Σειρά προτάσεων για αλλαγές στη Γλώσσα και Μαθηματικά Δημοτικού και Γυμνασίου κάνει η Επιστημονική Επιτροπή του ΙΕΠ, με βάσει τα αποτελέσματα των εξετάσεων της ελληνικής PISA , οι οποίες διεξήχθησαν στον Μάιο του 2023, σε στρωματοποιημένο δείγμα 300 Δημοτικών σχολείων και 300 Γυμνασίων σε όλη τη χώρα (Συμμετείχαν συνολικά περίπου 6000 μαθητές Δημοτικού και 6000 μαθητές Γυμνασίου).
Γλώσσα Δημοτικού
Ειδικότερα,σχετικά με τα σχολικά εγχειρίδια του γλωσσικού μαθήματος στο Δημοτικό η Επιστημονική Επιτροπή προτείνει:
Μείωση της ύλης για μεγαλύτερη εμβάθυνση και ποιοτική αναβάθμιση της διδασκαλίας των επιμέρους γνωστικών πεδίων του γλωσσικού μαθήματος.
Ο χρόνος είναι σημαντικό να διατίθεται για καλλιέργεια και του προφορικού λόγου των μαθητών/τριών, για επαναλήψεις ιδιαίτερα σε κεφάλαια που είναι περισσότερο απαιτητικά, για δημιουργικές δραστηριότητες.
Η παράμετρος της χρονικής επάρκειας καθιστά εφικτή και την αξιοποίηση ποικιλίας μαθητοκεντρικών μεθόδων διδασκαλίας σε μεγαλύτερο εύρος και βαθμό εφόσον είναι πιο απαιτητικές και χρονοβόρες από την παραδοσιακή δασκαλοκεντρική.
Μικρό πλήθος κειμένων ανά ενότητα του σχολικού εγχειριδίου- μέχρι την Δ ́Δημοτικού τουλάχιστο- και ομοιογένεια ως προς το είδος τους (μόνο αφηγηματικά ή μόνο περιγραφικά κείμενα σε μία ενότητα) ώστε να διασφαλίζεται η ολοκληρωμένη και όχι αποσπασματική διδασκαλία του κάθε κειμενικού είδους.
Είναι σημαντικό να ολοκληρώνεται η διδασκαλία σε όλα τα στάδιά της, στο βάθος και την έκταση που απαιτείται ώστε να κατανοούν οι μαθητές/ήτριες και να χρησιμοποιούν ορθά στον γραπτό τους λόγο τα χαρακτηριστικά του εκάστοτε κειμενικού είδους (αφήγηση, περιγραφή, επιχειρηματικός λόγος κ,λπ.) πριν τη διδασκαλία του επόμενου.
Έμφαση στη διδασκαλία παραγωγής γραπτού λόγου (στάδια στρατηγικές) με συνέχεια και συνέπεια και πρόβλεψη χρόνου για διεξαγωγή των δραστηριοτήτων αυτών μέσα στην τάξη και εμπλουτισμός του βιβλίου του εκπαιδευτικού με μεθοδολογικά εργαλεία και στρατηγικές.
Έμφαση σε δραστηριότητες σχετικά με τις τεχνικές πύκνωσης λόγου και στη δομή του κειμένου. Δεδομένου ότι ο ρόλος της γλωσσικής συνοχής και της νοηματικής συνεκτικότητας είναι κομβικός στην επιζητούμενη κατανόηση πρέπει να αναδει- χθεί μέσα από τα νέα σχολικά εγχειρίδια της γλώσσας αλλά και από τον τρόπο διδασκαλίας
Εμπλουτισμός του βιβλίου του εκπαιδευτικού με μεθοδολογικά εργαλεία, γνωστικές και μεταγνωστικές τεχνικές/στρατηγικές διεύρυνσης του λεξιλογίου. Το λεξιλόγιο πρέπει να διδάσκεται οργανωμένα με συνέχεια και συνέπεια από το απλούστερο και περισσότερο εύληπτο, προς το δυσκολότερο και πιο σύνθετο.
Διαμόρφωση εύχρηστων εγχειρίδιων για εκπαιδευτικούς και μαθητές/ήτριες που θα υποστηρίζουν αποτελεσματικά τη διδασκαλία με τις διαφοροποιημένες μορ-φές της, με προσανατολισμό στην κριτική και αναστοχαστική μάθηση.
