις.
  3. δεν περιμένει ανταπόδοση.

  VII.      δε θυμώνει.

VIII.      δε σκέφτεται το κακό.

  1. δε χαίρεται με την αδικία.
  2. ανέχεται τα πάντα.
  3. υπομένει και ελπίζει.

  Διαστρέβλωση του νοήματος της αγάπης : επειδή η τέλεια αγάπη είναι κάπως απρόσιτη, τα πάθη και τα εξωτερικά ερεθίσματα εμποδίζουν την κατάκτησή της και στρέφουν τον άνθρωπο σε υποκατάστατα. Έτσι εύκολα παίρνει άλλες μορφές, όπως :

  1. ζήλια για το άλλο πρόσωπο.
  2. κατοχή, που είναι στέρηση της ελευθερία του άλλου προσώπου.

         III.      ένωση που στηρίζεται σε συμφεροντολογικούς λόγους.

  1. εξάρτηση, που σημαίνει απώλεια της προσωπικής ελευθερίας, σκλαβιά που στηρίζεται στο φόβο και την ανασφάλεια.
  2. υπερπροστατευτικότητα, για επίδειξη υπεροχής και ψυχολογική δέσμευση του άλλου προσώπου.
  3. στοργή που ζητά ανταπόκριση.

      VII.      καλοσύνη που στηρίζεται στον οίκτο και την αλαζονεία.

   VIII.      ένδειξη αγάπης με σκοπό την εκμετάλλευση.

        Όπως φαίνεται, η αγάπη είναι πολύ δύσκολη, γιατί τα ανθρώπινα πάθη υπάρχουν πάντα και

     δυστυχώς κυριαρχούν στη ζωή μας.

  Η ερωτική αγάπη (έρωτας) : τα χαρακτηριστικά στοιχεία της ερωτικής αγάπης :

  1. η έντονη επιθυμία για το άλλο πρόσωπο, η ανεξέλεγκτη έλξη, που εμπνέουν τον πόθο για σωματική επαφή μαζί του.
  2. η εξάρτηση  από το άλλο πρόσωπο.

     III.      αδρανοποίηση της λογικής. Και το πιο συνετό άτομο μπορεί να χάσει τον έλεγχο, τη νηφάλια σκέψη του και να οδηγηθεί σε πράξεις ακραίες.

  1. είναι αίσθημα βαθιά εγωιστικό.
  2. ο έρωτας ζητά ανταπόκριση : δεν αρκεί σε κάποιον να αγαπάει, όπως συμβαίνει σε άλλες μορφές αγάπης (π.χ. μητρική), αλλά πρέπει να αισθάνεται ότι ανταποκρίνονται στο αίσθημά του.

  Η προσφορά της αγάπης στην ανθρώπινη ζωή :

  1. βοηθά τον άνθρωπο να ξεπεράσει τους φόβους του.
  2. απελευθερώνει από τη μοναξιά και την ανασφάλεια.

     III.      απαλύνει τον πόνο και την οδύνη ενός πάσχοντα ανθρώπου.

  1. εξανθρωπίζει τον άνθρωπο, τον λυτρώνει από τα πάθη του και τον εξυψώνει.
  2. στεριώνει τη δικαιοσύνη και την αλήθεια.
  3. δίνει νόημα στην ύπαρξη του ανθρώπου, γιατί μένει ακόμη και αν όλα τα υλικά αγαθά έχουν χαθεί.

  VII.      απελευθερώνει την κοινωνία από τα μίση, τις διχόνοιες, τους ανταγωνισμούς.

VIII.      ο άλλος άνθρωπος δεν θεωρείται απλά «άλλος», αλλά σύντροφος, αδελφός.

  Υπάρχει στην εποχή μας αγάπη ; παντού ακούγεται πως δεν υπάρχει πια αγάπη. Στην πραγματικότητα υπάρχει, μόνο που ο σημερινός άνθρωπος δεν ξέρει πώς να τη βρει και με ποιον τρόπο. Δεν μπορεί να αφεθεί σ’ αυτήν γιατί φοβάται, δεν την ξέρει. Αιτία και πάλι είναι:

  1. ο υλιστικός χαρακτήρας της εποχής μας.
  2. η άρνηση των αξιών.

         III.      ο καταναλωτισμός.

  1. ο έντονος ρυθμός της ζωής για την επιβίωση.
  2. η αδιαφορία για τους άλλους.
  3. η απληστία και η φιλοχρηματία.

      VII.      η ειρηνική συμβίωση είναι ένα απατηλό όνειρο, αφού στην κοινωνία παρατηρούνται συγκρούσεις, βία,  εγκληματικότητα, απάτη.

   VIII.      η καχυποψία, ο φόβος και η ανασφάλεια δεν αφήνουν περιθώρια στην επικράτηση της αγάπης.

   Οι τομείς της ανθρώπινης ζωής που η αγάπη περνάει κρίση :

  1. στις ερωτικές σχέσεις. Η σχέση ανάμεσα στα δύο φύλα δεν είναι αρμονική και δεν στηρίζεται στα αμοιβαία συναισθήματα. Ο έρωτας έγινε απλά βιολογική ανάγκη που ξεφορτίζει από το άγχος και την κούραση+. Οι περισσότερες ενώσεις μέσα από το γάμο γίνονται συμβατικά και , επειδή λείπει η αγάπη, δημιουργείται το αίσθημα του ανικανοποίητου, που οδηγεί τα άτομα σε άλλες αναζητήσεις.
  2. στην οικογένεια η αγάπη ανάμεσα στα μέλη δεν είναι τόσο δυνατή όσο παλαιότερα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται οικογενειακά δράματα με πρωταγωνιστές τα ίδια τα μέλη της οικογένειας.

     III.      στη φιλία επικρατεί ο συμφεροντολογισμός, η ζήλια, ο φθόνος.

  1. στην εργασία λείπει η συντροφικότητα, καθώς υπερισχύει ο ανταγωνισμός μεταξύ των συναδέλφων.
  2. στις διάφορες γνωριμίες δεν υπάρχει εμπιστοσύνη, αληθινό ενδιαφέρον για τον άλλο, αλλά τυπικότητα και αδιαφορία.
  3. ο σύγχρονος άνθρωπος έχει φτάσει στο σημείο να μην αγαπά , να μην ξέρει να αγαπά ούτε τον ίδιο του τον εαυτό.

  Συνέπειες από την έλλειψη αγάπης : μη βρίσκοντας ο άνθρωπος διέξοδο από τη μοναξιά και την αγωνία, που τον κυριεύει από την έλλειψη αγάπης, οδηγείται :

  1. στα ναρκωτικά κάθε λογής, για να φύγει από την πραγματικότητα που τον πληγώνει και που είναι ανυπόφορη, γιατί δεν μπορεί ούτε τους άλλους να πλησιάσει, ούτε όμως και τον εαυτό του.
  2. σε απώλεια της ταυτότητάς του, εξαφάνιση από το σύνολο.

 III.      σε προσπάθεια να απολαύσει κάθε είδους εμπειρία που θα τον βγάλει, έστω και για λίγο από τη μοναξιά του.

  1. σε απώλεια της προσωπικής βούλησης και της ελευθερίας.

     Κύριος αίτιος που υποφέρει ο σύγχρονος άνθρωπος από την έλλειψη της αγάπης είναι ο ίδιος. Ο εγωισμός του και τα πάθη του τον έχουν αποκλείσει από την ικανοποίηση που προέρχεται από την αγάπη, να προσφέρει τον εαυτό του στους άλλους.

«Αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν» το κέντρο της χριστιανικής διδασκαλίας.

« Αγάπα τον άνθρωπο, γιατί είσαι εσύ» Ν. Καζαντζάκης.

Αφήστε ένα σχόλιο

Ενημερώθηκε στις 20 Οκτωβρίου, 2024

Σχεδιάγραμμα: Έρωτας – Φιλία – Αγάπη

με

https://blogs.sch.gr/skourti/2022/04/15/schediagramma-erotas-filia-agapi/

https://latistor.blogspot.com/2015/10/blog-post_27.html

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Έρωτας – Φιλία – Αγάπη

Έρωτας: έντονο συναίσθημα έλξης και επιθυμίας μεταξύ δύο προσώπων, που χαρακτηρίζεται και από πόθο για σεξουαλική επαφή.

Φιλία: η σχέση μεταξύ φίλων, ο δεσμός αμοιβαίας αγάπης, αφοσίωσης και κατανόησης -χωρίς ερωτικό πόθο- που ενώνει δύο ή περισσότερα μη συγγενικά πρόσωπα.

Αγάπη: συναίσθημα που χαρακτηρίζεται από φιλική διάθεση και αγαθές προθέσεις, ανιδιοτελές και έντονο ενδιαφέρον.

Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του έρωτα

– Ο έρωτας χαρακτηρίζεται από διαρκή και έντονη επιθυμία για το άλλο άτομο.

– Ο έρωτας συνιστά πηγή έντονης ευτυχίας, μα και έντονης θλίψης.

– Ο έρωτας χαρακτηρίζεται από την κτητική διάθεση που προκαλεί στο άτομο.

– Ο έρωτας επιτρέπει στο άτομο να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του.

Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αγάπης

– Η αγάπη διακρίνεται για την αγαθή της πρόθεση και την ανιδιοτέλειά της.

– Η αγάπη δεν είναι κτητική.

– Αγάπη σημαίνει απόλυτη αποδοχή.

– Αγάπη σημαίνει ανοχή.

– Η αγάπη συγχωρά.

Η σημασία της αγάπης στη ζωή των ανθρώπων

– Η αγάπη καλύπτει βασικές συναισθηματικές ανάγκες του ατόμου. Το άτομο που νιώθει πως το αγαπούν ειλικρινά αποκτά την αυτοπεποίθηση εκείνη που απαιτείται για να διεκδικήσει την εκπλήρωση των επιδιώξεών του. Αντιμετωπίζει με μεγαλύτερο σθένος τις αντιξοότητες της ζωής κι είναι έτοιμο και το ίδιο να προσφέρει πραγματική και ανιδιοτελή αγάπη στους γύρω του.

Η αγάπη, άρα, αποτελεί την ιδανική απάντηση στις ανασφάλειες των ανθρώπων -ιδίως των εφήβων- που συχνά λειτουργούν ανασταλτικά στην ομαλή εξέλιξη και διαμόρφωσης της προσωπικότητάς τους.

– Η αγάπη καθιστά εφικτή την άρτια ηθικοποίηση του ατόμου. Μέσω της αγάπης που προσλαμβάνει το άτομο έχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί τον πολλαπλά θετικό αντίκτυπο αυτού του συναισθήματος και συνειδητοποιεί έτσι πως οι αντιπαραθέσεις, οι εγωισμοί και οι εντάσεις δεν αποτελούν γόνιμη στάση ζωής. Μαθαίνει, επομένως, να εκτιμά τα θετικά συναισθήματα και επιδιώκει πλέον συνειδητά την ηθικότητα στις πράξεις και στη συμπεριφορά του.

Με την αδιαπραγμάτευτη και συνεχή αγάπη που λαμβάνει, λοιπόν, το άτομο στο πλαίσιο της οικογένειάς του εξευγενίζεται και αποκτά έναν σταθερό ηθικό προσανατολισμό.

– Η αγάπη επιτρέπει τη δημιουργία σταθερών και ειλικρινών σχέσεων. Χάρη στην αγάπη το άτομο αποβάλλει τον εγωισμό και την καχυποψία, μαθαίνει να εμπιστεύεται τους άλλους και να τους αφιερώνει ανιδιοτελώς το χρόνο και το ενδιαφέρον του.

Το άτομο γίνεται πιο δεκτικό απέναντι στους άλλους, αλλά και πιο δοτικό στις σχέσεις του μαζί τους. Επιτρέπει στον εαυτό του να νιώσει ακέραια τα συναισθήματά του, χωρίς να περιορίζεται από το φόβο μήπως προδοθεί και πληγωθεί. Κατορθώνει, έτσι, να δημιουργήσει ουσιαστικές σχέσεις που βασίζονται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, στο μοίρασμα των εσώτερων σκέψεων και ανησυχιών του, μα και στην ειλικρινή στοργή για τους άλλους ανθρώπους.

Η έλλειψη αγάπης στις σημερινές σχέσεις

Παρά το γεγονός ότι η αγάπη, η ανιδιοτελής και ειλικρινή αγάπη, συνιστά μια αναγκαιότητα για την ορθή διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου, καθώς και για τη συναισθηματική του ισορροπία, στις μέρες μας παρατηρείται μια ολοένα και εντονότερη έλλειψη γνήσιας αγάπης στις ανθρώπινες σχέσεις. Ειδικότερα:

– Το χρήμα έχει αποκτήσει πρωταρχική σημασία στη ζωή των ατόμων. Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο για την οικονομική τους κατάσταση, παρά για την ύπαρξη υγιών και γνήσιων σχέσεων στη ζωή τους. Έτσι, τείνουν να αντιμετωπίζουν τους άλλους είτε ως μέσο για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους είτε ως εμπόδιο για την πραγματοποίηση των στόχων τους. Το συμφέρον τρέπεται σε βασικό ρυθμιστή των ανθρώπινων σχέσεων, παραγκωνίζοντας το ειλικρινές ενδιαφέρον και την αγάπη.

– Λανθασμένη ιεράρχηση αξιών στη σύγχρονη ζωή. Υπό την πίεση του καταναλωτισμού και του υλιστικού προτύπου ζωής, οι άνθρωποι έχουν πάψει να ενδιαφέρονται για τη δημιουργία αληθινών φιλικών σχέσεων και κυνηγούν διαρκώς την οικονομική επιτυχία προκειμένου να ενισχύσουν τον υλικό τους πλούτο. Νοιάζονται περισσότερο να δείχνουν στον περίγυρό τους πως έχουν κατακτήσει κάποια αξιόλογη οικονομική επιφάνεια, παρά για το αν υπάρχουν στη ζωή τους άνθρωποι που να τους αγαπούν γι’ αυτό που είναι και όχι γι’ αυτά που έχουν.

– Οι άλλοι άνθρωποι αντιμετωπίζονται ως ανταγωνιστές και όχι ως πιθανοί φίλοι. Με τις πολλαπλές στρεβλώσεις που έχουν προκύψει στη σύγχρονη κοινωνία σε σχέση με το τι συνιστά ευτυχία και ποιοτική ζωή, οι άνθρωποι έχουν στραφεί στο κυνήγι του χρήματος και των εντυπώσεων, αδιαφορώντας για τα οφέλη και την πληρότητα που προσφέρουν οι πραγματικές φιλίες. Τείνουν να αντιμετωπίζουν όλους τους άλλους ανταγωνιστικά και ενδιαφέρονται κυρίως για το πώς θα δείξουν την ανωτερότητά τους. Έτσι, στο πρόσωπο ενός ανθρώπου, που θα μπορούσαν να βρουν έναν καλό και αφοσιωμένο φίλο, εκείνοι βλέπουν εξαρχής έναν ανταγωνιστή, τον οποίο οφείλουν να «εκμηδενίσουν».

– Η κυριαρχία της ανασφάλειας και το δόγμα «πλήγωσέ τους πριν σε πληγώσουν εκείνοι». Οι άνθρωποι πλέον μοιάζουν να έχουν χάσει το αίσθημα της αυτοπεποίθησης που επιτρέπει τη χωρίς φόβο έκφραση των συναισθημάτων τους. Θεωρούν πως το να εκδηλώσουν την τρυφερότητα ή το ενδιαφέρον που αισθάνονται θα εκληφθεί ως αδυναμία και θα τους εκθέσει απέναντι στους άλλους. Ενώ, θεωρούν τόσο δεδομένο το γεγονός ότι ο άλλος θα τους προδώσει και θα τους πληγώσει, ώστε σπεύδουν οι ίδιοι να φερθούν κατά τρόπο ανέντιμο, για να μη βρεθούν στη θέση του προδομένου.

Κυριαρχεί, άρα, στη σύγχρονη εποχή ένα σημαντικό έλλειμμα εμπιστοσύνης απέναντι στους άλλους ανθρώπους, το οποίο οδηγεί εκ των πραγμάτων στη δημιουργία επισφαλών και επιφανειακών σχέσεων.

Η σημασία της φιλίας και η επιλογή φίλων

Οι σχέσεις φιλίας είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την κοινωνικοποίηση των ατόμων και ιδίως στα χρόνια της εφηβείας διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων. Συχνά, άλλωστε, οι φίλοι αποκτούν για τον έφηβο μεγαλύτερη σημασία απ’ ό,τι οι γονείς και μπορούν να του ασκήσουν σαφώς μεγαλύτερη επιρροή.

– Οι φίλοι βρίσκονται στην ίδια ηλικία με τον έφηβο κι έχουν παρόμοιες ανησυχίες, στόχους και προβλήματα, γεγονός που επιτρέπει ευκολότερα τη μεταξύ τους ταύτιση και επικοινωνία. Έτσι, σε αντίθεση με τους γονείς, οι οποίοι λόγω ηλικίας αδυνατούν να βιώσουν τα πράγματα όπως ο έφηβος, οι φίλοι μπορούν να αντιληφθούν απόλυτα τα συναισθήματά του, αφού βιώνουν κι οι ίδιοι παρόμοιες καταστάσεις.

– Ο έφηβος έχει τη δυνατότητα να εκμυστηρεύεται στους φίλους του τους προβληματισμούς του, τις επιδιώξεις και τα όνειρά του. Μοιράζεται μαζί τους τα συναισθήματά του και όσα τον ανησυχούν, ακούγοντας παράλληλα τις δικές τους ανησυχίες, κάτι που επιτρέπει τη σύναψη στενών σχέσεων μεταξύ τους.

– Μαζί με τους φίλους ο έφηβος έχει την ευκαιρία να πραγματοποιήσει τις πρώτες εξόδους του χωρίς την εποπτεία των γονιών και να αποκτήσει έτσι τις πρώτες αυτόνομες εμπειρίες του. Οι φίλοι προσφέρουν, στο πλαίσιο των κοινών δραστηριοτήτων, στιγμές γνήσιας διασκέδασης, με απολύτως ελεύθερη μεταξύ τους επικοινωνία, χωρίς το φόβο επικρίσεων που συνοδεύει την επικοινωνία με τους ενήλικες.

– Οι έφηβοι δημιουργούν συνήθως τις φιλικές τους σχέσεις στο χώρο του σχολείου, του φροντιστηρίου ή των αθλητικών δραστηριοτήτων. Μιας κι οι έφηβοι δεν έχουν τη δυνατότητα να μετακινούνται σε μακρινές περιοχές, επιλέγουν τους φίλους τους στους χώρους όπου περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους.

Τα κριτήρια επιλογής, αν και ποικίλουν ανάλογα με το άτομο, έχουν να κάνουν συχνά με την ύπαρξη κοινών ενδιαφερόντων (μουσική, ταινίες, παιχνίδια κ.ά.) ή και κοινών εμπειριών. Οι έφηβοι, πάντως, δίνουν ιδιαίτερη σημασία στο αν μπορούν να έχουν εμπιστοσύνη στους φίλους τους και στο αν εκείνοι σέβονται όσα τους έχουν εκμυστηρευτεί. Αν, μάλιστα, κατορθώσουν να βρουν εκείνα τα άτομα που αξίζουν πράγματι την εμπιστοσύνη τους, διαμορφώνουν δυνατές φιλίες που, κατά περιπτώσεις, διαρκούν πάρα πολλά χρόνια.

– Η φιλία για να θεωρηθεί αληθινή και να έχει ουσιαστική διάρκεια, είναι απαλλαγμένη από κάθε έννοια συμφέροντος και βασίζεται στο ειλικρινές ενδιαφέρον του ενός προσώπου για το άλλο. Διακρίνεται για τον υψηλό βαθμό εμπιστοσύνης και αποδοχής∙ ο αληθινός φίλος σέβεται απόλυτα τις επιλογές του άλλου προσώπου, και ακόμη κι αν διαφωνεί με ορισμένες από αυτές δεν τον οδηγεί αυτό στο να απομακρυνθεί, διότι διακατέχεται από αγνά συναισθήματα αγάπης που του επιτρέπουν να αποδεχτεί τις διαθέσεις, τις επιλογές, τις επιδιώξεις και τα θέλω του φίλου του ως έχουν.

