Author: ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΣΗΜΙΝΑ

Ο πολιτισμός της κλασσικής περιόδου.

ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΣΗΜΙΝΑ 2.3. Κλασική εποχή (480-323 π.Χ.) Πρόσθετα παραθέματα / πηγές, ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ), ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ 0 Comment

Ο πολιτισμός της κλασσικής περιόδου.

Γενικά: Η πολιτιστική ανάπτυξη της κλασσικής περιόδου γίνεται αντιληπτή: α) από τα
πνευματικά και καλλιτεχνικά επιτεύγματα και β) από την καθημερινή ζωή στις ελληνικές
πόλεις (μητροπολιτική Ελλάδα και αποικίες).

α) Επιτεύγματα:

 5ος και 4ος αι. π.Χ. → έργα απαράμιλλα σε πνευματική και καλλιτεχνική λαμπρότητα.
πρότυπα για τους μεταγενέστερους δημιουργούς.
 Αθήνα → τα πρωτεία στην πολιτιστική ανάπτυξη: ευημερία και ποιότητα ζωής,
πόλος έλξης για καλλιτέχνες και πνευματικούς ανθρώπους, δράση Περικλή,
οικοδόμηση σπουδαίων έργων στην Ακρόπολη, τέλεση λαμπρών πανηγύρεων και
πνευματικών εκδηλώσεων (Παναθήναια, Ελευσίνια μυστήρια, θεατρικές
παραστάσεις κ.ά.).

β) Καθημερινή ζωή:

 περιφρονητική αντιμετώπιση της χειρωνακτικής εργασίας ∙
 ενασχόληση των ελεύθερων πολιτών με τα κοινά ∙
 διασκέδαση σε ιδιωτικά συμπόσια και σε δημόσιες γιορτές και πανηγύρια (π.χ.
θεατρικές παραστάσεις) ∙
 κοινωνικός ο χαρακτήρας των ειδικών τελετών που πλαισίωναν τη γέννηση, το γάμο
και τον θάνατο.

 Φιλοσοφία → επίκεντρο ο άνθρωπος και τα προβλήματά του ∙ ερμηνεία των
φαινομένων με βάση τη λογική (ορθολογισμός). Εκπρόσωποι: σοφιστές και
Σωκράτης (5ος αι.), Πλάτων και Αριστοτέλης (4ος αι) – όλοι επιδίωξαν με τις
προτάσεις τους να βελτιώσουν τον άνθρωπο και τη ζωή του.

 Ιστοριογραφία → Ηρόδοτος και Θουκυδίδης (5ος αι.), Ξενοφών (4ος αι.). Ο
Θουκυδίδης με το έργο του έθεσε τα θεμέλια της επιστήμης της ιστορίας.

 Ποιητική τέχνη → Τεράστια η προσφορά της Αθήνας της κλασικής περιόδου στη
σύγχρονη πολιτισμένη ανθρωπότητα με την τραγωδία (Αισχύλος, Σοφοκλής,
Ευριπίδης) και με την κωμωδία (Αριστοφάνης).

 Ρητορικός λόγος → Καλλιεργήθηκε κυρίως τον 4ο
αι. (Λυσίας, Ισοκράτης,
Δημοσθένης), στο πλαίσιο της άνθησης του δημοκρατικού πολιτεύματος και της
οργάνωσης της δικαιοσύνης προς το συμφέρον του πολίτη.

 Επιστήμες → Κατά την κλασσική περίοδο συστηματοποιήθηκαν οι γνώσεις για τη
φύση και τον άνθρωπο ∙ οι περισσότεροι φιλόσοφοι ήταν και ειδικοί ερευνητές σε
κάποιο τομέα της επιστήμης, π.χ. Μέτων ο Αθηναίος (μαθηματικά και αστρονομία),
Ιππόδαμος ο Μιλήσιος (πολεοδομία), Ιπποκράτης ο Κώος (ιατρική ∙ ο Ιπποκράτης
εισήγαγε τη θεμελιώδη αντίληψη ότι όλες οι ασθένειες έχουν φυσικά αίτια).

 Τέχνες → Μεγάλη η ανάπτυξη των εικαστικών τεχνών κατά την κλασσική περίοδο .
ειδική μνεία αξίζει να γίνει στην αρχιτεκτονική (Ικτίνος, Καλλικράτης, Μνησικλής),
στην πλαστική (Φειδίας και οι μαθητές του Αλκαμένης και Αγοράκριτος, Μύρων,
Πολύκλειτος (5ος αι.), Πραξιτέλης, Σκόπας και Λύσιππος (4ος αι.) και στη ζωγραφική
(Πολύγνωτος, Μίκων, Ζεύξις 5ος αι. και Πάμφυλος, Απελλής και Πρωτογένης (4ος αι)
και την αγγειογραφία.

ΠΗΓΗ: Β. Δημοπούλου, Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου. Διαγράμματα.

http://lyk-peir-anavr.att.sch.gr/Lessons/01HUMANITIES/History/WorkSheets/12_Dimopoulou-Diagrammatics-in-History-A.pdf

ΦΥΛΛΟ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ /// 1ο ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ

ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΣΗΜΙΝΑ ΦΥΛΛΟ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ /// 1ο ΛΥΚΕΙΟ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ , 0 Comment

ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ  Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ/// Α ΛΥΚΕΙΟΥ /// ‘ΕΤΟΣ 2022-2023

ΙΣΤΟΡΙΑ 

ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ : ΜΙΝΑ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ

 

ΤΜΗΜΑ __________________________        ΌΝΟΜΑ__________________________________

                                                                            

  1. ΘΕΩΡΩ ΟΤΙ  ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ:

Α. Μεγάλης δυσκολίας                  Β. Μέτριας δυσκολίας                     Γ.Μηδενικής δυσκολίας

 

  1. ΘΕΩΡΩ  ΟΤΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ...ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ:
  1. AΠΟΛΥΤΑ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΜΕΝΟΣ        Β.ΛΙΓΟ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΜΕΝΟΣ        Γ. ΚΑΘΟΛΟΥ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΜΕΝΟΣ

 

  1. ΣΤΑ ΓΡΑΠΤΑ ΜΟΥ (ΤΕΣΤ-ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ-ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ):

Α.Πήρα άριστα       Β.Πήγα πολύ καλά        Γ.Δεν πήγα καθόλου καλά.       Δ.Πήγα μέτρια.

 

  1. ΛΑΜΒΑΝΩ ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΜΟΥ ΠΟΥ:

Α.Απόλυτα καταλαβαίνω           Β.Καθόλου δεν καταλαβαίνω         Γ. Κάποιες φορές καταλαβαίνω

 

  1. ΠΕΡΙΘΩΡΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ :

Α.’Εχω πολλά    Β. Έχω πάρα πολλά    Γ. Δεν χρειάζομαι, γιατί πηγαίνω τέλεια ήδη.

 

  1. ΠΡΟΦΟΡΙΚΑ:

Α. Λέω πάντα  Β. Δεν συμμετέχω ποτέ.  Γ.Λίγες φορές  συμμετέχω

 

  1. ΤΟ ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΜΟΥ: 

Α.Περιέχει λυμένες όλες τις ασκήσεις που μου έχουν ανατεθεί  Β. Περιέχει λυμένες κάποιες από τις ασκήσεις που μου έχουν ανατεθεί.

 

8. Η  ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΜΟΥ ΤΗΝ ΩΡΑ ΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΑΘΗΜΑ ΕΙΝΑΙ: 

Α.Πολύ καλή   Β. Πότε καλή πότε κακή    Γ. Συχνά κακή, γίνομαι ενοχλητικός προς όλους

 

9. ΈΝΑ ΠΑΡΑΠΟΝΟ/MIA EΠΙΘΥΜΙΑ/ΣΚΕΨΗ/ΙΔΕΑ/ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ   ΠΟΥ ΘΕΛΩ ΝΑ ΕΚΦΡΑΣΩ EΛΕΥΘΕΡΑ:

 

______________________________________________________________________________

 

___________________________________________________________________________________

 

 

10.Ο ΒΑΘΜΟΣ ΠΟΥ ΠΙΣΤΕΥΩ ΠΩΣ ΜΟΥ ΑΞΙΖΕΙ ΕΙΝΑΙ________________________________

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ  ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΑ:

«ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ»

ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΣΗΜΙΝΑ ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Χωρίς κατηγορία 0 Comment

ΠΗΓΗ: http://lyk-aradippou-lar.schools.ac.cy/data/uploads/a_lykeiou/istoria/alexander.pdf

«ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ»

[σ. 109-111]

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ (356-323 π.Χ) είχε τη σφραγίδα της
οικουμενικότητας, και οδήγησε τον Ελληνισμό στα πέρατα του τότε γνωστού κόσμου.
Αναλυτικότερα, το έργο του Αλέξανδρου στους διάφορους τομείς, είχε ως εξής:

Α. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ → Ο Αλέξανδρος ήταν διορατικός
στρατηγός με μεγαλοφυή σκέψη → εφάρμοζε τον κατάλληλο σχεδιασμό για
την αντιμετώπιση του αντιπάλου.

Β. ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ → Επεδίωκε την ανάμειξη του ασιατικού με
τον ελληνικό πολιτισμό κάτω από μια ισχυρή διοίκηση:
α) Ένωση κάτω από μια ισχυρή διοίκηση.
β) Γίνονται αποδεκτές οι τοπικές συνήθειες και παραδόσεις.
γ) Διατηρήθηκε ο θεσμός των σατραπειών και τη διοίκηση τους αναλάμβαναν Έλληνες ή
Πέρσες ηγεμόνες.

Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ → Προώθησε το σύστημα της νομισματικής οικονομίας:
α) Νομισματική οικονομία, ενιαίο νομισματικό σύστημα.
β) Ίδρυση φορολογικής περιφέρειας και οι θησαυροί που συγκεντρώνονταν μεταβάλλονταν
σε χρυσό νόμισμα.

