Month: February 2023

 Η πανελλήνια ιδέα:
 Κρίση πόλης-κράτους  οραματισμός πανελλήνιου συνασπισμού από
πνευματικούς ανθρώπους.
 Πανελλήνια ιδέα: νέα πολιτική έκφραση που διατυπώθηκε στα τέλη 5ου
αιώνα π.Χ. από το σοφιστή Γοργία στην Ολυμπία.
 Κύριος εκφραστής της ιδέας ο Ισοκράτης.

 Ο Ισοκράτης:
1. Τόνισε την ανάγκη συνασπισμού ενάντια στους Πέρσες με την Αθήνα σε
ηγετικό ρόλο («Πανηγυρικός» λόγος, 480 π.Χ.).
2. Αδυναμία Αθήνας να εμπνεύσει εμπιστοσύνη - ένωση Ελλήνων από έναν
ισχυρό μονάρχη (π.χ. Ευαγόρα, Ιάσονα, Διονύσιο Α ́ ή Φίλιππο Β ́) εναντίον των
Περσών.

 Αντίθετος στην άποψη αυτή και πιστός στον πρωταγωνιστικό ρόλο της Αθήνας
ο Δημοσθένης.

 Ο Φίλιππος Β ́ και η ένωση των Ελλήνων :
 Ο Φίλιππος Β ́ (βασιλιάς των Μακεδόνων): Πολιτικοί στόχοι
του:
1. Η ισχυροποίηση της Μακεδονίας.
2. Η επέκταση της εξουσίας του.

 Ενέργειες του Φιλίππου για την ισχυροποίηση της Μακεδονίας :
1. Αντιμετώπιση των Ιλλυριών και των Παιόνων στα βόρεια σύνορα.
2. Οργάνωση ισχυρού στρατού με κύριο στρατιωτικό σώμα τη μακεδονική
φάλαγγα (πεζέταιροι, σάρισα).
3. Δημιουργία ισχυρής οικονομίας - αξιοποίηση των κοιτασμάτων χρυσού του
Παγγαίου Όρους - κοπή νομισμάτων (χρυσοί στατήρες).
4. Επεκτατική εξωτερική πολιτική.

 Ενέργειες του Φιλίππου για την επέκταση της εξουσίας του :
Αίτια: α. Εξασφάλιση νέων εκτάσεων γης στους στρατιώτες του.
β. Ένωση των Ελλήνων υπό την αρχηγία του εναντίον των Περσών.

1. Χαλκιδική, εδάφη ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης έως δυτικές ακτές
Εύξεινου Πόντου.
2. Θεσσαλία, νότια Ελλάδα, νίκη στη Χαιρώνεια (338 π.Χ.) εναντίον
Θηβαίων και Αθηναίων.
3. Ένωση των Ελλήνων υπό την αρχηγία του - συνέδριο της Κορίνθου 337
π.Χ. - συμμετοχή όλων των πόλεων εκτός Σπάρτης.

 Οι αποφάσεις του Συνεδρίου:
1. Απαγορεύτηκαν οι συγκρούσεις μεταξύ των ελληνικών πόλεων και η βίαιη
μεταβολή των καθεστώτων τους.
2. Προστατεύτηκε η ελεύθερη ναυσιπλοΐα και καταδικάστηκε η πειρατεία.
3. Ιδρύθηκε πανελλήνια συμμαχία, αμυντική και επιθετική, με ισόβιο αρχηγό το
Φίλιππο Β ́.

Μετά τον θάνατό του ανέλαβε ο γιος του Αλέξανδρος.
 Το οικουμενικό κράτος του Μ. Αλεξάνδρου:
 Σε διάστημα έντεκα χρόνων (334-325 π.Χ.) ο Μ. Αλέξανδρος κατάκτησε την
Ανατολή φτάνοντας μέχρι τον Ινδό ποταμό.
 Οι εκστρατείες του έγιναν σε τρεις φάσεις. Κατά τη διάρκεια της πρώτης
φάσης (334-331 π.Χ.) ο στρατός του Αλεξάνδρου κυριάρχησε στη Μ. Ασία και
απελευθέρωσε τις ελληνικές πόλεις. Νίκησε δύο φορές τον περσικό στρατό στο
Γρανικό ποταμό (334 π.Χ.) και στην Ισσό της Κιλικίας (333 π.Χ.).
Ακολούθως κατέλαβε τη Φοινίκη και την Παλαιστίνη. Τέλος κατέκτησε την
Αίγυπτο. Στο Δέλτα του Νείλου ίδρυσε την Αλεξάνδρεια (331 π.Χ.), η οποία
επρόκειτο να εξελιχθεί στο μεγαλύτερο εμπορικό και πνευματικό κέντρο της
Μεσογείου.
 Στη δεύτερη φάση (331-327 π.Χ.) προχώρησε στη Μεσοποταμία
έπειτα από τη νίκη στα Γαυγάμηλα (331 π.Χ.). Κατέκτησε τις ανατολικές επαρχίες
της περσικής αυτοκρατορίας.
 Στην τρίτη φάση (327-325 π.Χ) επιχείρησε την εκστρατεία στην ινδική
χερσόνησο. Έφθασε μέχρι τον Ύφαση ποταμό. Δεν προχώρησε προς το Γάγγη
λόγω της αντίδρασης του μακεδονικού στρατού. Ο Αλέξανδρος πέθανε το 323 π.Χ.
στη Βαβυλώνα.

