Η ταινία "Τόσο μακριά" (2019) της Sarah Winkenstette, που προβλήθηκε στον Όμιλο την Τετάρτη 3 Απριλίου 2024, αναφέρεται σε δύο παιδιά που ξεκινούν από εντελώς διαφορετική αφετηρία, κι όμως βρίσκονται στο ίδιο σημείο.

Ο Μπεν, μαζί με την οικογένειά του, αναγκάζεται να εγκαταλείψει το χωριό του, το σχολείο, τους φίλους και την ομάδα ποδοσφαίρου του και να μετακομίσει στην κοντινή πόλη. Το χωριό εγκαταλείπεται για να γκρεμιστεί ώστε να γίνει η εκμετάλλευση του σημαντικού κοιτάσματος λιγνίτη που ανακαλύφθηκε στο υπέδαφος. Ο Μπεν στο νέο του σπίτι φαίνεται να μην ταιριάζει πουθενά: τον αντιμετωπίζουν σαν παρείσακτο, δεν έχει φίλους, στη νέα του ομάδα τον βάζουν στον πάγκο, ενώ στην παλιά ήδη τον έχουν αντικαταστήσει και ξεχάσει.

Από την άλλη, ο Τάρικ κατάγεται από τη Συρία από όπου αναγκάστηκε να φύγει κυνηγημένος λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου. Στην πατρίδα του έμειναν μόνο ερείπια. Στον δρόμο έχασε τους γονείς του, που αποκλείστηκαν σε ένα στρατόπεδο για πρόσφυγες στην Τουρκία, αλλά και τον αδελφό του. Και τώρα μένει σε μια εστία για ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες.

Τους ενώνει το ποδόσφαιρο, αλλά και ο ξεριζωμός από την πατρίδα των παιδικών τους χρόνων, η νοσταλγία, η αποξένωση και η ανάγκη τους να ανήκουν κάπου. Κι έτσι, τέλος, αποφασίζουν να γίνουν "αδέλφια", για να μη χωρίσουν ποτέ.

Φιλία, αρμονική συνύπαρξη, συμπερίληψη, αποδοχή του άλλου και της κουλτούρας του, κατανόηση και η κοινή πατρίδα όλων μας - τα ευτυχισμένα παιδικά χρόνια είναι τα θετικά μηνύματα αυτής της εφηβικής ταινίας.

Στο παρελθόν χωριά εγκαταλείφθηκαν και στην Ελλάδα για χάρη της εξόρυξης λιγνίτη, κυρίως στην περιοχή της Πτολεμαΐδας. Σήμερα, στο πλαίσιο της μάχης κατά της κλιματικής αλλαγής, σχεδιάζεται η σταδιακή απολιγνιτοποίηση της Ευρώπης και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

• Οδοιπορικό στα χωριά που ο λιγνίτης έσβησε απ' το χάρτη (Lifo)

* Ευχαριστούμε το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (ΕΚΚ) και τους δημιουργούς της πλατφόρμας CINEDU για τα δικαιώματα προβολής της ταινίας, καθώς και για τη διάθεση υλικού πάνω στο οποίο βασίστηκε μέρος των δραστηριοτήτων.

Την ιρανική ταινία "Offside" του Jafar Panahi (2006) παρακολούθησαν οι μαθητές και οι μαθήτριες του Ομίλου Κινηματογράφου την Τετάρτη 31/1/2024, με τη φιλική συμμετοχή και του συνταξιούχου πλέον φιλολόγου Βασίλη Κολιού.

Ο δημιουργός εστιάζει στα πραγματικά προβλήματα της καθημερινότητας των απλών Ιρανών (ιρανικός νεορρεαλισμός) αντλώντας υλικό και από προσωπικά του βιώματα. Η ταινία, με φόντο έναν ποδοσφαιρικό αγώνα της Εθνικής ομάδας του Ιράν για την πρόκρισή της στο Μουντιάλ του 2006 της Γερμανίας, επικεντρώνεται στα δικαιώματα των γυναικών στο Ιράν. Παρουσιάζονται οι περιπτώσεις πέντε κοριτσιών που προσπάθησαν να μπουν μεταμφιεσμένα σε αγόρια στο γήπεδο, όμως συνελήφθησαν και απειλούνται με φυλάκιση στο Τμήμα Ηθών.