Ο αληθινός φίλος δεν αποσκοπεί στο να αποκομίσει κάτι από το άλλο πρόσωπο, βρίσκεται πλάι του από εκτίμηση και αγάπη για την προσωπικότητά του. Η συνύπαρξή τους δεν περιορίζεται μόνο στις στιγμές της διασκέδασης και στα ευχάριστα γεγονότα∙ ο καλός και αληθινός φίλος βρίσκεται εκεί διαρκώς είτε για να μοιραστεί τη χαρά του άλλου, με αγνή χαρά, είτε για να μοιραστεί τις δυσκολίες του, με αγνό ενδιαφέρον.

Ο αληθινός φίλος είναι σταθερός συμπαραστάτης σε κάθε δυσκολία και σε κάθε θλίψη∙ νοιάζεται πραγματικά κι έχει στη σκέψη του μόνο το καλό του φίλου του. Έτσι, ό,τι καθιστά μια φιλία αληθινή είναι η ακλόνητη εμπιστοσύνη, το ειλικρινές μοίρασμα συναισθημάτων και εμπειριών, και φυσικά η αδιαπραγμάτευτη αίσθηση αποδοχής. Ο αληθινός φίλος αποδέχεται, εκτιμά κι αγαπά τον φίλο του γι’ αυτό ακριβώς που είναι.

******

Emerico Imre Toth

Έκθεση Α΄ Λυκείου: Έρωτας – Φιλία – Αγάπη

Έρωτας: έντονο συναίσθημα έλξης και επιθυμίας μεταξύ δύο προσώπων, που χαρακτηρίζεται και από πόθο για σεξουαλική επαφή.

Φιλία: η σχέση μεταξύ φίλων, ο δεσμός αμοιβαίας αγάπης, αφοσίωσης και κατανόησης -χωρίς ερωτικό πόθο- που ενώνει δύο ή περισσότερα μη συγγενικά πρόσωπα.

Αγάπη: συναίσθημα που χαρακτηρίζεται από φιλική διάθεση και αγαθές προθέσεις, ανιδιοτελές και έντονο ενδιαφέρον.

Παρά το γεγονός ότι στην καθημερινή μας επικοινωνία συχνά χρησιμοποιούμε τον όρο αγάπη για να δηλώσουμε το ερωτικό συναίσθημα, στην πραγματικότητα υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση ανάμεσα στις δύο αυτές έννοιες. Η σύγχυσή τους, άλλωστε, δεν περιορίζεται μόνο στο λεκτικό επίπεδο, ιδίως σε ό,τι αφορά τους εφήβους, οι οποίοι συχνά αδυνατούν να προσδιορίσουν επακριβώς τα συναισθήματά τους απέναντι σ’ ένα άλλο άτομο.

«Ο έρωτας με την παλάμη του σου κρύβει όλο τον κόσμο.» Γιάννης Ρίτσος

Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του έρωτα

Ο έρωτας είναι ένα πολύ δυνατό συναίσθημα, που εύλογα χαρακτηρίζεται συχνά ως πάθος, εφόσον επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό την ψυχολογική κατάσταση του ατόμου, τη συμπεριφορά, αλλά και τη στάση του απέναντι στον κόσμο. Ειδικότερα:

- Ο έρωτας χαρακτηρίζεται από διαρκή και έντονη επιθυμία για το άλλο άτομο. Για τον ερωτευμένο η συνεχής επαφή με το άλλο πρόσωπο αποτελεί μια ισχυρή εσωτερική ανάγκη. Η επαφή αυτή λαμβάνει τη μορφή της καθημερινής επικοινωνίας, του συναισθηματικού μοιράσματος, της ερωτικής έλξης -το σεξουαλικό ένστικτο αφυπνίζεται στα χρόνια της εφηβείας-, αλλά και των διαρκών σκέψεων για το άλλο άτομο τις ώρες που δεν βρίσκονται μαζί. Πρόκειται επί της ουσίας για μια συνεχή αλληλεπίδραση που επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την ψυχολογία, αλλά και την προσωπικότητα των ερωτευμένων.

- Ο έρωτας συνιστά πηγή έντονης ευτυχίας, μα και έντονης θλίψης. Το ερωτικό συναίσθημα -ιδίως στην αρχή του- προσφέρει στιγμές βαθιάς ευδαιμονίας στο άτομο, εφόσον αισθάνεται πως έχει βρει ένα ιδανικό ταίρι για τον εαυτό του. Η εξιδανίκευση του άλλου προσώπου, που χαρακτηρίζει το αρχικό διάστημα του έρωτα, δημιουργεί στον ερωτευμένο την εντύπωση πως το άτομο που αγαπά είναι τέλειο από κάθε άποψη, και αφήνεται έτσι στο να αισθανθεί τα συναισθήματά του σε όλη τους την πληρότητα χωρίς επιφυλάξεις.

Η αρχή του ερωτικού συναισθήματος βρίσκει το άτομο σε κατάσταση ενθουσιασμού και ευδιαθεσίας, με τη διάθεση να απολαύσει κάθε στιγμή της ζωής του, έστω κι αν δεν έχει διασφαλίσει ακόμη τη βεβαιότητα πως τα συναισθήματά του έχουν ανταπόκριση. Στη συνέχεια, ωστόσο, αν δεν υπάρξει η αναγκαία ανταπόκριση, το ερωτικό συναίσθημα μη βρίσκοντας την πλήρωσή του τρέπεται σε πηγή θλίψης και πόνου, λόγω της ματαίωσής του.

Ωστόσο, ο έρωτας ακόμη και στην αμοιβαιότητά του προκαλεί συχνές μεταπτώσεις στη διάθεση του ατόμου, εφόσον συναισθήματα όπως η ανασφάλεια, η ζήλεια κι η ανησυχία για την ειλικρίνεια του άλλου, δημιουργούν ένα κλίμα συναισθηματικής έντασης.

- Ο έρωτας χαρακτηρίζεται από την κτητική διάθεση που προκαλεί στο άτομο. Ένα από τα κυρίαρχα συναισθήματα του έρωτα είναι η κτητικότητα, η αίσθηση πως το άλλο πρόσωπο ανήκει κατά τρόπο αποκλειστικό στον ερωτευμένο. Πρόκειται για μια ακόμη έκφανση της αδυναμίας του ατόμου να ελέγξει πλήρως τα συναισθήματά του, αλλά και της αίσθησης που έχει πως ο άλλος αποτελεί το αναγκαίο του συμπλήρωμα.

- Ο έρωτας επιτρέπει στο άτομο να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του. Κάθε άνθρωπος μέσα από την εμπειρία του έρωτα έχει την ευκαιρία να διαπιστώσει πώς λειτουργεί όταν δεν μπορεί να ελέγξει απόλυτα τα συναισθήματά του, πώς διαχειρίζεται τις εσωτερικές εντάσεις, αλλά και τι είναι αυτό που αποζητά στο σύντροφο της ζωής του. Αποτελεί ο έρωτας υπό μία έννοια μια ιδιότυπη δοκιμασία που αποκαλύπτει στο ίδιο το άτομο τον εαυτό του και τις αντιδράσεις του.

Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αγάπης

Η αγάπη ως συναίσθημα διαφοροποιείται σημαντικά από τον έρωτα μιας και δεν εμπεριέχει το στοιχείο της ερωτικής έλξης. Αγάπη είναι το βαθύ συναίσθημα ενδιαφέροντος, στοργής και τρυφερότητας που αισθάνονται τα μέλη μιας οικογένειας το ένα για το άλλο ή οι φίλοι μεταξύ τους. Η αγάπη παρουσιάζει τα εξής γνωρίσματα:

- Η αγάπη διακρίνεται για την αγαθή της πρόθεση και την ανιδιοτέλειά της. Μια μητέρα, για παράδειγμα, αγαπά το παιδί της άνευ όρων και προϋποθέσεων∙ το αγαπά χωρίς να αναμένει κάποιο αντάλλαγμα και χωρίς να επιδιώκει κάποιο προσωπικό κέρδος. Αυτή ακριβώς η έλλειψη απώτερου προσωπικού στόχου είναι που προσδίδει στην αγάπη τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της.

- Η αγάπη δεν είναι κτητική. Εκείνος που αγαπά κάποιον άλλον, όπως για παράδειγμα σε μια φιλική σχέση, δεν αισθάνεται την ανάγκη να ελέγχει τον άλλον, αντιθέτως χαίρεται να βλέπει το πρόσωπο που αγαπά να ζει ελεύθερο τη ζωή του απολαμβάνοντας πλήρως την ανεξαρτησία του.

- Αγάπη σημαίνει απόλυτη αποδοχή. Σε αντίθεση με τον έρωτα, όπου το άτομο ερωτεύεται και αγαπά την εξιδανικευμένη εικόνα του άλλου, όπως την έχει πλάσει στο μυαλό του, και συχνά επιχειρεί να τον διαμορφώσει ανάλογα με τις δικές του προσδοκίες, η αγάπη προκύπτει μέσα από την απόλυτη αποδοχή του άλλου, όπως ακριβώς είναι, χωρίς παραμορφωτικές εξιδανικεύσεις. Η μητέρα αγαπά το παιδί της, γι’ αυτό που είναι και όπως είναι, χωρίς να έχει κατά νου μια διαφορετική εικόνα για το χαρακτήρα και τις ποιότητες του παιδιού της, αφού το γνωρίζει απόλυτα και σε βάθος. Αντιστοίχως, οι φίλοι έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να αγαπήσουν ο ένας τον άλλον με όλα τα προτερήματα, αλλά και όλα τα ελαττώματά τους.

- Αγάπη σημαίνει ανοχή. Στο πλαίσιο της αγάπης οι ελλείψεις και τα ελαττώματα του άλλου δεν αποτελούν αιτία για να διακοπεί η σχέση ανάμεσα στα δύο άτομα. Ο άνθρωπος που αγαπά κάποιον άλλον τον αγαπά γι’ αυτό που είναι και αποδέχεται πλήρως τις ιδιαιτερότητες και τις πιθανές ιδιοτροπίες του.

- Η αγάπη συγχωρά. Σε μια σχέση αγάπης, όπως είναι για παράδειγμα αυτές που διαμορφώνονται ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας, τα λάθη του άλλου ατόμου γίνονται δεκτά με πνεύμα καρτερικότητας και δεν προκαλούν πρόθεση ή επιθυμία αντεκδίκησης. Άλλωστε, όποιος αγαπά έναν άλλον άνθρωπο είναι πάντοτε έτοιμος και να συγχωρέσει τον άλλον, μα και να του προσφέρει οτιδήποτε μπορεί, μόνο και μόνο για να τον δει ευτυχισμένο.

Η σημασία της φιλίας και η επιλογή φίλων

Οι σχέσεις φιλίας είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την κοινωνικοποίηση των ατόμων και ιδίως στα χρόνια της εφηβείας διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων. Συχνά, άλλωστε, οι φίλοι αποκτούν για τον έφηβο μεγαλύτερη σημασία απ’ ό,τι οι γονείς και μπορούν να του ασκήσουν σαφώς μεγαλύτερη επιρροή.

- Οι φίλοι βρίσκονται στην ίδια ηλικία με τον έφηβο κι έχουν παρόμοιες ανησυχίες, στόχους και προβλήματα, γεγονός που επιτρέπει ευκολότερα τη μεταξύ τους ταύτιση και επικοινωνία. Έτσι, σε αντίθεση με τους γονείς, οι οποίοι λόγω ηλικίας αδυνατούν να βιώσουν τα πράγματα όπως ο έφηβος, οι φίλοι μπορούν να αντιληφθούν απόλυτα τα συναισθήματά του, αφού βιώνουν κι οι ίδιοι παρόμοιες καταστάσεις.

- Ο έφηβος έχει τη δυνατότητα να εκμυστηρεύεται στους φίλους του τους προβληματισμούς του, τις επιδιώξεις και τα όνειρά του. Μοιράζεται μαζί τους τα συναισθήματά του και όσα τον ανησυχούν, ακούγοντας παράλληλα τις δικές τους ανησυχίες, κάτι που επιτρέπει τη σύναψη στενών σχέσεων μεταξύ τους.

- Μαζί με τους φίλους ο έφηβος έχει την ευκαιρία να πραγματοποιήσει τις πρώτες εξόδους του χωρίς την εποπτεία των γονιών και να αποκτήσει έτσι τις πρώτες αυτόνομες εμπειρίες του. Οι φίλοι προσφέρουν, στο πλαίσιο των κοινών δραστηριοτήτων, στιγμές γνήσιας διασκέδασης, με απολύτως ελεύθερη μεταξύ τους επικοινωνία, χωρίς το φόβο επικρίσεων που συνοδεύει την επικοινωνία με τους ενήλικες.

- Οι έφηβοι δημιουργούν συνήθως τις φιλικές τους σχέσεις στο χώρο του σχολείου, του φροντιστηρίου ή των αθλητικών δραστηριοτήτων. Μιας κι οι έφηβοι δεν έχουν τη δυνατότητα να μετακινούνται σε μακρινές περιοχές, επιλέγουν τους φίλους τους στους χώρους όπου περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους.

Τα κριτήρια επιλογής, αν και ποικίλουν ανάλογα με το άτομο, έχουν να κάνουν συχνά με την ύπαρξη κοινών ενδιαφερόντων (μουσική, ταινίες, παιχνίδια κ.ά.) ή και κοινών εμπειριών. Οι έφηβοι, πάντως, δίνουν ιδιαίτερη σημασία στο αν μπορούν να έχουν εμπιστοσύνη στους φίλους τους και στο αν εκείνοι σέβονται όσα τους έχουν εκμυστηρευτεί. Αν, μάλιστα, κατορθώσουν να βρουν εκείνα τα άτομα που αξίζουν πράγματι την εμπιστοσύνη τους, διαμορφώνουν δυνατές φιλίες που, κατά περιπτώσεις, διαρκούν πάρα πολλά χρόνια.

- Η φιλία για να θεωρηθεί αληθινή και να έχει ουσιαστική διάρκεια, είναι απαλλαγμένη από κάθε έννοια συμφέροντος και βασίζεται στο ειλικρινές ενδιαφέρον του ενός προσώπου για το άλλο. Διακρίνεται για τον υψηλό βαθμό εμπιστοσύνης και αποδοχής∙ ο αληθινός φίλος σέβεται απόλυτα τις επιλογές του άλλου προσώπου, και ακόμη κι αν διαφωνεί με ορισμένες από αυτές δεν τον οδηγεί αυτό στο να απομακρυνθεί, διότι διακατέχεται από αγνά συναισθήματα αγάπης που του επιτρέπουν να αποδεχτεί τις διαθέσεις, τις επιλογές, τις επιδιώξεις και τα θέλω του φίλου του ως έχουν.

Ο αληθινός φίλος δεν αποσκοπεί στο να αποκομίσει κάτι από το άλλο πρόσωπο, βρίσκεται πλάι του από εκτίμηση και αγάπη για την προσωπικότητά του. Η συνύπαρξή τους δεν περιορίζεται μόνο στις στιγμές της διασκέδασης και στα ευχάριστα γεγονότα∙ ο καλός και αληθινός φίλος βρίσκεται εκεί διαρκώς είτε για να μοιραστεί τη χαρά του άλλου, με αγνή χαρά, είτε για να μοιραστεί τις δυσκολίες του, με αγνό ενδιαφέρον.

Ο αληθινός φίλος είναι σταθερός συμπαραστάτης σε κάθε δυσκολία και σε κάθε θλίψη∙ νοιάζεται πραγματικά κι έχει στη σκέψη του μόνο το καλό του φίλου του. Έτσι, ό,τι καθιστά μια φιλία αληθινή είναι η ακλόνητη εμπιστοσύνη, το ειλικρινές μοίρασμα συναισθημάτων και εμπειριών, και φυσικά η αδιαπραγμάτευτη αίσθηση αποδοχής. Ο αληθινός φίλος αποδέχεται, εκτιμά κι αγαπά τον φίλο του γι’ αυτό ακριβώς που είναι.

Η σημασία της αγάπης στη ζωή των ανθρώπων

Η αγάπη σε κάθε της έκφανση -φιλικές, οικογενειακές, ερωτικές σχέσεις- αποτελεί ένα ισχυρό συναίσθημα που προσφέρει ουσιαστική στήριξη στο άτομο και του επιτρέπει να βιώσει πληρέστερα τη ζωή του, εφόσον της προσδίδει ένα βαθύτερο νόημα. Ειδικότερα:

- Η αγάπη καλύπτει βασικές συναισθηματικές ανάγκες του ατόμου. Το άτομο που νιώθει πως το αγαπούν ειλικρινά αποκτά την αυτοπεποίθηση εκείνη που απαιτείται για να διεκδικήσει την εκπλήρωση των επιδιώξεών του. Αντιμετωπίζει με μεγαλύτερο σθένος τις αντιξοότητες της ζωής κι είναι έτοιμο και το ίδιο να προσφέρει πραγματική και ανιδιοτελή αγάπη στους γύρω του.

Η αγάπη, άρα, αποτελεί την ιδανική απάντηση στις ανασφάλειες των ανθρώπων -ιδίως των εφήβων- που συχνά λειτουργούν ανασταλτικά στην ομαλή εξέλιξη και διαμόρφωσης της προσωπικότητάς τους.

- Η αγάπη καθιστά εφικτή την άρτια ηθικοποίηση του ατόμου. Μέσω της αγάπης που προσλαμβάνει το άτομο έχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί τον πολλαπλά θετικό αντίκτυπο αυτού του συναισθήματος και συνειδητοποιεί έτσι πως οι αντιπαραθέσεις, οι εγωισμοί και οι εντάσεις δεν αποτελούν γόνιμη στάση ζωής. Μαθαίνει, επομένως, να εκτιμά τα θετικά συναισθήματα και επιδιώκει πλέον συνειδητά την ηθικότητα στις πράξεις και στη συμπεριφορά του.

Με την αδιαπραγμάτευτη και συνεχή αγάπη που λαμβάνει, λοιπόν, το άτομο στο πλαίσιο της οικογένειάς του εξευγενίζεται και αποκτά έναν σταθερό ηθικό προσανατολισμό.

- Η αγάπη επιτρέπει τη δημιουργία σταθερών και ειλικρινών σχέσεων. Χάρη στην αγάπη το άτομο αποβάλλει τον εγωισμό και την καχυποψία, μαθαίνει να εμπιστεύεται τους άλλους και να τους αφιερώνει ανιδιοτελώς το χρόνο και το ενδιαφέρον του.

Το άτομο γίνεται πιο δεκτικό απέναντι στους άλλους, αλλά και πιο δοτικό στις σχέσεις του μαζί τους. Επιτρέπει στον εαυτό του να νιώσει ακέραια τα συναισθήματά του, χωρίς να περιορίζεται από το φόβο μήπως προδοθεί και πληγωθεί. Κατορθώνει, έτσι, να δημιουργήσει ουσιαστικές σχέσεις που βασίζονται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, στο μοίρασμα των εσώτερων σκέψεων και ανησυχιών του, μα και στην ειλικρινή στοργή για τους άλλους ανθρώπους.