 Το έργο του Μ. Αλεξάνδρου:
 Στο στρατιωτικό τομέα:
1. Διορατικός στρατηγός με μεγαλοφυή σκέψη λόγω της εφαρμογής κατάλληλου
σχεδιασμού για την αντιμετώπιση του αντιπάλου.
 Στον πολιτικό τομέα:
1. Ανάμειξη ελληνικού με ασιατικό κόσμο.
2. Διατήρηση των συνηθειών, των παραδόσεων και του διαφορετικού τρόπου
άσκησης της εξουσίας.
3. Διατήρηση του θεσμού των σατραπειών - ανάθεση της διοίκησης σε Έλληνες ή
Πέρσες ηγεμόνες  δημιουργία νέας διοικητικής παράδοσης.
 Στον οικονομικό τομέα:
1. Προώθηση συστήματος νομισματικής οικονομίας.
2. Από την σατραπεία (φορολογική μονάδα) στη φορολογική περιφέρεια
(περισσότερες από μια σατραπείες).
3. Μεταβολή θησαυρών σε χρυσό νόμισμα.
 Στον πολιτιστικό τομέα:
1. Διάδοση ελληνικής γλώσσας και ελληνικού πολιτισμού.
2. Υιοθέτηση πολιτιστικών στοιχείων των λαών της Ανατολής.
3. Ίδρυση νέων πόλεων.
4. Εξερευνήσεις περιοχών (ένοπλη εξερεύνηση).
 Ο πολιτισμός:
 Η πολιτιστική ανάπτυξη των κλασικών χρόνων
διαφαίνεται και από την καθημερινή ζωή:
1. Η αντίληψη για την εργασία (περιφρονητική αντιμετώπιση της χειρωνακτικής
εργασίας, ενασχόληση με τα κοινά).
2. Ο τρόπος διασκέδασης (ιδιωτικά συμπόσια, δημόσιες εορτές και πανηγύρια,
θεατρικές παραστάσεις).
3. Ο κοινωνικός χαρακτήρας των τελετών που πλαισίωναν τη γέννηση, το γάμο, το
θάνατο.

 Η Αθήνα (5ος αιώνας π.Χ.):
1. Η δράση του Περικλή.
2. Οικοδόμηση σπουδαίων έργων στην Ακρόπολη.
3. Τέλεση λαμπρών πανηγύρεων, πνευματικών εκδηλώσεων και θεατρικών
παραστάσεων.

 Τα γράμματα και οι τέχνες τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ.:
 Η φιλοσοφική σκέψη:
 Ανθρωποκεντρισμός (= κέντρο του ενδιαφέροντος ο άνθρωπος).
 Ορθολογισμός (= λογική).
 Σοφιστές και Σωκράτης.
 Πλάτων και Αριστοτέλης.

 Η ιστοριογραφία:
 Ηρόδοτος.
 Θουκυδίδης (επιστημονική ιστορική συγγραφή).
 Ξενοφών.

 Η ποιητική τέχνη:
 Τραγωδία (Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης).
 Κωμωδία (Αριστοφάνης). Σατυρικό δράμα.

 Ο ρητορικός λόγος:
 Λυσίας, Ισοκράτης, Δημοσθένης.

 Η επιστημονική σκέψη:
 Αστρονομία, μαθηματικά (Μέτων από την Αθήνα).
 Χωροταξική οργάνωση των πόλεων (Ιππόδαμος από τη Μίλητο).
 Ιατρική (Ιπποκράτης από την Κω).