Δ. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ→ Η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου πήρε τη
διάσταση ένοπλης εξερεύνησης:
α) Διάδοση ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού.
β) Υιοθέτηση πολιτιστικών στοιχείων από τους λαούς της Ανατολής.
γ) Ιδρύση πόλεων που εξελίχθηκαν σε σπουδαία εμπορικά και πνευματικά κέντρα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ:
▪ Παρά το περιορισμένο χρονικό διάστημα της βασιλείας του, ο Μ. Αλέξανδρος έμεινε
ζωντανός στη μνήμη των λαών.
▪ Το έργο του αποτέλεσε τομή για μια διαφορετική πορεία των λαών της Ανατολής και
της Μεσογείου.
▪ Η ζωή και η δράση του έγιναν θρύλος στην παράδοση πολλών λαών.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
«Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΙ Η ΚΥΠΡΟΣ»
[σ. 108-109]
Ο Μέγας Αλέξανδρος ενσαρκώνοντας την πανελλήνια ιδέα του Ισοκράτη, ένωσε όλους τους
Έλληνες κάτω από το σκήπτρο του και τους οδήγησε στη Μικρά Ασία, εναντίον των Περσών.
Κύπρος: Πνυταγόρας (Σαλαμίνα)
Ανδροκλής (Αμαθούντα) διαθέτουν στόλο στην υπηρεσία
Πασικράτης (Σόλοι) του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Στόχος: εδραίωση κυριαρχίας στα παράλια της ανατολικής Μεσογείου.
Κατάληψη Τύρου: αποφασιστικής σημασίας για περαιτέρω πορεία του Μ. Αλεξάνδρου.
Πτώση Γάζας + Αιγύπτου → κατάρρευση ναυτικής δύναμης Περσών
Ο Μ. Αλέξανδρος ανταμείβει τους βασιλιάδες της Κύπρου:
• Τους άφησε να διαχειρίζονται ελεύθευρα τις υποθέσεις τους.
• Τους επέτρεψε να ζητήσουν ό,τι ήθελαν (Ο Πνυταγόρας περιλαμβάνει στο βασίλειο
του και το βασίλειο της Ταμασού)
Βασιλιάς Νικοκρέων (332-311 π.Χ.) διάδοχος Πνυταγόρα → φιλελληνική πολιτική
➔ Συνεργασία με Αλέξανδρο
(Κύπριοι ναύτες είχαν πείρα)

http://lyk-aradippou-lar.schools.ac.cy/data/uploads/a_lykeiou/istoria/alexander.pdf

Ο Φίλιππος Β’ και η ένωση των Ελλήνων (Σελ. 105-114)

ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΣΗΜΙΝΑ ΦΙΛΙΠΠΟΣ Β ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ, Χωρίς κατηγορία 0 Comment

http://filologikigonia.weebly.com/uploads/3/9/9/5/39958455/%CE%9A%CE%BB%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AE_%CF%83%CE%B5%CE%BB._105-114.pdf

Στόχοι: α) Η ισχυροποίηση του μακεδονικού κράτους

β) Η επέκταση της εξουσίας του

Ενέργειες για την ισχυροποίηση του μακεδονικού κράτους :

 Αποτελεσματική αντιμετώπιση των Ιλλυριών και των Παιόνων στα βόρεια
σύνορα.
 Οργάνωση ισχυρού στρατού → μακεδονική φάλαγγα ˂ πεζέταιροι βάθους
16 σειρών + σάρισα (δόρυ 6μ)+ ιππικό + ακοντιστές, τοξότες και πελταστές.
 Δημιουργία ισχυρής οικονομίας ˂ κατάληψη ορυχείων χρυσού του Παγγαίου
→ κοπή νομίσματος ( χρυσός στατήρας )→ εκποίηση περσικών δαρεικών.
 Επεκτατική εξωτερική πολιτική.

Στόχοι:

α) νέες εκτάσεις γης στον μακεδονικό στρατό
β) ένωση των Ελλήνων υπό την αρχηγία του

Στάδια επεκτατικής πολιτικής

1ο στάδιο: Χαλκιδική, εδάφη Ανατολικής Θράκης κ’ Μακεδονίας, δυτικές
ακτές Ευξείνου Πόντου.
2ο στάδιο: Θεσσαλία, νότια Ελλάδα.

Μάχη στη Χαιρώνεια (338 π.Χ.)

Νίκη του Φιλίππου ενάντια στο συνασπισμό Θηβαίων - Αθηναίων → Ηγέτης
Ελλήνων.
Συνέδριο στην Κόρινθο (337 π.Χ.)
Πανελλήνια ένωση κατά των Περσών.(Συμμετοχή όλων των πόλεων εκτός
της Σπάρτης).

Συμφώνησαν τα εξής:
 Απαγορεύτηκαν οι συγκρούσεις των ελληνικών πόλεων και η βίαιη
μεταβολή των καθεστώτων τους.
 Προστατεύθηκε η ελεύθερη ναυσιπλοΐα και καταδικάστηκε η
πειρατεία. Ιδρύθηκε πανελλήνια συμμαχία (αμυντική και επιθετική,
με ισόβιο αρχηγό το Φίλιππο Β΄.

336 π.Χ. επανάληψη του συνεδρίου με επικεφαλής τον Αλέξανδρο.

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Στρατιωτικός τομέας: Αλέξανδρος διορατικός στρατηγός με μεγαλοφυή
σκέψη-εφαρμογή κατάλληλου σχεδιασμού για την αντιμετώπιση του
αντιπάλου.
Πολιτικός τομέας: στόχος η ανάμειξη του ελληνικού με τον ασιατικό κόσμο.
Αποδοχή των συνηθειών-παραδόσεων και του διαφορετικού τρόπου
άσκησης εξουσίας. Διατήρησε τις σατραπείες → ανάθεση σε Έλληνες ή
Πέρσες ηγεμόνες → καινούργια διοικητική παράδοση.
Οικονομικός τομέας: 1. Προωθεί το σύστημα της νομισματικής οικονομίας
και εγκαταλείπει την ιδέα του αυτοκρατορικού θησαυροφυλακίου. 2.
Δημιουργία φορολογικής περιφέρειας (περισσότερες από μία σατραπείες)
→ οι σατραπείες δεν ασχολούνται με τη συγκέντρωση φόρων και τη
διαχείριση του δημόσιου πλούτου. 3. Οι θησαυροί → χρυσό νόμισμα.
Πολιτιστικός τομέας: 1. Διάδοση της ελληνικής γλώσσας. 2. Διάδοση
ελληνικού πολιτισμού. 3. Υιοθέτηση πολιτιστικών στοιχείων από την
παράδοση της Ανατολής.4. Ίδρυση νέων πόλεων → εμπορικά και πνευματικά
κέντρα 5. Εξερευνήσεις περιοχών. 6. Επιθυμία για έρευνα (συμμετοχή
φιλοσόφων και ερευνητών) → η εκστρατεία είχε χαρακτηριστικά της
ένοπλης εξερεύνησης.

Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ
Η πολιτισμική ανάπτυξη των κλασικών χρόνων προσδιορίζει και την καθημερινή ζωή
των Ελλήνων:
 Αντίληψη για την εργασία: υποτίμηση της χειρωνακτικής εργασίας → οι
ελεύθεροι πολίτες ασχολούνται με τα κοινά
 Τρόπος διασκέδασης ( ιδιωτικά συμπόσια και δημόσιες γιορτές) → θέατρο
 Ο κοινωνικός χαρακτήρας των τελετών της γέννησης, του γάμου, του
θανάτου → πολιτιστικό επίπεδο.

ΑΘΗΝΑ: έχει τα πρωτεία της πολιτιστικής ανάπτυξης .

5ος αι.π.Χ.- Περικλής-Ακρόπολη-πνευματικές εκδηλώσεις (Παναθήναια,
Μεγάλα Διονύσια, Ελευσίνια Μυστήρια)-αρχαίο θέατρο = πόλος έλξης.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΚΕΨΗ: Επίκεντρο ο άνθρωπος και ο ορθολογισμός.
Σωκράτης, σοφιστές Πλάτων , Αριστοτέλης.

ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ηρόδοτος, Θουκυδίδης: θεμέλιο ιστορικής συγγραφής
Ξενοφών.

ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ: Αρχαίο θέατρο:1.τραγωδία-Αισχύλος, Σοφοκλής,
Ευριπίδης. 2. Κωμωδία: Αριστοφάνης.

ΡΗΤΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ: Λυσίας, Ισοκράτης, Δημοσθένης.

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ: Αστρονομία, μαθηματικά (Μέτων ο Αθηναίος),
ιατρική (Ιπποκράτης από Κω →όλες οι ασθένειες έχουν φυσικά αίτια),
χωροταξική οργάνωση των πόλεων (Ιππόδαμος από Μίλητο).

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ: Αρχιτεκτονική (Ικτίνος, Καλλικράτης,
Μνησικλής), πλαστική (Φειδίας, Μύρων, Αλκαμένης, Λύσιππος), ζωγραφική
(Πολύγνωτος, Μίκων, Ζεύξις, Πάμφυλος).

http://filologikigonia.weebly.com/uploads/3/9/9/5/39958455/%CE%9A%CE%BB%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%AE_%CF%83%CE%B5%CE%BB._105-114.pdf

ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΜΕ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ

ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΣΗΜΙΝΑ ΠΗΓΕΣ-ΠΑΡΑΘΕΜΑΤΑ, ΠΩΣ ΔΟΥΛΕΥΟΥΜΕ ΜΕ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ, Χωρίς κατηγορία 0 Comment

 Επεξεργασία των γραπτών πηγών – παραθεμάτων:

Οι τρόποι και οι τεχνικές αξιοποίησης των πηγών στο μάθημα της ιστορίας εξαρτώνται κυρίως από τους διδακτικούς στόχους που θέτουμε, το περιεχόμενο της

διδασκαλίας και κυρίως από τις ικανότητες των μαθητών. Είναι πλεονέκτημα η πηγή να έχει μικρή έκταση, κυρίως στο Γυμνάσιο. Θα μπορούσε η ανάλυση και η ερμηνεία των γραπτών πηγών να ακολουθήσει τα εξής βήματα:

Α. Ανάγνωση – γλωσσική εξομάλυνση:

  • Φωναχτή ανάγνωση των πηγών από μαθητές μέσα στην τάξη: ενισχύεται η αναγνωστική αυτοπεποίθηση, εξακριβώνουμε το βαθμό κατανόησης του περιεχομένου.//////Λεξιλογική εξομάλυνση, πραγματολογικά στοιχεία, διευκρίνιση ιστορικών όρων, ορολογία: διατρέχουμε την πηγή και υπογραμμίζουμε σημεία που δεν κατανοούνται εύκολα. Για τη διευκρίνιση όρων καταφεύγουμε στο γλωσσάριο του βιβλίου ή σε λεξικά – εγκυκλοπαίδειες.
  • Β. Προσέγγιση της πηγής:
    • Συμφραζόμενα: αναγνώριση της ταυτότητας της ιστορικής πηγής: εξετάζουμε σε τι είδος ανήκει το απόσπασμα (ιστορικό, ποιητικό, ρητορικό κλπ.), ποιος είναι ο δημιουργός του, το χρόνο (πηγή σύγχρονη ή μεταγενέστερη) και το σκοπό της συγγραφής, ποιες είναι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γράφηκε η πηγή. Ένταξη της πηγής στο ιστορικό πλαίσιο. Εξέτασητης αντικειμενικότητας και της αξιοπιστίας της πηγής: επισημαίνονται η σχέση του συγγραφέα με τα ιστορσύμενα γεγονότα και τα πρόσωπα της εποχής του, η προέλευση πληροφοριών, παραλείψεις, αναζήτηση κινήτρων και προθέσεων του δημιουργού, διάκριση σχολίων-γεγονότων. Συγκέντρωση των πληροφοριών – δεδομένων της πηγής, οι οποίες σχετίζονται με την ιστορική περίσταση και μπορούν να αξιοποιηθούν στην απάντησή μας (μπορούμε να υπογραμμίζουμε στο παράθεμα τις πληροφορίες που θα αξιοποιήσουμε).
    • Γ. Ερμηνεία – σύνδεση πηγής με την αφήγηση του βιβλίου – απάντηση σε ερωτήσεις:
      • Ερμηνεία της πηγής με βάση τη διατύπωση συγκεκριμένων ερωτημάτων, τα οποία θέτουμε. Αναδιήγηση και σύνδεση της πηγής με την ιστορική αφήγηση. Η σύνδεση αυτή μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους: είτε παραγωγικά, ξεκινώντας από τα στοιχεία της ιστορικής αφήγησης και καταλήγοντας στην πηγή, είτε επαγωγικά, ξεκινώντας από τα στοιχεία της πηγής και καταλήγοντας στην ιστορική αφήγηση.
      • Σύγκριση πηγών που προσεγγίζουν το θέμα από διαφορετικές οπτικές, εντοπισμός ομοιοτήτων και διαφορών, εξαγωγή ιστορικών συμπερασμάτων (σε περίπτωση που ζητάμε συγκριτική μελέτη πηγών).
      • Απάντηση σε ερωτήσεις. (Διαβάζουμε προσεκτικά το ερώτημα ή τα ερωτήματα για να κατανοήσουμε ποιο ή ποια είναι τα ζητούμενα).
      • ► Για να απαντήσουμε γραπτά σε ερώτηση που σχετίζεται με ένα παράθεμα:Ακολουθούμε τις βασικές αρχές παραγωγής γραπτού λόγου. (Οι απαιτήσεις μας είναι πιο αυξημένες στο Λύκειο και ιδιαίτερα Β’ και Γ’):

        Στην αρχή, στον πρόλογο, κάνουμε μια σύντομη αναφορά στο είδος του παραθέματος (δημοσίευμα τύπου, ιστοριογραφία, επίσημο έγγραφο) και μια σύντομη εισαγωγή στο γεγονός με το οποίο θα ασχοληθούμε. Ο πρόλογος προετοιμάζει την κυρίως απάντηση. Ακολουθεί η κυρίως απάντηση, στην οποία συνδυάζουμε δημιουργικά το σχολικό εγχειρίδιο και το παράθεμα, το οποίο λειτουργεί είτε παραπληρωματικά είτε συμπληρωματικά στην αφήγηση του εγχειριδίου. Επισημαίνουμε στους μαθητές ότι σε καμία περίπτωση η απάντησή μας δεν αποτελεί το νόημα της πηγής!! Έχουμε υπόψη μας ότι η πηγή τεκμηριώνει την ιστορική αφήγηση του βιβλίου και όχι το αντίστροφο. Η απάντησή μας ολοκληρώνεται με έναν επίλογο, στον οποίο καταγράφουμε κάποιες γενικότερες εκτιμήσεις και συμπεράσματα σχετικά με το θέμα που αναπτύξαμε στην κυρίως απάντηση. Μπορούμε επίσης να κάνουμε σύντομη αναφορά στις μετέπειτα εξελίξεις που αφορούν το συγκεκριμένο θέμα με βάση τις ιστορικές μας γνώσεις.

        Για να είναι άρτια και ορθή η αξιοποίηση των πηγών θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη σημασία στις βασικές αρχές παραγωγής γραπτού λόγου: προσέχουμε το περιεχόμενο, την έκφραση και τη δομή:Περιεχόμενο: Η διατύπωση είναι ακριβής και σαφής. Αποφεύγουμε να μεταφέρουμε στην απάντηση μας αυτούσια αποσπάσματα από την πηγή (χρησιμοποιούμε μόνο τους ιστορικούς όρους – ορολογία) και να διατυπώνουμε υποκειμενικές κρίσεις (όταν δεν μας ζητούνται). Προσπαθούμε πάντα να γενικεύουμε τις πληροφορίες που μας δίνει η πηγή ακολουθώντας την επαγωγική μέθοδο.

        Έκφραση: σωστή χρήση των γραμματικών και συντακτικών κανόνων. Αποφεύγουμε το λογοτεχνικό ύφος, το μακροπερίοδο λόγο.Δομή: ο λόγος μας δομείται σε πρόλογο, κύριο θέμα, επίλογο. Φυσικά ακολουθούμε βασικές αρχές παραγραφοποίησης* Για να δίνονται σωστές απαντήσεις από τους μαθητές πρέπει να δίνονται κατάλληλες και σαφείς ερωτήσεις για την αξιοποίηση των πηγών.Γ. Άλλοτε ζητείται η σύγκριση και εξαγωγή πληροφοριών και συμπερασμάτων από δύο πηγές – παραθέματα. Συνήθως τα παραθέματα αυτά περιέχουν διαφορετικές πληροφορίες και γι’ αυτό θα πρέπει να είμαστε σε θέση να συγκρίνουμε τις διαφορετικές πληροφορίες, έχοντας υπόψη την ιστορική αφήγηση και να συνθέσουμε την απάντησή μας, η οποία αξιοποιεί τις πληροφορίες του βιβλίου και τα δεδομένα του παραθέματος Η συγκριτική μελέτη των πηγών συμβάλλει στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.Δ. Άλλοτε ζητείται ο σχολιασμός ενός παραθέματος. Συχνά εντοπίζονται κάποια γεγονότα, πράξεις, πρόσωπα και κίνητρα και ζητείται η αξιολόγηση τους. Η αξιολόγηση αυτή γίνεται με βάση τις ιστορικές γνώσεις των μαθητών

ENΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΣΗΜΙΝΑ 2.3. Κλασική εποχή (480-323 π.Χ.):, Χωρίς κατηγορία 0 Comment
  • ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
  • 1. Πώς επηρέασε την ψυχολογία των Ελλήνων της κλασικής εποχής οι νίκες τους επί των Περσών;
    2. Με ποιο τρόπο οι Πέρσες υποδαυλίζουν τον ανταγωνισμό των ελληνικών πόλεων
    και ποιος τελικά ενώνει τους Έλληνες;
    3. *Αθηναϊκή συμμαχία : πότε, έδρα, όροι, πώς εξελίσσεται η Αθηναϊκή συμμαχία;
    4. Κίμων, ο Αθηναίος πολιτικός πριν τον Περικλή (: οι νίκες του επί των Περσών, η
    πολιτική του, ο εξοστρακισμός του και η εμφάνιση του Περικλή)
    5. Η επιστροφή του Κίμωνα και η Καλλίειος ή Κιμώνιος ειρήνη.
    6. Ποια η άποψη του Θουκυδίδη σχετικά με τον τρόπο που ασκούσε την εξουσία ο
    Περικλής;
    7. Το δημοκρατικό πολίτευμα ενισχύεται με τις οικονομικές παροχές του Περικλή.
    Ποιες είναι αυτές οι παροχές;
    8. Από πού προέρχονται τα έσοδα του αθηναϊκού κράτους
    9. Ποιο είναι το φορολογικό σύστημα την εποχή του Περικλή και τι είναι ο θεσμός της λειτουργίας;
    10. Σε ποιους παράγοντες έχει τις ρίζες της η αντιπαράθεση μεταξύ Αθηναίων –Σπαρτιατών;
    11. Ποιες είναι οι φάσεις του Πελ. πολέμου και ποιες ήταν οι επιπτώσεις του στις πόλεις και τους ανθρώπους;
    12. Μετά τον πελοποννησιακό πόλεμο ακολουθεί μια άλλη σειρά συγκρούσεων, ο Βοιωτικός ή Κορινθιακός πόλεμος.(395-386). Ποιοι συνασπισμοί πόλεων σχηματίστηκαν, μεταξύ ποιων υπογράφεται ειρήνη και γιατί η ειρήνη αυτή
    χαρακτηρίζεται ως «μειωτική για τον Ελληνισμό»;
    13. Με ποιες μάχες αρχίζει και τελειώνει η Θηβαϊκή ηγεμονία;
    14. Πανελλήνια ιδέα: ποιος ήταν ο κύριος εκφραστής της και ποιος αντιτίθεται προς την ιδέα αυτή;
    15. Με ποιες ενέργειες ισχυροποίησε τη Μακεδονία ο Φίλιππος και με ποια μάχη επιβάλλεται ως αδιαφιλονίκητος ηγέτης των Ελλήνων;
    16. Τι συμφωνήθηκε στο συνέδριο στην Κόρινθο το 337;

[ΠΗΓΗ : http://lykevag.att.sch.gr/autosch/joomla15/images/e_yliko/History/Asimakopoulou/Istoria_A/EndeikrikesErotiseis_A.pdf]

ΟΜΗΡΙΚΗ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΚΗ ΕΠΟΧΗ /// ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ

ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΣΗΜΙΝΑ ΑΡΧΑΙΚΗ ΕΠΟΧΗ, Χωρίς κατηγορία 0 Comment

2.1. Ομηρική εποχή (1100 – 750 π.Χ.)