Σχετικά με το επιμορφωτικό έργο και την ενδυνάμωση του έργου του/ης εκπαιδευτικού στο γλωσσικό μάθημα προτείνονται Επιμορφώσεις εργαστηριακού τύπου, ε- παναλαμβανόμενες με ανατροφοδοτικό χαρακτήρα σχετικά με την κειμενοκεντρική προσέγγιση με στόχο την ενίσχυση του/ης εκπαιδευτικού με μεθοδολογικά εργα- λεία, στρατηγικές/πρακτικές για τη :
α. Διδασκαλία των κειμενικών ειδών και των δομικών συστατικών τους σε συνδυασμό με την ανάπτυξη δεξιοτήτων παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου.
β. Διδασκαλία του λεξιλογίου ως αναπόσπαστου μέρους της κειμενοκεντρικής προσέγγισης του γλωσσικού μαθήματος με σκοπό τη βελτίωση του λεξιλογίου των μαθητών/τριών, την ορθή χρήση των λέξεων ιδιαίτερα εκείνων που προέρχονται από ευάλωτο κοινωνικό περιβάλλον
Γλώσσα Γυμνασίου
Για τη Νεοελληνική Γλώσσα Γυμνασίου η Επιστημονκή Επιτροπή υποδεικνύει την ανάγκη για:
Ενίσχυση της λεξιλογικής ικανότητας των μαθητών με στοχευμένες στρατηγικές στο πλαίσιο της κειμενοκεντρικής διδασκαλίας της Γλώσσας αντλώντας υλικό από ποικίλες πηγές και κειμενικά είδη.
Η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας θα συνεισέφερε σημαντικά στην ανάπτυξη και τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων γραπτού και προφορικού λόγου και στην ενίσχυση της φαντασίας και της δημιουργικότητας των μαθητών/-τριών.
Συστηματικότερη καλλιέργεια γνωστικών στρατηγικών δεξιοτήτων πύκνωσης και συνδυαστικής ερμηνείας, οργάνωσης και κατανόησης της δομής του κειμένου.
Θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση, σε επίπεδο διδακτικής μεθοδολογίας, στη διάκριση του επουσιώδους από το ουσιαστικό, στην αναγνώριση των δομικών στοιχείων του κειμένου, των σχέσεων μεταξύ αυτών των στοιχείων, τον τρόπο οργάνωσής του και στη διαγραμματική του απόδοση.
Μία τέτοια προσέγγιση θα αποβεί προς όφελος των μαθητών/-τριών ως προς τον τρόπο που προσεγγίζουν και τα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα, όσον αφορά στη διαδικασία σύνθεσης και οργάνωσης των υπό επεξεργασία πληροφοριών.
Εμβάθυνση και συστηματική εξάσκηση στις περιπτώσεις φαινομένων που παρου- σιάζουν αυξημένη δυσκολία, δεδομένου ότι σε ερωτήσεις οι οποίες διαμορφώθη- καν, για να διερευνηθούν συνήθεις παρερμηνείες, παρανοήσεις και λάθη, οι μαθητές/-ήτριες δεν ανταποκρίθηκαν ικανοποιητικά.
Αν και έχουν διδαχτεί τα φαινόμενα αυτά κατ’ επανάληψη σε διαφορετικές τάξεις και διαφορετικές βαθμίδες μέσω της σπειροειδούς διάταξης της ύλης, δεν έχουν εμπεδωθεί.
Προς αυτήν την κατεύθυνση προτείνεται:
1. Οι συγγραφείς των νέων σχολικών εγχειριδίων να έχουν μελετήσει τη διάταξη της ύλης και τον τρόπο παρουσίασης των φαινομένων που επανεξετάζονται και εμπλουτίζονται σε επόμενες τάξεις, καθώς και τη χρήση της μεταγλώσσας κατά τη μετάβαση από τάξη σε τάξη και βαθμίδα εκπαίδευσης, ώστε ο τρόπος που παρουσιάζουν την ύλη να δίνει τη δυνατότητα στους/στις μαθητές/-ήτριες να ανακαλούν τις προγενέστερες γνώσεις τους, να οικοδομούν σε αυτές τη νέα γνώση και να αξιοποιούν ποικίλες στρατηγικές, προκειμένου να εμβαθύνουν. Όταν οι συγγραφικές ομάδες των διαδοχικών τάξεων είναι διαφορετικές, είναι απολύτως αναγκαίο το ΙΕΠ να επο- πτεύει και να διασφαλίζει τη συνέχεια από τάξη σε τάξη.
2. Η καταγραφή από τους/τις εκπαιδευτικούς και η συγκέντρωσή τους από τους/τις Ενδοσχολικούς/-ες Συντονιστές/-στριες αναφορών σχετικά με διδα- κτικές ενότητες, γνώσεις και έννοιες που λόγω μη επάρκειας διδακτικών ωρών ή ανομοιογένειας τάξης ή υψηλού βαθμού δυσκολίας τους δεν εμπεδώθηκαν, ώστε οι εκπαιδευτικοί που θα αναλαμβάνουν την επόμενη σχολική χρονιά να έχουν πληρέστερη εικόνα των μαθησιακών αναγκών των μαθητών/-τριών των τάξεών τους.