 Η τέχνη:
 Αρχιτεκτονική (Ικτίνος, Καλλικράτης, Μνησικλής).
 Πλαστική (Φειδίας, Μύρων, Πολύκλειτος, Αλκαμένης, Αγοράκριτος, Πραξιτέλης,
Σκόπας, Λύσιππος).
 Ζωγραφική (Πολύγνωτος, Μίκων, Ζεύξις, Πάμφυλλος, Απελλής, Πρωτογένης).

ΠΗΓΗ : https://drive.google.com/file/d/1OaRLGxe3AAmG6-7KH7xQfQaeJq8_tC1O/view/ Kατερίνα Πόθου

https://e-didaskalia.blogspot.com/2021/10/istoria-a-lykeiou.html?m=1

I I I . Ε Λ Λ Η Ν Ι Σ Τ Ι Κ Ο Ι Χ Ρ Ο Ν Ο Ι
2. Ο ελληνιστικός πολιτισμός
Πρόσθετα παραθέματα / πηγές

 2.1. Τα ελληνιστικά πνευματικά κέντρα:
Παράθεμα 1
Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας
«Το σχέδιο λοιπόν που ακολούθησαν οι Πτολεμαίοι και έθεσαν σε εφαρμογή οι
βιβλιοθηκάριοί τους δεν ήταν απλώς η συλλογή των βιβλίων απ’ όλο τον κόσμο αλλά
και η μετάφρασή τους στα ελληνικά. Φυσικά μπορούσε να πρόκειται για διασκευές
και περιλήψεις στα ελληνικά...
Χάρη στα όπλα των Μακεδόνων, οι Έλληνες είχαν γίνει, μέσα σε λίγα χρόνια, η
κυρίαρχη κάστα σ’ ολόκληρο το γνωστό κόσμο: από τη Σικελία ως τη Βόρειο
Αφρική, από τη Βαλτική χερσόνησο ως τη Μικρά Ασία, από το Ιράν ως την Ινδία και
το Αφγανιστάν, όπου σταμάτησε ο Αλέξανδρος. Οι Έλληνες δεν μάθανε τις γλώσσες
των καινούργιων υπηκόων τους αλλά αντιλήφθηκαν ότι για να τους εξουσιάσουν
έπρεπε να τους καταλάβουν, και για να τους καταλάβουν έπρεπε να συλλέξουν και να
μεταφράσουν τα βιβλία τους. Έτσι γεννήθηκαν βασιλικές βιβλιοθήκες σε όλες τις
ελληνιστικές πρωτεύουσες: όχι μόνο ως στοιχεία γοήτρου αλλά και ως όργανα
κυριαρχίας. Και μέσα στο πλαίσιο αυτού του συστηματικού έργου μετάφρασης και
συλλογής, εξέχουσα θέση κατέλαβαν τα ιερά βιβλία των υπόδουλων λαών, αφού η
θρησκεία ήταν, για όποιον ήθελε να τους κυβερνήσει, σαν την πύλη της ψυχής τους».
Luciano Canfora, Η χαμένη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας,
μτφρ. Φοίβος Αρβανίτης, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1989, σ. 39-40.

Ερώτηση:
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και το παράθεμα 1, να αναφερθείτε στη
σημασία της ίδρυσης της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.

Παράθεμα 2
Η πόλη της Περγάμου
«Η επιτυχία της Περγάμου οφείλεται στο ότι η πόλη έγινε εστία πληθώρας
δραστηριοτήτων, με την επιμονή των Ατταλιδών. Η ανάπτυξη της πόλης δεν
οφείλεται τόσο στο εμπόριο, αφού βρίσκεται πολύ μακριά από τους μεγάλους
δρόμους προς τη Βόρεια Ασία. Περιβάλλεται όμως από πλούσια εδάφη (καλλιέργειες
σταριού, ελαιώνες και αμπέλια) και η καλλιέργεια γίνεται πλέον επιστημονικά, με
επιλογή ειδών. Έχει καθιερωθεί, εξάλλου, και μια ξεχωριστή βιοτεχνική παραγωγή:
αρώματα, πολυτελή υφάσματα και περγαμηνές (που πήραν την ονομασία τους από το
όνομα της πόλης). Επιπλέον η πόλη της Περγάμου είναι η πρωτεύουσα ενός κράτους
που, αν και δεν διαθέτει την έκταση των μεγάλων ελληνικών βασιλείων, είναι
οπωσδήποτε ένα από τα πλουσιότερα και τα πιο καλά διοικούμενα».

