Η
κρητική μουσική παράδοση θεωρείται η πιο ζωντανή στον ελλαδικό χώρο, γιατί όχι μόνο συνεχίζει να εξελίσσεται και να ενσωματώνει δημιουργικά σύγχρονα μουσικά στοιχεία, αλλά παράλληλα καταφέρνει να εκφράζει και να σχολιάζει με ζωντανό τρόπο τη σημερινή πραγματικότητα. Ο αυτοσχεδιασμός είναι ένα από τα χαρακτηριστικά των κρητικών καλλιτεχνών. Oι μουσικοί, δεν περιορίζονται στην τυπική επανάληψη των βασικών μελωδιών, αλλά εμπλουτίζουν το παίξιμό τους με αυτοσχεδιασμούς που συνοδεύουν τους χορευτές, οι οποίοι με τη σειρά τους αυτοσχεδιάζουν χορεύοντας. Οι μαντινάδες, μικρά δίστιχα ποιήματα, αντανακλούν τα συναισθήματα, τη σκέψη και τη ζωή του Κρητικού λαού και εκφράζουν το παράπονο, τον έρωτα, τη στάση για τη ζωή και κάθε συναίσθημα που πηγάζει από την ευαίσθητη κρητική ψυχή. Εντυπωσιακές είναι οι «μαντιναδομαχίες», όπου η μία μαντινάδα διαδέχεται την άλλη ως απάντηση ή ως πρόκληση στον “αντίπαλο” ριμαδόρο και το γλέντι κρατεί για ώρες. Η στενή σχέση των κρητικών με τη μουσική και το χορό εντοπίζεται στις απαρχές του μύθου και της ιστορίας της. Γνωστοί μύθοι περιγράφουν με σαφήνεια μια γεωγραφική περιοχή, στην οποία η μουσική και ο χορός είχαν βαρύνουσα σημασία στην καθημερινότητα, στη θρησκευτική ζωή, τη διασκέδαση, τη γέννηση, το γάμο, το θάνατο, ακόμα και στον πόλεμο. Χαρακτηριστικός είναι ο μύθος των Κουρητών που χόρευαν χτυπώντας τις ασπίδες τους για να καλύψουν το κλάμα του Δία καθώς και ιστορικές μαρτυρίες και έργα τέχνης, όπως η περίφημη σαρκοφάγος από την Αγία Τριάδα στην οποία για πρώτη φορά απεικονίζεται επτάχορδη λύρα αλλά και η μαρτυρία του Ομήρου σχετικά με την ασπίδα του Αχιλλέα που απεικόνιζε γλέντι στην Κνωσό. Το βασικό όργανο της κρητικής μουσικής, η κρητική λύρα, αρχίζει να κάνει έντονη την παρουσία της γύρω στον 17ο αι. μ.Χ. και από τον 18ο αι. και μετά καθιερώνεται. Τοπικά καλλιτεχνικά συγκροτήματα συμμετέχουν στις πολιτιστικές εκδηλώσεις και προάγουν με τις δραστηριότητές τους την πνευματική και καλλιτεχνική ζωή του νησιού. Από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πολιτιστικής φυσιογνωμίας της Κρήτης αποτελεί και η παραδοσιακή μουσική της, η οποία ακόμα και στους νεότερους χρόνους διατηρείται και εξελίσσεται. Στο νησί υπάρχει μεγάλη ποικιλία οργανικών μελωδιών και τραγουδιών. Οι μελωδίες των χορών αποτελούνται από μικρές μελωδικές φράσεις, τις λεγόμενες κοντυλιές, που με την μέθοδο του αυτοσχεδιασμού μπορούν να συνδυαστούν με ποικίλους τρόπους. Αυτοσχεδιασμός γίνεται και στους χορούς. Παγκρήτια διάδοση έχουν και οι γνωστές σε όλους μας “μαντινάδες”, δίστιχα ομοιοκατάληκτα σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο με περιεχόμενο ερωτικό, σατιρικό κ.τ.λ. Το γνωστότερο παραδοσιακό μουσικό όργανο, με ζωντανή παρουσία ως σήμερα, είναι η τρίχορδη αχλαδόσχημη λύρα. Η λύρα παίζεται με το δοξάρι, που μερικές φορές κοσμείται απο τα γερακοκούδουνα τα οποία προσφέρουν αρμονική και ρυθμική συνοδεία στη λύρα. Αρκετά από τα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης έχουν τις ρίζες τους στους βυζαντινούς χρόνους, ενώ άλλα στους χρόνους της Ενετοκρατίας.
Ιαν 30