3. Η διεπίδραση της αρχαίας και της νέας ελληνικής στη διδακτική μεθοδολογία, όταν γίνεται συμπληρωματικά καθίστανται σαφείς στους μαθητές/- τριες οι μεταξύ τους συνδέσεις και συμβάλλει ουσιαστικά στην βαθύτερη κατανόηση των μορφολογικών και συντακτικών φαινομένων, της ετυμολογίας των λέξεων και στην καλλιέργεια του γλωσσικού αισθήματος,
4. Ο εκπαιδευτικοί να δίνουν έμφαση σε συμπεριληπτικές διδακτικές προσεγγίσεις, προκειμένου να καλλιεργούν σε ικανοποιητικό βαθμό δεξιότητες μαθητές/-τριες που φαίνεται να έχουν δυσκολίες στην κατανόηση ακόμη και των απλών γλωσσικών λειτουργιών, με αυξημένες πιθανότητες να καταστούν λειτουργικά αναλφάβητοι, εάν δεν διασφαλισθούν οι αναγκαίες εκ- παιδευτικές προϋποθέσεις. Χρήσιμες κρίνονται διδακτικές παρεμβάσεις για τη βελτίωση της παραγωγής γραπτού λόγου λόγω των χαμηλών επιδόσεων των μαθητών/-τριών και της δυσκολίας τους να δίνουν τεκμηριωμένες επαρκώς αναλυμένες απαντήσεις. H ανταπόκριση στις απαιτήσεις παραγωγής γραπτού ανάλογα με τη μαθησιακή ωριμότητα και την ηλικιακή ομάδα στην οποία ανήκουν οι μαθητές συγκαταλέγεται στις βασικές σχολικές ικανότητες, αλλά αποτελεί στόχο που διατρέχει το αναλυτικό πρόγραμμα σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Γι’ αυτούς τους λόγους «σύμφωνα με το νέο αναλυτικό πρόγραμμα με δεδομένη την κατάκτηση των δομικών συστημάτων της γλώσσας από το παιδί πριν τη σχολική ηλικία, η διδασκαλία της πρότυπης γλωσσικής ποικιλίας στους/στις φυσικούς/-ές ομιλητές/-τριες επικεντρώνεται κυρίως στην ανάπτυξη πρακτικών λειτουργικού και κριτικού γραμματισμού και επομένως στην καλλιέργεια δεξιοτήτων παραγωγής καιπρόσληψη του γραπτού και του προφορικού λόγου».15 Προς αυτήν την κατεύθυνση καλό θα ήταν να λειτουργούν υποστηρικτικά για τους/τις εκπαιδευτικούς συνεχείς στοχευμένες επιμορφώσεις εργαστηριακού τύπου.
5. Η καλλιέργεια αναστοχαστικών πρακτικών, οι οποίες δίνουν στους/στις εκπαιδευτικούς τη δυνατότητα να εντοπίζουν ενότητες και έννοιες που παρουσιάζουν δυσκολίες, να σχεδιάζουν αποτελεσματικότερα τη διδασκαλία, να αναθεωρούν πρακτικές τους να διευρύνουν το ρεπερτόριό τους, να δια- μορφώνουν από κοινού εκπαιδευτικούς πόρους και να αξιοποιούν αποτελεσματικότερα την πρακτική τους τεχνογνωσία. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μεταξύ άλλων μέσω στοχευμένων επιμορφώσεων σε μοντέλα αναστοχασμού και εργαλεία αποτύπωσης αναστοχαστικών πρακτικών, μέσω συνεχούς υποστήριξης ποικίλων μορφών συνεργασίας από τους/τις Συντονι- στές/-στριες Εκπαιδευτικού Έργου/ Συμβούλους Εκπαίδευσης (π.χ. συνδιδα- σκαλίες, από κοινού σχεδιασμός, αλληλοπαρατήρηση κ.λπ.) στο πλαίσιο διαμόρφωσης κοινοτήτων μάθησης.
Μαθηματικά Γυμνασίου
α) Να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη διδασκαλία βασικών μαθηματικών εννοιών με τρόπο που να διασφαλίζεται η κατάκτησή τους απ’ όλους/όλες τους/τις μαθητές/- ήτριες. Ενδεχομένως, χρειάζεται να υπάρχει αυξημένη υποστήριξη των μαθητών/τριών που παρουσιάζουν δυσκολίες ή εμπόδια μάθησης και, όπου κρίνεται σκό- πιμο, να προσφέρεται αντισταθμιστική εκπαίδευση.