Pierre Leveque, Ο ελληνιστικός κόσμος, μτφρ. Μαρία Παπαηλιάδη,
εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 1999, σ. 78.

Ερώτηση:
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και το παράθεμα 2, να αναφερθείτε στους
λόγους που καθιστούσαν την Πέργαμο ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του
ελληνιστικού κόσμου.

 2.4. Τα γράμματα:
Παράθεμα 1
«Τα άτομα ένιωσαν ανίσχυρα μπροστά στα κοσμοϊστορικά γεγονότα που
διαδραματίστηκαν γύρω τους από τη διάβαση του Μ. Αλεξάνδρου στην Ασία ως την
τελευταία φάση της τιτανομαχίας για τη διαδοχή του και στη συνέχεια μπροστά στη
θέληση των μοναρχών που σαν επίγειοι θεοί ρύθμιζαν τις τύχες των ανθρώπων. Αυτή
η συνείδηση της απόλυτης αδυναμίας του κοινού ανθρώπου οδήγησε στην παραίτηση
και στη μοιρολατρία. Οι Στωικοί και οι Επικούρειοι υιοθέτησαν αυτές τις τάσεις, τις
αιτιολόγησαν φιλοσοφικά και τις ενέταξαν στην ηθική τους. Οι Στωικοί σύστησαν
την αποχή από την πολιτική δραστηριότητα με το αιτιολογικό ότι θα μπορούσε να
μην εναρμονίζεται με τη θεία βούληση και επομένως να επιβραδύνει την
πραγμάτωση των υπερκόσμιων σχεδίων. Θεωρούσαν λοιπόν τους ισχυρούς ως
όργανα της θείας Πρόνοιας και δίδασκαν ότι τα συμβαίνοντα είναι μοιραία και
σύστησαν να αντιμετωπίζονται με απάθεια. Και οι Επικούρειοι πέρα από την
αταραξία συνιστούσαν αποχή από την πολιτική ζωή, εκτός των περιπτώσεων που
επιβαλλόταν από λόγους ατομικής ασφάλειας».

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Δ ́, σ. 485.

Παράθεμα 2
«Οι Στωικοί παραδέχονταν την ανάγκη της θρησκείας ως βάση της ηθικής.
Έβλεπαν με ανοχή την λαϊκή πίστη, ακόμα και τους δαίμονες και τις μαντείες και
βρήκαν αλληγορικές ερμηνείες για να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ δεισιδαιμονίας
και φιλοσοφίας. Δέχονταν την αστρολογία των Χαλδαίων ως ουσιαστικά ορθή και
πίστευαν ότι οι γήινες υποθέσεις βρίσκονταν σε κάποια μυστική και συνεχή
ανταπόκριση με τις κινήσεις των άστρων».

Will Durant, Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού, τ. Β ́, σ. 665.

Παράθεμα 3
«Ο Επίκουρος διδάσκει ότι η φρόνηση μάς ελευθερώνει από τα δεσμά των παθών,
από τον φόβο των θεών και από τον φόβο του θανάτου. Μας διδάσκει να υπομένουμε
τις ατυχίες και να αντλούμε βαθιά και διαρκή ευχαρίστηση από τα απλά αγαθά της
ζωής... Ο φρόνιμος άνθρωπος δεν έχει φιλοδοξίες και πόθο για φήμη... Αποφεύγει
τον πυρετώδη ανταγωνισμό της πόλης και τη δίνη της πολιτικής διαμάχης και
αναζητά τη γαλήνη της εξοχής... Η φυσική ηδονή τον ανταμείβει με το μέγιστο
αγαθό: την ειρήνη».

Will Durant, Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού, τ. Β ́, σ. 660-661.

Παράθεμα 4
«Και τα δύο αυτά φιλοσοφικά ρεύματα που αναπτύχθηκαν την περίοδο της
θρησκευτικής και πολιτικής παρακμής ήλθαν από την Ασία: ο Στωικισμός πήρε από
το Σημιτικό Πανθεϊσμό τη μοιρολατρία και την υποταγή, ενώ το Επικούρειο δόγμα
επηρεάστηκε από τους ευδαιμονιστές Έλληνες της ασιατικής ακτής».

Will Durant, Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού, τ. Β ́, σ. 657.

