I I I . Ε Λ Λ Η Ν Ι Σ Τ Ι Κ Ο Ι Χ Ρ Ο Ν Ο Ι
2. Ο ελληνιστικός πολιτισμός
Πρόσθετα παραθέματα / πηγές
2.1. Τα ελληνιστικά πνευματικά κέντρα:
Παράθεμα 1
Η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας
«Το σχέδιο λοιπόν που ακολούθησαν οι Πτολεμαίοι και έθεσαν σε εφαρμογή οι
βιβλιοθηκάριοί τους δεν ήταν απλώς η συλλογή των βιβλίων απ’ όλο τον κόσμο αλλά
και η μετάφρασή τους στα ελληνικά. Φυσικά μπορούσε να πρόκειται για διασκευές
και περιλήψεις στα ελληνικά...
Χάρη στα όπλα των Μακεδόνων, οι Έλληνες είχαν γίνει, μέσα σε λίγα χρόνια, η
κυρίαρχη κάστα σ’ ολόκληρο το γνωστό κόσμο: από τη Σικελία ως τη Βόρειο
Αφρική, από τη Βαλτική χερσόνησο ως τη Μικρά Ασία, από το Ιράν ως την Ινδία και
το Αφγανιστάν, όπου σταμάτησε ο Αλέξανδρος. Οι Έλληνες δεν μάθανε τις γλώσσες
των καινούργιων υπηκόων τους αλλά αντιλήφθηκαν ότι για να τους εξουσιάσουν
έπρεπε να τους καταλάβουν, και για να τους καταλάβουν έπρεπε να συλλέξουν και να
μεταφράσουν τα βιβλία τους. Έτσι γεννήθηκαν βασιλικές βιβλιοθήκες σε όλες τις
ελληνιστικές πρωτεύουσες: όχι μόνο ως στοιχεία γοήτρου αλλά και ως όργανα
κυριαρχίας. Και μέσα στο πλαίσιο αυτού του συστηματικού έργου μετάφρασης και
συλλογής, εξέχουσα θέση κατέλαβαν τα ιερά βιβλία των υπόδουλων λαών, αφού η
θρησκεία ήταν, για όποιον ήθελε να τους κυβερνήσει, σαν την πύλη της ψυχής τους».
Luciano Canfora, Η χαμένη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας,
μτφρ. Φοίβος Αρβανίτης, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1989, σ. 39-40.
Ερώτηση:
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και το παράθεμα 1, να αναφερθείτε στη
σημασία της ίδρυσης της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
Παράθεμα 2
Η πόλη της Περγάμου
«Η επιτυχία της Περγάμου οφείλεται στο ότι η πόλη έγινε εστία πληθώρας
δραστηριοτήτων, με την επιμονή των Ατταλιδών. Η ανάπτυξη της πόλης δεν
οφείλεται τόσο στο εμπόριο, αφού βρίσκεται πολύ μακριά από τους μεγάλους
δρόμους προς τη Βόρεια Ασία. Περιβάλλεται όμως από πλούσια εδάφη (καλλιέργειες
σταριού, ελαιώνες και αμπέλια) και η καλλιέργεια γίνεται πλέον επιστημονικά, με
επιλογή ειδών. Έχει καθιερωθεί, εξάλλου, και μια ξεχωριστή βιοτεχνική παραγωγή:
αρώματα, πολυτελή υφάσματα και περγαμηνές (που πήραν την ονομασία τους από το
όνομα της πόλης). Επιπλέον η πόλη της Περγάμου είναι η πρωτεύουσα ενός κράτους
που, αν και δεν διαθέτει την έκταση των μεγάλων ελληνικών βασιλείων, είναι
οπωσδήποτε ένα από τα πλουσιότερα και τα πιο καλά διοικούμενα».
Pierre Leveque, Ο ελληνιστικός κόσμος, μτφρ. Μαρία Παπαηλιάδη,
εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 1999, σ. 78.
Ερώτηση:
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και το παράθεμα 2, να αναφερθείτε στους
λόγους που καθιστούσαν την Πέργαμο ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του
ελληνιστικού κόσμου.