 

[ΠΗΓΗ: B.ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ ///ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΚΤΕΑΣ  ΎΛΗΣ]

 

 

Πότε → μετά την παρακμή των μυκηναϊκών κέντρων
Διάρκεια → τρεις αιώνες
Προσδιορισμός → Περίοδος αναστατώσεων και συνεχών μετακινήσεων των ελληνικών
φύλων∙ μεταβατική εποχή, προς το τέλος της οποίας οι έλληνες διαμορφώνουν τις
προϋποθέσεις της ανασυγκρότησής τους.
Πηγές → ομηρικά έπη και αρχαιολογική έρευνα («ομηρική εποχή»)
Παλαιότερος χαρακτηρισμός → Ελληνικός μεσαίωνας / σκοτεινοί χρόνοι, δηλ. εποχή
άγνωστη και παρακμιακή σε σχέση με τον λαμπρό μυκηναϊκό πολιτισμό.
Σύγχρονος χαρακτηρισμός → Περίοδος ανασυγκρότησης, οργανωτικής δημιουργίας και
θεμελίωσης του ελληνικού πολιτισμού.

 

Κάθοδος των Δωριέων → αρχές 11ου αιώνα, σταδιακά και κατά κύματα. Μάλλον πρόκειται
περισσότερο για εξάπλωση από τα βουνά και την ύπαιθρο στις πόλεις και στα γνωστά
κέντρα του μυκηναϊκού κόσμου.
Επικράτηση Δωριέων → δημογραφικό πρόβλημα που εκτονώθηκε με αλυσιδωτές
μετακινήσεις ελληνικών πληθυσμών.

Ο πρώτος ελληνικός αποικισμός.
Ορισμός → Οι μεταναστευτικές κινήσεις των ελληνικών φύλων από την ηπειρωτική Ελλάδα
προς τις δυτικές ακτές της Μικράς Ασίας, μέσω των νησιών του Αιγαίου, από τα μέσα του
11ου ως τον 9ο αι. π.Χ.

Ειδικότερα:
1) Αιολείς (αιολική διάλεκτος): Θεσσαλία → βορειοανατολικό Αιγαίο, Λέσβος, Τένεδος,
απέναντι παράλια της Μ. Ασίας («Αιολίς»). 2) Ίωνες (+ πολλά άλλα φύλα: Δρύοπες, Μολοσσοί, Αρκάδες, Φωκείς, Μάγνητες): βορειοανατολική Πελοπόννησος, Αττική, Εύβοια → Κυκλάδες, Σάμος, Χίος, απέναντι ακτές της Μ. Ασίας∙ ίδρυση 12 νέων πόλεων + θρησκευτική ένωση του Πανιωνίου∙ τεράστια
εξάπλωση, εις βάρος των άλλων φύλων. Όλη η δυτική ακτή της Μ. Ασίας έμεινε στην ιστορία με το όνομα Ιωνία. 3) Δωριείς: Λακωνία, Επίδαυρος, Τροιζήνα → Μήλος, Θήρα, Κρήτη → Ρόδος, Κως, νοτιοδυτικές ακτές της Μ. Ασίας∙ μετακίνηση όχι αναγκαστική, αλλά στα πλαίσια της εξάπλωσης των Δωριέων∙ πρώτη επαφή τους με τη Θάλασσα. Αργότερα συγκροτείται η θρησκευτική ένωση της δωρικής εξάπολης (Ιαλυσός, Κάμιρος, Λίνδος, Κως, Κνίδος, Αλικαρνασσός).

Κατάληξη → Μόνιμη εγκατάσταση στους νέους τόπους, επέκταση στην ενδοχώρα, ενίοτε
ανάμειξη μεταξύ των διαφόρων ελληνικών φύλων αλλά και με τους γηγενείς πληθυσμούς.
Οικονομική, κοινωνική και πολιτική οργάνωση.

 

α) Η οικονομία – χαρακτηριστικά:

1. Κλειστή αγροτική οικονομία: η γη ήταν η κύρια πλουτοπαραγωγική πηγή.
2. Συγκρότηση του οίκου (οικογένεια + οικονομικά εξαρτώμενα άτομα) και επιτέλεση
όλων των παραγωγικών εργασιών.
3. Κατανάλωση των παραγόμενων αγαθών στο πλαίσιο του οίκου.
4. Τρόποι αναπλήρωσης πιθανών ελλείψεων αγαθών: ανταλλακτικό εμπόριο μεταξύ
οίκων – ανταλλαγή δώρων – πόλεμος – πειρατεία.
5. Μονάδες μέτρησης της αξίας των ανταλλασσομένων προϊόντων: το βόδι / το δέρμα
ζώου – τα μέταλλα – οι δούλοι.
6. Το εξωτερικό εμπόριο (μέταλλα + δούλοι) στα χέρια των φοινίκων.

β) Η κοινωνία – χαρακτηριστικά:
1. Βασική μονάδα κοινωνικής συγκρότησης → ο οίκος .
2. Οικονομική εξέλιξη του οίκου: τερματισμός των μετακινήσεων των ελληνικών
φύλων → μόνιμη εγκατάσταση → κατοχή γης → οικονομική ισχύς.

 

3. Η κοινωνική και οικονομική μονάδα του οίκου αποτελούνταν από:
 τους αρίστους (= ευγενείς), δηλ. τα μέλη του οίκου που συνδέονταν με
συγγενικούς δεσμούς και διέθεταν οικονομική ισχύ (Ομηρικά έπη)∙
 το πλήθος, δηλ. τους ανθρώπους που δεν είχαν άμεσους συγγενικούς
δεσμούς με τους αρίστους, αλλά ζούσαν σε καθεστώς εξάρτησης από τον
οίκο∙
 τους δημιουργούς, δηλ. τους εξειδικευμένους τεχνίτες κάθε περιοχής (π.χ.
ξυλουργοί, αγγειοπλάστες κ.λπ.) που ήταν οικονομικά εξαρτημένοι από τον
οίκο / τους οίκους της περιοχής∙
 τους δούλους του οίκου (περιουσιακό στοιχείο, προερχόμενο από πόλεμο ή
πειρατεία).

 

γ) Η πολιτική οργάνωση – χαρακτηριστικά:
1) Φυλετικό κράτος: πρώτη μορφή ελληνικής πολιτικής οργάνωσης. Εσωτερική διάρθρωση
φυλετικού κράτους: α΄ δυνατότητα: φυλή / φυλές → φατρίες → γένη (βάσει συγγένειας)
β΄ δυνατότητα: διάσπαση ενός ευρύτερου φύλου
γ΄ δυνατότητα: ένωση περισσότερων φυλών του ιδίου φύλου.
2) Εξέλιξη του φυλετικού σε πολιτικά οργανωμένο κράτος: φυλετικοί αρχηγοί →
κληρονομικοί βασιλείς.

 

 

Εσωτερική διάρθρωση πολιτικού κράτους:
ΒΑΣΙΛΙΑΣ
(αρχηγός στρατού → πόλεμος
κυβερνήτης + θρησκευτικός αρχηγός + δικαστής → ειρήνη)

ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ
(«βασιλείς», δηλ. αρχηγοί των ισχυρών (το πλήθος, κυρίως οι πολεμιστές∙
γενών∙ περιόρισαν την εξουσία του βασιλιά) η σύνοδος συγκαλείται σε κρίσιμες
περιστάσεις)

Συμπέρασμα: Την ομηρική περίοδο διαμορφώθηκαν όλοι εκείνοι οι θεσμοί που οδήγησαν
από τα μέσα του 8ου αι. π.Χ. στην πολιτική συγκρότηση των ελληνικών κοινωνιών.

δ) Ο πολιτισμός – τομείς:

1) Γραφή: Μετά από 3 αιώνες χωρίς γραφή εμφανίζεται ένα σύστημα που αποδίδει
φθόγγους (9ος‐8ος αι. π.Χ.)∙ προσαρμογή των συμβόλων του φοινικικού αλφαβήτου στις
φωνητικές αξίες της ελληνικής γλώσσας + προσθήκη φωνηέντων → ελληνική αλφαβητική
γραφή, η πρώτη αλφαβητική γραφή στην ιστορία. 2) Θρησκεία: δημιουργία των πρώτων ιερών → πανελλήνιος χαρακτήρας + παγίωση θρησκευτικών αντιλήψεων → ολυμπιακό δωδεκάθεο.
3) Λογοτεχνία: Συγκρότηση της πρώτης μεγάλης μορφής ποίησης των Ελλήνων, της
προφορικής επικής ποίησης που είχε ως υπόβαθρο τα μυκηναϊκά τραγούδια με ηρωικό
περιεχόμενο. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Όμηρος θεωρείται ποιητής των επών (Ιλιάδα
και Οδύσσεια) 4) Τέχνη: Γεωμετρική λόγω των γεωμετρικών σχεδίων στη διακόσμηση των αγγείων και
στην κατασκευή των έργων μικροτεχνίας.

 

*****************************************************************************

 

2.2. Αρχαϊκή εποχή (750‐480 π.Χ.)
Χρονικά όρια. Από τα μέσα του 8ου αι. ως την α΄ εικοσαετία του 5ου αι. π.Χ.
Χαρακτηρισμός: Περίοδος προετοιμασίας∙ απαρχές της οικονομικής, πολιτικής και
πολιτιστικής εξέλιξης του ελληνικού κόσμου.

Χαρακτηριστικά (κατά χρονολογική σειρά):
1. Οργάνωση πόλεων – κρατών και ίδρυση αποικιών (Β΄ ελληνικός αποικισμός) για να
αντιμετωπιστεί η οικονομική και κοινωνική κρίση του τέλους της ομηρικής εποχής
(μέσα 8ου αι.).
2. Πνευματικές αναζητήσεις και διαμόρφωση του χαρακτήρα του αρχαίου πολιτισμού
(7ος και 6ος αι.).
3. Νικηφόροι αγώνες των Ελλήνων ενάντια στους «βαρβάρους» (Περσικοί Πόλεμοι) →
ενίσχυση της εθνικής συνείδησης και του θεσμού της πόλης – κράτους (αρχή 5ου αι).

