Την ιρανική ταινία "Offside" του Jafar Panahi (2006) παρακολούθησαν οι μαθητές και οι μαθήτριες του Ομίλου Κινηματογράφου την Τετάρτη 31/1/2024, με τη φιλική συμμετοχή και του συνταξιούχου πλέον φιλολόγου Βασίλη Κολιού.

Ο δημιουργός εστιάζει στα πραγματικά προβλήματα της καθημερινότητας των απλών Ιρανών (ιρανικός νεορρεαλισμός) αντλώντας υλικό και από προσωπικά του βιώματα. Η ταινία, με φόντο έναν ποδοσφαιρικό αγώνα της Εθνικής ομάδας του Ιράν για την πρόκρισή της στο Μουντιάλ του 2006 της Γερμανίας, επικεντρώνεται στα δικαιώματα των γυναικών στο Ιράν. Παρουσιάζονται οι περιπτώσεις πέντε κοριτσιών που προσπάθησαν να μπουν μεταμφιεσμένα σε αγόρια στο γήπεδο, όμως συνελήφθησαν και απειλούνται με φυλάκιση στο Τμήμα Ηθών.

Η κινηματογραφική ματιά του σκηνοθέτη κινείται ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ και στη μυθοπλασία:

• περιγράφει ένα πραγματικό γεγονός, τον ποδοσφαιρικό αγώνα Ιράν-Μπαχρέιν, αλλά τα επιμέρους γεγονότα είναι επινοημένα και σε ορισμένες περιπτώσεις προϊόν αυτοσχεδιασμού
• μεγάλο μέρος της ταινίας γυρίστηκε σε πραγματικό χρόνο (στις 8 Ιουνίου 2005), με φυσική ροή των γεγονότων και μόνο με μία κάμερα χειρός, όμως, λόγω περιορισμών από το καθεστώς, δεν δηλώθηκε επίσημα το πραγματικό της περιεχόμενο και κάποιες σκηνές τραβήχτηκαν σε άλλους χώρους
• η τοποθεσία (στάδιο Αζαντί της Τεχεράνης) και ο ήχος του γηπέδου είναι αυθεντικά, αλλά τελικά η κύρια δράση εκτυλίσσεται εκτός πεδίου, έξω από το γήπεδο, στον χώρο όπου οι κρατούμενες είναι περιορισμένες
• η ανωνυμία των χαρακτήρων συμβάλλει στην αληθοφάνεια, αλλά ταυτόχρονα δίνει την αίσθηση ότι πρόκειται για μοναδικές περιπτώσεις και αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι οι ηθοποιοί ήταν ερασιτέχνες

Συνολικά, η πλοκή βασίζεται περισσότερο στην ηθογράφηση των προσώπων και στην εξέλιξη των σχέσεων μεταξύ των κοριτσιών και των στρατιωτών που τις έχουν συλλάβει, οι οποίες σταδιακά οδηγούν σε αλληλοκατανόηση και ενσυναίσθηση. Αποκαλυπτικό είναι ότι πρώτα τα κορίτσια - παρά τη μειονεκτική θέση στην οποία βρίσκονται - καταφέρνουν να μπουν στη θέση των ανδρών και να τους δείξουν συμπόνια. Με αυτό τον τρόπο τελικά πετυχαίνουν να βγάλουν στην επιφάνεια την ανθρωπιά των στρατιωτών.

Από το 1979 που επιβλήθηκε στο Ιράν η Ισλαμική Επανάσταση, η θέση των γυναικών στη χώρα έχει χειροτερέψει. Οι γυναίκες στο Ιράν είναι υποχρεωμένες να φορούν μαντίλα και να καλύπτουν το δέρμα και τα μαλλιά τους, διαφορετικά κινδυνεύουν με σύλληψη από την Αστυνομία Ηθών. Στον δημόσιο βίο πρέπει να διαχωρίζονται από τους άνδρες (π.χ. στα λεωφορεία κάθονται στο πίσω μέρος), απαγορεύεται να εκφράζονται ελεύθερα, να χορεύουν, να τραγουδούν ή να κάνουν ποδήλατο και να παρακολουθούν θεάματα, όπως αθλητικούς αγώνες. Παρότι τυπικά έχουν δικαιώματα (να μορφώνονται, να ζητούν διαζύγιο, να ψηφίζουν, να εκλέγονται), στην πράξη τα περισσότερα καταστρατηγούνται και για τα πιο πολλά χρειάζονται την άδεια του συζύγου, του πατέρα τους ή κάποιου κρατικού συμβουλίου. Και παρότι απαγορεύονται τα βασανιστήρια στη χώρα, η πρακτική του μαστιγώματος εφαρμόζεται ακόμη.