Η έλλειψη αγάπης στις σημερινές σχέσεις

Παρά το γεγονός ότι η αγάπη, η ανιδιοτελής και ειλικρινή αγάπη, συνιστά μια αναγκαιότητα για την ορθή διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου, καθώς και για τη συναισθηματική του ισορροπία, στις μέρες μας παρατηρείται μια ολοένα και εντονότερη έλλειψη γνήσιας αγάπης στις ανθρώπινες σχέσεις. Πρόκειται, φυσικά, για ένα ανησυχητικό φαινόμενο, το οποίο φανερώνει όμως τις παθογένειες του σύγχρονου τρόπου αντίληψης. Ειδικότερα:

- Το χρήμα έχει αποκτήσει πρωταρχική σημασία στη ζωή των ατόμων. Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο για την οικονομική τους κατάσταση, παρά για την ύπαρξη υγιών και γνήσιων σχέσεων στη ζωή τους. Ιδίως τα τελευταία χρόνια που η οικονομική κρίση έχει εντείνει τραγικά το αίσθημα ανασφάλειας σε σχέση με τη δυνατότητά τους να αντεπεξέρχονται στις καθημερινές τους οικονομικές ανάγκες και υποχρεώσεις, οι άνθρωποι ρίχνουν όλο το βάρος των προσπαθειών τους στην εξασφάλιση οικονομικών πόρων. Έτσι, τείνουν να αντιμετωπίζουν τους άλλους είτε ως μέσο για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους είτε ως εμπόδιο για την πραγματοποίηση των στόχων τους. Το συμφέρον τρέπεται σε βασικό ρυθμιστή των ανθρώπινων σχέσεων, παραγκωνίζοντας το ειλικρινές ενδιαφέρον και την αγάπη.

- Λανθασμένη ιεράρχηση αξιών στη σύγχρονη ζωή. Υπό την πίεση του καταναλωτισμού και του υλιστικού προτύπου ζωής, οι άνθρωποι έχουν πάψει να ενδιαφέρονται για τη δημιουργία αληθινών φιλικών σχέσεων και κυνηγούν διαρκώς την οικονομική επιτυχία προκειμένου να ενισχύσουν τον υλικό τους πλούτο. Νοιάζονται περισσότερο να δείχνουν στον περίγυρό τους πως έχουν κατακτήσει κάποια αξιόλογη οικονομική επιφάνεια, παρά για το αν υπάρχουν στη ζωή τους άνθρωποι που να τους αγαπούν γι’ αυτό που είναι και όχι γι’ αυτά που έχουν.

- Οι άλλοι άνθρωποι αντιμετωπίζονται ως ανταγωνιστές και όχι ως πιθανοί φίλοι. Με τις πολλαπλές στρεβλώσεις που έχουν προκύψει στη σύγχρονη κοινωνία σε σχέση με το τι συνιστά ευτυχία και ποιοτική ζωή, οι άνθρωποι έχουν στραφεί στο κυνήγι του χρήματος και των εντυπώσεων, αδιαφορώντας για τα οφέλη και την πληρότητα που προσφέρουν οι πραγματικές φιλίες. Τείνουν να αντιμετωπίζουν όλους τους άλλους ανταγωνιστικά και ενδιαφέρονται κυρίως για το πώς θα δείξουν την ανωτερότητά τους. Έτσι, στο πρόσωπο ενός ανθρώπου, που θα μπορούσαν να βρουν έναν καλό και αφοσιωμένο φίλο, εκείνοι βλέπουν εξαρχής έναν ανταγωνιστή, τον οποίο οφείλουν να «εκμηδενίσουν».

- Η κυριαρχία της ανασφάλειας και το δόγμα «πλήγωσέ τους πριν σε πληγώσουν εκείνοι». Οι άνθρωποι πλέον μοιάζουν να έχουν χάσει το αίσθημα της αυτοπεποίθησης που επιτρέπει τη χωρίς φόβο έκφραση των συναισθημάτων τους. Θεωρούν πως το να εκδηλώσουν την τρυφερότητα ή το ενδιαφέρον που αισθάνονται θα εκληφθεί ως αδυναμία και θα τους εκθέσει απέναντι στους άλλους. Ενώ, θεωρούν τόσο δεδομένο το γεγονός ότι ο άλλος θα τους προδώσει και θα τους πληγώσει, ώστε σπεύδουν οι ίδιοι να φερθούν κατά τρόπο ανέντιμο, για να μη βρεθούν στη θέση του προδομένου.

Κυριαρχεί, άρα, στη σύγχρονη εποχή ένα σημαντικό έλλειμμα εμπιστοσύνης απέναντι στους άλλους ανθρώπους, το οποίο οδηγεί εκ των πραγμάτων στη δημιουργία επισφαλών και επιφανειακών σχέσεων.

Αφήστε ένα σχόλιο

Δημοσιεύτηκε στις 20 Ιουλίου, 2024

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Βιογραφίες Ανθολογούμενων Λογοτεχνών στα βιβλία Λογοτεχνίας Δημοτικού – Γυμνασίου – Λυκείου

με

 

https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos_Politismos/logotexnia/Biografies/biografies.htm#%CE%9E

Αφήστε ένα σχόλιο

Δημοσιεύτηκε στις 20 Ιουλίου, 2024

Πατρίκιος Τίτος (1928-)

με

Τίτος Πατρίκιος

Σύντομο βιογραφικό για σχολική χρήση. Κατέβασε σε αρχείο 

«Έτσι σα δώρο που δεν άξιζα μου δόθηκε η ζωή
κι όσος καιρός μου μένει
σαν οι νεκροί να μου τον χάρισαν
για να τους ιστορήσω.»

Σε αυτούς τους στίχους του πιστός, ο Τίτος Πατρίκιος έγραψε ποίηση που πηγάζει κυρίως από τις μεταπολεμικές πολιτικές εμπειρίες του αλλά και από τη θεματολογία του έρωτα.

Γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου και σπούδασε Νομικά. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Καταδικάστηκε σε θάνατο από συνεργάτες των Γερμανών και η εκτέλεσή του ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή. Αργότερα σπούδασε κοινωνιολογία στο Παρίσι. Επέστρεψε στην Ελλάδα, μετά την επιβολή της δικτατορίας του Παπαδόπουλου όμως, κατέφυγε ξανά στο Παρίσι, όπου πήρε μέρος σε εκδηλώσεις ενάντια στο παράνομο καθεστώς, ενώ έζησε και στη Ρώμη. Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1975 και εργάστηκε ως δικηγόρος, κοινωνιολόγος και λογοτεχνικός μεταφραστής.

Η πρώτη του εμφάνιση στον χώρο των γραμμάτων πραγματοποιήθηκε το 1943 με τη δημοσίευση ενός ποιήματός του στο περιοδικό Ξεκίνημα της Νιότης, ενώ το 1954 εκδόθηκε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο  Χωματόδρομος. Ιδρυτικό μέλος του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης, δημοσίευσε πολλά άρθρα και κριτικές στις στήλες του, ενώ πολλά δοκίμιά του συμπεριλήφθηκαν σε συγκεντρωτικές εκδόσεις. Ασχολήθηκε επίσης με τη μετάφραση και την πεζογραφία, ενώ τα περισσότερα κοινωνιολογικά έργα του είναι γραμμένα στα γαλλικά.

 Έργα του μεταφράστηκαν στα γαλλικά, τα φλαμανδικά, τα γερμανικά και τα ολλανδικά. Του απονεμήθηκαν το Γαλλικό βραβείο ποίησης και το Διεθνές βραβείο Ποίησης στην Ιταλία. Τιμήθηκε και στην Ελλάδα με το Κρατικό Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου του. Ο ίδιος δήλωσε κατά τη διάρκεια της τελετής πως «ποτέ δεν είναι οι μέρες ποιητικές και ακριβώς γι' αυτό χρειάζεται η ποίηση. Και όσο λιγότερο ποιητικές είναι τόσο πιο κόντρα πρέπει να πηγαίνεις».

Πηγές: Ε.ΚΕ.ΒΙ., Σχολικό βιβλίο γ' λυκείου, Βικιπαίδεια

Επιμέλεια: Κωνσταντίνα Σάιτ

Ανθολογούνται στα σχολικά βιβλία:

Ιστορία του λαβύρινθου

Οφειλή [Μαθητεία]

Στίχοι - 2

Άλλα βιογραφικά

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1928 και σπούδασε Νομικά και Κοινωνιολογία. Η ποίησή του πηγάζει κυρίως από τις μεταπολεμικές πολιτικές εμπειρίες. Βασικό της θέμα είναι επίσης ο έρωτας. Ποιητικά έργα: Χωματόδρομος (1954), Μαθητεία (1963), Προαιρετική στάση (1975), Ποιήματα I, 1948-1954 (συγκεντρωτική έκδοση, 1976), Θάλασσα Επαγγελίας (1977), Αντιδικίες (1981). Κυριότερες μεταφράσεις: Γκ. Λούκατς, Μελέτες για τον ευρωπαϊκό ρεαλισμό, Α. Αραγκόν, Μ' ανοιχτά χαρτιά. Έχει τιμηθεί το 1994 με Κρατικό Βραβείο για το σύνολο του έργου του.

Πηγή: Σχολικό βιβλίο γ' λυκείου

Ο Τίτος Πατρίκιος γεννήθηκε στην Αθήνα, γιος των ηθοποιών Σπύρου και Λέλας Πατρικίου. Το 1946 ολοκλήρωσε τα γυμνασιακά του μαθήματα στο Βαρβάκειο και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εργάστηκε για κάποια χρόνια ως δικηγόρος. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση, στρατευμένος αρχικά στην ΕΠΟΝ και στη συνέχεια στον ΕΛΑΣ. Το 1944 καταδικάστηκε σε θάνατο από συνεργάτες των γερμανών και η εκτέλεσή του ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας εξορίστηκε στη Μακρόνησο (1951-1952) και κατά τη διετία 1952-1953 στον Άη Στράτη, από όπου επέστρεψε στην Αθήνα με άδεια εξορίστου. Από το 1959 ως το 1964 σπούδασε κοινωνιολογία στην Ecole Pratique des Hautes Etudes του Παρισιού και πήρε μέρος σε έρευνες του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας. Επέστρεψε στην Ελλάδα, μετά την επιβολή της δικτατορίας του Παπαδόπουλου όμως, κατέφυγε ξανά στο Παρίσι, όπου πήρε μέρος σε εκδηλώσεις ενάντια στο παράνομο καθεστώς, και εργάστηκε στην έδρα της Unesco στο Παρίσι και στη Fao στη Ρώμη. Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1975 και εργάστηκε ως δικηγόρος, κοινωνιολόγος και λογοτεχνικός μεταφραστής. Το 1982 επέστρεψε στη θέση που κατείχε στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών πριν το 1967. Στην Αθήνα εργάστηκε επίσης στο Κέντρο Μαρξιστικών Μελετών.

Η πρώτη του εμφάνιση στον χώρο των γραμμάτων πραγματοποιήθηκε το 1943 με τη δημοσίευση ενός ποιήματός του στο περιοδικό Ξεκίνημα της Νιότης, ενώ το 1954 εκδόθηκε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο Χωματόδρομος. Ιδρυτικό μέλος του περιοδικού Επιθεώρηση Τέχνης από το 1954 δημοσίευσε πολλά άρθρα και κριτικές στις στήλες του, ενώ πολλά δοκίμιά του συμπεριλήφθηκαν σε συγκεντρωτικές εκδόσεις. Ασχολήθηκε επίσης με τη μετάφραση (κείμενα των Σταντάλ, Αραγκόν, Μαγιακόφσκι, Νερούντα, Γκόγκολ, Γκαρωντύ, Λούκατς και άλλων) και την πεζογραφία, ενώ τα περισσότερα κοινωνιολογικά έργα του είναι γραμμένα στα γαλλικά. Έργα του μεταφράστηκαν στα γαλλικά, τα φλαμανδικά, τα γερμανικά και τα ολλανδικά. Το 1994 τιμήθηκε με ειδικό κρατικό βραβείο για το σύνολο του έργου του.

Εργογραφία

Ι.Ποίηση

• Χωματόδρομος. Αθήνα, 1954.

• Μαθητεία· (1952-1962). Αθήνα, Πρίσμα, 1963.

• Προαιρετική στάση. Αθήνα, 1975.

• Ποιήματα1 (1948-1954). Αθήνα, Θεμέλιο, 1976.

• Θάλασσα Επαγγελίας. Αθήνα, Θεμέλιο, 1977.

• Αντιδικίες. Αθήνα, Ύψιλον, 1981.

• Παραμορφώσεις. Αθήνα, Διάττων, 1989.

• Η συμμορία των δεκατριών. Ημερολόγιο του 1940 και άλλα γραφτά. Αθήνα, Διάττων, 1990.

• ΠοιήματαΙ· 1948-1954. Αθήνα, Θεμέλιο, 1990.

• Η ηδονή των παρατάσεων. Αθήνα, Διάττων, 1992.

• Συνεχές ωράριο· διηγήσεις. Αθήνα, Διάττων, 1993.

• ΠοιήματαΑ΄-Γ΄. Αθήνα, Κέδρος, 1998.

ΙΙ.Μεταφράσεις

• Λούκατς, Μελέτες για τον ευρωπαϊκό ρεαλισμό. 1957.

• Αραγκόν, Μ’ ανοιχτά χαρτιά. 1965.

• Σταντάλ, Αναμνήσεις εγωτισμού. Αθήνα, Γνώση, 1983.

• Πωλ Βαλερύ, Ο κύριος Τεστ. Αθήνα, Ολκός, 1995.

ΙΙΙ.Πεζογραφία

• Στην ίσαλο γραμμή· Αφηγήσεις. Αθήνα, Κέδρος, 1997.

Πηγή: Ε.ΚΕ.ΒΙ

https://users.sch.gr/ipap/Ellinikos_Politismos/logotexnia/Biografies/patrikios.htm

Αφήστε ένα σχόλιο

Δημοσιεύτηκε στις 3 Ιουλίου, 2024

KEIMENIKOI ΔΕΙΚΤΕΣ στο BOOK CREATOR

με

Αφήστε ένα σχόλιο

Ενημερώθηκε στις 27 Μαΐου, 2024

Ο αφηγητής// Η οπτική γωνία στην αφήγηση/Η οπτική γωνία στη λογοτεχνική αφήγηση και άλλα