Κατερίνα Πόθου Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου Α ́ Λυκείου

3

Ερωτήσεις:
Αφού μελετήσετε προσεκτικά τα παραπάνω κείμενα:
α. Να καταδείξετε τις βασικές ιδέες που διέπουν τα 2 φιλοσοφικά συστήματα.
β. Να συσχετίσετε την εμφάνισή τους με το γενικότερο πολιτικοκοινωνικό πλαίσιο
της εποχής και να την ερμηνεύσετε.

ΠΗΓΗ:KATEΡΙΝΑ ΠΟΘΟΥ

https://e-didaskalia.blogspot.com/2021/10/istoria-a-lykeiou.html

I I I . Ε Λ Λ Η Ν Ι Σ Τ Ι Κ Ο Ι    Χ Ρ Ο Ν Ο Ι

1. Ο ελληνιστικός κόσμος

1.2. Τα χαρακτηριστικά του ελληνιστικού κόσμου
α) Οικονομικά:
 Ενιαίο οικονομικό σύστημα.
 Κοινό νομισματικό σύστημα, κοινή δημοσιονομική πολιτική, κοινός τρόπος
συναλλαγών μεταξύ ελληνικών πόλεων-κρατών και περσικής αυτοκρατορίας.
 Οι βασιλείς: κάτοχοι όλης της γης και της παραγωγής.
 Ακμή του εμπορίου.
 Χρήση ελληνικών νομισμάτων, απόσυρση περσικών.
 Δημιουργία τραπεζών, χρησιμοποίηση επιταγών.

β) Κοινωνικά:
 Η προνομιούχος τάξη: Έλληνες και λίγοι ελληνίζοντες γηγενείς.
 Ενασχολήσεις: εμπόριο, τραπεζικές επιχειρήσεις, βασιλικοί υπάλληλοι.
 Γηγενείς: εργάτες και μικροκαλλιεργητές.
 Αίτια ανάπτυξης της δουλείας: η ανεπάρκεια της εργασίας των ελεύθερων
πολιτών και της εξαρτημένης εργασίας δουλοπαροικιακού χαρακτήρα.

γ) Πολιτικά:
 Απόλυτη μοναρχία (ηγεμόνας και ολιγομελές επιτελείο). Οι πολίτες δεν είχαν
κανέναν πολιτικό ρόλο.
 Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια, Πέργαμος κ.ά.: διοικητικά, οικονομικά και
πολιτιστικά κέντρα του ελληνιστικού κόσμου.
 Στον ελλαδικό χώρο πολλές πόλεις-κράτη διατήρησαν την αυτονομία τους
(Αθήνα, Σπάρτη, Ρόδος κ.ά.), ενώ ευρύτερες περιοχές οργανώθηκαν σε ομοσπονδίες
(Αιτωλία, Αχαΐα).
 Τα βασίλεια της Ανατολής:
 Η βασιλεία έγινε προσωπική, δηλαδή οι βασιλείς της Ανατολής κυβέρνησαν ως
απόλυτοι κυρίαρχοι σε υπηκόους διαφορετικών εθνοτήτων, οι οποίοι τους απέδιδαν
θεϊκές τιμές.

α. Βασίλειο της Αιγύπτου:
 Ιδρυτής του βασιλείου ήταν ο Πτολεμαίος, στρατηγός του Μ. Αλεξάνδρου.
Στην κυριαρχία του ανήκαν, εκτός από την Αίγυπτο, η Κυρηναϊκή (Λιβύη), η Κύπρος
και κατά διαστήματα η νότια περιοχή της Συρίας. Οι υπήκοοι του βασιλείου ήταν
Αιγύπτιοι, Έλληνες, Εβραίοι, Πέρσες και Σύριοι.
 Υπήρχε διάκριση ανάμεσα σε Έλληνες και «βαρβάρους», αλλά οι Πτολεμαίοι
έδειξαν ανοχή στις παραδόσεις και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των υπηκόων τους.
 Η ανάπτυξη της Αιγύπτου οφειλόταν στο καλά οργανωμένο και ελεγχόμενο από
τους Πτολεμαίους εμπόριο. Η Αλεξάνδρεια εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο εμπορικό
λιμάνι της Μεσογείου.
 Οι Πτολεμαίοι κυβέρνησαν συγκεντρωτικά με ένα επιτελείο που αποτελούνταν
από Έλληνες. Στην υπόλοιπη κρατική μηχανή αξιοποιούνταν και γηγενείς.

 Το κράτος άκμασε κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. Στη συνέχεια, εξαιτίας των
εσωτερικών εξεγέρσεων και των πολέμων με τους Σελευκίδες, παράκμασε. Τέλος, το
31 π.Χ. υποτάχθηκε στους Ρωμαίους.