Η γένεση της πόλης – κράτους:

Η πόλη – κράτος περιλαμβάνει τις έννοιες του χώρου και
της διοικητικής οργάνωσης.
χώρος → μία πόλη με ή χωρίς την ευρύτερη περιοχή
διοικητική οργάνωση → ενιαία εξουσία για όλους όσους υπάγονται στην πόλη ή/και στην
ευρύτερη περιοχή, με στόχο την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων

Συστατικά στοιχεία της πόλης – κράτους:
1. Ένας τειχισμένος χώρος, κέντρο άσκησης της εξουσίας, η πόλις / το άστυ + η
ευρύτερη περιοχή, δηλ. καλλιεργήσιμες εκτάσεις με μικρούς οικισμούς (κώμες), η
ύπαιθρος χώρα. (γεωγραφικό συστατικό)
2. Συμμετοχή των κατοίκων της πόλης – κράτους, δηλ. των πολιτών στη διαχείριση των
κοινών και στη λήψη των αποφάσεων → συγκρότηση ανάλογων τρόπων άσκησης
της εξουσίας, δηλ. δημιουργία πολιτευμάτων. Εντοπίζονται 3 βασικές επιδιώξεις
των πολιτών – προϋποθέσεις ύπαρξης για την πόλη – κράτος: α) η ελευθερία, β) η
αυτονομία και γ) η αυτάρκεια. (οργανωτικό συστατικό)

Η σημασία του θεσμού της πόλης – κράτους. Σημαντική καινοτομία, μεγάλες συνέπειες για
την εξέλιξη του πολιτισμού. Όλα τα σημαντικά επιτεύγματα του ελληνικού πολιτισμού
δημοκρατία, ποίηση, θέατρο, φιλοσοφία, ρητορική, επιστήμη) γεννήθηκαν μέσα από τη
λειτουργία του θεσμού της πόλης – κράτους.

Γιατί;
Οι πολίτες των ελληνικών πόλεων – κρατών αγωνίζονταν συνεχώς για την εξασφάλιση της
ελευθερίας, της αυτονομίας και της αυτάρκειας της πόλης τους. Άρα:
 Δημιουργήθηκε μία μορφή πατριωτισμού με έντονο τοπικιστικό χαρακτήρα,
τονίζονταν οι διαφορές μεταξύ των ελλήνων (όχι οι ομοιότητες), προκαλούνταν
εμφύλιες συγκρούσεις και δεν διαμορφώνονταν οι προϋποθέσεις για τη
συγκρότηση ενιαίου ελληνικού κράτους.
 Ωστόσο, η τριπλή βάση (ελευθερία, αυτονομία, αυτάρκεια) μετέτρεψε τον απλό
κάτοικο της πόλης σε πολίτη, με πολιτική δραστηριότητα α) για την αντιμετώπιση
των κοινών προβλημάτων και β) για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων του. Αυτό
αποτέλεσε τη γενεσιουργό δύναμη των επιτευγμάτων και της πολιτισμικής πορείας
των Ελλήνων.

Η οικονομική και κοινωνική οργάνωση. Όλες οι πόλεις – κράτη δεν οργανώθηκαν
συγχρόνως και με τον ίδιο τρόπο:

1. Οι διαφορετικές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες κάθε περιοχής
κατά την ομηρική εποχή οδήγησαν στη συγκρότηση διαφορετικών πόλεων –
κρατών.
2. Εξελικτική πορεία στη Μικρά Ασία: μετακίνηση ελληνικών φύλων, αυτονόμηση
κάποιων πληθυσμών, μόνιμη εγκατάσταση σε περιοχές με ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά (π.χ. χωροταξικά ή λατρευτικά), πιθανή ανάμειξη με τμήματα
άλλων φύλων → πόλη – κράτος .

3. Εξελικτική πορεία στον ελλαδικό χώρο (εναλλακτικά):
α) τμήματα διαφορετικών φύλων ανεξαρτητοποιήθηκαν + οργανώθηκαν μεταξύ
τους → πόλη – κράτος
β) γειτονικές κοινότητες ενώθηκαν σε ενιαίο χώρο → πόλη – κράτος (συνοικισμός)
γ) απόσπαση ομάδων ανθρώπων από τις κώμες και συγκρότηση ενιαίας διοίκησης
→ πόλη – κράτος (συνοικισμός).

Η κρίση του ομηρικού κόσμου. Χαρακτηριστικά:
1. Σταδιακή επιδείνωση των οικονομικών όρων / συνθηκών λόγω α) αύξησης του
πληθυσμού, β) περιορισμένων καλλιεργήσιμων εκτάσεων, γ) συγκέντρωσης της γης
σε λίγους, δ) απουσίας εργασιακής ειδίκευσης και ε) έλλειψης άλλων πόρων.
2. Περιορισμός της βασιλικής εξουσίας και αύξηση της δύναμης των ευγενών που
ήταν γνωστοί και με τα ονόματα αγαθοί, άριστοι, ευπατρίδες, εσθλοί, ιππείς.
3. Ύπαρξη της πολυπληθούς τάξης των μικρών ή μεσαίων καλλιεργητών ή και
ακτημόνων (πλήθος, όχλος, κακοί). Στο πλαίσιο της πόλης – κράτους πολλοί από
αυτούς ασχολήθηκαν με το εμπόριο, τη ναυτιλία ή τη βιοτεχνία και πλούτισαν.
4. Ανάπτυξη του θεσμού της δουλείας. Ιδεολογική στήριξη: ο πολίτης πρέπει να
απαλλαγεί από το βάρος της εργασίας για να μπορεί να ασχοληθεί μόνο με τα κοινά. Πρακτικές πολλαπλασιασμού των δούλων: υποδούλωση λόγω χρεών (Αθήνα) και κατακτητικοί πόλεμοι (Σπάρτη).

Η αντιμετώπιση της κρίσης. Τα οικονομικά προβλήματα δεν μπορούσαν να επιλυθούν με
το υπάρχον σύστημα της κλειστής αγροτικής οικονομίας.

Οι λύσεις:
1. ανάπτυξη βιοτεχνίας και εμπορίου (Αθήνα)∙
2. κατακτητικοί πόλεμοι και εδαφική επέκταση (Σπάρτη, Άργος, Ήλιδα)∙
3. ίδρυση αποικιών (Κόρινθος, Μέγαρα, Χαλκίδα, Μίλητος συνδύασαν και τα 3).

Τα απομονωμένα τμήματα του ελληνικού κόσμου (Αρκάδες, Αιτωλοί, Ακαρνάνες,
Ηπειρώτες, Μακεδόνες) διατήρησαν τη φυλετική οργάνωση.

Ο δεύτερος ελληνικός αποικισμός (8ος – 6ος αι. π.Χ.)
Ορισμός → Η αναγκαστική μετακίνηση ομάδας ανθρώπων, η εγκατάστασή τους σε άλλη
περιοχή και η δημιουργία νέας πόλης – κράτους.
Διαφορές από τον α΄ αποικισμό → α) Η επιχείρηση ήταν οργανωμένη από τη μητρόπολη, β)
η νέα πόλη – κράτος ήταν αυτόνομη και αυτάρκης, γ) οι σχέσεις με τη μητρόπολη ήταν
χαλαρές ως ανύπαρκτες (σπάνια εχθρικές).

Αίτια δεύτερου ελληνικού αποικισμού.
1. Η στενοχωρία (αύξηση πληθυσμού + περιορισμένες καλλιεργήσιμες εκτάσεις).
2. Η έλλειψη μετάλλων και λοιπών πρώτων υλών.
3. Η αναζήτηση νέων αγορών.
4. Οι εσωτερικές πολιτικές κρίσεις, οι οποίες συνεπάγονταν την απομόνωση ομάδος
πολιτών.
5. Η συσσώρευση γνώσεων για τις θαλάσσιες οδούς και τις περιοχές εγκατάστασης.
6. Ο ριψοκίνδυνος χαρακτήρας των Ελλήνων.

Χαρακτηριστικά δεύτερου ελληνικού αποικισμού.
1. Εξάπλωση των Ελλήνων στα όρια του τότε γνωστού κόσμου (Μεσόγειος + Εύξεινος
Πόντος).
2. Περιορισμός της δραστηριότητας άλλων λαών (π.χ. των Φοινίκων).
3. Σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία, την κοινωνία και την πολιτιστική εξέλιξη.

Οικονομία → α) Επέκταση της οικονομικής δραστηριότητας εκτός των ορίων των πόλεων –
κρατών ∙ β) ανάπτυξη του δευτερογενούς και του τριτογενούς τομέα της οικονομίας
(μεταποίηση, εμπόριο και υπηρεσίες) ∙ γ) εμπόριο με κοπή και χρήση νομίσματος, δηλ.
συναλλαγές με εμπορευματοχρηματικό χαρακτήρα.

Κοινωνία → Κοινωνικές συνέπειες λόγω οικονομικών μεταβολών: α) κρίση της
αριστοκρατικής κοινωνίας και εξουσίας λόγω ανάρρησης των πολιτών που πλούτισαν από
το εμπόριο ∙ β) αύξηση της δουλείας λόγω ανάγκης για περισσότερα και φτηνότερα
εργατικά χέρια (οι αργυρώνητοι δούλοι ως παράγων οικονομικής ανάπτυξης).

Πολιτισμός → α) Οι άποικοι μετέφεραν τα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού στις νέες
τους πατρίδες, π.χ. η διάδοση της γραφής και ειδικά του χαλκιδικού αλφαβήτου στους
ιταλικούς λαούς∙ β) οι άποικοι αντάλλαξαν πολιτιστικά στοιχεία με τους γηγενείς
πληθυσμούς (πολιτιστικοί πειραματισμοί).

Τα πολιτεύματα. Χαρακτηριστικά.
1. Η πόλη – κράτος ήταν ο βασικός θεσμός πολιτικής οργάνωσης.
2. Στο εσωτερικό της αναπτύχθηκαν ισχυρές κοινωνικές τάξεις, οι οποίες άσκησαν
εξουσία.
3. Σε κάθε πόλη – κράτος ήταν διαφορετική η εξέλιξη του πολιτεύματος.

4. Θεωρητικά η εξέλιξη του πολιτεύματος ακολουθεί την εξής πορεία: α) βασιλεία →
β) αριστοκρατία → γ) ολιγαρχία → δ) τυραννίδα → ε) δημοκρατία.