με

Με τον όρο «αφηγητής» χαρακτηρίζουμε το πρόσωπο που αφηγείται, μεταφέρει, δηλαδή, γραπτά ή προφορικά, σε κάποιους άλλους μια ιστορία. Ο αφηγητής είναι η «φωνή» που αναλαμβάνει την ευθύνη της αφηγηματικής πράξης. Βασικό αξίωμα της σύγχρονης αφηγηματολογίας είναι ότι δεν μπορεί να υπάρξει αφήγηση χωρίς αφηγητή. Η αφήγηση είναι
μια μορφή λόγου, η οποία εκφέρεται από κάποιον ο οποίος αναγκαστικά αφήνει στο κείμενο κάποια ίχνη, λιγότερο ή περισσότερο αισθητά.
Ποιος αφηγείται; Η σχέση αφηγητή – συγγραφέα:
Στις αφηγήσεις πραγματικών γεγονότων αυτός που αφηγείται είναι ένα πρόσωπο με αληθινή ζωή. Ένα πρόσωπο που είναι πραγματικά, δηλαδή εμπειρικά-βιολογικά, «παρών», π.χ. ένας μάρτυρας που καταθέτει σε δικαστήριο, προφορικά ή γραπτά. Στη λογοτεχνία, όμως, τα πράγματα δεν είναι τόσο ξεκάθαρα, γιατί ο αφηγητής και ο συγγραφέας είναι διαφορετικά πράγματα, που δεν πρέπει να συγχέονται. Ο συγγραφέας είναι ένα ιστορικό δεδομένο, ένα πρόσωπο με αληθινή ζωή, ένα υπαρκτό πρόσωπο που ανήκει στον πραγματικό κόσμο και υπάρχει έξω από το κείμενο. Αντίθετα, ο αφηγητής δεν ταυτίζεται με τον συγγραφέα (εξαίρεση αποτελούν τα απομνημονεύματα, το ημερολόγιο και η αυτοβιογραφία). Είναι ένα πρόσωπο του κειμένου, δημιούργημα του πραγματικού συγγραφέα, και υπάρχει μόνο στο
πλαίσιο του αφηγηματικού λόγου. Αφηγητής, λοιπόν, είναι αυτός που λέει όσα του σχεδίασε ο συγγραφέας, όσα του επέλεξε ο συγγραφέας να πει. Βέβαια, αυτοβιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα μπορούν να υπάρχουν στον αφηγητή, όπως και σε όλα τα πρόσωπα του έργου.
Πόσο συμμετέχει;
Διακρίνουμε δύο τύπους αφηγητή, ανάλογα με τον βαθμό της συμμετοχής τους στα γεγονότα
που αφηγούνται:
α) Ο αφηγητής, ο οποίος συμμετέχει, ως πρωταγωνιστής, παρατηρητής ή αυτόπτης μάρτυρας,
αυτοπρόσωπα στα γεγονότα που αφηγείται και επικρατεί το πρώτο πρόσωπο των ρημάτων
(π.χ. αυτοβιογραφία, απομνημονεύματα). Η σχετική ορολογία είναι: ομοδιηγητικός ή
πρωτοπρόσωπος αφηγητής.
β) Ο αφηγητής, ο οποίος είναι αμέτοχος στα γεγονότα και επικρατεί το τρίτο πρόσωπο των
ρημάτων (π.χ. δημοσιογράφος, ιστορικός, αφηγητής σε ιστορικό μυθιστόρημα). Η σχετική
ορολογία είναι: ετεροδιηγητικός ή τριτοπρόσωπος αφηγητής.
Για να κατανοήσουμε τη διαφορά, θα συγκρίνουμε τους αφηγητές που εμφανίζονται στην αρχή
των εξής δύο διηγημάτων:
«Μια ώρα μακριά από την πόλη, με τα πόδια, θα ’τανε το σπίτι μας».
[Δ. Βουτυράς «Μακριά από τον κόσμο»]
«Αν έχει ιστορία ο Μπάρμπα Γιάννης, τη χρωστάει στο γάδαρό του».
[Αργ. Εφταλιώτης, «Ο Μπάρμπα Γιάννης κι ο γάδαρός του»]
Στην πρώτη περίπτωση ο αφηγητής συμμετέχει στα γεγονότα (ομοδιηγητικός), ενώ στη δεύτερη ο αφηγητής μοιάζει να αφηγείται την ιστορία κάποιων άλλων (ετροδιηγητικός). Τον τύπο του αφηγητή θα τον ανακαλύψουμε, αν διατυπώσουμε τις εξής ερωτήσεις:
α) Ποιος μιλάει; Είναι ένας χαρακτήρας του έργου ή ένα πρόσωπο ξένο προς την ιστορία;
β) Έχει περιορισμένη γνώση και αφηγείται μόνο όσα υποπίπτουν στην αντίληψή του ή είναι
ένας οξυδερκής παρατηρητής που γνωρίζει τα πάντα;
γ) «Λέει» ο ίδιος την ιστορία και σχολιάζει τα συμβάντα ή τη «δείχνει», δηλαδή αφήνει τα
γεγονότα να μιλήσουν μόνα τους, χωρίς να παρεμβάλλει τις απόψεις του;
Να διαβάσετε τα παρακάτω αποσπάσματα και να διακρίνετε τους τύπους του αφηγητή.
Ότε μ’ εστρατολόγουν* δια το έντιμον των ραπτών επάγγελμα, ουδεμία υπόσχεσίς
των ενεποίησεν επί της παιδικής μου φαντασίας τόσον γοητευτικήν εντύπωσιν,
όσον η διαβεβαίωσις ότι εν Κωνσταντινουπόλει έμελλον να ράπτω τα φορέματα της
θυγατρός του Βασιλέως.
Εγνώριζον πολύ καλά ότι «οι βασιλοπούλες» έχουν εξαιρετικήν τινα αδυναμίαν εις
τα ραφτόπουλα, μάλιστα, όταν αυτά ηξεύρουν να τραγουδούν τους επαίνους των
θελγήτρων αυτών, ενώ ράπτουν τα «βλατιά*», με τα οποία στολίζουσι τα κάλλη των.
[Γ. Βιζυηνός, Το μόνον της ζωής του ταξίδιον]
*εστρατολόγουν= συγκέντρωναν βοηθούς, συνεργάτες
*βλατιά= πολύτιμα μεταξωτά φάσματα
Τι χρειάζονται τόσες φωτιές, σαν πυροφάνια, εφώναξεν η γριά Μαλαμίτσα. Αυτή
είχε μάθει από τον γέροντά της, τον παπα-Γεράσιμον, ότι οι φωτιές των κανδηλιών
πρέπει να είναι μικρές, τόσες δα σαν λαμπυρίδες. Του κάκου. Κανείς δεν την ήκουε.
[Αλ. Παπαδιαμάντης, Τ’ αγνάντεμα]
Ο Σκουρογιάννης δεν μπορούσε βέβαια να σκέφτεται τέτοια πράματα, τόσο πολλά.
Άρχισε μόνο και το ’νιωθε πως ήτανε μόνος μέσα σ’ αυτούς τους ανθρώπους, έτσι σαν
λίγο ξένος ανάμεσά τους. Του φαίνονται λίγο παράξενοι - άλλος κόσμος είναι. Άλλοι,
λοιπόν, ήταν εκείνοι οι φιλόσοφοι με τις πολλές θεωρίες τους, τις παρλαπίπες* και
τους καυγάδες. Αυτός ήταν που τους απόπαιρνε* τότε - τους θυμιέται τώρα καμιά
φορά το βράδυ, γυρίζοντας σπίτι. Και κείνα τα βράδια της ξενιτιάς, το κουτό, βαρετό
ξεροστάλιασμα* στο σταθμό -δεν ξέρει βέβαια κι αυτό να το πει- αν άλλο δεν είχανε
μέσα -ήτανε κάπως σαν να τους δέναν, να τους ένωναν -ίδιος καη μός, ίδια πίκρα-
κάπως κοντά σου τον νιώθεις τον άλλον. Πολύ σκορπισμένοι του φαίνονται τούτοι
- μέσα στην Ελλάδα, μέσα στο δικό τους τον τόπο. Και δεν το λέει «Ιμείς ιδώ εις το
Ντομπρίνοβον» - φοβάται ο Σκουρογιάννης μη του ριχτούνε, τον αποπάρουν κι εδώ.
[Δ. Χατζής, Το διπλό βιβλίο]
*παρλαπίπες= φλυαρίες
*απόπαιρνε= μάλωνε
*ξεροστάλιασμα= άσκοπη αναμονή
Η οπτική γωνία στην αφήγηση
Οπτική γωνία λέγεται η σκοπιά/θέση/προοπτική/πλευρά από την οποία βλέπει ο αφηγητής τα γεγονότα σε μια αφήγηση. Όπως είναι αυτονόητο, σε μια αφήγηση δεν μπορεί ο αφηγητής να συμπεριλάβει όλα τα γεγονότα που συνέβησαν. Αναγκαστικά, λοιπόν, επιλέγει γεγονότα, όπως ακριβώς στην περιγραφή επιλέγουμε λεπτομέρειες από το περιγραφόμενο αντικείμενο.
Η οπτική γωνία στην αφήγηση εξαρτάται από:
• τη γνώση (άμεση ή έμμεση) του αφηγητή για τα γεγονότα,
• τη συναισθηματική του φόρτιση,
• τον τρόπο που σκέφτεται,
• το αποτέλεσμα που επιδιώκει.
Ας υποθέσουμε ότι συμβαίνει ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα και τυχαίνει να παρευρίσκονται ένας μάρτυρας και ένας τροχονόμος. Το περιστατικό αυτό δεν θα το αφηγηθούν κατά τον ίδιο τρόπο ο οδηγός του αυτοκινήτου, ο τροχονόμος και ο μάρτυρας. Καθένας θα το διηγηθεί από τη δική του οπτική γωνία.
Αφιερώσατε ολόκληρο το Σαββατοκύριακο στην ανάγνωση ενός συναρπαστικού μυθιστορήματος, παραμελώντας τα μαθήματά σας. α) Πώς παρουσιάζει το γεγονός η ανήσυχη μητέρα σας σε μια φίλη της; β) Πώς το αφηγείστε σε έναν/μία φίλο/η σας, εκφράζοντας τη γοητεία αυτής της αναγνωστικής εμπειρίας; Να γράψετε τα αντίστοιχα κείμενα.
Στη γιορτή σας, όπως κάθε χρόνο, σας επισκέφτηκαν πολλοί φίλοι και συγγενείς που χόρεψαν και τραγούδησαν μέχρι αργά. Πώς αφηγείται το γεγονός προφορικά στους οικείους του ένας ηλικιωμένος γείτονας που ενοχλήθηκε και πώς ένας φίλος που συμμετείχε στη γιορτή;
Να διαλέξετε ένα απόσπασμα διαλόγου από το «Κεφάλαιο Δεύτερο. Ενότητα ΙΙ. Διάλογος» και, ταυτιζόμενοι με κάποιο από τα πρόσωπα του διαλόγου, να αφηγηθείτε τον διάλογο από την πλευρά του προσώπου με το οποίο ταυτιστήκατε. Για παράδειγμα: Μελετώντας το απόσπασμα από το «Ταξίδι με τον Έσπερο» του Άγγελου Τερζάκη (σ. 73), να ταυτιστείτε με το πρόσωπο του Γλαύκου και να ενσωματώσετε (εντάξετε/βάλετε μέσα) στην αφήγησή σας σχόλια μέσα από τα οποία θα φαίνονται οι διαθέσεις, ο χαρακτήρας και οι σκέψεις του Γλαύκου.
Η οπτική γωνία στη λογοτεχνική αφήγηση
Στη λογοτεχνία η οπτική γωνία ως αφηγηματική τεχνική εκφράζεται με τον όρο «εστίαση». Με τον όρο εστίαση αναφερόμαστε στη στάση του αφηγητή σχετικά με τα γεγονότα που αφηγείται, στην απόσταση που παίρνει ο αφηγητής από τα πρόσωπα της αφήγησης. Για να προσδιορίσουμε την εστίαση σε μια λογοτεχνική αφήγηση, θέτουμε το ερώτημα: Ποιος αφηγείται και από ποια πλευρά;
Αφήγηση χωρίς εστίαση (ή μηδενική εστίαση): Ο αφηγητής γνωρίζει περισσότερα από τα πρόσωπα ή ακριβέστερα λέει περισσότερα από όσα ξέρει οποιοσδήποτε από τους ήρωες, όταν, δηλαδή, η εστία του είναι τοποθετημένη εκτός των ηρώων. Ο αφηγητής γνωρίζει τις σκέψεις και τα συναισθήματα των ηρώων του και είναι έξω από τη δράση (έλλειψη οπτικής γωνίας). Εδώ αντιστοιχεί ο «παντογνώστης αφηγητής», ο «αφηγητής – Θεός», ο οποίος δεν παρακολουθεί
την αφήγηση από μια οπτική γωνία, αλλά είναι πανταχού παρών σαν ένας μικρός θεός. Είναι, δηλαδή, ο αφηγητής που γνωρίζει τα πάντα για τα πρόσωπα της αφήγησης, ακόμη και τις βαθύτερες σκέψεις τους, εποπτεύει τα πάντα, αλλά δεν μετέχει στη δράση, δεν είναι ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας. Η απόλυτη γνώση του ισοδυναμεί με έλλειψη συγκεκριμένης οπτικής γωνίας (εστίαση μηδέν). Ο τύπος αυτός της αφήγησης κυριαρχεί στα παραδοσιακού τύπου/
κλασικά λογοτεχνικά έργα. Αν προσπαθούσαμε να σχηματοποιήσουμε με όρους μαθηματικούς, θα είχαμε την ανισότητα: Αφηγητής > Πρόσωπα.
Αφήγηση με εσωτερική εστίαση: Ο αφηγητής ξέρει τόσα, όσα και το πρόσωπο από τη σκοπιά του οποίου αφηγείται. Ο αφηγητής λέει μόνο ό,τι ξέρει κάποιος δεδομένος ήρωας, όταν δηλαδή, η εστία του είναι τοποθετημένη σε έναν ήρωα. Η αφήγηση παρακολουθεί ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας. Εδώ αντιστοιχεί ο «αφηγητής-άνθρωπος», ο οποίος έχει γνώση περιορισμένη στο πλαίσιο των ανθρωπίνων δυνατοτήτων. Ο τύπος αυτός της αφήγησης συναντιέται στα νατουραλιστικά και ψυχογραφικά λογοτεχνικά έργα.  μαθηματική τυποποίηση του τύπου αυτού είναι η ισότητα: Αφηγητής = Πρόσωπα.
Αφήγηση με εξωτερική εστίαση: Ο αφηγητής ξέρει λιγότερα από τα πρόσωπα. Βλέπει το πρόσωπο απέξω, χωρίς να διεισδύει στις αντιλήψεις του. Το πρόσωπο, λοιπόν, παραμένει ένα ον μυστηριώδες που δεν το έχει αποκρυπτογραφήσει. Ο ήρωας, δηλαδή, δρα, χωρίς ο αναγνώστης να μπορεί να μάθει τις σκέψεις του. Η εστίαση συγχέεται με το «μάτι μιας κάμερας», που είναι τοποθετημένη σε έναν απροσδιόριστο χώρο μέσα στη διήγηση. Για παράδειγμα, τα αστυνομικά μυθιστορήματα, οι ταινίες τρόμου, οι περιπέτειες. Σχηματοποιώντας, πάλι, με όρους μαθηματικούς έχουμε την ανισότητα: Αφηγητής < Πρόσωπα. Ένα παράδειγμα αφήγησης με εξωτερική εστίαση είναι το ακόλουθο:
Και η βαριά μηχανή πήρε να τρέχει! Κατέβηκε στην οδό Γκραν-Πον, διέσχισε την πλατεία των τεχνών, την ανοικτή Ναπολεόν και σταμάτησε τελείως μπροστά στον ανδριάντα του Περ Κορνέιγ. Συνεχίστε! Έκανε­μια­φωνή, που έβγαινε από το εσωτερικό. [...]
Όχι, όλο ευθεία! Κραύγασε η ­ίδια­ φωνή.
Η άμαξα βγήκε από το κιγκλίδωμα και, όταν έφτασε στη δεντροστοιχία, έκοψε δρόμο
σιγανά, ανάμεσα στις μεγάλες φτελιές.
[Φλομπέρ, Μαντάμ Μποβαρί]
Πρέπει εδώ να τονιστεί ότι ο συγγραφέας μπορεί ελεύθερα να μεταβάλλει την οπτική γωνία σε διάφορα μέρη της αφήγησής του, ανάλογα με το τι θέλει να μεταδώσει κάθε φορά στον αναγνώστη.
Να διαβάσετε τα παρακάτω αποσπάσματα κειμένων και να προσπαθήσετε να απαντήσετε
στα εξής ερωτήματα: α) Σε ποιο από αυτά ο αφηγητής συμμετέχει στα γεγονότα και σε ποιο δεν
συμμετέχει; β) Σε ποιο έχουμε αφήγηση με εσωτερική εστίαση και σε ποιο με μηδενική εστίαση;
Να δικαιολογήσετε τις επιλογές σας.
Την πέρασε τη ζωή του κι ο γέρος ο Ανέστης στην ξενιτιά, ζωή παραδαρμένη,
καραβοτσακισμένη ζωή. Όχι δα και πως τη μάδησε την ψυχή του η φτώχια, που
μάλαμα έπιανε και κάρβουνο γινότανε. Από τέτοιους πόνους η ψυχή του δεν έπαιρνε.
Τον κρυφότρωγε, όμως, πάντα της πατρίδας ο ακοίμητος ο καημός, και, σαν είδε και
απόειδε πως ελπίδα πια δεν του απόμεινε, σαν άρχισε κι ένιωθε στα γέρικα στήθια
του την ανατριχίλα του Χάρου, το ’καμε απόφαση και τράβηξε για τα παιδιακίσια
λημέρια του.
[Αργ. Εφταλιώτης, «Η λαχτάρα του γερο- Ανέστη»]
Τα μεσημέρια δεν ξάπλωνα, ήταν μια συνήθεια που μου είχε μείνει από μικρή, όταν
νόμιζα ότι το να μην ξαπλώνει κανείς το μεσημέρι είναι πράξη επαναστατική, που
δείχνει θέληση και ψυχή ανεξάρτητη.
[Μ. Λυμπεράκη, Τα ψάθινα καπέλα]
Φτάνοντας στην όχθη, στάθηκε και το κοίταζε. Το ποτάμι! Ώστε υπήρχε, λοιπόν, αυτό
το ποτάμι; Ώρες ώρες, συλλογιζότανε μήπως δεν υπήρχε στ’ αλήθεια. Μήπως ήτανε
μια φαντασία τους, μια ομαδική ψευδαίσθηση. Είχε βρει μια ευκαιρία και τράβηξε
κατά το ποτάμι. Το πρωινό ήτανε θαύμα! Αν ήτανε τυχερός και δεν τον παίρνανε
μυρουδιά... Να πρόφταινε μονάχα να βουτήξει στο ποτάμι, να μπει στα νερά του, τα
παρακάτω δεν τον νοιάζανε.
[Αντ. Σαμαράκης, Το ποτάμι]
Σαν ο Δαμιανός τελείωσε την Τρίτη του ελληνικού, ο γέρο-Φραντζής είπε πως αρκετά
γράμματα είχε μάθει και ήτανε καιρός να πιάσει δουλειά. Ο μικρός θα ήτανε δεκατριώ
ή δεκατεσσάρω χρονώ. Μόλις άρχισε να αποκτά μια συνείδηση, κάπως καθαρή, του
κόσμου και τον κατείχε κιόλας το πάθος της γνώσης. Ρουφούσε αχόρταστα ό,τι έντυπο
του έπεφτε στα χέρια, λαϊκά αναγνώσματα, εφημερίδες, εκκλησιαστικά βιβλία. [...]
Δεν ήξερε βέβαια τι νόημα είχαν αυτά τα άγνωστα πράματα που τον σαγήνευαν
τόσο. Ακολουθούσε αυθόρμητα την ορμή της ψυχής του, που τον έσερνε προς τα εκεί,
και ονειρευότανε να γίνει μια μέρα έ νας μεγάλος δάσκαλος που να κατέχει καλά, με
τα δυο του χέρια, όλην τη σοφία των ανθρώπων, όλα τα βιβλία, όλα τα «γράμματα»
και να μοιράζει γενναιόδωρα αυτούς τους θησαυρούς στους τριγυρινούς του.
[Γ. Θεοτοκάς, Αργώ]
Και, με τα μάτια χαμένα, προσπαθούσε να διαπεράσει τις σκιές. Βασανισμένος
από την επιθυμία και το φόβο να δει. Όλα εκμηδενίζονταν στο βάθος του αγνώστου
μέσα στις σκοτεινές νύχτες, δεν έβλεπε στο βάθος παρά τις υψικαμίνους και τους
φούρνους. Αυτοί, ολόκληρες σειρές από καμινάδες, φυτεμένες πλάγια, αράδιαζαν