2.4. Τα γράμματα:
Παράθεμα 1
«Τα άτομα ένιωσαν ανίσχυρα μπροστά στα κοσμοϊστορικά γεγονότα που
διαδραματίστηκαν γύρω τους από τη διάβαση του Μ. Αλεξάνδρου στην Ασία ως την
τελευταία φάση της τιτανομαχίας για τη διαδοχή του και στη συνέχεια μπροστά στη
θέληση των μοναρχών που σαν επίγειοι θεοί ρύθμιζαν τις τύχες των ανθρώπων. Αυτή
η συνείδηση της απόλυτης αδυναμίας του κοινού ανθρώπου οδήγησε στην παραίτηση
και στη μοιρολατρία. Οι Στωικοί και οι Επικούρειοι υιοθέτησαν αυτές τις τάσεις, τις
αιτιολόγησαν φιλοσοφικά και τις ενέταξαν στην ηθική τους. Οι Στωικοί σύστησαν
την αποχή από την πολιτική δραστηριότητα με το αιτιολογικό ότι θα μπορούσε να
μην εναρμονίζεται με τη θεία βούληση και επομένως να επιβραδύνει την
πραγμάτωση των υπερκόσμιων σχεδίων. Θεωρούσαν λοιπόν τους ισχυρούς ως
όργανα της θείας Πρόνοιας και δίδασκαν ότι τα συμβαίνοντα είναι μοιραία και
σύστησαν να αντιμετωπίζονται με απάθεια. Και οι Επικούρειοι πέρα από την
αταραξία συνιστούσαν αποχή από την πολιτική ζωή, εκτός των περιπτώσεων που
επιβαλλόταν από λόγους ατομικής ασφάλειας».
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Δ ́, σ. 485.
Παράθεμα 2
«Οι Στωικοί παραδέχονταν την ανάγκη της θρησκείας ως βάση της ηθικής.
Έβλεπαν με ανοχή την λαϊκή πίστη, ακόμα και τους δαίμονες και τις μαντείες και
βρήκαν αλληγορικές ερμηνείες για να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ δεισιδαιμονίας
και φιλοσοφίας. Δέχονταν την αστρολογία των Χαλδαίων ως ουσιαστικά ορθή και
πίστευαν ότι οι γήινες υποθέσεις βρίσκονταν σε κάποια μυστική και συνεχή
ανταπόκριση με τις κινήσεις των άστρων».
Will Durant, Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού, τ. Β ́, σ. 665.
Παράθεμα 3
«Ο Επίκουρος διδάσκει ότι η φρόνηση μάς ελευθερώνει από τα δεσμά των παθών,
από τον φόβο των θεών και από τον φόβο του θανάτου. Μας διδάσκει να υπομένουμε
τις ατυχίες και να αντλούμε βαθιά και διαρκή ευχαρίστηση από τα απλά αγαθά της
ζωής... Ο φρόνιμος άνθρωπος δεν έχει φιλοδοξίες και πόθο για φήμη... Αποφεύγει
τον πυρετώδη ανταγωνισμό της πόλης και τη δίνη της πολιτικής διαμάχης και
αναζητά τη γαλήνη της εξοχής... Η φυσική ηδονή τον ανταμείβει με το μέγιστο
αγαθό: την ειρήνη».
Will Durant, Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού, τ. Β ́, σ. 660-661.
Παράθεμα 4
«Και τα δύο αυτά φιλοσοφικά ρεύματα που αναπτύχθηκαν την περίοδο της
θρησκευτικής και πολιτικής παρακμής ήλθαν από την Ασία: ο Στωικισμός πήρε από
το Σημιτικό Πανθεϊσμό τη μοιρολατρία και την υποταγή, ενώ το Επικούρειο δόγμα
επηρεάστηκε από τους ευδαιμονιστές Έλληνες της ασιατικής ακτής».
Will Durant, Παγκόσμιος Ιστορία του Πολιτισμού, τ. Β ́, σ. 657.
Κατερίνα Πόθου Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου Α ́ Λυκείου
3
Ερωτήσεις:
Αφού μελετήσετε προσεκτικά τα παραπάνω κείμενα:
α. Να καταδείξετε τις βασικές ιδέες που διέπουν τα 2 φιλοσοφικά συστήματα.
β. Να συσχετίσετε την εμφάνισή τους με το γενικότερο πολιτικοκοινωνικό πλαίσιο
της εποχής και να την ερμηνεύσετε.
ΠΗΓΗ:KATEΡΙΝΑ ΠΟΘΟΥ
https://e-didaskalia.blogspot.com/2021/10/istoria-a-lykeiou.html