3.4. Η χρήση των μετάλλων κατά την αρχαιότητα

Αυτοφυή μέταλλα (χρυσός, άργυρος και χαλκός)

Από τη Νεολιθική περίοδο στην Ελλάδα έχουν διασωθεί μεταλλικά κοσμήματα κατασκευασμένα από αυτοφυή χρυσό, άργυρο και χαλκό. Σ’ αυτή την περίοδο ανήκουν και τα 53 κλεμμένα χρυσά αντικείμενα (Ο Νεολιθικός Θησαυρός) των οποίων η επαναφορά στο Αρχαιολογικό Μουσείο έγινε στις 3 Οκτωβρίου 1997. Τα αντικείμενα αυτά χρονολογούνται προς το τέλος της Νεολιθικής περιόδου (4500-3300 π.Χ.).

Χάρη στην ελατότητα και την ολκιμότητά τους, τα αυτοφυή μέταλλα -σε αντίθεση με τα εργαλεία- μπορούσαν να χρησιμο­ποιηθούν στα αρχαία χρόνια για διακοσμητικούς σκοπούς.


 

Χρυσός και ασήμι

Ο χρυσός και το ασήμι χρησι­μοποιήθηκαν από τους Αρχαί­ους Έλληνες για την κατα­σκευή νομισμάτων.

Η παραγωγή αργυρών αντικειμένων, ειδικά από τους Αθηναί­ους τον 5ο αιώνα π.Χ., μπορεί να συνδεθεί με τα μεταλλεία του Λαυρίου.

Έχουν βρεθεί πλούσια χρυσά ευρήματα από το Μυκηναϊκό πολιτισμό, όπως δύο χρυσά κύπελλα από τον τάφο του Βαφειού (Λακωνία, 1500 π.Χ.), νεκρικά προσωπεία και στολίδια από τάφους (Εικόνα 3.3.). Επίσης από τους βασιλικούς τάφους της Βεργίνας (3ος αιώνας π.Χ.) έχουν βρεθεί αντικείμενα, όπως χρυσά στεφάνια, λάρνακες και δίσκοι που φέρουν το αστέρι της Μακεδονίας.


 

Χαλκός και κράματα χαλκού

Το αρσενικό χρησιμοποιήθηκε για να βελτιώσει τη σκληρότητα του χαλκού. Μπρούντζοι με χαμηλή περιεκτικότητα κασ­σίτερου (3%) εμφανίζονται μόλις τη Μέση Μινωική περίοδο I (περί το 2000 π.Χ.). Κατά τη Μέση Μινωική περίοδο III (1700 π.Χ.) ο κασσίτερος προσετίθετο σκόπιμα στον μπρούτζο για την παραγωγή εγχειριδίων και μαχαιριών (περιεκτικότητα κασ­σίτερου περίπου 9%). Η προσθήκη κασσίτερου στον μπρούν­τζο πρέπει να συνδεθεί με την εισαγωγή αυτού του μετάλλου στον ελλαδικό χώρο, αποτέλεσμα της α­νάπτυξης του εμπορίου.

Κατά την Αρχαϊκή και την Κλασική περίοδο στην Ελλάδα χρη­σιμοποιήθηκε κασσίτερος για την κατασκευή χυτών μπρούντζων. Ο μπρούντζος χρησιμοποιήθηκε εκείνη την εποχή για την κατασκευή α­ντικειμένων, όπως οινοχοών, αγαλματιδίων, καθρεπτών, μεταλλίων, κρανών κτλ.


 

Σίδηρος

Πριν από την Εποχή του Σι­δήρου ο “μετεωρίτης” σίδη­ρος χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή εγχειριδίων και μαχαιριών (με περιεκτικότη­τα νικελίου >5%). Στην Ελ­λάδα, όμως, υπάρχουν πηγές μεταλλευμάτων σιδήρου-νικελίου, τα οποία δεν είναι “μετεωριτικά” αλλά αυτοφυή μεταλλεύματα. Έτσι, στα ελληνικά αντικείμενα μπορεί να υπάρ­χουν χαμηλές περιεκτικότητες νικελίου. Ωστόσο, η παρουσία νικελίου δυσκολεύει την τήξη και το διαχωρισμό, καθώς και τη σφυρηλάτηση κατά την κατασκευή αντικειμένων.


 

Μόλυβδος

Στην Αρχαία Ελλάδα ο μόλυβδος χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή συνδετήρων, αγκυρών, βαριδιών και για επικάλυ­ψη του πυθμένα των πλοίων. Χρησιμοποιήθηκε επίσης για την κατασκευή αγωγών νερού, τεχνική που αναπτύχθηκε κυρίως από τους Ρωμαίους, οι οποίοι χρησιμοποίησαν μόλυβδο για την κατασκευή σωληνώσεων.