ράμπες από κόκκινες φλόγες, ενώ οι δυο πύργοι, αριστερότερα, έκαιγαν ολογάλανοι
στον ουρανό, σαν γιγάντιοι δαυλοί. Ήταν μια θλίψη πυρκαγιάς, δεν υπήρχαν άλλες
ανατολές άστρων στον απειλητικό ορίζοντα παρά τούτες οι βραδινές φωτιές των
τόπων του πετροκάρβουνου και του σίδερου.
[Εμίλ Ζολά, Ζερμινάλ]
Αφηγηματικοί τρόποι
Έχει ασφαλώς ενδιαφέρον να γνωρίζει κανείς πώς παρουσιάζει ο συγγραφέας ενός
λογοτεχνικού έργου τα γεγονότα που θα αποτελέσουν το υλικό της αφήγησής του. Ποιους, με άλλα
λόγια, αφηγηματικούς τρόπους μπορεί να χρησιμοποιήσει σε κάθε περίπτωση («πώς» αφηγείται
κάποιος). Το υλικό μπορεί ο αφηγητής να το παρουσιάσει με δύο τρόπους: την αφήγηση και τον
διάλογο. [Βλ. Κεφάλαιο Δεύτερο. Ενότητα ΙΙ. Διάλογος].
Στην αφήγηση εξιστορεί (μεταφέρει) ο ίδιος τα γεγονότα και μεταδίδει σε πλάγιο ύφος τα
λεγόμενα των ηρώων του, χρησιμοποιώντας αποκλειστικά το τρίτο πρόσωπο. Για παράδειγμα:
Συνάντησα τον Χ. Κουβεντιάσαμε αρκετά. Μου μίλησε για την επιτυχία του στις εξετάσεις τού
σχολείου του.
Στον διάλογο δίνει τον λόγο στους ήρωές του, μεταδίδει σε ευθύ λόγο, αυτούσια, τα λόγια τους,
υπό τη μορφή μονολόγου ή διαλόγου, όπως κάνει και ο θεατρικός συγγραφέας στον θεατρικό
διάλογο. Η πιστή απόδοση του λόγου δηλώνεται τυπογραφικά με τα εισαγωγικά («...»), τις παύλες
(-), την άνω και κάτω τελεία (:) ή με διαφορετικά γράμματα. Για παράδειγμα: Κουβεντιάσαμε
αρκετά. Μου είπε: «Πέτυχα στις εξετάσεις του σχολείου μου».
Υπάρχει και ο μεικτός τρόπος, δηλαδή ο συνδυασμός της αφήγησης και του διαλόγου, τον οποίο
και συναντάμε συχνότερα στα λογοτεχνικά έργα.
Διαβάστε τα παρακάτω αποσπάσματα και εντοπίστε τους αφηγηματικούς τρόπους
(αφήγηση, διάλογος, μεικτός τρόπος).
Και πήρανε τον δρόμο και δεν έπεφτε μακριά το καρακόλι, όμως στα μισά το
ξανασκέφτηκε εκείνη κι είπε «πιο καλά να είσαι μόνος σου» και τον παρά τησε, και
εκείνος είπε «ναι» και ξανατράβηξε, παρόλο που του φαίνονταν πιο δύσκολα.
[Ν. Μπακόλας, «Η κιβωτός»]
– Να σβήσουμε το φως; πρότεινε ο Γιάννης. Με το φεγγάρι θα ’ναι πιο ποιητικά.
– Είσ’ ένας λιποτάχτης, του χαμογέλασε ο Παύλος. Λιποτάχτησες από την επιστήμη.
– Ουφ! έκανε ο Γιάννης, το κάθε τι για μένα δεν καταντάει μαθηματικά και φυ σική.
Δε μοιάζομε σ’ αυτό.
[Κ. Πολίτης, Εκάτη]
Θυμήθηκε, πριν από χρόνια, ήτανε παιδί ακόμα, είχε αρρωστήσει βαριά μια θεία του,
ξαδέρφη της μητέρας του. Την είχανε σπίτι τους. Ήρθε ο γιατρός· βγαίνοντας από το
δωμάτιο της άρρωστης, είπε με επίσημο ύφος:
– Δεν υπάρχει πλέον ελπίς!
Έτσι κι αυτός τώρα, είχε φτάσει στο σημείο να λέει:
– Δεν υπάρχει πλέον ελπίς!
Του φάνηκε φοβερό που ήτανε χωρίς ελπίδα. Είχε την αίσθηση πως οι άλλοι στο
καφενείο τον κοιτάζανε κι άλλοι από το δρόμο σκέφτονταν και ψιθύριζαν μεταξύ
τους: «αυτός εκεί δεν έχει ελπίδα!». Σαν να ήταν έγκλημα αυτό. Σαν να είχε ένα
σημάδι πάνω του που το μαρτυρούσε. Σαν να ήτανε γυμνός ανάμεσα σε ντυμένους.
[Αντ. Σαμαράκης, Ζητείται ελπίς]
Αφηγηματικός χρόνος
Βασικό στοιχείο στην αφήγηση είναι ο χρόνος. Αφηγηματικός χρόνος είναι η χρονική σειρά της παρουσίασης των γεγονότων από τον αφηγητή. Ο αφηγηματικός χρόνος διακρίνεται σε δύο κατηγορίες:
α) Ο χρόνος του πομπού, του δέκτη, των γεγονότων (εξωτερικός/εξωκειμενικός χρόνος) και
β) Ο χρόνος της ιστορίας και ο χρόνος της αφήγησης (εσωτερικός/εσωκειμενικός χρόνος).
α) Ο χρόνος του πομπού, του δέκτη, των γεγονότων
Εξωτερικοί/εξωκειμενικοί χρόνοι στην αφήγηση, που δεν έχουν, δηλαδή, σχέση με την αφήγηση, είναι τρεις: Ο χρόνος του πομπού- αφηγητή είναι η εποχή κατά την οποία ζει ο πομπός-αφηγητής και ειδικότερα τότε που στέλνει το μήνυμά του (αφήγηση). Ο χρόνος του δέκτη-αναγνώστη είναι η εποχή κατά την οποία ζει ο δέκτης-αναγνώστης και ειδικότερα η στιγμή κατά την οποία δέχεται το μήνυμα (αφήγηση). Ο χρόνος των γεγονότων είναι η εποχή ή η χρονική στιγμή κατά
την οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα της αφήγησης.
Για παράδειγμα, στα ομηρικά έπη ο χρόνος του πομπού είναι ο 8ος αιώνας π.Χ., κατά τον οποίο γράφτηκαν τα έργα, ο χρόνος των γεγονότων ο 12ος αιώνας π.Χ., κατά τον οποίον έγιναν τα γεγονότα και ο χρόνος του δέκτη, οποιαδήποτε εποχή αυτά διαβάζονται.
Να διαβάσετε τις παρακάτω περιπτώσεις αφήγησης και να εξετάσετε σε ποιες από αυτές: α) ο χρόνος του πομπού και ο χρόνος του δέκτη ταυτίζονται/συμπίπτουν, β) ο χρόνος του πομπού είναι προγενέστερος των γεγονότων και γ) ο χρόνος του πομπού είναι μεταγενέστερος από τον χρόνο των γεγονότων, δηλαδή πρώτα συμβαίνουν τα γεγονότα και μετά κάποιος τα αφηγείται. Το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί ποικίλλει, από λίγες στιγμές/ώρες/μέρες, χρόνια,
μια ολόκληρη ζωή ή και αιώνες. Τηλεφωνική συζήτηση, απευθείας μετάδοση ποδοσφαιρικού αγώνα, αναμετάδοση
ποδοσφαιρικού αγώνα, υπηρεσιακή αναφορά, προφορική κατάθεση μάρτυρα στο δικαστήριο, τα προφητικά κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης, βιογραφία, απομνημονεύματα, ιστορικό μυθιστόρημα, συνέντευξη, ημερολόγιο, αφηγήσεις επιστημονικής φαντασίας, προφορική αφήγηση, γραπτή αφήγηση, αφήγηση πραγματικών γεγονότων, άρθρο στον Τύπο, αυτοβιογραφία, η Αποκάλυψη του Ιωάννου.
β) Ο χρόνος της ιστορίας και ο χρόνος της αφήγησης
Εσωτερικοί/εσωκειμενικοί χρόνοι σε σχέση με την αφήγηση είναι δύο: Ο χρόνος της ιστορίας (πραγματικός/ιστορικός χρόνος), που είναι ο φυσικός χρόνος κατά τον οποίο εκτυλίσσονται τα γεγονότα. Η φυσική, δηλαδή, διαδοχή και σειρά των γεγονότων. Ο χρόνος της αφήγησης (αφηγημένος χρόνος) δεν συμπίπτει με τον χρόνο της ιστορίας,. Τα γεγονότα στην αφήγηση παρουσιάζονται συνήθως με διαφορετική χρονική σειρά, διάρκεια και συχνότητα απ’ ό,τι συμβαίνουν στην ιστορία.
z Ο χρόνος της αφήγησης και ο χρόνος της ιστορίας με κριτήριο τη χρονική σειρά:
Τα γεγονότα στην πραγματική ιστορία ακολουθούν μια συγκεκριμένη (ευθύγραμμη) χρονική αλληλουχία. Τα γεγονότα, όμως, της αφήγησης δεν ακολουθούν πάντοτε τη φυσική σειρά. Η απόλυτη σύμπτωση ανάμεσα στη χρονική τάξη της ιστορίας και σε κείνη της κειμενικής αφήγησης (ομαλή συνέχεια) είναι φαινόμενο εξαιρετικά σπάνιο. Συχνά, ο αφηγητής παραβιάζει τη χρονική σειρά με την οποία τα γεγονότα διαδέχονται το ένα το άλλο (τη χρονική ακολουθία των
γεγονότων). Αυτές οι ασυμφωνίες ανάμεσα στην ιστορία και την αφήγηση λέγονται αναχρονίες.
Άλλοτε, λοιπόν, ο αφηγητής κάνει αναδρομικές αφηγήσεις (flash back), κατά τις οποίες διακόπτεται η χρονική σειρά των συμβάντων, για να εξιστορηθούν γεγονότα του παρελθόντος. Και άλλοτε, πάλι, κάνει πρόδρομες αφηγήσεις, δηλαδή εξιστορεί εκ των προτέρων γεγονότα που πρόκειται να συμβούν αργότερα. Αναφέρεται, δηλαδή, σε ένα μελλοντικό σημείο της αφήγησης.
Ο χρόνος της αφήγησης και ο χρόνος της ιστορίας με κριτήριο τη χρονική διάρκεια: Συνήθως η πραγματική χρονική διάρκεια των γεγονότων δεν συμπίπτει με τη χρονική διάρκεια που απαιτεί η πλασματική αναπαράστασή τους. Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μικρότερος από τον χρόνο της ιστορίας, όταν ο αφηγητής συμπυκνώνει τον χρόνο (συστολή του χρόνου) και παρουσιάζει συνοπτικά (σε μερικές σειρές ή ακόμη σε μία φράση) γεγονότα που έχουν μεγάλη διάρκεια (χ.αφ < χ.ιστ.). Με τον τρόπο αυτό, ο ρυθμός της αφήγησης επιταχύνεται (επιτάχυνση της αφήγησης). Ο χρόνος της αφήγησης μπορεί να είναι μεγαλύτερος από τον χρόνο της ιστορίας, όταν ο αφηγητής επιμηκύνει/παρατείνει τον χρόνο (διαστολή του χρόνου) και παρουσιάζει αναλυτικά γεγονότα που διαρκούν ελάχιστα (χ.αφ > χ.ιστ.). Με τον τρόπο αυτό, ο ρυθμός της αφήγησης επιβραδύνεται (επιβράδυνση της αφήγησης). Ο χρόνος της αφήγησης είναι ίσος με τον χρόνο της ιστορίας, οπότε έχουμε τη λεγόμενη «σκηνή», που συχνά είναι διαλογική (χ.αφ = χ.ιστ.).
z Ο χρόνος της αφήγησης και ο χρόνος της ιστορίας με κριτήριο τη συχνότητα:
Μοναδική αφήγηση είναι η αφήγηση που έγινε μια φορά. Υπάρχει, όμως, περίπτωση ένα γεγονός που συνέβη μια φορά να παρουσιάζεται στην αφήγηση περισσότερες από μια φορές, οπότε έχουμε επαναληπτική αφήγηση. Βέβαια, δεν πρόκειται για πανομοιότυπη επανάληψη, αλλά για συμπληρωματική αφήγηση πολλών προσώπων για το ίδιο γεγονός, για αντιφατικές αφηγήσεις ενός ή περισσοτέρων προσώπων ή για επανάληψη με διαφορετικό ύφος, τρόπο, προοπτική.
Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με εκείνα της στήλης Β, ώστε να χαρακτηριστεί κάθε φορά η σειρά, η διάρκεια και η συχνότητα με την οποία παρουσιάζονται τα γεγονότα της ιστορίας (ένα στοιχείο της στήλης Β δεν θα χρειαστεί).
Α Β
1. Ο νεαρός δίστασε πριν κτυπήσει την πόρτα του κ. διευθυντή.
Καταλάβαινε ότι έπρεπε να ξεπεράσει επιτέλους τη συστολή
του. Για ένα δευτερόλεπτο φαντάστηκε μία συ νέχεια που τον
ανακούφιζε: κανείς δεν ήταν στο γραφείο. Όμως όχι, έπρεπε να
τολμή σει, η φυγή θα σήμαινε αδυναμία να χειριστεί το πρόβλημά
του. Μετά από το τρίτο κτύπημα, άνοιξε διστακτικά και τον είδε
σκυμμένο στο γραφείο του πάνω σ’ ένα βουνό από έγγραφα.
α) Πρόδρομη αφήγηση
β) Αναδρομική αφήγηση
γ) Επανάληψη γεγονότος
δ) Επιβράδυνση της αφήγησης
ε) Επιτάχυνση της αφήγησης
στ) Σκηνή
2. Προχώρησε αργά και στάθηκε μπροστά του. Ξερόβηξε. -Κύριε
διευθυντά, ήρθα για εκείνη την αύξηση ... είπε δειλά.
3. Εκείνος σήκωσε το κεφάλι απορημένος και τότε θυμήθηκε.
Πριν από μερικές μέρες, κα τά τύχη, βρέθηκαν σε κάποιο φιλικό
σπίτι και αντάλλαξαν δυο κουβέντες. Από εκείνη τη συνάντηση
πήρε, φαίνεται, το θάρρος να του ζητά αύξηση. Ίσως και ο ίδιος
μέσα στην ευθυμία του να είχε δώσει κάποια υ πόσχεση... Πού να
θυμάται...
4. Αμίλητος ξαναβυθίστηκε στη μελέτη των εγγράφων μέχρι αργά
το μεσημέρι.
5. Βγαίνοντας από το γραφείο ο νεαρός ορκί στηκε να μην
ξαναπεράσει ποτέ το κατώφλι. Πού να φανταζόταν ότι σε μια
εβδομάδα θα εισέβαλε θριαμβευτικά ανεμίζοντας στο χέρι την
παραίτησή του: είχε προσληφθεί σε μία επίζηλη θέση με σχεδόν
διπλάσιο μισθό!
Να βρείτε σε ποια από τα ακόλουθα αποσπάσματα ο χρόνος των γεγονότων έχει μεγαλύτερη διάρκεια από τον χρόνο της αφήγησης και σε ποια ο χρόνος των γεγονότων έχει μικρότερη διάρκεια από τον χρόνο της αφήγησης. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Α. Η γη της Ιωνίας, με την νοτιοανατολική Ασιατική ενδοχώρα της και με τα Αιγαιακά
της παράλια, στάθηκε πάντοτε το πεδίο μιας αφομοιωτικής ενέρ γειας, το εργαστήριο
πυρήνων τέχνης που αποτελέσανε πάντοτε μερικά από πιο μεγάλα μυστικά της
επιτυχίας του ελληνισμού.
[Ο. Ελύτης, Ανοιχτά χαρτιά, εκδ. Αστερίας, Αθήνα 1974, σ. 436]
Β. Και σαν την επαντρέψανε την Αρετή στα ξένα, / κι εμπήκε χρόνος δίσεχτος και
μήνες οργισμένοι / κι έπεσε το θανατικό, κι οι εννιά αδερφοί πεθάναν [...]
[Του νεκρού αδελφού, δημοτικό τραγούδι (παραλογή)]
Γ. Αλλά τη στιγμή που η γουλιά, ανακατεμένη με τα ψίχουλα του γλυκού, άγγιξε
τον ουρανίσκο μου, σκίρτησα, προσέχοντας κάτι καταπληκτικό που συνέβαινε μέσα
μου. Μια γλυκιά απόλαυση με είχε κυριεύσει, απομονωμένη, χωρίς να ξέρω την αιτία
της. Μου είχε ξαφνικά κάνει τις περιπέτειες της ζωής αδιάφο ρες, ακίνδυνες τις
καταστροφές της, ανύπαρκτη τη συντομία της, με τον ίδιο τρόπο που επενεργεί ο
έρωτας, πλημμυρίζοντας με μια πολύτιμη ουσία: ή μάλλον η ουσία αυτή δεν ήταν
μέσα μου, ήμουν εγώ.
[Μ. Προυστ, Αναζητώντας το χαμένο χρόνο. Στο βιβλίο: Έκφραση-Έκθεση, Α’ τεύχος, εκδ. Ο.Ε.Δ.Β., σσ. 292-293]
Δ. Κυριακή 30 Μάρτη 1941
Χτες το μεσημέρι στου «Αβέρωφ» με τον Ξεφλούδα. Λυτός ο ειρηνικός άνθρωπος,
αυτός ο συγγραφέας των αποχρώσεων έγινε ξαφνικά στις 28 του Οχτώβρη πολεμιστής.
Ήταν στην πρώτη γραμμή έφεδρος αξιωματικός έως τώρα τελευταία που αρρώστησε.
Μιλάει μ’ έναν ενθουσιασμό που μόλις συγκρατεί, για τους στρατιώτες του, για την
απόλυτη επικοινωνία ανάμεσα στους αξιωμα τικούς της γραμμής της φωτιάς και τους
φαντάρους. -Πείνασα, κρύωσα, ψείριασα μαζί τους, λέει, και το καταλάβαιναν πως
ήμουν σαν κι αυτούς, το ίδιο μ’ αυτούς.
[Γ. Σεφέρης, Μέρες Δ’, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1986, σ. 47]
Να διαβάσετε τις παρακάτω αφηγήσεις και να διακρίνετε ποια είναι μοναδική και ποια
επαναληπτική αφήγηση. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Όταν ξεκαβαλίκεψε σβέλτος, με τις ψηλές του μπότες, με την πέτσινη κιλότα του, με
το χαρούμενο ύφος που ποτέ δεν του απόλειπε, όλοι όσοι τον περίμεναν στη με γάλη
πόρτα του υποστατικού κοιτάχτηκαν ξαφνιασμένοι.
[Ηλ. Βενέζης, Αιολική Γη]
Ο ψηλός κατεβαίνει, κατσούφης. Φτυάρι δεν έπιασε, από προσταγές άλλο τίπο τα. Δεν
ξέρω πώς, τα ’βαλε μ’ έναν αρρωστιάρη, έναν φουκαρά. Μπο ρεί να πέταξε σιμά του
καμιά φτυαριά χαλίκι και να τον πιτσίλισε λάσπες, μπορεί και να μην τον γούσταρε
η φάτσα του. [...]
Γι’ αυτό μου παραξενοφάνηκε σαν τον είδα να ’ρχεται στην αγγαρεία, τότε που
σκιζόμασταν για την επιθεώρηση του στρατηγού. Ποιος τόνε ξέρει! Θα ’χε κοιμηθεί
στραβά τη νύχτα, κι έφεξε για μένα. Αντίς ν’ απλώσει χέρι στα φτυάρια μας αρχινά
στο βλαστημίδι, σα να μην ήτανε φα ντάρος κι αυτός. Καλά να πιάνεται με τους
αξιωματικούς, έβγαζε το άχτι ολωνών κι έκανε και φιγούρα. Μα να τα βάζει μαζί μας,
τι κέρδιζε; Στο τέλος πια δε βάστηξα.
«Γλιστρίδα», του λέω, «έφαγες πρωί πρωί;» και γελάω, μην του κακοφανεί.
Μονομιάς σταμάτησε, γύρισε πάνω μου, σκοτεινός. [...] Ξαφ νικά, μου κάνει:
«Παράτα το φτυάρι, και τράβα φέρε δωνά κείνην την κοτρόνα που ’ναι σιμά στ’
αμάξι».
[Ν. Κάσδαγλης, Κεκαρμένοι]