Η κινηματογραφική ματιά του σκηνοθέτη κινείται ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και στη μυθοπλασία:

• περιγράφει ένα πραγματικό γεγονός, τον ποδοσφαιρικό αγώνα Ιράν-Μπαχρέιν, αλλά τα επιμέρους γεγονότα είναι επινοημένα και σε ορισμένες περιπτώσεις προϊόν αυτοσχεδιασμού
• μεγάλο μέρος της ταινίας γυρίστηκε σε πραγματικό χρόνο (στις 8 Ιουνίου 2005), με φυσική ροή των γεγονότων και μόνο με μία κάμερα χειρός, όμως, λόγω περιορισμών από το καθεστώς, δεν δηλώθηκε επίσημα το πραγματικό της περιεχόμενο και κάποιες σκηνές τραβήχτηκαν σε άλλους χώρους
• η τοποθεσία (στάδιο Αζαντί της Τεχεράνης) και ο ήχος του γηπέδου είναι αυθεντικά, αλλά τελικά η κύρια δράση εκτυλίσσεται εκτός πεδίου, έξω από το γήπεδο, στον χώρο όπου οι κρατούμενες είναι περιορισμένες
• η ανωνυμία των χαρακτήρων συμβάλλει στην αληθοφάνεια, αλλά ταυτόχρονα δίνει την αίσθηση ότι πρόκειται για μοναδικές περιπτώσεις και αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι οι ηθοποιοί ήταν ερασιτέχνες

Συνολικά, η πλοκή βασίζεται περισσότερο στην ηθογράφηση των προσώπων και στην εξέλιξη των σχέσεων μεταξύ των κοριτσιών και των στρατιωτών που τις έχουν συλλάβει, οι οποίες σταδιακά οδηγούν σε αλληλοκατανόηση και ενσυναίσθηση. Αποκαλυπτικό είναι ότι πρώτα τα κορίτσια - παρά τη μειονεκτική θέση στην οποία βρίσκονται - καταφέρνουν να μπουν στη θέση των ανδρών και να τους δείξουν συμπόνια. Με αυτό τον τρόπο τελικά πετυχαίνουν να βγάλουν στην επιφάνεια την ανθρωπιά των στρατιωτών.

Από το 1979 που επιβλήθηκε στο Ιράν η Ισλαμική Επανάσταση, η θέση των γυναικών στη χώρα έχει χειροτερέψει. Οι γυναίκες στο Ιράν είναι υποχρεωμένες να φορούν μαντίλα και να καλύπτουν το δέρμα και τα μαλλιά τους, διαφορετικά κινδυνεύουν με σύλληψη από την Αστυνομία Ηθών. Στον δημόσιο βίο πρέπει να διαχωρίζονται από τους άνδρες (π.χ. στα λεωφορεία κάθονται στο πίσω μέρος), απαγορεύεται να εκφράζονται ελεύθερα, να χορεύουν, να τραγουδούν ή να κάνουν ποδήλατο και να παρακολουθούν θεάματα, όπως αθλητικούς αγώνες. Παρότι τυπικά έχουν δικαιώματα (να μορφώνονται, να ζητούν διαζύγιο, να ψηφίζουν, να εκλέγονται), στην πράξη τα περισσότερα καταστρατηγούνται και για τα πιο πολλά χρειάζονται την άδεια του συζύγου, του πατέρα τους ή κάποιου κρατικού συμβουλίου. Και παρότι απαγορεύονται τα βασανιστήρια στη χώρα, η πρακτική του μαστιγώματος εφαρμόζεται ακόμη.

Χρήσιμο υλικό

Ιράν: τι συμβαίνει με τα δικαιώματα των γυναικών (The Toc)

Τα δικαιώματα των γυναικών στο Ιράν (Wikipedia)

Οι αγώνες των γυναικών του Ιράν συνεχίζονται ακόμη (Time)

* Ευχαριστούμε το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (ΕΚΚ) και τους δημιουργούς της πλατφόρμας CINEDU για τα δικαιώματα προβολής της ταινίας, καθώς και για τη διάθεση υλικού πάνω στο οποίο βασίστηκε μέρος των δραστηριοτήτων μας.