β. Βασίλειο της Συρίας:
 Ιδρύθηκε από το Σέλευκο, στρατηγό του Μ. Αλεξάνδρου. Περιλάμβανε το
μεγαλύτερο μέρος των κτήσεων του Μακεδόνα βασιλιά. Εξαπλωνόταν από τον Ινδό
μέχρι τη Μεσόγειο και από τον Καύκασο και την Κασπία θάλασσα μέχρι τον
Περσικό κόλπο και την Αραβία. Γρήγορα τα εδάφη στις ανατολικές περιοχές και η
Μικρά Ασία χάθηκαν.
 Διέθετε ισχυρό στρατό.
 Ο εδαφικός του πυρήνας ήταν η περιοχή της Συρίας. Πρωτεύουσα αρχικά του
βασιλείου ήταν η Σελεύκεια στον Τίγρη ποταμό και αργότερα έγινε η Αντιόχεια
στον Ορόντη ποταμό.
 Τον 3ο αιώνα π.Χ. το βασίλειο των Σελευκιδών ήταν η μεγαλύτερη δύναμη με
πλούσια οικονομία βασισμένη στη γεωργία και στο εμπόριο, αφού από εκεί
περνούσαν οι εμπορικοί δρόμοι των καραβανιών που ένωναν τις αγορές της
Ανατολής με τη Μεσόγειο.
 Στη διοίκηση οι Σελευκίδες διατήρησαν τη διαίρεση της περσικής
αυτοκρατορίας σε σατραπείες. Διοικητές ήταν Έλληνες αλλά και γηγενείς.
 Οι συγκρούσεις με τους Πτολεμαίους και τους Ρωμαίους συνέτειναν στην
παρακμή του κατά το 2ο αιώνα π.Χ.
 Τα βασίλεια του ελλαδικού χώρου:
 Διατήρηση του θεσμού της βασιλείας στη Μακεδονία και την Ήπειρο.
 Εκλογή του βασιλιά από τη συνέλευση των στρατιωτών και πλαισίωση από
συμβούλιο ευγενών. Η βασιλεία, έτσι, είχε εθνικό χαρακτήρα.

α. Βασίλειο της Μακεδονίας:
 Περιορισμένη έκταση: Μακεδονία, Θεσσαλία, περιοχές Νότιας Ελλάδας.
 Ο βασιλιάς: κάτοχος της γης, των δασικών εκτάσεων και των ορυχείων.
 Παραχώρηση γης στους ευγενείς.
 Καλλιέργεια της γης του βασιλιά και των ευγενών από ελεύθερους μισθωτούς
και δούλους.
 Μικροί και μεσαίοι καλλιεργητές: κάτοχοι εκτάσεων γης, μέλη του μακεδονικού
στρατού.
 Σπουδαιότερος ηγεμόνας: ο Δημήτριος Πολιορκητής, ο οποίος διώχτηκε
από τον Πύρρο.
 Η επιδρομή των Γαλατών (280 π.Χ.) επέφερε πολλές καταστροφές. Ο
Αντίγονος Γονατάς νίκησε τους Γαλάτες, ανέλαβε το μακεδονικό θρόνο και η
δυναστεία του (Αντιγονίδες) βασίλεψε μέχρι την πτώση του κράτους στους Ρωμαίους
(168 π.Χ.).

β. Βασίλειο της Ηπείρου:
 Κατοικήθηκε από δωρικά φύλα, που δεν είχαν εξελιχθεί πολιτιστικά.
 Το ισχυρότερο φύλο: οι Μολοσσοί.
 Σύστημα διακυβέρνησης: η μετριοπαθής βασιλεία (= δεν ήταν απόλυτη
μοναρχία).
 Ανώτατος άρχοντας, αντιπρόσωπος του λαού, περιόριζε τη βασιλική εξουσία.

 Από κοινού βασιλιάς και λαός συνεδρίαζαν μια φορά το χρόνο στην
Πασσαρώνα (= πολιτικό και θρησκευτικό τους κέντρο).
 Σημαντικότερος βασιλιάς: ο Πύρρος.
 Σχέδιο του Πύρρου: κυριαρχία στη Δύση  πόλεμος με τους Ρωμαίους και τους
Καρχηδονίους.
 Αποτυχία σχεδίου.
 Τελευταίο σχέδιο: Υποταγή της Μακεδονίας και της νότιας Ελλάδας.
 Άδοξο τέλος στην προσπάθειά του να κατακτήσει τη νότια Ελλάδα (σκοτώθηκε
άδοξα στο Άργος).