Χρήσιμο υλικό

Ιράν: τι συμβαίνει με τα δικαιώματα των γυναικών (The Toc)

Τα δικαιώματα των γυναικών στο Ιράν (Wikipedia)

Οι αγώνες των γυναικών του Ιράν συνεχίζονται ακόμη (Time)

* Ευχαριστούμε το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (ΕΚΚ) και τους δημιουργούς της πλατφόρμας CINEDU για τα δικαιώματα προβολής της ταινίας, καθώς και για τη διάθεση υλικού πάνω στο οποίο βασίστηκε μέρος των δραστηριοτήτων μας.

Οι προβολές του Ομίλου Κινηματογράφου συνεχίστηκαν την Τετάρτη 13/12/2023 με την ταινία "Ο αδερφός μου κυνηγάει δεινόσαυρους" (2019) του Stefano Cipani, βασισμένη στο ομότιτλο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Giacomo Mazzariol (μεταφρασμένο, στις εκδόσεις Πατάκη):

Από το οπισθόφυλλο και το εσώφυλλο του βιβλίου

  Χρειάστηκαν δώδεκα χρόνια μέχρι να καταφέρει ο Τζάκομο να δει στ’ αλήθεια ποιος είναι ο αδερφός του, να μπει στον κόσμο του. Και να τον αφήσει να του αλλάξει τη ζωή.

  Με λίγα λόγια, αυτή είναι η ιστορία του Τζοβάννι. Ο Τζοβάννι που είναι δεκατριών χρόνων κι έχει ένα χαμόγελο πιο πλατύ κι από τα γυαλιά του· που αρπάζει το καπέλο ενός άστεγου και το βάζει στα πόδια· που αγαπάει τους δεινόσαυρους και το κόκκινο χρώμα· που πηγαίνει σινεμά με μια συμμαθήτριά του, επιστρέφει σπίτι και μας ανακοινώνει: «Παντρεύτηκα». Ο Τζοβάννι που χορεύει στη μέση της πλατείας, μόνος του, στον ρυθμό της μουσικής ενός καλλιτέχνη του δρόμου, και ο ένας μετά τον άλλον οι περαστικοί συγκινούνται κι αρχίζουν να τον μιμούνται. Ο Τζοβάννι μπορεί να κάνει ολόκληρες πλατείες να χορεύουν. Ο Τζοβάννι για τον οποίο ο χρόνος είναι πάντα είκοσι λεπτά, ποτέ πάνω από είκοσι. Αν κάποιος φύγει έναν μήνα διακοπές, λείπει είκοσι λεπτά. Ο Τζοβάννι που γίνεται κουραστικός, φορτικός και που κάθε μέρα πηγαίνει στον κήπο και φέρνει ένα λουλούδι στις αδερφές του. Κι αν είναι χειμώνας και δε βρίσκει λουλούδια, τους φέρνει ξερά φύλλα. Ο Τζοβάννι είναι ο αδερφός μου. Και αυτή είναι και η δική μου ιστορία. Εγώ είμαι ο Τζάκομο κι είμαι δεκαεννιά χρόνων.

Πηγή: i-read.i-teen

Επιπλέον υλικό:

Ο αδελφός του, ο σούπερ ήρωάς του (άρθρο της Δ. Δότση στο blog των εκδόσεων Πατάκη)

Τόσο το βιβλίο όσο και η ταινία προέκυψαν από την προσωπική εμπειρία του συγγραφέα (και συν-σεναριογράφου της ταινίας). Το 2015 ο 18χρονος τότε Giacomo είχε ανεβάσει στο youtube σύντομα βίντεο για να παρουσιάσει την καθημερινότητά του με τον αδελφό του Giovanni, άτομο με σύνδρομο Down. Ένα από αυτά, με τίτλο "The simple interview", είχε απρόσμενη επιτυχία και αποτέλεσε το έναυσμα για τη συγγραφή του μυθιστορήματος, το οποίο γρήγορα έγινε best seller και δημοφιλής ταινία.

Το trailer της ταινίας

Στην ταινία κεντρικός ήρωας είναι ο έφηβος Τζακ, που αγωνίζεται να ξεφύγει από τα αόρατα δεσμά που τον περιορίζουν στην οικογένειά του και να πετάξει με τα δικά του φτερά. Αποφεύγει το συνοικιακό γυμνάσιο και γράφεται σε σχολείο της γειτονικής πόλης· απαρνιέται τον αδελφό του και αποκηρύσσει το παρελθόν του καλού μεγάλου αδελφού· πλάθει μία ωραιοποιημένη εικόνα του cool νέου του εαυτού, αλλάζει συνήθειες και εμφάνιση και μπλέκει σε παρέες που τον οδηγούν σε καταχρήσεις και σε όλο και μεγαλύτερα ψέματα.

