Δεν χρειάζονται περιττές εισαγωγικές αναφορές. Στόχος αυτών των αναρτήσεων είναι να καταδείξω τη συνέχεια της γλώσσας μας και κατ’ επέκταση τη φυσική συνέχεια του ελληνισμού. Η γλώσσα μας που είναι ενιαία και μία, δεν έπαψε ποτέ της να ομιλείται. Η συνέχεια αυτή, που είναι συνέχεια και τρόπου αντίληψης των πραγμάτων, αλλά και ηθών, μαρτυρείται και αποδεικνύεται κυρίως με τη μελέτη των αρχαίων κειμένων. Πηγή, όπως και στις τελευταίες μου αναρτήσεις, ο Αριστοφάνης. Οι αναφορές από Αχαρνής, Νεφέλαι, Λυσιστράτη, Ειρήνη, Ιππείς και Όρνιθες.
Αχαρνής
Μια γνωστή φράση με τον κούκο στα νέα ελληνικά συναντάται στον στίχο 598, όπου ο Δικαιόπολης κατηγορεί τον Λάμαχο ότι ως στρατηγός εισπράττει το παραδάκι του μισθού (πρβλ μισθαρχίδης) και ο Λάμαχος διαμαρτύρεται: «εχειροτόνησάν γαρ με», δηλαδή «με ψηφίσανε» [με ανάταση του χεριού]. Αλλ’ ο Δικαιόπολης τον κόβει: «κόκκυγες γε τρεις», (τρεις κούκοι,) δηλαδή λίγοι και να μην καυχιέσαι. Ο Ησύχιος, λεξικογράφος του 6ου αιώνα μ.Χ. επεξηγεί τη φράση: «επί υπονοηθέντων πλειόνων είναι και ολίγων όντων», δηλαδή όταν δίνεται η εντύπωση πως είναι περισσότεροι ενώ είναι λίγοι. Τρεις κι ο κούκος…
Νεφέλαι
Στον αγώνα λόγων του δίκαιου και του άδικου λόγου και στους στίχους 903-4 συναντάμε στα λόγια του δίκαιου λόγου τον άγραφο νόμο να σηκωνόμαστε και να παραχωρούμε τη θέση μας στους γεροντότερους «καί τῶν θώκων τοῖς πρεσβυτέροις ὑπανίστασθαι προσιοῦσιν»( και να δίνεις στους γέρους τη θέση σου).
Λυσιστράτη
Στον στ. 612 συναντάται ένα ταφικό έθιμο που έμεινε αναλλοίωτο κατά τους αιώνες που πέρασαν. Η Λυσιστράτη αναφερόμενη στον Πρόβουλο, ένα άνδρα που διαπραγματεύεται για τις προθέσεις των γυναικών, λέει: «Ἀλλ' εἰς τρίτην γοῦν ἡμέραν σοι πρῲ πάνυ ἥξει παρ' ἡμῶν τά τρίτ' ἐπεσκευασμένα», (Πρωί πρωί θα έρθουμε στο τριήμερο να σου ψάλλουμε «τρισάγιο». Προσφορές στους τάφους γίνονταν την τρίτη, ένατη και δέκατη τρίτη μέρα ύστερα από τον θάνατο και μετά μια φορά τον χρόνο (Κ. Γεωργουσόπουλος (Κ.Χ.ΜΥΡΗΣ), 1993, σ. 172). Και σήμερα μνημόσυνα τελούνται την τρίτη και την ένατη ημέρα από την ταφή, και μετά μια φορά το χρόνο..
Ειρήνη
Άλλο ένα ευφυολόγημα με ζώα λίγο στο στ.1083 «Οὔποτε ποιήσεις τόν καρκίνο ὀρθά βαδίζειν», ( ποτέ δεν θα κάνεις τον κάβουρα να περπατά ίσια). Πασίγνωστο το λαϊκό γνωμικό στα νέα ελληνικά «στραβά πηγαίνεις κάβουρα θα δω την καταντιά σου».
Στους στ.1340-1343 συναντάται το έθιμο του γάμου να σηκώνουν το γαμβρό στα χέρια, όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα: «Ἀλλ' ἀράμενοι φέρομεν οἱ προτεταγμένοι τόν νυμφίον», ( αλλά εμείς οι μπροστινοί τώρα να σηκώσουμε το γαμπρό στα χέρια).
Ιππείς
Στον στ.116 συναντάμε την προσκύνηση: «ἔπειτα τήν γῆν πρόσκυνον καί τους θεούς»( προσκύνησε τη γη και τους θεούς). Και στον 640 «Κἀγώ προσέκυσα», ( κι εγώ προσκύνησα). Οι αρχαίοι προσκυνούσαν τους θεούς τους, όχι όμως και ανθρώπους. Η περίφημη φράση του γέρου του Μοριά «έλληνα σήκω όρθιος εμείς ούτε τους θεούς προσκυνάμε» είναι αμφιβόλου προέλευσης και αναληθής.
Όρνιθες
Τέλος στους στ.503-507 συναντάται ένας διάλογος Πισθέταιρου και Ευελπίδη που παρουσιάζει ιδιαίτερο γλωσσολογικό ενδιαφέρον. Ο διάλογος αναφέρεται στην προσφορά των πουλιών. Λέει ο Πισθέταιρος:
- Στην Αίγυπτο, εξάλλου, και σ’ όλη τη Φοινίκη βασιλιάς ήταν ο κούκκος (κόκκυξ). Όποτε αυτός έκανε κούκου «εἴποι κόκκυ», τότε όλοι οι φοίνικες πήγαιναν στους κάμπους και θέριζαν το σιτάρι και το κριθάρι.
Στο σημείο αυτό ο Ευελπίδης συμπληρώνει:
-Καλά το λέει η παροιμία «άμα σε κάνει κούκου τράβα να σπείρεις…», «κόκκυ, ψωλοί πεδίονδε…»
Είναι γνωστή βέβαια η φράση στα νέα ελληνικά «αν σου κάνει κούκου». Παρόμοια είναι, και με σεξουαλικό υπονοούμενο, η αρχαία αυτή παροιμία, που είναι και κυριολεκτική, καθώς ο κούκος «κάνει κούκου» στην Αίγυπτο και τη Φοινίκη τον Μάρτιο, μήνα κατά τον οποίο οι αιγύπτιοι και οι φοίνικες σπέρνουν κριθάρι και σιτάρι.
Ι. Αναγνώστου