 Οι πόλεις-κράτη:
 Η πόλη-κράτος βρίσκεται σε παρακμή και επιβιώνει με τα ακόλουθα σχήματα:
1. Αφομοίωση των περισσότερων πόλεων-κρατών από τα ελληνιστικά βασίλεια.
2. Άλλες συγκρότησαν ομοσπονδιακά κράτη (συμπολιτείες).
3. Άλλες διατήρησαν την αυτονομία τους (Αθήνα, Σπάρτη, Ρόδος, Δήλος).
α. Η Αθήνα:
 Ο Κάσσανδρος διόρισε κυβερνήτη της πόλης τον Δημήτριο Φαληρέα (317-
307 π.Χ.), τον οποίο έδιωξε, στη συνέχεια, ο Δημήτριος Πολιορκητής.
 Στο Χρεμωνίδειο πόλεμο (267-261 π.Χ.) οι Αθηναίοι νικήθηκαν από το
βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονο Γονατά, ενώ ο Χρεμωνίδης κατέφυγε στους
Πτολεμαίους.
 Το 86 π.Χ. η πόλη έπεσε στους Ρωμαίους.
β. Η Σπάρτη:
 3ος αιώνας π.Χ.: Πολιτικό και κοινωνικό αδιέξοδο λόγω της εξωτερικής
απομόνωσης.
 Ελάττωση πληθυσμού (ελεύθεροι πολίτες 700, μόνο οι 100 διαθέτουν γη).

 Αντιμετώπιση της κρίσης:
1. Διαγραφή των χρεών από εκείνους που στερούνταν ιδιοκτησίας.
2. Αναδασμός της γης.

 Άγις Δ ́: Ένταξη των περιοίκων στην τάξη των Σπαρτιατών πολιτών 
αντίδραση των πλουσίων  δολοφονία.
 Κλεομένης Γ ́: Κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές  απήχηση των
μεταρρυθμίσεων σε κατώτερες τάξεις και σε άλλες πόλεις της Πελοποννήσου 
ανησυχία του Άρατου, στρατηγού της Αχαϊκής συμπολιτείας, που ζητά τη βοήθεια
των Μακεδόνων  οι Μακεδόνες νικούν στη Σελλασία (222 π.Χ.) τον Κλεομένη και
αυτό κατέφυγε στους Πτολεμαίους  εγκαταστάθηκε μακεδονική φρουρά στη
Σπάρτη.
 Νάβις: Συνέχιση έργου Κλεομένη  αντίδραση άλλων ελληνικών πόλεων 
δολοφονία Νάβι (192 π.Χ.)  η Σπάρτη μέλος της Αχαϊκής Συμπολιτείας.
γ. Η Ρόδος:
 Γεωγραφική θέση + ναυτικό  μεγάλο εμπορικό κέντρο.
 Ισχυρή τείχιση + εξωτερική πολιτική.
 Το 305/304 π.Χ. οι Ρόδιοι απέκρουσαν τον Δημήτριο, που πολιόρκησε χωρίς
επιτυχία την πόλη τους και ονομάστηκε «Πολιορκητής».

 Δημοκρατικό πολίτευμα (τυπικά) - πλούσιοι έμποροι και τραπεζίτες στην
εξουσία (ουσιαστικά). Συχνά οι πλούσιοι αναλάμβαναν τη διατροφή των φτωχών, για
πρόληψη εξεγέρσεων.

 Οι Ρόδιοι συμμάχησαν με τη Ρώμη κατά του Αντίοχου Γ ́ και για αντάλλαγμα
πήραν τη Λυκία και μέρος της Καρίας. Όταν συμμάχησαν με τη Μακεδονία, οι
Ρωμαίοι πήραν πίσω τις περιοχές αυτές και κήρυξαν ελεύθερο το λιμάνι της Δήλου.

 Από τότε άρχισε η παρακμή για τη Ρόδο και τελικά υποδουλώθηκε στους
Ρωμαίους το 43 π.Χ.

δ. Η Δήλος:
 Ιερός χαρακτήρας του νησιού + σημαντική γεωγραφική θέση  σπουδαίο
οικονομικό κέντρο.
 Τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. πέρασε στη σφαίρα επιρροής της Μακεδονίας
και αναπτύχθηκε οικονομικά.