 

α) βασιλεία → Παρακμή και πτώση της με την ίδρυση πόλεων ‐ κρατών∙ παρέμεινε
μόνο εκεί που διατηρήθηκε ο φυλετικός τρόπος οργάνωσης (π.χ. Ήπειρος, Μακεδονία).
β) αριστοκρατία → Η εξουσία στα χέρια των αρίστων (ευγενική καταγωγή + κατοχή
γης)∙ η εγκαθίδρυση αριστοκρατικών πολιτευμάτων συνδέεται με τη συγκρότηση των
πόλεων – κρατών.
γ) ολιγαρχία → 1) Κρίση των αριστοκρατικών πολιτευμάτων επειδή α) ήρθαν στην
επιφάνεια νέες κοινωνικές τάξεις λόγω ανάπτυξης του εμπορίου και της βιοτεχνίας, β)
αυτές οι κοινωνικές τάξεις διεκδίκησαν μερίδιο στην εξουσία και γ) εμφανίστηκε το
καινούργιο στρατιωτικό σώμα της οπλιτικής φάλαγγας, διά του οποίου καλλιεργήθηκε η
έννοια της ισότητας σε όλα τα επίπεδα.2) Όξυνση των κοινωνικών διαφορών και των συγκρούσεων μεταξύ ευγενών και πλουσίων και πλήθους (τέλη του 7ου και αρχές του 6ου αι. π.Χ.). 3) Αντιμετώπιση της κατάστασης με την κωδικοποίηση του άγραφου, εθιμικο δικαίου, η οποία ανατέθηκε σε πρόσωπα κοινής αποδοχής από την τάξη των ευγενών (νομοθέτες / αισυμνήτες: Λυκούργος, Δράκων, Σόλων, Πιττακός, Ζάλευκος, Χαρώνδας κ.λπ.) 4) Συνέπεια: Συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πολιτείας ανάλογα με την
οικονομική κατάσταση των πολιτών, δηλ. με βάση το εισόδημα, άρα διεύρυνση της
πολιτικής βάσης → μεταβολή του πολιτεύματος από αριστοκρατικό σε ολιγαρχικό /
τιμοκρατικό.

δ) τυραννίδα → 1) Η ολιγαρχία δεν έδωσε λύση στα προβλήματα του πλήθους.
2) Οι αντιθέσεις υποδαυλίστηκαν από συγκεκριμένα πρόσωπα
(ευγενείς) που ήθελαν να επιβάλουν τη δική τους εξουσία.
3) Τα πρόσωπα αυτά αναδείχτηκαν σε ηγέτες των κατώτερων
κοινωνικών ομάδων, στην υποστήριξη των οποίων βασίστηκαν για να καταλάβουν την
εξουσία → εγκαθίδρυση τυραννίδος / τυραννικού καθεστώτος με «προσωπικό» χαρακτήρα
(Πολυκράτης / Σάμος, Περίανδρος / Κόρινθος, Θεαγένης / Μέγαρα, Πεισίστρατος / Αθήνα).
4) Ορισμένοι τύραννοι φρόντισαν για την ανάπτυξη της πόλης τους
και για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών.
5) Οι περισσότεροι είχαν βίαιο τέλος (δολοφονήθηκαν).

ε) δημοκρατία → 1) Εμφανίζεται μετά τα τέλη του 6ου αι. π.Χ. και στις λιγότερες (όχι
στις περισσότερες) περιοχές, π.χ. στην Αθήνα, με τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη.
2) Βασικό πολιτειακό όργανο γίνεται η συνέλευση όλων των
ενηλίκων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα, δηλ. η εκκλησία του δήμου. 3) Καθιερώνονται τα δικαιώματα της ισηγορίας (= κάθε πολίτης να εκφράζει ελεύθερα τη γνώμη του για τη διαχείριση των κοινών) και της ισονομίας (= κάθε  πολίτης να συμμετέχει στη διαμόρφωση και την ψήφιση των νόμων).

Γενικά: Κάθε πόλη – κράτος παγίωσε ένα συγκεκριμένο σύστημα διακυβέρνησης, π.χ.
Σπάρτη (7ος – 2ος αι. π.Χ.) → ολιγαρχικό πολίτευμα
Αθήνα (7ος – 6ος αι. π.Χ.) → όλο το φάσμα των πολιτευμάτων μέχρι τη θεμελίωση της
δημοκρατίας

 

 

 

ΠΗΓΗ : http://lyk-peir-anavr.att.sch.gr/Lessons/01HUMANITIES/History/WorkSheets/12_Dimopoulou-Diagrammatics-in-History-A.pdf

PROJECT A TETΡΑΜΗΝΟΥ

ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΣΗΜΙΝΑ PROJECT A TETΡΑΜΗΝΟΥ, Χωρίς κατηγορία 0 Comment

 

  1. ΔΙΑΒΑΣΤΕ  ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ ΌΣΚΑΡ ΟΥΑΛΝΤ  ΚΑΙ α.Να το αναλύσετε πλήρως. β. Να μιλήσετε για το ρόλο του θεάτρου στη ζωή των αρχαίων Ελλήνων γ

  2. Όσκαρ Ουάιλντ

    Το θέατρο στο Άργος

    Τσουκνίδες και παπαρούνες φθείρουν το λαξευτό σκαλί:

    κανένας ποιητής στεφανωμένος με την ελιά της αθανασίας

    δεν τραγουδά το ευχάριστο άσμα του, ούτε η γοερή Τραγωδία

    τρομάζει τον αέρα· το πράσινο στάρι κυματίζει γλυκά

    εκεί που κάποτε ο Χορός κινούνταν με γοργούς ρυθμούς·

    μακριά στην Ανατολή μια πορφυρή έκταση θάλασσας,

    οι χρυσαφένιοι βράχοι που φυλάκισαν τη Δανάη·

    και το βεβηλωμένο Άργος μπρος στα πόδια μου.

     

    Δεν είναι τώρα η εποχή να θρηνούμε τα περασμένα,

    το ναυάγιο ενός έθνους πάνω στην πέτρα του Χρόνου,

    ή τις φοβερές καταιγίδες της παμφάγου Μοίρας,

    διότι τώρα οι άνθρωποι φωνασκούν μπρος στην πόρτα μας,

    ο κόσμος γέμισε πανούκλα, αμαρτία και έγκλημα,

    ακόμα και ο Θεός έχει χάσει το μισό θρόνο του για Χρυσάφι!

                                                                                                   Άργος 1877

2. Να διερευνήσετε το ρόλο της Δημοκρατίας για την κορυφαία ανάπτυξη της Αθήνας τον 5ο αιώνα.

3.NA ΔΙΑΛΕΞΕΤΕ ΈΝΑ ΈΡΓΟ από την αρχαία ελλάδα (γλυπτό- μνημείο κ.λπ.) να το περιγράψετε και να πείτε την ιστορία του.

2.3. Κλασική εποχή (480-323 π.Χ.) Πρόσθετα παραθέματα / πηγές

ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗ ΑΣΗΜΙΝΑ 2.3. Κλασική εποχή (480-323 π.Χ.) Πρόσθετα παραθέματα / πηγές 0 Comment

[ΠΗΓΗ : http://katerinapothou.blogspot.com/2019/07/blog-post_2.html]

Η συμμαχία της Δήλου - Αθηναϊκή συμμαχία:

Παράθεμα 1
Η Συμμαχία της Δήλου

«Στη συνέχεια, όταν η πόλη αναθάρρησε και είχαν συγκεντρωθεί πολλά χρήματα,
ο Αριστείδης συμβούλευε τους Αθηναίου να επιβάλουν την ηγεμονία τους και να
φύγουν από τα χωράφια για να ζήσουν στην πόλη γιατί θα υπήρχε τροφή για όλους,
και για τους στρατιώτες, και για τους φρουρούς, και για όσους ασχολούνταν με τα
κοινά - έτσι θα διατηρούσαν την ηγεμονία τους. Πείστηκαν, και ανέλαβαν την
αρχηγία των συμμάχων, στους οποίους φέρονταν δεσποτικά, εκτός από τους
κατοίκους της Χίου, της Λέσβου και της Σάμου (αυτούς τους είχαν για φύλακες της
ηγεμονίας τους, αφήνοντάς τους να διατηρήσουν τα πολιτεύματά τους και την
εξουσία τους σε όσους ήδη εξουσίαζαν). Υπήρχε αφθονία τροφής για το λαό, όπως
είχε προβλέψει ο Αριστείδης. Διότι οι περισσότεροι από είκοσι χιλιάδες άντρες
τρέφονταν από τους φόρους και τα τέλη των συμμάχων. Έξι χιλιάδες ήταν οι
δικαστές, χίλιοι εξακόσιοι οι τοξότες, χίλιοι διακόσιοι οι ιππείς, πεντακόσιοι οι
βουλευτές, πεντακόσιοι οι φρουροί των νεωρίων, πενήντα οι φρουροί της πόλης,
περίπου επτακόσιοι οι διάφοροι άρχοντες της πόλης, περίπου επτακόσιοι οι άρχοντες
εκτός της πόλης επιπλέον, όταν αργότερα άρχισε ξανά ο πόλεμος, υπήρχαν δυόμισι
χιλιάδες οπλίτες, είκοσι πλοία για τη φύλαξη των ακτών, και άλλα πλοία που έφερναν
τους φόρους, με δύο χιλιάδες άντρες οι οποίοι κληρώνονταν. Επίσης υπήρχε το
πρυτανείο, τα ορφανά και οι δεσμοφύλακες. Όλοι αυτοί λοιπόν συντηρούνταν από το
κοινό ταμείο».

Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία, XXIV από το βιβλίο της Claude Mosse
Οι θεσμοί στην κλασική Ελλάδα, μτφρ. Μαρία Παπαηλιάδη.

Ερώτηση:
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και το παράθεμα 1, να αναφερθείτε στα οφέλη
που αποκόμισαν οι Αθηναίοι από τη συμμαχία της Δήλου, σύμφωνα με τον
Αριστοτέλη.

****

 Η εποχή του Περικλή:
Παράθεμα 1
«Ο Περικλής πρώτος έδωσε μισθό στους δικαστές για να συναγωνιστεί τον
Κίμωνα που ήταν πλούσιος και ξόδευε για το λαό... Μερικοί τον κατηγορούν ότι από
τότε χειροτέρεψε η κατάσταση επειδή παρευρισκόταν στην κλήρωση όποιος τύχαινε
και όχι οι ευκατάστατοι. Άρχισαν επίσης να χρηματίζονται οι δικαστές και πρώτος
έδωσε το παράδειγμα ο Άνυτος μετά τη στρατηγία του στην Πύλο. Όταν κατηγορήθηκε από μερικούς ότι έχασε την Πύλο, δωροδόκησε το δικαστήριο και αθωώθηκε...».

Αριστοτέλης, Αθηναίων Πολιτεία, 27.