Όμως, στο τέλος, όταν η ψεύτικη εικόνα που έχτισε καταρρέει, καταφεύγει στην παρηγοριά αυτών που πραγματικά τον αγαπούν. Και το άτομο που τον στηρίζει και τον βοηθά να αντιμετωπίσει τα λάθη του είναι ο αδελφός του: ο σούπερ ήρωας Τζο, το παιδί που γεννήθηκε με ένα παραπάνω χρωμόσωμα.

• Σύνδρομο Down: αίτια, συμπτώματα και χαρακτηριστικά (άρθρο του Δρ. Κ. Κωστογλάνη στην ιστοσελίδα DoctorHomeCare)
• 28 αλήθειες για το σύνδρομο Down (ιστοσελίδα Συλλόγου Συνδρόμου Down Ελλάδος)

* Ευχαριστούμε το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (ΕΚΚ) και τους δημιουργούς της πλατφόρμας CINEDU για τα δικαιώματα προβολής της ταινίας, καθώς και για τη διάθεση υλικού πάνω στο οποίο βασίστηκε μέρος των δραστηριοτήτων.

Το "Πέρασμα" / Flukten Over Grensen (2020), μία νορβηγική παραγωγή σε σκηνοθεσία της Johanne Helgeland, είναι η πρώτη ταινία που προβλήθηκε στον Όμιλο Κινηματογράφου με τη νέα του σύνθεση για το 2023-24.

Πρόκειται για μία ιστορία ενηλικίωσης δύο μικρών παιδιών που ωριμάζουν απότομα μέσα στη δίνη του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου, καθώς οι γονείς τους, μέλη της νορβηγικής αντίστασης, τους αναθέτουν μία δύσκολη αποστολή: να συνοδέψουν δύο εβραιόπουλα στα σύνορα με τη Σουηδία, για να τα σώσουν από τη σύλληψη και την αποστολή τους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Η ηρωίδα της ταινίας, ένα κορίτσι με ζωηρή φαντασία αλλά και αποφασιστικότητα, αντιμετωπίζει με θάρρος τις δυσκολίες της αποστολής που της ανατίθεται και εμπνέει στους άλλους ενσυναίσθηση και αλτρουϊσμό, ώστε να επιστρατεύσουν την ευφυΐα και την περηφάνια τους για το κοινό καλό. "Όλοι για έναν και ένας για όλους!", όπως στους Τρεις Σωματοφύλακες του Αλέξανδρου Δουμά, το βιβλίο που ζωντανεύει στα παιχνίδια της μικρής Γκέρντα.

Όμως η αληθινή ζωή δεν είναι τόσο απλή και οι άνθρωποι συχνά λιποψυχούν μπροστά στις ανατροπές της. Τι είναι τελικά αυτό που κάνει τους μικρούς ήρωες να αψηφούν τους κινδύνους για να βοηθήσουν άγνωστά τους παιδιά; Είναι απλό: η ανθρώπινη φύση. Όπως το θέτει χωρίς δισταγμό ένας από τους ήρωες της ταινίας: "Είναι άνθρωποι και οι άνθρωποι βοηθούν ο ένας τον άλλο".

Για την ιστορία, αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με νορβηγικές πηγές για το Ολοκαύτωμα, οι συλλήψεις Εβραίων το 1942 έγιναν αποκλειστικά από Νορβηγούς έπειτα από διαταγή του διορισμένου από τους Ναζί πρωθυπουργού τους, Βίντκουν Κουίσλινγκ. Εβδομήντα χρόνια μετά, το 2012, τόσο ο πρωθυπουργός όσο και η αστυνομία της Νορβηγίας ζήτησαν δημόσια συγγνώμη από την εβραϊκή κοινότητα της χώρας.

Περισσότερες πληροφορίες για το ιστορικό πλαίσιο:

• Χρονολόγιο Β΄ Παγκόσμιου πολέμου (από την Εγκυκλοπαίδεια Ολοκαυτώματος του US Holocaust Memorial Museum)
• Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος και Ολοκαύτωμα (από την Εγκυκλοπαίδεια Ολοκαυτώματος του US Holocaust Memorial Museum)
• Εβραϊκή κοινότητα Ιωαννίνων: κατά τον Β΄Παγκόσμιο - μετά το 1945 (υλικό από την ιστοσελίδα του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος)

Ακροστιχίδα

Ταξίδι

Ονειρα

Περιπέτεια

Ενσυναίσθηση

Ρατσισμός

Αδρεναλίνη

Συντροφικότητα

Μαζί

Ανατροπή

* Ευχαριστούμε το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (ΕΚΚ) και τους δημιουργούς της πλατφόρμας CINEDU για τα δικαιώματα προβολής της ταινίας, καθώς και για τη διάθεση υλικού πάνω στο οποίο βασίστηκε μέρος των δραστηριοτήτων.