 Χαρακτηριστικά δείγματα εμπορικής δραστηριότητας:
1. Δημόσιες και ιδιωτικές τράπεζες.
2. Το λιμάνι της Δήλου σπουδαίος σταθμός του διαμετακομιστικού εμπορίου της
Ανατολικής Μεσογείου.

 167 π.Χ.: Κατάληψη του βασιλείου της Μακεδονίας από Ρωμαίους. Δήλος
= ελεύθερο λιμάνι (ανεξάρτητη πόλη-κράτος, όχι τελωνειακοί δασμοί για τα
πλοία που προσόρμιζαν στο λιμάνι της) υπό την εποπτεία των Αθηναίων. Διώχθηκαν
τότε πολλοί Δήλιοι και εγκαταστάθηκαν νέοι κάτοικοι.

 Η ανάπτυξη συνεχίστηκε. Ουσιαστικά, τα πάντα στο νησί κανονίζονταν από
τους ξένους (Έλληνες, Αιγύπτιους, Σύριους, Φοίνικες, Εβραίους, Ιταλούς υπό την
εποπτεία της Ρώμης).
 Οι συμπολιτείες:
 Οι συμπολιτείες είναι ομοσπονδιακά κράτη.
 Αιτίες συγκρότησης:
1. Η αποδυνάμωση της πόλης-κράτους.
2. Η επέκταση της Μακεδονίας προς Νότο.

α. Η Αιτωλική συμπολιτεία:
 Μέσα του 4ου αιώνα π.Χ.: Υπήρχε χαλαρός σύνδεσμος των πόλεων της
Αιτωλίας, το «Κοινό των Αιτωλών».
 Το 278 π.Χ. οι Αιτωλοί απέκρουσαν τους Γαλάτες και ανέλαβαν την
προστασία του μαντείου των Δελφών. Τότε το «Κοινό των Αιτωλών» εξελίχθηκε σε
Αιτωλική συμπολιτεία.
 Δημοκρατική οργάνωση, καθώς όλοι οι πολίτες ήταν μέλη της
συνέλευσης, που εξέλεγε τους άρχοντες, αποφάσιζε για πόλεμο ή ειρήνη και ψήφιζε
τους νόμους. Οι πόλεις της χρησιμοποιούσαν κοινό νόμισμα και τα ίδια μέτρα
και σταθμά.
 3ος αιώνας π.Χ.: Η Αιτωλική συμπολιτεία βρέθηκε σε ακμή και επεκτάθηκε
από το Μαλλιακό μέχρι τον Κορινθιακό κόλπο.
β. Η Αχαϊκή συμπολιτεία:
 3ος αιώνας π.Χ.: Ομοσπονδιακή ένωση μερικών πόλεων της Αχαΐας που
σταδιακά επεκτάθηκε σε όλη σχεδόν την Πελοπόννησο.
 Δημοκρατική και ολιγαρχική οργάνωση.

 Όργανα διοίκησης:
1. Η συνέλευση: οι πολίτες όλων των πόλεων πάνω από 30 ετών.
2. Οι άρχοντες:  Στρατηγός.
 Ίππαρχος.
 Ναύαρχος.
 Δέκα δημιουργοί.

3. Η βουλή ή σύγκλητος (120 μέλη): εξωτερικές υποθέσεις.
 Ο στρατηγός της Αχαϊκής συμπολιτείας Άρατος (272-213 π.Χ.) αρχικά
στράφηκε κατά των Μακεδόνων και τους απέσπασε την Κόρινθο, έπειτα
συμμάχησε μαζί τους, για να συντρίψει το βασιλιά της Σπάρτης Κλεομένη. Μετά
την επιτυχία του αυτή δολοφονήθηκε.
 Ο στρατηγός της Αχαϊκής συμπολιτείας Φιλοποίμην (253-183 π.Χ.), που είχε
μεγάλες στρατιωτικές ικανότητες, πέτυχε να εντάξει τη Σπάρτη στην Αχαϊκή
συμπολιτεία. Ονομάστηκε «έσχατος των Ελλήνων».
 Η Ρώμη, κατά την εποχή αυτή, εφάρμοσε την τακτική του «διαίρει και
βασίλευε», ώστε να αποδυναμώσει τους Έλληνες. Έτσι, το 146 π.Χ. η Αχαϊκή
συμπολιτεία - και μαζί της όλη η Ελλάδα - υποτάχθηκε στους Ρωμαίους.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΟΘΟΥ

ΠΗΓΗ: https://e-didaskalia.blogspot.com/2021/10/istoria-a-lykeiou.html