****

 

Παράθεμα 2
«...αλλά το εξής πες μου ακόμη - αν λέγεται ότι οι Αθηναίοι έγιναν καλύτεροι

εξαιτίας του Περικλή ή, ακριβώς το αντίθετο, ότι δηλαδή διεφθάρησαν από εκείνον-
διότι εγώ, τουλάχιστον, αυτά ακούω, ότι δηλαδή ο Περικλής έκανε τους Αθηναίους

οκνηρούς, δειλούς, φλύαρους και άπληστους, διότι πρώτος εισήγαγε την πληρωμή
μισθών στους πολίτες για τις υπηρεσίες που προσφέρουν στην πόλη...».

Πλάτωνος, Γοργίας, 515 θ.

***

 

Παράθεμα 3
Στην κωμωδία του Αριστοφάνη «Σφήκες», ο Βδελυκλέων καταβάλλει ιδιαίτερη
προσπάθεια προκειμένου να γλιτώσει τον πατέρα του, Φιλοκλέωνα, από τη μανία που
είχε να δικάζει.
«Βδε: Πατέρα να χαρείς, σ’ εμένα πείσου.
Φιλ: Σ’ ό,τι αγαπάς, εκτός μονάχα σε ένα.
Βδε: Και ποιο είναι αυτό;
Φιλ: Μην πεις να μη δικάζω. Αυτό πριν γίνει, ο Άδης θα το κρίνει.
Βδε: Αλλ’ αν αυτό τόση χαρά σου δίνει, αντί να τρέχεις έξω, του σπιτιού σου
δίκαζε τους ανθρώπους εδώ μέσα.
Φιλ: Σάχλες! Πάνω σε τι;
Βδε: Μα πάνω στα ίδια που γίνονται εκεί κάτω. Η οικονόμα κρυφάνοιξε την
πόρτα; Ένα και μόνο θα της ορίσεις πρόστιμο - σαν τι άλλο κάνεις δα κι εκεί πέρα
κάθε τόσο; Πιο λογικά εδώ κιόλας. Ξημερώνει λιακάδα; Ηλιαστής στον ήλιο θα
είσαι. Χιονίζει; Θα δικάζεις πλάι στο τζάκι. Βρέχει; Θα μπαίνεις μέσα. Θεσμοθέτης
κανείς στην καγκελόπορτα μπροστά σου, και μεσημέρι να ’βγεις, δε θα κλείνει».
Αριστοφάνους, Σφήκες, στ. 760-775,
μτφρ. Θ. Σταύρου, εκδ. Εστία, Αθήνα 1967, σ. 235.

****

Παράθεμα 4

«Βλέπυρος: Εσύ από πού έρχεσαι;
Χρέμης: Από τη συνέλευση.
Βλ: Τελείωσε κιόλας;
Χρ: Ναι, πρωί-πρωί...
Βλ: Πήρες τριώβολο;
Χρ: Μακάρι να το ’παιρνα.
Μα πήγα αργά και, μα το Δία, δεν τρέπομαι
κανέναν άλλον εξόν από την τσέπη μου.
Βλ: Για ποιο λόγο;
Χρ: Είχε πολύ κόσμο...
γι’ αυτό δεν πήρα το τριώβολο εγώ κι άλλοι πολλοί.
Βλ: Ούτε κι εγώ θα το πάρω αν πάω;
Χρ: Από πού; Δεν θα το ’παιρνες ούτε κι αν πήγαινες
όταν για δεύτερη φορά λαλούσαν τα κοκόρια».

Αριστοφάνους, Εκκλησιάζουσαι, στ. 376-391.

***

Παράθεμα 5

«Ο δικαστικός μισθός έχει μακρινή καταγωγή: ήδη στην ομηρική πόλη οι γέροντες
έβαζαν τους αντίδικους να καταθέσουν μικρά κομμάτια χρυσού, ως αμοιβή της
διαιτησίας που ζήτησαν, και αργότερα οι «δωροφάγοι» που κυριαρχούσαν στη
Βοιωτία δεν απέδιδαν δικαιοσύνη χωρίς αντάλλαγμα. Γιατί η δημοκρατία θα έκανε
διαφορετικά, όταν η θυσία μιας χαμένης ημέρας ήταν πιο βαριά για τους απλούς
ανθρώπους; Το ύψος του μισθού, στο κάτω κάτω, ήταν πολύ μικρό: την εποχή που
καθιερώθηκε στην Αθήνα και που αντιστοιχούσε σε δύο οβολούς, στην Αλικαρνασσό
ήταν ένα ημίεκτον, που άξιζε εφτά φορές περισσότερο. Το τρίβολο των
εκκλησιαστικών, ακόμη περισσότερο η δραχμή ξεσήκωσε πολλές κριτικές. Στην
αρχαιότητα, τη δημοκρατία την κατηγορούσαν οι εχθροί της ότι έκανε το πλήθος
οκνηρό, φλύαρο και άπληστο· πολλοί νεότεροι έχουν εκφέρει την ίδια γνώμη. Σ’
αυτές τις κριτικές η απάντηση είναι εύκολη. Είδαμε ποιοι υλικοί και ηθικοί λόγοι
δικαιολογούν το θεσμό: έπρεπε να εξασφαλίζει στους λιγότερο εύπορους πολίτες την
απαραίτητη οικονομική άνεση, ώστε να μετέχουν στην πολιτική ζωή. Θα ήταν όμως
αξιοκατάκριτο τέχνασμα, αν είχε καταστρέψει οικονομικά το κράτος. Αλλά οι
οικονομικές επιπτώσεις δεν ήταν τόσο σοβαρές. Σε εποχή που ο ημερήσιος μισθός
ενός εργάτη ήταν μιάμιση δραχμή, το τριώβολο ήταν απλώς μια μικρή αποζημίωση.
Δεν δινόταν άλλωστε σε όλους τους πολίτες: ένα προκαθορισμένο κονδύλι του
προϋπολογισμού κατανεμόταν ανάμεσα στις συνεδριάσεις του χρόνου, και το ποσό
που προοριζόταν για κάθε συνεδρίαση καθόριζε και τον αριθμό των κερμάτων που θα
μοιράζονταν σε όσους έφταναν πρώτοι. Για να πάρει κανείς τριώβολο, έπρεπε να
είναι εκεί από πολύ νωρίς, από το «δεύτερο λάλημα του πετεινού», και να περιμένει
ως το τέλος της συνεδρίας, για να αλλάξει το κέρμα με χρήματα. Κοντολογίς, με λίγα
έξοδα επιτεύχθηκαν μεγάλα αποτελέσματα. Αλλά, όσο και αν ο εκκλησιαστικός
μισθός δεν αξίζει τις κατηγορίες που διατυπώθηκαν εναντίον του, εξακολουθεί να
παραμένει αξιόλογη ένδειξη για την αλλαγή που έγινε τον 4ο αιώνα στα ήθη και στο
δημόσιο πνεύμα. Δεν είναι πια η εποχή όπου ο πολίτης αφιερωνόταν στην πόλη,
χωρίς άλλο κέρδος από την ικανοποίηση που παρέχει η εκτέλεση του καθήκοντος και
η συνείδηση ότι συμβάλλει στο κοινό καλό. Τώρα η πόλη πρέπει να καταλάβει ότι
δεν μπορεί να υπάρχει παρά ενόσω φροντίζει πρώτα για τα συμφέροντα των ιδιωτών
που ασχολούνταν μ’ αυτήν: για να πετύχει από τους πολίτες τη συνδρομή που
χρειάζεται, πρέπει να πληρώσει».

G. Glotz, Η Ελληνική «πόλις 1», σ. 260, 341.

Ερωτήσεις:
Αφού μελετήσετε τα παραθέματα 1, 2, 3, 4 και 5:
α. Να κρίνετε τις απόψεις του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη σχετικά με τις
συνέπειες καθιέρωσης του «δικαστικού» μισθού από τον Περικλή.
β. Να σχολιάσετε τον τρόπο με τον οποίο ο Αριστοφάνης αντιμετώπισε στις
κωμωδίες του τον «εκκλησιαστικό» μισθό και τη δικομανία των ηλιαστών.

Παράθεμα 6
Τι είναι δημοκρατία
«Το πολίτευμα που έχουμε δεν επιδιώκει να μιμηθεί τους νόμους των άλλων, αλλά
πιο πολύ εμείς οι ίδιοι είμαστε παράδειγμα σε μερικούς παρά μιμητές άλλων. Και ως
προς το όνομα, επειδή η εξουσία δε βρίσκεται στα χέρια των ολιγαρχικών, αλλά του
δήμου, έχει ονομασθεί δημοκρατία».

Θουκυδίδου, Ιστορία, Β, 37, 1 (μτφρ. Ι. Θ. Κακριδή).

Ερώτηση:
Τι είναι η δημοκρατία, σύμφωνα με τον Περικλή, όπως παραθέτει τη σκέψη του ο
Θουκυδίδης;

Παράθεμα 7
Ο θεσμός της μισθοφορίας
«Ο Θουκυδίδης χαρακτηρίζει αριστοκρατικό κατά κάποιον τρόπο το καθεστώς του
Περικλή, και μόνο κατ’ όνομα δημοκρατία, αφού στην πραγματικότητα την εξουσία
είχε ο πρώτος άντρας· πολλοί άλλοι ιστορικοί λένε ότι από αυτόν ο λαός συνήθισε -
κακώς- στους κλήρους, τα θεωρικά και τους μισθούς, και λόγω αυτού του τρόπου
διακυβέρνησης στράφηκε στην πολυτέλεια και την ακολασία, ενώ ως τότε ήταν
συνετός και εργατικός. Τα ίδια τα γεγονότα δείχνουν την αιτία αυτής της μεταβολής.
Στην αρχή, όπως έχει ήδη ειπωθεί, ο Περικλής θέλοντας να αντισταθμίσει τη δόξα
του Κίμωνα, κολάκευε το λαό για να τον κερδίσει. Δεν είχε όμως πλούτο και
χρήματα, με τα οποία ο Κίμων αναλάμβανε το καθημερινό γεύμα των φτωχών
Αθηναίων και έντυνε τους ηλικιωμένους. Ο Κίμων επίσης είχε βγάλει τους φράχτες
από τα κτήματά του, για να μπορεί όποιος θέλει να παίρνει λαχανικά. Έτσι, ο
Περικλής, βλέποντας ότι ο αντίπαλός του υπερτερούσε, στράφηκε στη διανομή του
δημόσιου χρήματος, όπως τον συμβούλευε ο Δαμωνίδης από την Οίη· έτσι εξιστορεί
τα πράγματα ο Αριστοτέλης. Και σύντομα, έχοντας πάρει με το μέρος του το λαό με
τα θεωρικά, τους δικαστικούς μισθούς και τις υπόλοιπες μισθοφορίες και χορηγίες,
τον μεταχειριζόταν όπως ήθελε εναντίον της Βουλής του Αρείου Πάγου, στην οποία
ο ίδιος δεν ήταν μέλος, αφού ποτέ δεν είχε κληρωθεί άρχοντας, ούτε θεσμοθέτης,
ούτε βασιλιάς, ούτε πολέμαρχος. Διότι τα αξιώματα αυτά ήταν κληρωτά από πολύ
παλιά, και με αυτά, όσοι περνούσαν με επιτυχία τη δοκιμασία, γίνονταν μέλη του
Αρείου Πάγου. Όταν ο Περικλής έγινε ισχυρός, παρακίνησε το λαό σε εξεγέρσεις
κατά της Βουλής του Αρείου Πάγου, η οποία έτσι, με τη βοήθεια και του Εφιάλτη,
έχασε τις περισσότερες δικαστικές της δικαιοδοσίες, ενώ ο Κίμων οστρακίστηκε ως
φιλολάκων και εχθρός του λαού».