Αφήστε ένα σχόλιο

Δημοσιεύτηκε στις 27 Μαΐου, 2024

ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. ΜΙΑ ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ Τ.Π.Ε

με

ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. ΜΙΑ ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕ
ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ Τ.Π.Ε
ΑΠΟ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ ΖΑΝΕΚΑ Συντονίστρια Ε. Ε. (ΠΕ02) ΠΕ.Κ.Ε.Σ Κρήτης
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η εισήγηση αφορά στο σχεδιασμό και τα αποτελέσματα ενός εφαρμοσμένου σεναρίου λογοτεχνίας σε δύο τμήματα της Α ́ Λυκείου. Οι μαθητές με ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας καλούνται να εντοπίσουν μέσα από τη συγκριτική εξέταση των προτεινόμενων κειμένων πώς διαμορφώθηκε στο πέρασμα του χρόνου η κοινωνική αντίληψη σχετικά με τα φύλα, να συνδέσουν αυτές τις αντιλήψεις με το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο εμφάνισης των συγκεκριμένων κειμένων, με έργα άλλων τεχνών αλλά και με την εμπειρία τους από τη σύγχρονη εποχή. Η λυτρωτική και μεταμορφωτική δύναμη του έρωτα, ο κοινωνικός ρόλος της γυναίκας, τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν και οι σχέσεις των δυο φύλων στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφονται αυτά και η μετεξέλιξή τους στη σημερινή εποχή, αποτελούν τα βασικά θεματικά πεδία τα οποία προσεγγίζονται διακειμενικά και διαχρονικά με βάση τα εργαλεία που παρέχουν οι ΤΠΕ.
Λέξεις κλειδιά: φύλα, έρωτας, στερεότυπα, φεμινισμός, διακειμενικότητα
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η εισήγηση αφορά στο σχεδιασμό και τα αποτελέσματα ενός εφαρμοσμένου σεναρίου λογοτεχνίας 6 διδακτικών ωρών σε δύο τμήματα της Α ́ Λυκείου με θέμα «Τα φύλα στη λογοτεχνία. Μια διακειμενική προσέγγιση με την αξιοποίηση των
τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας». Το σενάριο εντάσσεται στο σύγχρονο θεωρητικό πλαίσιο των θεματικών κύκλων στη λογοτεχνία αντί της παλαιότερης ιστορικής διαδοχής των περιόδων της και προτείνει μια διδασκαλία της λογοτεχνίας που κινείται στο πεδίο της κοινωνιολογίας, της διακειμενικότητας και της αναγνωστικής ανταπόκρισης. Το ζητούμενο πλέον της επικοινωνίας κειμένου και αναγνώστη-μαθητή μπορεί να διευκολυνθεί από την χρήση και την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη.
Οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες στο χώρο της διδασκαλίας της λογοτεχνίας μπορούν να αναζωογονήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών για την ανάγνωση των έργων-σταθμών της εθνικής λογοτεχνικής παράδοσης. Επίσης μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο διδασκαλίας, μια που κειμενοκεντρική διδασκαλία απομονώνει το λογοτεχνικό γεγονός στον κλειστό κύκλο μιας αισθητικής της παραγωγής και της αναπαράστασης. Η παραδοσιακή πρακτική των ερμηνευτικών προκαταλήψεων και της προκατασκευασμένης ερμηνευτικής αντιμετώπισης των κειμένων αποψίλωσε βαθμιαία τα λογοτεχνικά ενδιαφέροντα του νεαρού στη ηλικία αναγνωστικού κοινού, μετατοπίζοντας το κέντρο του ενδιαφέροντος από την «κειμενοκεντρική» διδασκαλία στη διδασκαλία την προσαρμοσμένη στη συμμετοχή και τη συνεργασία του
αναγνώστη – μαθητή. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, απαιτεί αντίστοιχες αλλαγές στον τρόπο σκέψης και νοοτροπίας των διδασκόντων, εφόσον με την επικέντρωση του ενδιαφέροντος στις προσληπτικές ικανότητες του αναγνώστη ο καθηγητής είναι υποχρεωμένος να μετατοπιστεί από τη θέση του πανταγνώστη αφηγητή, που λέγεται
ανάλυση και επεξεργασία κειμένων, στη θέση του απλού συντονιστή της λογοτεχνικής ερμηνείας (Κάλφας A., 1994, σ. 72).
Η διδακτική πρόταση είναι συμβατή με το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών (ΑΠΣ, ΔΕΠΠΙΣ) του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου καθώς ανταποκρίνεται στην επιδίωξή του να κεντρίσει το ενδιαφέρον των μαθητών για τη λογοτεχνία και να
ενισχύσει την κριτική τους ικανότητα με τη συγκριτική εξέταση παράλληλων κειμένων από διάφορες περιόδους της λογοτεχνίας. Η διδασκαλία της ενότητας είναι συμβατή με τους στόχους των νέων προγραμμάτων σπουδών του Νέου Λυκείου, διότι βασίζεται στην ομαδοσυνεργατική μάθηση και στη χρήση ΤΠΕ, κάνει το μαθητή συμπαραγωγό της γνώσης με τη συμπλήρωση και παρουσίαση των φύλλων εργασίας, τη δημιουργία ψηφιακών προϊόντων και δίνει ρόλους στους μαθητές.
Αξιοποιούνται διάφορες τεχνικές διδασκαλίας, όπως ο καταιγισμός ιδεών, ο κινηματογράφος, η μουσική και η μελέτη του ιστορικού, κοινωνικού και πολιτικού περιβάλλοντος στο οποίο έζησαν οι ήρωες των εξεταζόμενων κειμένων σε αντιπαραβολή και με τη σύγχρονη εποχή.
 Η βασική διδακτική προσέγγιση των λογοτεχνικών κειμένων, τα οποία περιλαμβάνονται στα ανθολόγια του μαθήματος των «Κειμένων της νεοελληνικής λογοτεχνίας» του Λυκείου, βασίζεται στην αντιμετώπισή τους ως κείμενα. Η  αποκλειστικά όμως κειμενοκεντρική εξέταση του λογοτεχνικού έργου όπως συνήθως γίνεται στη διδακτική πράξη, απομονώνει το κείμενο από ένα πλήθος παραμέτρων  που υπάρχουν στο εξωκειμενικό περιβάλλον και έχει ως αποτέλεσμα μια ελλιπή και μη αποτελεσματική ερμηνευτική αντιμετώπιση. Μια συνολική προσέγγιση των κειμένων της λογοτεχνίας απαιτεί και προϋποθέτει την ένταξή τους σ' ένα ερμηνευτικό πλαίσιο που υπερβαίνει τα όρια του κειμένου και περιλαμβάνει παρακειμενικά, εξωκειμενικά και διακειμενικά στοιχεία. Η σύνδεση των κειμένων από τους μαθητές με τις αντιλήψεις και τα στερεότυπα της εποχής στο οποίοεγγράφονται και η μετεξέλιξή τους στη σημερινή εποχή μπορεί να παράγει ένα άλλο κείμενο από αυτούς στο επίπεδο της μετακειμενικότητας (Genette G., 2001, σ. 110-111). Έτσι από αυτή τη διασταύρωση των δύο χρονικών οριζόντων θέασης των   κειμένων, δηλαδή τη διύλιση της οπτικής γωνίας του αναγνώστη μέσα από το χθες και το σήμερα, κατασκευάζονται δύο διαφορετικοί δίοδοι ερμηνευτικής πρόσβασης
σ’ αυτά, μια στον ιστορικό άξονα της συγχρονίας και μια της διαχρονίας. Στην ανάδειξη του ερμηνευτικού αυτού πλαισίου, δηλαδή της σύνδεσης μεταξύ κειμένου, εξωκειμενικών και διακειμενικών δεδομένων, και την δημιουργία ενός πολυτροπικού μετακειμένου από τους μαθητές μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά η εισαγωγή και αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδακτική πράξη.
    Προϋπόθεση για την εφαρμογή της διδακτικής πρότασης αποτελεί η προηγούμενη διδασκαλία των προτεινόμενων κειμένων, προπάντων των μεγαλύτερων απ’ αυτά, με τη μέθοδο του project, καθώς η κριτική σύνθεση ποικίλλων δεδομένων και η συγκριτική τους αντιμετώπιση από μαθητές Λυκείου απαιτεί μια αρκετά καλή εξοικείωση με το ιστορικό πλαίσιο των κειμένων, τα βασικά τους θέματα και τους κεντρικούς ήρωες. Σε διαφορετική περίπτωση, ο περιορισμένος χρόνος στο εργαστήριο της πληροφορικής και η περιήγηση σ’ ένα άγνωστο και αχανές κειμενικό πεδίο θα καθιστούσε τη δυσκολία ενός τέτοιου εγχειρήματος ανυπέρβλητη για τα μέτρα των μαθητών αυτής της ηλικίας. Στο γραμματολογικό πεδίο έρευνας η κοινωνιολογία της λογοτεχνίας θεωρεί το λογοτεχνικό έργο ως κοινωνικό προϊόν που ενσωματώνει μεταβαλλόμενες κοινωνικές, ηθικές και ιδεολογικές αξίες: «Η κοινωνία υπάρχει πριν από το έργο, διότι ο συγγραφέας επηρεάζεται απ’ αυτήν, την καθρεφτίζει, την εκφράζει και προσπαθεί να τη μετασχηματίσει. Υπάρχει η ίδια μέσα στο έργο, αφού βρίσκουμε τα ίχνη της και την περιγραφή της. Υπάρχει, όμως, και μετά το έργο, γιατί λειτουργεί η κοινωνιολογία της ανάλυσης, του κοινού, που δίνει ύπαρξη στη λογοτεχνία» (Tradié J.-Y., 2001, σ.102). Η λογοτεχνία ως κοινωνικό και επικοινωνιακό φαινόμενο πραγματοποιείται σε τρείς φάσεις: στις φάσεις της παραγωγής, της διάθεσης και της κατανάλωσης του  λογοτεχνικού προϊόντος. Η θεωρία της πρόσληψης εστιάζει περισσότερο το κριτικό της ενδιαφέρον στην τρίτη φάση καθώς αναφέρεται καθ’ ολοκληρία σε μια στροφή γενική από το συγγραφέα και το έργο στο κείμενο και τον αναγνώστη. Σύμφωνα με έναν από τους κυριότερους εκπροσώπους της σύγχρονης ερμηνευτικής, τον Gadamer, ένα λογοτεχνικό έργο περνά από ένα πολιτισμικό πλαίσιο σε ένα άλλο και μπορεί να αποκτήσει νοήματα που δεν έχει προβλέψει ο συγγραφέας του. Άρα η κατανόηση ενός κειμένου είναι η συνειδητοποίηση των δυνατοτήτων του, ένα είδος
μετατροπής του, η οποία επιτυγχάνεται με τη «συγχώνευση των οριζόντων». Ο δικός μας ιστορικός ορίζοντας, δηλαδή συγχωνεύεται με τον ιστορικό ορίζοντα του έργου (Πεσκετζή Μ., 1994, σ. 65).
  Από την άλλη μεριά, η διακειμενικότητα που μεταθέτει το ζήτημα στο πεδίο της διαλογικότητας των κειμένων, γενικά, έχει οριστεί «ως η συγχρονική και διαχρονική σχέση συνύπαρξης και διαρκούς επικοινωνίας ανάμεσα στα κείμενα, που
διέπει τη δημιουργία μα και την ανάγνωσή τους». O Barthes χαρακτηρίζει τους ορίζοντες που ανοίγει ένα κείμενο προς τα άλλα ως «προοπτική φωνών», ενώ η Kristeva, η εισηγήτρια του όρου στη γραμματολογία, θεωρεί το κείμενο ως «μωσαϊκό
παραθεμάτων». Το διακείμενο, κατά τον Riffaterre, είναι το σύνολο των κειμένων που βρίσκονται στη μνήμη μας κατά την ανάγνωση ενός έργου, καθώς και η συνειδητοποίηση των σχέσεων που υπάρχουν ανάμεσα σ’ αυτό και σε άλλα που
προηγήθηκαν ή ακολούθησαν. Κατά τον Todorov, «κάθε κείμενο είναι ένα παλίμψηστο», ενώ ο Genette ορίζει όλες τις σχέσεις του κειμένου με τα άλλα κείμενα ως υπερδιακειμενικότητα, όρο στον οποίο, εκτός των άλλων, συμπεριλαμβάνει και τον όρο μετακειμενικότητα για τον οποίο έγινε αναφορά παραπάνω (Γεωργιάδου Α., 2005, σ. 37-38).
Στόχος της εισήγησης αποτελεί η διδακτική προσέγγιση έργων της λογοτεχνίας με όρους ιστορικούς και κοινωνιολογικούς, διακειμενικότητας και διαθεματικότητας, πρόσληψης και αναγνωστικής ανταπόκρισης για το μάθημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας της Α ́ Λυκείου και του πρώτου θέματος από τα τρία του μαθήματος που ορίζονται από το νέο πρόγραμμα σπουδών, με τίτλο «Τα φύλα στη λογοτεχνία». Το πρώτο τμήμα της εισήγησης εστιάζεται στην παρουσίαση και το σχολιασμό των επιδιωκόμενων γραμματισμών, των διδακτικών στόχων, μεθόδων και τεχνικών. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται μια πρόταση διδακτικής προσέγγισης με την αξιοποίηση ηλεκτρονικών πηγών κατά τη διδασκαλία των εξεταζόμενων κειμένων, οι οποίες μπορούν να ενταχθούν στο σχεδιασμό σεναρίων ή φύλλων
εργασίας και οι οποίες βασίζονται στη χρήση των ΤΠΕ. Στο τρίτο μέρος παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της εφαρμογής ενός τέτοιου σεναρίου στη διδακτική πράξη.
Α. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ
Α.1. Φάσεις σεναρίου
Οι μαθητές καλούνται να εντοπίσουν μέσα από τη συγκριτική εξέταση των προτεινόμενων κειμένων πώς διαμορφώθηκε στο πέρασμα του χρόνου η κοινωνική αντίληψη σχετικά με τα φύλα, να συνδέσουν αυτές τις αντιλήψεις με την ιστορική
και χρονική συγκυρία των συγκεκριμένων κειμένων αλλά και με τη σημερινή εποχή. Κατά την πρώτη φάση εφαρμογής του σεναρίου που διαρκεί τρεις διδακτικές ώρες οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες, διερευνούν τα θέματα τους και καταγράφουν τα συμπεράσματά τους σε λογισμικό παρουσίασης. Κατά τη δεύτερη φάση που επίσης διαρκεί τρεις διδακτικές ώρες κάθε ομάδα παρουσιάζει τα αποτελέσματα της έρευνάς της ενώ οι άλλες ομάδες σχολιάζουν και αξιολογούν το περιεχόμενο της κάθε παρουσίασης. Τέλος, οι εργασίες τους δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του
σχολείου ή σε περιβάλλον wiki.
A.2. Γνώσεις για τη λογοτεχνία και τον κόσμο
 Να συνειδητοποιήσουν την ιστορικότητα των κειμένων, δηλαδή την πολυσύνθετη αλληλεπίδραση των κειμένων με το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο αυτά γεννήθηκαν και διαβάστηκαν.  Να συνειδητοποιήσουν ότι οι ρόλοι και η εικόνα των φύλων καθορίζονται από το ιστορικό, κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο.
 Να κατανοήσουν ότι η ταυτότητα του φύλου κατασκευάζεται μέσα από το λόγο διαφόρων κειμενικών ειδών και ιδιαίτερα της λογοτεχνίας.
 Να διερευνήσουν τα κοινωνικά στερεότυπα περί φύλου και τις λογοτεχνικές εικόνες των ταυτοτήτων του φύλου.
 Να κατανοήσουν ότι η λογοτεχνία μπορεί να αναπαράγει αλλά και να τροποποιεί ή να ανατρέπει κοινωνικά στερεότυπα.
 Να ερμηνεύσουν τις παραπάνω επισημάνσεις τους με βάση το χώρο, το χρόνο, την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα, αλλά και του αφηγητή.
 Να συγκρίνουν δυο και περισσότερα κείμενα, να εντοπίσουν ομοιότητες και διαφορές στο χειρισμό του θέματος, έχοντας ως άξονες παρατήρησης υποθέματα του κεντρικού θέματος και ως κριτήρια ερμηνείας το χώρο, το χρόνο, την ιδεολογία της εποχής και του συγγραφέα.
 Να ανιχνεύσουν κοινωνικά στερεότυπα σε κάθε είδους κείμενο αλλά και να ελέγχουν αν το λογοτεχνικό κείμενο τα αναπαράγει ή τα αποτρέπει.
 Να συνδέσουν τις παραπάνω παρατηρήσεις τους από τα κείμενα με έργα άλλων τεχνών αλλά και με την εμπειρία τους από την καθημερινή ζωή.
Α.3. Γραμματισμοί
 Οι μαθητές να ανταποκρίνονται αποτελεσματικά σε αυθεντικές επικοινωνιακές ανάγκες που οι Τ.Π.Ε. δημιουργούν
 Να αναπτύξουν δεξιότητες αποτελεσματικής αναζήτησης στο διαδίκτυο και επιλογή της κατάλληλης πληροφορίας
 Να αξιοποιήσουν τις διαδικτυακές πηγές αλλά και να εξοικειωθούν με νέους ψηφιακούς γραμματισμούς
 Να αναπτύξουν κριτική στάση απέναντι στον πολιτισμικό και ιδεολογικό χρωματισμό του περιβάλλοντος του διαδικτύου (κριτικός γραμματισμός, Κουτσογιάννης)
Α.4. Διδακτικές πρακτικές
 Οι μαθητές οικοδομούν τη γνώση αναλαμβάνοντας κεντρικό και ενεργητικό ρόλο στη μαθησιακή διδασκαλία.
 Αναπτύσσουν συνεργατικές δραστηριότητες και μέσω της συνεργατικής μάθησης, της βιωματικότητας, της ανταλλαγής απόψεων να αποκτήσουν και να καλλιεργήσουν αναγνωστικές, γλωσσικές, αισθητικές και κοινωνικές δεξιότητες.
 Δημιουργήσουν κείμενο υπηρετώντας τις αρχές της επικοινωνιακής προσέγγισης σε επικοινωνιακό πλαίσιο.
 Εξοικειώνονται με νέους τρόπους οργάνωσης και παρουσίασης της γνώσης.
 Μαθητοκεντρική και ομαδοκεντρική διδασκαλία (κοινωνική αλληλεπίδραση και ανατροφοδότηση των μαθητών )
 Ενεργητική συμμετοχή των μαθητών σύμφωνα με τις εποικοδομητικές θεωρίες μάθησης του γνωστικού εποικοδομισμού (Piaget) και του κοινωνικού κονστρουκτιβισμού (Vygotsky) αλλά και την διερευνητική και ανακαλυπτική μάθηση (Bruner)
Β. ΠΡΟΤΑΣΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ
Η διδακτική πρόταση που ακολουθεί αφορά σε δραστηριότητες που βασίζονται στην αξιοποίηση οπτικοαουστικού υλικού, ηλεκτρονικών πηγών και άρθρων και στοχεύουν στη μελέτη των εξεταζόμενων κειμένων τόσο στο επίπεδο του
κειμένου όσο και στο επίπεδο των εξωκειμενικών και διακειμενικών δεδομένων (παρακειμενικών και εξωκειμενικών στοιχείων, τη λειτουργία ιστορικών και κοινωνικών φαινομένων αλλά και διαχρονικής εξέτασης). Οι δραστηριότητες αυτές ομαδοποιούνται με βάση ένα κεντρικό θέμα που καλείται κάθε ομάδα να εξετάσει.
Προηγούνται τα θέματα και η περιγραφή του τελικού προϊόντος που καλούνται οι ομάδες να πραγματευτούν και να παραδώσουν. Ακολουθούν οι ηλεκτρονικές πηγές του κειμένου, του υπερκειμένου και της αρθογραφίας. Τέλος, παρουσιάζονται οι δραστηριότητες των ομάδων.
Β.1. Θέματα
Η πρώτη ομάδα θα μελετήσει τη δύναμη του έρωτα όπως αυτή καταγράφεται στον «Ερωτόκριτο» του Βιτζέντζου Κορνάρου και στην «Ερωφίλη» του Γεωργίου Χορτάτση βάσει ερωτημάτων που θα της δοθούν.
Η δεύτερη ομάδα αυτή θα σχολιάσει τον κοινωνικό ρόλο της γυναίκας, τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν και τις σχέσεις των δυο φύλων στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφονται το αφήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Η τιμή και το Χρήμα» και το μυθιστόρημα του Γρηγορίου Ξενόπουλου «Στέλλα Βιολάντη», και τη μετεξέλιξή τους στη σημερινή εποχή.
Η τρίτη ομάδα θα εξετάσει τη Στέλλα Βιολάντη ως φεμινιστικό σύμβολο από το ομώνυμο μυθιστόρημα και το θεατρικό του Ξενόπουλου υπό το πρίσμα της άποψης ότι αποτελεί την πρώτη γυναικεία διαμαρτυρία ενάντια στην πατριαρχική εξουσία στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Η αφετηρία του προβληματισμού που της δίνεται είναι η άποψη της κριτικής ότι «το κοινωνικό κατεστημένο των αρχών του 20ού αιώνα έδωσε στον Γρηγόριο Ξενόπουλο την αφορμή να πλάσει μια ξεχωριστή ηρωίδα που εξυψώνεται στα όρια του Ιδανικού, αποτελώντας πρότυπο μιας άλλης καλύτερης ζωής για το γυναικείο φύλο.
Η τέταρτη ομάδα θα σχολιάσει το θεσμό της προίκας, την εμπορευματοποίηση και τις μορφές κακοποίησης της γυναίκας στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφονται τα ζητήματα αυτά στο αφήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Η τιμή και το Χρήμα», στο μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Φόνισσα» και στην «προίκα» από Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς του Ανδρέα Λασκαράτου, καθώς και το βαθμό της επιβίωσής τους στη σημερινή εποχή.
Η οδηγία που δίνεται σε όλες τις ομάδες για το τελικό προϊόν έχει ως εξής: Τα αποτελέσματα της ομαδικής σας διερεύνησης θα τα αποτυπώσετε σε μία παρουσίαση power point, προκειμένου να τα ανακοινώσετε στην τάξη σας. Η
παρουσίαση αυτή είναι ανάγκη να εμπλουτιστεί με εικόνες, φωτογραφίες, μουσικά βίντεο και συνδέσμους από το διαδίκτυο ενισχύοντας έτσι την αποτελεσματικότητα της παρουσίασής σας.
Β.2. Ηλεκτρονικές πηγές
 Ο «Ερωτόκριτος» από το θέατρο Ακροπόλ: http://www.youtube.com/watch?v=IJ-RTDBzfoM
 Το μελοποιημένο απόσπασμα «Γροικήσατε τον Έρωτα» από τον Ερωτόκριτο του Βιτζέντζου Κορνάρου:
 http://www.youtube.com/watch?v=3PLRvdml9AM
 Το μελοποιημένο «Χορικό του έρωτα» από την Ερωφίλη του Γεωργίου Χορτάτση:
 http://www.youtube.com/watch?v=cgHMPtNKW04
 Το απόσπασμα του σχολικού βιβλίου «Η τιμή και το χρήμα» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη από την παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14837/ . Το τραγούδι των τίτλων της ταινίας της Τόνιας Μαρκετάκη «Η τιμή και το Χρήμα» που βασίστηκε στο αφήγημα του Κ. Θεοτόκη.
http://www.youtube.com/watch?v=WhepZMxNzZg
 Τα αρχαία γνωμικά για τον έρωτα:
http://www.gnomikologikon.gr/catquotes.php?categ=01310.
 Το απόσπασμα από το αφήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Η τιμή και το
Χρήμα» στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14837/
 Το απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Γρηγορίου Ξενόπουλου «Στέλλα
Βιολάντη» στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14830/
 Το άρθρο της Άννας Ιωαννίδου «Γυναικεία εργασία, διακρίσεις και κοινωνικά στερεότυπα: http://www.apostaktirio.gr/index.php?
option=com_content&view=article&id=1195:2011-10-27-23-05-
47&catid=44:2010-05-30-21-51-25&Itemid=59. Το άρθρο της Χριστίνας Κουλούρη «Εικόνες της σύγχρονης γυναίκας»:
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=134905
 Η ιστορία του διεθνούς φεμινιστικού κινήματος:
http://feminist.net.tripod.com/feminism.html
 Η ιστορία του ελληνικού φεμινιστικού κινήματος:
https://christiannaloupa.wordpress.com/2010/02/21/to-%CF%86%CE
%B5%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CE%B9%CF%83%CF%84%CE
%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%BA%CE%AF%CE%BD%CE%B7%CE
%BC%CE%B1-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CE%BB
%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-
%CE%B7/
 Το μουσείο Ξενόπουλου: http://www.zakynthos-net.gr/xenopoulos/. Το αρχείο εθνικού θεάτρου: http://www.nt-archive.gr/playDetails.aspx?playID=878
 Το ηχογραφημένο βίντεο από την παράσταση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος «Η απόφαση του Παναγή να κλείσει τη Στέλλα στη σοφίτα»:
http://www.ntng.gr/default.aspx?lang=el-
GR&page=2&production=5611&mode=27&item=7325
 Το απόσπασμα «Μαρία και Στέλλα» από το μυθιστόρημα του Γρηγορίου
Ξενόπουλου «Στέλλα Βιολάντη» στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού
σχολείου:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14830/
 To δραματοποιημένο απόσπασμα από την τελευταία πράξη της θεατρικής του
διασκευής σε ραδιοφωνική εκπομπή στην παρακάτω διεύθυνση του youtube:
http://www.youtube.com/watch?v=A1_TM89cTbM
 Το αρχείο του Κρατικού Θεάτρου: http://www.nt-
archive.gr/playMaterial.aspx?playID=878#publications
 «Η γυναίκα στην τέχνη» της Ανθούλας Δανιήλ:
http://www.diastixo.gr/arthra/874-ginaika-texni
 Το απόσπασμα [Δουλευτάδες κι οι δυο, ποιόνε έχουμε ανάγκη;] από το αφήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Η τιμή και το Χρήμα» στην παρακάτωδιεύθυνση του ψηφιακού σχολείου:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14837/
 Την τρίτη παράγραφο από το απόσπασμα [1. ΚΟΝΤΑ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΣΤΙΑΝ], κεφ. Α ́ και στο απόσπασμα [2. ΝΑ ΜΗ ΣΩΣΟΥΝ], κεφ. Β' από το μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Φόνισσα» στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14820/
 Το απόσπασμα «Η προίκα» από Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς του Ανδρέα Λασκαράτου στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/262/1916,6369/
Β.3. Δραστηριότητες
Β.3.1. Ομάδα Α ́
H A ́ομάδα καλείται να μελετήσει τη λειτουργία της λυτρωτικής και μεταμορφωτικής δύναμης του έρωτα στον «Ερωτόκριτο», στην «Ερωφίλη» και στην «Τιμή και το Χρήμα» ξεχωριστά αλλά και συγκριτικά μεταξύ τους (ομοιότητες και
διαφορές), με την επισήμανση ότι ο έρωτας μπορεί να λειτουργήσει τόσο λυτρωτικά όσο και καταδυναστευτικά (τυραννικά, βασανιστικά). Στη συνέχεια να μελετήσει τα αρχαία γνωμικά για τον έρωτα και να προβληματιστεί για το ποια από αυτά συνάδουν με την περιγραφή του ερωτικού βιώματος στον «Ερωτόκριτο» και ποιαστην «Τιμή και το Χρήμα», και τέλος, ποια με το ερωτικό πνεύμα της σημερινής εποχής. Τέλος, να συμπεριλάβει τα γνωμικά και την αντιστοίχησή τους με τα δύο κείμενα και την εποχή μας στο αρχείο της παρουσίασής της, και να αιτιολογήσει την απάντησή της.
Β.3.2. Ομάδα Β ́
Σύμφωνα με την κριτική οι δυο γυναικείες μορφές της «Στέλλας Βιολάντη» και της «Τιμής και το Χρήμα» (Ρήνη, Στέλλα Βιολάντη) έρχονται σε σύγκρουση με καθιερωμένες αξίες και σπάνε τα δεσμά της εποχής τους. «Τινάζοντας από πάνω της όλες τις κοινωνικές προκαταλήψεις η Ρήνη απελευθερώνεται κοινωνικά και ηθικά» (Γ. Παγανός). Η Β ́ ομάδα καλείται να επιβεβαιώσει τις παραπάνω απόψεις με αναφορές στα δύο έργα, να διερευνήσει τα κοινά στοιχεία ανάμεσα στις δύο ηρωίδες. Επίσης, αφού μελετήσει το άρθρο της Άννας Ιωαννίδου «Γυναικεία εργασία, διακρίσεις και κοινωνικά στερεότυπα» και το άρθρο της Χριστίνας Κουλούρη «Εικόνες της σύγχρονης γυναίκας» να προβληματιστεί για το αν υπάρχουν κοινά γυναικεία στερεότυπα ανάμεσα στα προτεινόμενα έργα και τη σημερινή εποχή, και για την ιστορική τους εξέλιξή, την διατήρησή τους σε μια μεταλλαγμένη μορφή ή την απαλοιφή τους από τον κοινωνικό ιστό. Τέλος, να αναζητήσει στο διαδίκτυο και να καταγράψει τους σημαντικότερους σταθμούς της ιστορίας του φεμινιστικού κινήματος.
Β.3.3. Ομάδα Γ ́
Η Γ ́ομάδα αφού διαβάσει το σημείωμα του συγγραφέα από το πρώτο πρόγραμμα της θεατρικής παράστασης της «Στέλλας Βιολάντη» και τον επίλογο του έργου από τον συγγραφέα στο δημοσίευμα της Νέας Εστίας από το αρχείο του
Κρατικού Θεάτρου καλείται να προβληματιστεί για το από πού άντλησε ο συγγραφέας του υλικό του, για τη δομή της πατριαρχικής οικογένειας από το 19ο αι. έως τις αρχές του 20ουαι., για τη Στέλλα Βιολάντη ως διαχρονικό πρότυπο γυναικείας χειραφέτησης, και για την μεγάλη επιτυχία του έργου στην εποχή του αλλά και μεταγενέστερα. Τέλος, αφού διαβάσει το άρθρο «Η γυναίκα στην τέχνη» της Ανθούλας Δανιήλ να συμπεριλάβει στο αρχείο της τις γυναικείες μορφές στις οποίες αναφέρεται είτε από την αρχαία ελληνική γραμματεία και τη νεοελληνική λογοτεχνία, είτε από το θέατρο είτε από τον παγκόσμιο κινηματογράφο, και να παρουσιάσει τον συμβολισμό τους.
Β.3.4. Ομάδα Δ ́
Η Δ ́ ομάδα καλείται να προβληματιστεί για το θεσμό της προίκας και την εμπορευματοποίηση της γυναίκας και να εξετάσει συγκριτικά τα αποσπάσματα από την «Τιμή και το Χρήμα» και την «Προίκα». Επίσης, να ανιχνεύσει μορφές
κακοποίησης της γυναίκας στη «Φόνισσα» και στην «Προίκα» και να αναζητήσει πληροφορίες σχετικά με το θέμα της προίκας και διερευνώντας ιστορικά και κοινωνικά το θέμα. Τέλος να καταγράψει σε γραφήματα του excel τα στατιστικά
στοιχεία από την σύγχρονη εποχή για την κακοποίηση της γυναίκας από το άρθρο του έθνους με τίτλο «Ο χάρτης της κακοποίησης των γυναικών στην Ελλάδα» και να προτείνει λύσεις για την εξάλειψη του φαινομένου.
Γ. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Με κριτήρια: α) την πρόκληση του ενδιαφέροντος των μαθητών, β) την ενεργή συμμετοχή τους στη διεκπεραίωσή της με πνεύμα συνεργασίας κι ομαδικότητας, γ) την ουσιαστική επικοινωνία τους με το κείμενο στη βάση των τριών φάσεων του
ερμηνευτικού κύκλου –της κατανόησης, της αιτιολόγησης, της εφαρμογής- και των παρακειμενικών, εξωκειμενικών και διακειμενικών στοιχείων του, δ) την κατανόηση κι ερμηνεία των νοημάτων του και ε) την επίδοσή τους σε διάλογο μ’ αυτά και την κριτική αντιμετώπισή τους, τα αποτελέσματα της διδακτικής πρότασης κρίνονται από ικανοποιητικά έως εντυπωσιακά ανάλογα με τη δυναμική της ομάδας και πέραν των αρχικών μας προσδοκιών λόγω της εσκεμμένης πληθωρικής διατύπωσης των ερωτημάτων εν είδει καταιγισμού ιδεών. Αν και δεν εξετάστηκαν όλα τα ζητούμενα
ενδελεχώς ή δεν ολοκληρώθηκαν, εντούτοις αποτέλεσαν για όλες τις ομάδες ερεθίσματα ή εναύσματα δημιουργίας πολυτροπικών κειμένων υψηλής αισθητικής ποιότητας και αλληλοδιδακτικής αποτελεσματικότητας. Επίσης η ετεροαξιολόγηση των τελικών προϊόντων κατά την παρουσίασή τους με θερμά χειροκροτήματα ή γόνιμη κριτική λειτούργησε θετικά προς την κατεύθυνση της αλληλοτροφοδότησης και του υγιούς συναγωνισμού. Η προθυμία των περισσότερων ομάδων να συνεχίσουν την ομαδική διερεύνηση των θεμάτων τους εκτός σχολικού χρόνου με διορθώσεις, τροποποιήσεις και συμπληρώσεις λόγω μη επαρκούς χρόνου συνέβαλε στην βελτίωση του αρχείου που επεξεργάστηκαν στο εργαστήριο της πληροφορικής και στην επιτυχημένη παρουσίασή του. Τέλος, η αξιολόγηση των μαθητών με βάση
την επάρκεια στην ανεύρεση-συλλογή στοιχείων, τη σύνταξη του κειμένου, την ακρίβεια στις απαντήσεις τους και τον τρόπο παρουσίασης κυμάνθηκε στην κλίμακα του 20 από 17 έως 20, αν και τα ποσοτικά κριτήρια αξιολόγησης είναι μάλλον ανεπαρκή για να περιγράψουν τον ενεργητικό τους ρόλο στην ομαδική προσπάθεια.
Δ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Τι είναι τελικά η λογοτεχνία; Κοινωνικό αντικείμενο αναφοράς, κατοπτρισμός, παιχνίδι πάνω στην ιδεολογία (Τ. Eagleton), προσπάθεια των ανθρώπων να κατανοήσουν την κοινωνική τους εμπειρία (John Hall), ένας διαμορφωτικός παράγοντας της κοινωνίας (H. R. Jauss), ένα μέσο της επικοινωνίας στο οποίο ο άνθρωπος εκδηλώνει τη μυθοπλαστική του ικανότητα, δηλαδή ένας «ως εάν» κόσμος (W. Iser) ή μια πηγή ανθρωπολογικών πληροφοριών; Στη σχολή της Κωνστάντζας η διαμετρικού τύπου αντίθεση μυθοπλασίας και πραγματικότητας χάνει τα δικαιώματά της: «Αντί να είναι απλώς το αντίθετό της, η μυθοπλασία μας κοινοποιεί κάτι για την πραγματικότητα» (Ιser W., 1976, σ. 88). «τούτο καθίσταται δυνατόν, στο βαθμό που η αισθητική εμπειρία δεν χρειάζεται να κατασκευάσει έναν ιδιαίτερο κόσμο, αλλά
συνιστά τον ορίζοντα που μας αποκαλύπτει το νόημα του κόσμου από τη σκοπιά του άλλου» (Jauss H. R., 1995, σ. 106).
Στη δικιά μας περίπτωση, ο άλλος είναι ο μαθητής-αναγνώστης που καλείται μαζί με άλλους μαθητές αναγνώστες στο πλαίσιο μιας ομαδοσυνεργατικής έρευνας και με την χρήση των ΤΠΕ να αποκαλύψει τη διαλεκτική που αναπτύσσεται ανάμεσα σε σπουδαία έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας μεταξύ τους αλλά και με την εποχή που τα γέννησε και στη συνέχεια να προβάλλουν αυτό το νόημα στη σύγχρονη εποχή υπό το πρίσμα της ιστορικής γνώσης και των κοινωνικών στόχων που εντωμεταξύ έχουν κατακτηθεί μεταφέροντας τη λογοτεχνική μορφή σε ένα χώρο όπου η αντιδιαλεκτική αντιπαράθεση ανάμεσα στο «μέσα» και στο «έξω», στο υποκειμενικό και το αντικειμενικό, το «αισθητικό» και το «κοινωνικό», το «ατομικό», το «διαχρονικό» και το «τυπικό» ή στατικό/συγχρονικό αίρεται με έναν τρόπο αρκετά ικανοποιητικό –έστω και πρόσκαιρο- για τις απαιτήσεις των διδακτικών στόχων του μαθήματος της νεοελληνικής λογοτεχνίας στη μέση Εκπαίδευση.
ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΟΜΑΔΑ Α ́
ΘΕΜΑ: Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ: «ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ» ΤΟΥ ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΥ ΚΟΡΝΑΡΟΥ
Η ομάδα σας θα μελετήσει τη δύναμη του έρωτα όπως αυτή καταγράφεται στον «Ερωτόκριτο» του Βιτσέντζου Κορνάρου βάσει ερωτημάτων που θα σας δοθούν. Τα αποτελέσματα της ομαδικής σας διερεύνησης θα τα αποτυπώσετε σε μία
παρουσίαση power point, προκειμένου να τα ανακοινώσετε στην τάξη σας. Η παρουσίαση αυτή είναι ανάγκη να εμπλουτιστεί με εικόνες, μουσικά βίντεο και συνδέσμους από το διαδίκτυο ενισχύοντας έτσι την αποτελεσματικότητα της παρουσίασής σας.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Βιτσέντζος Κορνάρος: Η ζωή και το έργο του (συνοπτικά)
2. Υπόθεση του έργου
3. Οι αναγνώσεις (ερμηνευτικές προσεγγίσεις) του Ερωτόκριτου από τους
κριτικούς της λογοτεχνίας
4. Η δύναμη της αγάπης στον Ερωτόκριτο (αποσπάσματα και αναλύσεις, ονοματολογία, ενδεικτική παρουσίαση στίχων του «Ερωτόκριτου» με θέμα τον έρωτα)
5. Η θέση της γυναίκας κατά την εποχή της Αναγέννησης
6. Η γλώσσα του Ερωτόκριτου
7. Να μελετήσετε τα αρχαία γνωμικά για τον έρωτα στην παρακάτω διεύθυνση
http://www.gnomikologikon.gr/catquotes.php?categ=01310. Στη συνέχεια να
προβληματιστείτε για το ποια από αυτά συνάδουν με την περιγραφή του ερωτικού βιώματος στον «Ερωτόκριτο»
OMAΔΑ Β ́
ΘΕΜΑ: ΤΑ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ:«Η ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ» ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΘΕΟΤΟΚΗ
Η ομάδα σας θα σχολιάσει τον κοινωνικό ρόλο της γυναίκας, τα στερεότυπα που τον περιβάλλουν και τις σχέσεις των δυο φύλων στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφονται στην «Τιμή και το χρήμα», και τη μετεξέλιξή τους στη σημερινή εποχή. Τα αποτελέσματα της ομαδικής σας διερεύνησης θα τα αποτυπώσετε σε μία παρουσίαση power point, προκειμένου να τα ανακοινώσετε στην τάξη σας. Η παρουσίαση αυτή είναι ανάγκη να εμπλουτιστεί με εικόνες, φωτογραφίες, βίντεο και συνδέσμους από το διαδίκτυο ενισχύοντας έτσι την αποτελεσματικότητα της.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Κύρια χαρακτηριστικά της ηθογραφίας της ηθογραφίας με κοινωνικό προβληματισμό του Κ. Θεοτόκη.
2. Να εντοπίσετε τα χαρακτηριστικά της κερκυραϊκής κοινωνίας των αρχών του 19ου αιώνα, όπως αναδεικνύονται μέσα από το κείμενο.
3. Να σχολιάσετε τον τίτλο του αφηγήματος σε σχέση με το περιεχόμενό του, με την πλοκή και με τη στάση των ηρώων. Οι αξίες του τίτλου επηρεάζουν τη σιόρα Επιστήμη και τον Αντρέα στις πράξεις τους;
4. Να περιγράψετε τις δυο γυναικείες μορφές που κυριαρχούν στο αφήγημα, να εντοπίσετε ομοιότητες και διαφορές μεταξύ τους.
5. H Ρήνη χαρακτηρίζεται ως περίπτωση γυναίκας που απελευθερώνεται από τις προκαταλήψεις, που επικρατούσαν στην εποχή της. Σύμφωνα με την κριτική η Ρήνη έρχεται σε σύγκρουση με καθιερωμένες αξίες και σπάει τα δεσμά της
εποχής της. «Τινάζοντας από πάνω της όλες τις κοινωνικές προκαταλήψεις η Ρήνη απελευθερώνεται κοινωνικά και ηθικά» (Παγανός). Να επιβεβαιώσετε την παραπάνω απόψη με αναφορές στο κείμενο.
6. Αφού μελετήσετε το άρθρο της Άννας Ιωαννίδου «Γυναικεία εργασία, διακρίσεις και κοινωνικά στερεότυπα» : στη διεύθυνση
http://www.apostaktirio.gr/index.php?
option=com_content&view=article&id=1195:2011-10-27-23-05-
47&catid=44:2010-05-30-21-51-25&Itemid=59 και το άρθρο της Χριστίνας Κουλούρη «Εικόνες της σύγχρονης γυναίκας» στη διεύθυνση:
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=134905 να προβληματιστείτε:
 για τον αν υπάρχουν κοινά γυναικεία στερεότυπα ανάμεσα στην «Τιμή και το Χρήμα και τη σημερινή εποχή, και
 για την ιστορική τους εξέλιξή, την διατήρησή τους σε μια μεταλλαγμένη μορφή ή την απαλοιφή τους από τον κοινωνικό ιστό.
ΟΜΑΔΑ Γ ́
ΘΕΜΑ: Η ΠΡΩΤΗ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ.
ΚΕΙΜΕΝΟ: «ΣΤΕΛΛΑ ΒΙΟΛΑΝΤΗ» ΤΟΥ ΓΡ. ΞΕΝΟΠΟΥΛΟΥ
Ένα κοινωνικό κατεστημένο των αρχών του 20ού αιώνα έδωσε στον Γρ. Ξενόπουλο την αφορμή να πλάσει μια ξεχωριστή ηρωίδα που εξυψώνεται στα όρια του Ιδανικού, αποτελώντας πρότυπο μιας άλλης καλύτερης ζωής για το γυναικείο φύλο. Η ομάδα σας θα μελετήσει τη Στέλλα Βιολάντη ως φεμινιστικό σύμβολο από το ομώνυμο μυθιστόρημα και το θεατρικό του Ξενόπουλου. Τα αποτελέσματα της ομαδικής σας διερεύνησης θα τα αποτυπώσετε σε μία παρουσίαση power point, προκειμένου να τα ανακοινώσετε στην τάξη σας. Η παρουσίαση αυτή είναι ανάγκη να εμπλουτιστεί με εικόνες, φωτογραφίες, βίντεο και συνδέσμους από το διαδίκτυο ενισχύοντας έτσι την αποτελεσματικότητα της (π.χ. μουσείο Ξενόπουλου και αρχείο εθνικού θεάτρου Η εργασία σας θα δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου μας. Τα έργα που θα μελετήσετε είναι τα ακόλουθα:
1. Το ηχογραφημένο βίντεο από την παράσταση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος «Η απόφαση του Παναγή να κλείσει τη Στέλλα στη σοφίτα»
2. Το απόσπασμα «Μαρία και Στέλλα» από το μυθιστόρημα του Γρηγορίου Ξενόπουλου «Στέλλα Βιολάντη» στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου:
3. To δραματοποιημένο απόσπασμα από την τελευταία πράξη της θεατρικής του διασκευής σε ραδιοφωνική εκπομπή στην παρακάτω διεύθυνση του
youtube: http://www.youtube.com/watch?v=A1_TM89cTbM
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ – ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
 Τα ερωτήματα που θα διευκολύνουν τη διερεύνησή σας είναι τα εξής:
1. Αφού διαβάσετε το σημείωμα του συγγραφέα από το πρώτο πρόγραμμα της θεατρικής παράστασης του έργου και τον επίλογο του έργου από τον συγγραφέα στο δημοσίευμα της Νέας Εστίας από το αρχείο του Κρατικού Θεάτρου http://www.nt-archive.gr/playMaterial.aspx?playID=878#publications να προβληματιστείτε:
 για το από πού άντλησε ο συγγραφέας του υλικό του,
 για τη δομή της πατριαρχικής οικογένειας από το 19ο αι. έως τις αρχές του 20ου αι.
 για τη Στέλλα Βιολάντη ως διαχρονικό πρότυπο γυναικείας χειραφέτησης, και
 για την μεγάλη επιτυχία του έργου στην εποχή του αλλά και μεταγενέστερα.
2. Αφού διαβάσετε το άρθρο «Η γυναίκα στην τέχνη» της Ανθούλας Δανιήλ από την παρακάτω διεύθυνση http://www.diastixo.gr/arthra/874-ginaika- texni να συμπεριλάβετε στο αρχείο σας τις γυναικείες μορφές στις οποίες
αναφέρεται είτε από την αρχαία ελληνική γραμματεία και τη νεοελληνική λογοτεχνία, είτε από το θέατρο είτε από τον παγκόσμιο κινηματογράφο, και να παρουσιάσετε τον συμβολισμό τους.
ΟΜΑΔΑ Δ ́
ΘΕΜΑ: Η ΠΡΟΙΚΑ
ΚΕΙΜΕΝΑ: «Η ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΗΜΑ», «ΦΟΝΙΣΣΑ», «Η ΠΡΟΙΚΑ»
Η ομάδα σας θα σχολιάσει το θεσμό της προίκας, την εμπορευματοποίηση και τις μορφές κακοποίησης της γυναίκας στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εγγράφονται τα ζητήματα αυτά στα παρακάτω κείμενα, καθώς και το βαθμό της
επιβίωσής τους στη σημερινή εποχή. Τα αποτελέσματα της ομαδικής σας διερεύνησης θα τα αποτυπώσετε σε μία παρουσίαση power point, προκειμένου να τα ανακοινώσετε στην τάξη σας. Η παρουσίαση αυτή είναι ανάγκη να εμπλουτιστεί με εικόνες, φωτογραφίες, βίντεο και συνδέσμους από το διαδίκτυο ενισχύοντας έτσι την αποτελεσματικότητα της. Τα έργα που θα μελετήσετε είναι τα ακόλουθα:
1. Το απόσπασμα [Δουλευτάδες κι οι δυο, ποιόνε έχουμε ανάγκη;] από το αφήγημα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη «Η τιμή και το Χρήμα» στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου (σχολικό βιβλίο «Κείμενα
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» της Β ́ Λυκείου):
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14837/
2. Το απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Φόνισσα» στην παρακάτω διεύθυνση του ψηφιακού σχολείου (σχολικό βιβλίο «Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» της Β ́ Λυκείου):
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSB106/544/3561,14820/
3. Το απόσπασμα «Η προίκα» από Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς του Ανδρέα Λασκαράτου στο σχολικό βιβλίο «Κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας» Α ́Λυκείου.
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ – ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
1. Τι παρατηρείτε για το θεσμό της προίκας και την εμπορευματοποίηση της γυναίκας; Να εξετάσετε συγκριτικά τα αποσπάσματα από την «Τιμή και το Χρήμα» του Κ. Θεοτόκη και την «Προίκα» του Α. Λασκαράτου.
2. Ποιες μορφές κακοποίησης της γυναίκας μπορείτε να ανιχνεύσετε στη «Φόνισσα» του Αλ. Παπαδιαμάντη και στην «Προίκα» του Αλ. Λασκαράτου;
3. Αναζητήστε στο www. google.gr πληροφορίες σχετικά με το θέμα της προίκας και διερευνήστε ιστορικά και κοινωνικά το θέμα.
4. Καταγράψτε σε γραφήματα ή πίτες του excel τα στατιστικά στοιχεία από την σύγχρονη εποχή για την κακοποίηση της γυναίκας από το άρθρο του έθνους με τίτλο «Ο χάρτης της κακοποίησης των γυναικών στην Ελλάδα».
Ποιες λύσεις θα προτείνατε εσείς για την εξάλειψη του φαινομένου;
Ε. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ε.1. Ελληνόγλωσση
Βελουδής Γ., Γραμματολογία (Θεωρία της λογοτεχνίας), εκδ. Δωδώνη, Αθήνα 1994.
Γεωργιάδου Α., Η ποιητική περιπέτεια, εκδ. μεταίχμιο, Αθήνα 2005.
Κάλφας A., «Ο μαθητής ως αναγνώστης: θεωρητική προσέγγιση και διδακτική πράξη. Το παράδειγμα των κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», Σεμινάριο Π.Ε.Φ (θεωρία της λογοτεχνίας), Αθήνα 1994.
Κουτσογιάννης Δ., Η αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και Επικοινωνίας στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων και κυρίως στη διδασκαλία της ελληνικής. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Πεσκετζή, Μ., «Η θεωρία της αναγνωστικής ανταπόκρισης και η ερμηνευτική προσέγγιση του λογοτεχνικού κειμένου στη διδακτική πράξη» Σεμινάριο Π.Ε.Φ,(θεωρία της λογοτεχνίας), Αθήνα 1994.
Ε.2. Ξενόγλωσση και από μετάφραση
Τ. Eagleton, Εισαγωγή στη θεωρία της λογοτεχνίας, εισαγωγή-μετάφραση- επιμέλεια: Δ. Τζιόβας, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 1964
Ιser W., The Act of Reading: A Theory of Aesthetic Response, (Henley: Routledge & Kegan) London 1978 [ = Der Akt des Lesens, München 1976].
Jauss, Η. R., Η θεωρία της πρόσληψης (τρία μελετήματα), εισαγωγή-μετάφραση- επιμέλεια: Μ. Πεχλιβάνος, (Βιβλιοπωλείον της «Εστίας»), Αθήνα 1995.
Genette G., Εισαγωγή στο αρχικείμενο, μετάφραση: Μήνα Πατεράκη–Γαρέφη, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2001.
Still J. – Worton, M., «Εισαγωγή στη διακειμενικότητα», μετάφραση: Παναγιώτα Καραβία, Κωνσταντίνα Τσακοπούλου, Η Άλως, τχ. 3-4, Φθινόπωρο 1996, σ. 45-46,
Tradié J.-Y., Η Κριτική της λογοτεχνίας τον Εικοστό αιώνα, προλεγόμενα, μετάφραση, επιμέλεια: Ι. Ν. Βασιλαράκης, εκδ. Τυπωθήτω, Αθήνα 2001.

