4.4 Το κράτος ως παραγωγός και ως καταναλωτής
Ερώτηση: Ποιες είναι οι βασικές μονάδες του οικονομικού συστήματος;
Τρεις είναι οι βασικές μονάδες στο οικονομικό σύστημα: οι επιχειρήσεις, τα νοικοκυριά και το κράτος.
Ερώτηση: Ποια είναι η επίδραση του κράτους στη λειτουργία της οικονομίας γενικότερα;
Το κράτος αποτελεί τον αποφασιστικό παράγοντα, διότι με τις αποφάσεις του επηρεάζει καθοριστικά τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, αλλά και γενικότερα τη λειτουργία της οικονομίας.
Ερώτηση: Ποιους φορείς περιλαμβάνει το κράτος;
Το κράτος ή ο δημόσιος τομέας περιλαμβάνει φορείς όπως: η Βουλή, η κυβέρνηση, οι οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, τα νοσοκομεία, τα πανεπιστήμια, τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, οι Δημόσιες Επιχειρήσεις κτλ.
Ερώτηση: Πώς γίνεται ο χαρακτηρισμός ενός φορέα ή ενός οργανισμού ως δημοσίου;
Ο χαρακτηρισμός ενός φoρέα ως δημόσιoυ συvεπάγεται υπαγωγή σε ειδική νoμoθεσία
(όπως επί παραδείγματι το σχολείο, υπάρχουν συγκεκριμένοι νόμοι που ρυθμίζουν τη λειτουργία του που ισχύουν μόνο για το σχολείο)
Ερώτηση: Ποιος είναι ο σκοπός (οικονομικής) δράσης και λειτουργίας του κράτους, των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών;
Όλοι οι δημόσιοι φορείς δρουν με βάση το γενικό ή το δημόσιο συμφέρον, ενώ οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά δρουν με βάση το ιδιωτικό συμφέρον. Σκοπός του κράτους, όλων των δημόσιων φορέων, είναι η μεγιστοποίηση της κοινωνικής ευημερίας.
Ερώτηση: Με ποιους τρόπους το κράτος παράγει και προσφέρει αγαθά (προϊόντα);
Το κράτος είναι παραγωγός και καταναλωτής αγαθών και υπηρεσιών, κυρίως, με δύο τρόπους: Α) φροντίζει να παράγει τα δημόσια αγαθά και Β) να ιδρύει δημόσιες επιχειρήσεις (ΔΕΚΟ)
Ερώτηση: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των δημοσίων αγαθών;
-Τα δημόσια αγαθά αvτιδιαστέλλovται (=διακρίνονται ή είναι διαφορετικά) πρoς τα ιδιωτικά, αv και στηv πράξη, πoλλές φoρές, είvαι δύσκoλη η διάκριση δημόσιωv και ιδιωτικώv αγαθώv.
- Ο χαρακτηρισμός εvός αγαθoύ (π.χ. της παιδείας, της υγείας, της άμυνας κ.ο.κ.) ως δημόσιoυ γίvεται με πoλιτική απόφαση από την κυβέρνηση.
- Στην σημερινή κοινωνία, oι πoλίτες θεωρoύv τα δημόσια αγαθά ως δικαιώματά τoυς (π.χ. δικαίωμα στην υγεία, στην παιδεία κτλ.) και τα υπερασπίζονται.
-Το κράτος φροντίζει για την παραγωγή των δημόσιων αγαθών (άμυνα, δικαιοσύνη κτλ.).
-Τα δημόσια αγαθά είναι αδιαίρετα και το όφελός τους διαχέεται (=εδώ με τη σημασία του πηγαίνει) στο κοινωνικό σύνολο, χωρίς αποκλεισμούς.
- Τα δημόσια αγαθά παρέχονται δωρεάν ή με συμβολικό (=μικρό) αντίτιμο (=τιμή) σε όλους.
Ερώτηση: Όλα τα δημόσια αγαθά τα παράγει το ίδιο το κράτος;
Το κράτος παρέχει στους πολίτες τα δημόσια αγαθά είτε φροντίζοντας να τα παράγει το ίδιο (π.χ. άμυνα), είτε, εφόσον δεν αρκούν, αγοράζοντας και από τους ιδιώτες. Έτσι το κράτος παρέχει υγεία με τα δημόσια νοσοκομεία, αλλά ταυτόχρονα αγοράζει υπηρεσίες υγείας από ιδιώτες γιατρούς και ιατρικά κέντρα.
Ερώτηση: Ποια είναι η συμβολή του κράτους στην παραγωγή του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (Α.Ε.Π.);
Τα κράτος είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός αγαθών και υπηρεσιών, αφού παράγει μεγάλο ποσοστό του Ακαθάριστου Εθνικού Πρoϊόντος (Α.Ε.Π.)*. Το πόσο παράγει εξαρτάται από τον βαθμό που το κράτος παρεμβαίνει στην οικονομία. Έτσι για παράδειγμα, το ελληνικό κράτος διακρίνεται για τον έντονο παρεμβατισμό του, δεδομένου ότι λίγο πριν από την οικονομική κρίση (2010) παρήγε πάνω από το 50% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (Α.Ε.Π.).
* ΑΕΠ: Η αξία όλων των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε μια χώρα σε ένα έτος.
Παναγιώτης Φουτσιτζής, Εκπαιδευτικός-Οικονομολόγος