Πλούταρχος, Περικλής, 9, από το βιβλίο της Claude Mosse
Οι θεσμοί στην κλασική Ελλάδα, μτφρ. Μαρία Παπαηλιάδη.

Ερώτηση:
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και το παράθεμα 7, να αναφερθείτε στα μέτρα
του Περικλή που συνέβαλαν στην ενδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών.

 

Παράθεμα 8
Η θέση των μετοίκων

«Οι μέτοικοι ήταν μη πολίτες που «άλλαξαν κατοικία» (αυτή είναι η κυριολεκτική σημασία του όρου μέτοικοι), παίρνοντας επίσημη άδεια παραμονής στο άστυ. Φυσικά, οποιοσδήποτε ξένος έμπορος ήταν ελεύθερος να μεταφέρει φορτίο
εμπορευμάτων στο λιμάνι του Πειραιά, πληρώνοντας τα κανονικά λιμενικά τέλη, και να εξάγει από την Αθήνα οτιδήποτε έπαιρνε σε αντάλλαγμα. Η διαφοροποίηση των μετοίκων έγκειται στο ότι ήταν επίσημα καταχωρισμένοι ως μόνιμοι κάτοικοι της Αθήνας ή του Πειραιά. Με την καταχώρισή τους αυτή δεν αποκτούσαν κανένα πολιτικό δικαίωμα. Δεν είχαν ψήφο στην Εκκλησία του Δήμου ούτε δικαίωμα γαιοκτησίας, όπως είχαν οι πολίτες, εκτός αν τους δινόταν ειδική άδεια - στα δικαστήρια δεν μπορούσαν να εμφανιστούν οι ίδιοι, αλλά έπρεπε να αντιπροσωπεύονται από κάποιον πολίτη. Πλήρωναν έναν ετήσιο φόρο, όχι ιδιαίτερα επαχθή, είχαν υποχρέωση στρατιωτικής θητείας, αν και ίσως τις περισσότερες φορές υπηρετούσαν ως εφεδρικοί στην άμυνα της πόλης».

A. Andrewes, Αρχαία Ελληνική Κοινωνία.

Ερώτηση:
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και το παραπάνω απόσπασμα, να αναφερθείτε
στις διαφορές ως προς τα δικαιώματα ανάμεσα σε ένα μέτοικο και έναν Αθηναίο
πολίτη.

 

 Ο Φίλιππος Β ́ και η ένωση των Ελλήνων :
Παράθεμα 1
Το συνέδριο της Κορίνθου
«Όταν ο Φρύνιχος ήταν άρχοντας στην Αθήνα [...] ο βασιλιάς Φίλιππος, έχοντας
πάρει θάρρος από τη νίκη στη Χαιρώνεια και από τον τρόμο που είχε προκαλέσει στις
λαμπρότερες πόλεις, θέλησε να γίνει κύριος ολόκληρης της Ελλάδας. Πρώτα άφησε
να διαδοθεί η φήμη ότι ήθελε να κάνει πόλεμο στον Πέρση βασιλιά, για να πάρει
εκδίκηση για τους Έλληνες για τις ιεροσυλίες που είχαν διαπράξει οι βάρβαροι στους
ναούς των Ελλήνων· αυτό του προσέφερε την εκτίμηση των Ελλήνων. Τόσο στις
δημόσιες εμφανίσεις του όσο και στις ιδιωτικές του συναντήσεις εμφανιζόταν
γεμάτος γλυκύτητα και καλοσύνη προς όλους. Πρότεινε σε κάθε πόλη να κάνει μαζί
του διάσκεψη με θέμα τα κοινά τους προβλήματα. Η διάσκεψη αυτή έγινε στην
Κόρινθο, και εκεί ο Φίλιππος πρότεινε να κηρύξουν πόλεμο στο Μεγάλο Βασιλιά,
πράγμα που γέννησε μεγάλες ελπίδες σε όλους τους παρευρισκόμενους. Οι Έλληνες
εμπιστεύτηκαν στο Φίλιππο την ηγεμονία της Ελλάδας· έχοντας αποκτήσει
απεριόριστη εξουσία, προετοίμασε με μεγάλη φροντίδα την εκστρατεία του εναντίον
του Βασιλιά· συγχρόνως όρισε με πόσα στρατεύματα θα έπρεπε να συμβάλει η κάθε
πόλη στην εκστρατεία».

Διόδωρος, XVI, 89,
Από το βιβλίο της Claude Mosse, Οι θεσμοί στην κλασική Ελλάδα,
μτφρ. Μαρία Παπαηλιάδη, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2000, σ. 193.

Ερώτηση:
Με βάση το παράθεμα 1 και τις ιστορικές σας γνώσεις, να καταγράψετε τις
προτάσεις του Φιλίππου στο συνέδριο των ελληνικών πόλεων στην Κόρινθο καθώς
και τον τρόπο αντιμετώπισής τους.

 

 Το έργο του Μ. Αλεξάνδρου:
Παράθεμα 1
Το πολιτισμικό έργο του Αλέξανδρου
«Ο Αλέξανδρος, όταν έφθασε στην Τροία, θυσίασε προς τιμή της Αθηνάς, της
προστάτισσας της πόλης και αφιέρωσε την πανοπλία του στο ναό. Πήρε δε από εκεί
μερικά από τα ιερά όπλα που σώζονταν από την εποχή του Τρωικού πολέμου. Και
λέγουν ότι οι υπασπιστές του κρατούσαν αυτά τα όπλα μπροστά του σ’ όλες τις μάχες...  Και ο ίδιος ο Αλέξανδρος στεφάνωσε τον τάφο του Αχιλλέα... Και όπωςλέγεται μακάρισε τον ήρωα, επειδή του έτυχε να έχει τον Όμηρο ως υμνητή του και να διατηρηθεί η μνήμη του στους αιώνες».

Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις, 1, 11,7-12,1.

Ερώτηση:
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και το παράθεμα 1, να αναφερθείτε στο ρόλο
που διαδραματίζει η ελληνική παιδεία στο έργο του Μ. Αλέξανδρου.

Παράθεμα 2
Οι ηγετικές ικανότητες του Αλέξανδρου
«Μια προσεκτική εξέταση των πράξεων του Αλέξανδρου δείχνει ότι προσπάθησε
μόνο να συνενώσει στην κυριαρχία της αυτοκρατορίας δύο λαούς (και κυρίως δύο
αριστοκρατίες), τους Μακεδόνες και τους Ιρανούς. Ένα τέτοιο σχέδιο παραμένει
ιδιαίτερα τολμηρό: ακόμα κι αν η ένταξη μη Μακεδόνων μεταξύ των εταίρων (σημ.
Μακεδόνες αριστοκράτες) είναι προγενέστεροι του Αλέξανδρου, και οι γάμοι
ανάμεσα σε Πέρσες και μη Πέρσες μαρτυρούνται και στην περσική αυτοκρατορία, ο
Αλέξανδρος όμως αναπτύσσει αυτές τις δύο πρακτικές με πολύ γοργό ρυθμό, χωρίς
να διστάζει να τις επιβάλλει σε απρόθυμους υπηκόους. Η ιδέα να διοικήσει την
αυτοκρατορία του με μια μεικτή τάξη αποτελεί εξαίρεση στην ιστορία».

Pierre Carlier, Ο ελληνικός κόσμος τον 4ο π.Χ. αιώνα μέχρι το θάνατο του
Μεγάλου Αλεξάνδρου, μτφρ. Μ. Στεφάνου.

Ερώτηση:
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και το παράθεμα 2, να αναφερθείτε στο
πολιτικό σχέδιο που ήθελε να εφαρμόσει ο Αλέξανδρος.

 Ο πολιτισμός:
Παράθεμα 1
Ο Ξενοφών στον «Οικονομικό» του λέγει:
«Οι ταπεινές μονότονες χειρωνακτικές εργασίες έχουν κακή φήμη στις
πολιτισμένες κοινωνίες και όχι άδικα. Διότι είναι η καταστροφή του σώματος όλων
όσων ασχολούνται με αυτές, εργατών και επιστατών, που είναι υποχρεωμένοι να
παραμένουν σε στάση καθισμένου ανθρώπου ή στο σκοτάδι, ή να γονατίζουν
ολόκληρες μέρες μπροστά στο καμίνι. Παράλληλη με τον φυσικό εκνευρισμό
επέρχεται η εξασθένηση της ψυχής, ενώ ο χρόνος που απαιτούν αυτές οι ταπεινές
μηχανικές εργασίες από εκείνους που ασχολούνται με αυτές, δεν τους αφήνει τον
καιρό να αφοσιωθούν στις απαιτήσεις της φιλίας και της πολιτείας».

Ξενοφών, Οικονομικός, Δ, 2.

Ερωτήσεις:
Αφού μελετήσετε προσεκτικά το παραπάνω κείμενο και όσα σχετικά αναφέρει το
σχολικό σας εγχειρίδιο:
α. Να αναφέρετε ποιοι ήταν εκείνοι που ανέλαβαν σταδιακά τις περισσότερες
χειρωνακτικές ή μισθωτές εργασίες στην αρχαία Αθήνα.
β. Να εξηγήσετε γιατί συνέβη αυτό.
γ. Να συσχετίσετε τις απόψεις αυτές με ανάλογες αντιλήψεις άλλων εποχών.