Αφήστε ένα σχόλιο

Ενημερώθηκε στις 27 Μαΐου, 2024

H παράγραφος με ΑΝΑΛΟΓΙΑ

με

Η παράγραφος με αναλογία:
• προσδίδει ζωντάνια, παραστατικότητα και χάρη στον λόγο, ώστε να μην είναι άτονος, ψυχρός
και κουραστικός.
• καθιστά κατανοητό και οικείο ό,τι είναι άγνωστο και δυσνόητο.
• Ο λόγος έχει αισθητική αξία, αποκτά πολυσημία και τη γοητεία της ποίησης, ενώ
αποκαλύπτονται συνειρμικές σχέσεις.
Να παρατηρήσετε τη δομή και την οργάνωση της παρακάτω παραγράφου που
αναπτύσσεται με αναλογία και να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:
α) Ποιο είναι το τμήμα με το οποίο εισάγεται η αναλογία και πού αυτή αναλύεται;
β) Ποιο από τα δύο στοιχεία της αναλογίας αναπτύσσεται πρώτο και γιατί συμβαίνει αυτό;
γ) Τι θέλει να πετύχει με την αναλογία ο συγγραφέας;
Ο λόγος μπορεί να παρομοιαστεί μ’ ένα φύλλο χαρτιού. Η σκέψη αποτελεί τη μία όψη του κι οι ήχοι (η γλώσσα) την άλλη. Δεν μπορεί κανείς να κόψει τη μία όψη, χωρίς να κόψει συγχρόνως και την άλλη. Το ίδιο και στη γλώσσα. Δεν μπορεί κανείς ν’ απομονώσει ούτε τους φθόγγους από τη σκέψη ούτε τη σκέψη από τους φθόγγους. [Saussure, γλωσσολόγος]
Διαβάστε την ακόλουθη παράγραφο που αναπτύσσεται με αναλογία και εργαστείτε όπως και παραπάνω.
Η ανάπτυξη του ανθρώπου μοιάζει με την ανάπτυξη του φυτού. Το σπέρμα δίνει στο φυτό τη δυνατότητα να φυτρώσει και να αναπτυχθεί, σύμφωνα με το είδος του. Παρέχει δυνατότητες και προσδιορίζει την πορεία και τη μορφή της ανάπτυξης. Αν, όμως, το περιβάλλον δεν είναι ευνοϊκό, η ανάπτυξη του φυτού δεν θα συντελεστεί. Αν σε περίοδο ξηρασίας το φυτό δεν ποτιστεί, θα ξεραθεί. Αν κατά την ανάπτυξη ο κορμός του αφεθεί στους ανέμους, θα κινδυνεύσει να σπάσει ή να στραβώσει. Αν δεν προφυλαχτεί, είναι επόμενο να το φάνε τα ζώα. Όπως η ανάπτυξη του φυτού καθορίζεται από το σπέρμα κι εξαρτάται από τη γη και το περιβάλλον του, έτσι και η ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου προσδιορίζεται από τις έμφυτες δυνατότητές του και εξαρτάται από το κοινωνικό περιβάλλον, από την οικογένεια, το σχολείο, τους φίλους, τα έντυπα και τα θεάματα, την πολιτιστική ατμόσφαιρα.
Να γράψετε μία παράγραφο με αναλογία, όπου θα συγκρίνετε την εφηβεία (το υποκείμενο της αναλογίας) με ένα αντικείμενο ή κατάσταση που παρουσιάζει ομοιότητες. Μπορείτε να ξεκινήσετε έτσι: «Η εφηβεία συχνά είναι ανυπόμονη, ορμητική, όπως ο χείμαρρος». Ή πάλι μπορείτε να ξεκινήσετε και έτσι: «Όπως ο ανοιξιάτικος ουρανός είναι άστατος, πότε ηλιόλουστος και πότε συννεφιασμένος, έτσι και η ψυχολογική διάθεση του εφήβου παρουσιάζει έντονες μεταπτώσεις».
Με ποια από τα παρακάτω στοιχεία των ομηρικών επών συνδέουμε αναλογικά τις ακόλουθες καταστάσεις, για να τις περιγράψουμε παραστατικά (τρία από αυτά τα στοιχεία δεν χρησιμοποιούνται); Να αναπτύξετε μία από αυτές τις αναλογίες σε μία παράγραφο.
Η Αχίλλειος πτέρνα, ο Δούρειος Ίππος, το ταξίδι του Οδυσσέα, η Σκύλλα και η Χάρυβδη, οι Σειρήνες, η Κίρκη, οι Συμπληγάδες.
π.χ. ο τελικός προορισμός μιας προσπάθειας - η Ιθάκη
α) Πειρασμοί που μας αποπροσανατολίζουν.
β) Η περιπέτεια της ζωής.
γ) Το αδύνατο σημείο.
δ) Αλλεπάλληλες δυσκολίες.
Στην ελληνική ποίηση συναντάμε πλήθος αναλογιών που χρησιμοποιούν οι ποιητές, για να αποδώσουν μια έννοια, μια εικόνα, ένα συναίσθημα πιο παραστατικά. Να διαβάσετε το παρακάτω αλληγορικό ποίημα του Κ. Π. Καβάφη και να αποδώσετε το περιεχόμενό του σε μια παράγραφο με αναλογία.
Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των
όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες·
δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία·
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε·
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.
Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει
όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ’ οι Μήδοι επιτέλους θα διαβούνε.
[Κ. Π. Καβάφης, «Θερμοπύλες»]
Μία θεωρία της παιδαγωγικής επιστήμης αντιμετωπίζει τον δάσκαλο ως αγγειοπλάστη που με τη διδασκαλία του πλάθει τον μαθητή, ενώ μία άλλη ως γεωργό που φροντίζει για την ανάπτυξη του σπόρου σε δέντρο ή λουλούδι. Να αναπτύ ξετε αυτές τις αναλογίες σε δύο αντίστοιχες παραγράφους. Στη συνέχεια, να ε ξηγήσετε ποια από τις αναλογίες προτιμάτε.
Η αναλογία μοιάζει με την παρομοίωση, την αλληγορία και την παραβολή.
• Σχέση αναλογίας και παρομοίωσης:
Η αναλογία (π.χ. Ο λόγος μπορεί να παρομοιαστεί μ’ ένα φύλλο χαρτιού... Η ανάπτυξη του ανθρώπου μοιάζει με την ανάπτυξη του φυτού....) και η παρομοίωση (π.χ. Ήταν οπλισμένος σαν αστακός. Το πεπόνι είναι γλυκό σαν μέλι. Ο γενναίος είναι όπως το λιοντάρι) είναι σχήματα λόγου με κοινό σημείο τους τον παραλληλισμό που γίνεται ανάμεσα σε μέρη (πρόσωπα, πράγματα, ζώα, έννοιες, ιδέες), προκειμένου να γίνουν φανερά τα στοιχεία της ομοιότητάς τους.
Οι μεταξύ τους διαφορές είναι οι εξής:
– Η παρομοίωση χρησιμοποιεί διάφορα μόρια (π.χ. σαν, καθώς, όπως, ως, λες και, σάμπως),
έχει έκταση συνήθως μία πρόταση και έχει στόχο να προκαλέσει εντύπωση, χωρίς ιδιαίτερες
προεκτάσεις.
– Αντίθετα, στην αναλογία δεν γίνεται χρήση των παραπάνω μορίων, ο παραλληλισμός
των επιμέρους χαρακτηριστικών των δύο μερών που συγκρίνονται είναι συνεχής και έχει
σκοπό να κάνει το ένα από αυτά πιο κατανοητό και αισθητό, ιδιαίτερα στην περίπτωση των
αφηρημένων εννοιών.
• Σχέση αναλογίας και αλληγορίας:
Η αλληγορία είναι ένας λεκτικός τρόπος σύμφωνα με τον οποίο άλλα λέμε και άλλα εννοούμε.
Χρησιμοποιείται συνήθως σε λαϊκά λογοτεχνικά κείμενα, όπως στους μύθους (π.χ. Αισώπου),
στις παροιμίες, στα αινίγματα, στα δημοτικά δίστιχα (π.χ. Ένας αητός περήφανος / ένας αητός
λεβέντης) κ.λπ. Στην ουσία πρόκειται για μια εκτεταμένη μεταφορά.
Χρήσιμη πληροφορία: Μεταφορά είναι το σχήμα λόγου, όπου οι λέξεις οι οποίες
χρησιμοποιούνται χάνουν την πραγματική, την κύρια, την αρχική σημασία τους και αποκτούν
μια άλλη έννοια. Δηλαδή, μεταφέρουμε τη σημασία μιας λέξης ή μιας φράσης σε άλλες έννοιες
ή πράγματα (π.χ. Είναι έξω απ’ τα νερά του).
• Σχέση αναλογίας και παραβολής:
Η παραβολή είναι μια αλληγορική διήγηση, μπορεί να είναι αληθινή ή πλαστή, να βασίζεται σε
γεγονότα της καθημερινής ζωής, και έχει σκοπό να διδάξει μεγάλες αλήθειες. Στην παραβολή
τα πρόσωπα κα τα πράγματα στηρίζονται πολύ στην πραγματικότητα, ώστε ο δέκτης να έχει
παραστάσεις. Ο Χριστός δίδασκε με παραβολές με τις οποίες προκαλούσε το ενδιαφέρον και την
προσοχή των ακροατών του και τους οδηγούσε, με φυσικές και ζωηρές εικόνες, στην κατανόηση
ηθικών αξιών και υπερκόσμιων αληθειών. Στην αλληγορία τα άψυχα ή ζώα αποκτούν λόγο,
σκέψη και δράση, ενώ στην παραβολή τα έμψυχα όντα είναι παρμένα από την καθημερινή ζωή.
Κάποτε, όμως, ενυπάρχει η αλληγορία στην παραβολή.
Διαβάστε την αλληγορική διήγηση που ακολουθεί και προσπαθήστε να αποσυμβολίσετε
το περιεχόμενό της, δηλαδή να εξηγήσετε με απλά λόγια το νόημα της αλληγορικής διήγησης.
Κάποτε, στα πολύ παλιά χρόνια, ένας Ινδός και νεαρός πρίγκιπας ερωτεύτηκε μια πανέμορφη ινδή και νεαρά πριγκίπισσα γειτονικού κρατιδίου. [...] Οι χρονικογράφοι εκείνων των καιρών με περισσή επιμονή καταγράφουν την ευτυχία του ζεύγους [...]. Αλλά εντελώς αιφνίδια η νεαρή πριγκίπισσα αρρώστησε και εξίσου απρόοπτα επήλθεν ο θάνατος. Αντιλαμβάνεσθε το θρήνο και τον οδυρμό του πρίγκιπος, γνωρίζοντας πως σ’ ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή του θα ζούσε με οδύνη την οριστική απουσία της αγαπημένης του. Όμως ήτανε πρίγκιψ. Και ο θρήνος του όφειλε να γίνει και θρήνος
των θνητών υπηκόων του. Η μνήμη της είχε τεράστια σημασία όχι μονάχα για να ’ναι ζωντανή μέσα του, αλλά και να διατηρηθεί για τους αιώνες σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Κι εκάλεσε σοφούς γλύπτες και αρχιτέκτονες της γης εκείνων των καιρών να οικοδομήσουν ένα διαχρονικό μνημείο στον τάφο της αγαπημένης του σ’ έναν υψηλό λόφο, έτσι που το μνημείο να είναι ορατό από χιλιάδες μίλια μακριά. Οι εργασίες άρχισαν, επιστρατεύτηκαν χιλιάδες δούλοι, τεχνικοί, τεχνίτες κι εργολάβοι που δούλευαν νύχτα και μέρα αδιάκοπα για το ευφάνταστο αυτό μνημείο του έρωτα και του οδυρμού. Πέρασαν χρόνοι αρκετοί, ώσπου μια μέρα οι σοφοί που ανέλαβαν το έργο νιώσανε πως η εργασία είχε ολοκληρωθεί και πως δεν είχαν άλλο πια να πράξουν. Κι έτσι φωνάξανε τον πρίγκιπα να το δει. Ο πρίγκιψ φτάνει πράγματι ένα πρωί στο λόφο τον αντικρινό με την πολυπρόσωπη συνοδεία από αυλικούς και φίλους κι όλοι έμειναν άφωνοι από το θαυμασμό κι ο
πρίγκιψ πιο πολύ. Μπροστά τους ανορθωνόταν ένα μνημείο έτοιμο να περάσει ένδοξα μες στην αιωνιότητα. Αποκαλυπτικό σε μεγαλείο και δύναμη, με απροσδιόριστες προεκτάσεις, έτσι που ο καθένας να μπορεί να εναποθέσει πάνω του προσωπικούς καημούς, δικά του πάθη και δικούς του οδυρμούς. Χωρούσε όλων τους συλλογισμούς και για όλους
τους καιρούς.
Ο πρίγκιψ το έβλεπε βουβός, γεμάτος από θαυμασμό για ό,τι ορθωνόταν εμπρός στα
μάτια του εκεί στο λόφο τον αντικρινό. Μα κάτι ξαφνικά αρχίζει να τον ενοχλεί.
Ένας οικίσκος χαμηλός πλάι ακριβώς στο λαμπερό μνημείο.
«Τι είναι αυτό;», ρωτάει. «Ο τάφος, υψηλότατε, της πριγκιπίσσης γυναικός σας», του
απάντησαν οι σοφοί. «Πετάξτε τον», είπε ο πρίγκιψ. «Βγάλτε τον από κει. Ενοχλεί
το μνημείο».
[Μ. Χατζιδάκις, Ο Καθρέφτης και το μαχαίρι, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1988. Απόσπασμα]

Kατηγορίες

ΕΚΘΕΣΗ -ΚΕΙΜΕΝΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ /// ΑΣΗΜΙΝΑ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