β) Να γίνουν κάποιες μετατοπίσεις στη διδακτική πρακτική, δηλαδή να μειωθεί ο διδακτικός χρόνος στον οποίο οι μαθητές/τριες παρακολουθούν τον/την διδάσκο- ντα/ουσα και να αυξηθεί αντίστοιχα ο διδακτικός χρόνος που είναι ενεργοί οι ίδιοι/ες, υλοποιώντας κάποια συνεργατική διερευνητική δραστηριότητα ή κάποια συνεργατική δραστηριότητα επίλυσης ρεαλιστικού προβλήματος. Σε τέτοιες δραστηριότητες, τόσο στην ομάδα όσο και στην ολομέλεια, οι μαθητές/τριες θα έχουν μια σχετική αυτενέργεια και αυτορρύθμιση και μέσα από την συζήτηση και την ανταλλαγή απόψεων θα ενισχύονται δεξιότητες κριτικής σκέψης, μαθηματικού συλλογισμού, ε- πιχειρηματολογίας κ.ά. Επίσης, χρειάζεται να δοθεί έμφαση στη σύνδεση των μαθη- ματικών με τον κόσμο π.χ. με τη μοντελοποίηση ρεαλιστικών προβλημάτων, την κρι- τική ανάγνωση και επεξεργασία στατιστικών διαγραμμάτων, τη διερεύνηση προβλη- μάτων με περισσότερες από μία λύσεις κ.ά.
γ) Να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση σε συγκεκριμένες γνωστικές περιοχές, όπως οι έννοιες και οι ιδιότητες που εμφανίζονται κατά την εισαγωγή στην άλγεβρα (ρίζες και δυνάμεις, πολυώνυμα, αλγεβρικές πράξεις, εξισώσεις) και όχι μόνο στην αλγοριθμική ευχέρεια. Επιπλέον, μεγαλύτερη έμφαση χρειάζεται σε βασικές έννοιες και αναπα- ραστάσεις της Στατιστικής, στην έννοια της ισότητας στη Γεωμετρία και στη σχετιζόμενη χρήση των κριτηρίων ισότητας τριγώνων.
Επισημαίνεται ότι τα νέα Προγράμματα Σπουδών των μαθηματικών του Γυμνασίου που αναπτύσσονται αυτή την περίοδο, όσο και οι ετήσιες Οδηγίες Διδασκαλίας ενσωματώνουν σε μεγάλο βαθμό προτάσεις έμφασης σε νέες περιοχές και εστίασης σε πτυχές και ικανότητες.
Έτσι, για παράδειγμα, η στατιστική σκέψη (στο πλαίσιο των Στοχαστικών Μαθηματικών) αναπτύσσεται επαρκώς στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών, η εστίαση στις έννοιες, τις σχέσεις και τις ιδιότητές τους είναι συστατικό στοιχείο τόσο των νέων Προγραμμάτων Σπουδών όσο και των Οδηγιών Διδασκαλίας. Ωστόσο, φαίνεται να είναι ανάγκη να δοθεί έμφαση με αφορμή την παρούσα έρευνα.
Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να αναγνωριστεί η μεγάλη δυσκολία μετατόπισης των καθημερινών διδακτικών πρακτικών και η ανάγκη μακροπρόθεσμης και πολύπλευρης προσπάθειας προς αυτή την κατεύθυνση.
Σύμφωνα και με τους διεθνείς, ερευνητικά τεκμηριωμένους προσανατολισμούς, μια τέτοια προσπάθεια θα πρέπει να ενσωματώνει πρακτικές στις οποίες οι εκπαιδευτικοί συνεργάζονται σε ομάδες για τον σχεδιασμό της διδασκαλίας τους, τη δημιουργία και κοινή χρήση εκπαιδευτικού υλικού, την μελέτη προβλημάτων της διδασκαλίας, τον κριτικό αναστοχασμό, κ.λπ.
Μία πρόταση άμεσων παρεμβάσεων θα μπορούσε να είναι η προσπάθεια διάχυσης των αποτελεσμάτων αυτής της έρευνας σε όλους τους εκπαιδευτικούς σε συνεργασία με τους/τις Συμβούλους Εκπαίδευσης ΠΕ03. Αυτό θα μπορούσε να υλοποιηθεί μέσα από ένα σεμινάριο/εργαστήριο με τους Συμβούλους Εκπαίδευσης ΠΕ03, οι οποίοι μπορούν να οργανώσουν εργαστήρια ή/και σεμινάρια με τους εκπαιδευτικούς των σχολείων ευθύνης τους.
Πατήστε εδώ για να ανοίξετε την έκθεση
πηγή: