Ένα διαφορετικό Πασχαλινό blog

Το Πάσχα συνηθίζουν να φτιάχνουν κούνιες με σκοινιά που δένουν ψηλά στα κλαριά των δέντρων. Παλιά, οι νέοι έφτιαχναν μια κούνια σε κάθε γειτονιά και κουνούσαν όλους όσοι κάθονταν και περίμεναν στη σειρά τραγουδώντας τραγούδια «της κούνιας». Για αντάλλαγμα, δέχονταν λαμπριάτικα κουλούρια τα οποία τα κρέμαγαν στην κούνια. Στο τέλος, η κούνια κατέληγε ολοστόλιστη. Tο παιχνίδι αυτό, ιδιαίτερα αγαπητό στα παιδιά, κράταγε ως της Αναλήψεως. Στο Πολιχνίτο και στην Kλειού ακόμα και σήμερα οι κούνιες της Λαμπροδευτέρας συγκεντρώνουν όλο τον κοριτσόκοσμο. Στη Καλλονή, την Λαμπροτρίτη οι κάτοικοι πήγαιναν στο εκκλησάκι του Χριστού στο Μετόχι και αναβίωναν το έθιμο της κούνιας ενώ από την κοσμοσυρροή, έπρεπε να περιμένεις ώρες ώσπου να έρθει η σειρά σου να ανέβεις.

Τα έθιμα της Μεγάλης Πέμπτης είναι πολλά και διαφορετικά στις πόλεις της  Ελλάδας.

Βασική ασχολία της ημέρας είναι και το βάψιμο των Αυγών. Πάσχα δίχως κόκκινα αυγά δε γίνεται. Για αυτό και η Μεγάλη Πέμπτη λέγεται επίσης και Κόκκινη Πέμπτη ή "ΚοκκινοΠέμπτη". Το βάψιμο των αυγών γίνεται με ορισμένη εθιμοτυπία.

Σύμφωνα με την παράδοση, η Μαρία Μαγδαληνή πήγε στη Ρώμη και διαμαρτυρήθηκε στον Αύγουστο για το έγκλημα του Πιλάτου, αναφέροντας παράλληλα τα σχετικά με την Ανάσταση του Χριστού. Επειδή όμως ο Αύγουστος δυσπιστούσε, εκείνη του είπε για να πιστέψει στην Ανάσταση, ότι θα κοκκίνιζε μόνο του το αυγό που κρατούσε στα χέρια της.

Όπως και έγινε. Για άλλους, το βάψιμο των αυγών γίνεται σε ανάμνηση του χυμένου αίματος του Χριστού.

Σε πολλά μέρη, είναι συγκεκριμένος ο αριθμός αυγών που θα βάψουν και οι τρόποι και τα μέσα βαφής που θα χρησιμοποιήσουν. Σε ορισμένες περιοχές διατηρούν και κάποιες δεισιδαιμονίες: "π.χ. το δοχείο όπου βάφουν τα αυγά, πρέπει να είναι καινούριο, τη βαφή δεν την βγάζουν από το σπίτι, ούτε επιτρέπεται να τη χύσουν".

Άλλοτε γυναίκες και άντρες ασχολούνταν με το γράψιμο ή το κέντημα των αυγών. Δηλαδή ζωγράφιζαν πάνω στα αυγά με λιωμένο κερί, πουλιά ή διάφορα άλλα σχήματα. Τα κορίτσια βάζουν στα αυγά και φτερά από χαρτί χρωματιστό, τους βάζουν ουρά, μύτη από ζυμάρι σαν πουλί και το κρεμούν από την οροφή.

Το αυγό, που περικλείνει μέσα του μια ζωή, έχει μια δύναμη, που σύμφωνα με μια παλιά αντίληψη, μεταδίδεται σε ανθρώπους, ζώα και φυτά. Την έννοια αυτή έχουν και τα πασχαλινά αυγά, των οποίων η δύναμη ενισχύεται και από κάποια άλλα στοιχεία.

Για παράδειγμα, όλα τα κόκκινα αυγά, δεν έχουν την ίδια χάρη. Θαυμαστές ιδιότητες, έχει κυρίως το αυγό της Παναγίας, το πρώτο αυγό που θα βάψουν και θα το βάλουν στο εικονοστάσι του σπιτιού. Με το αυγό της Παναγίας, οι γυναίκες σταυρώνουν τα παιδιά ενώ μερικές φορές το αυγό έχει και κάποιες ανατρεπτικές ιδιότητες. Όπως για παράδειγμα, αν το αυγό είναι τριών χρόνων και τοποθετηθεί στην κοιλιά εγκύου γυναίκας ή ζώου, αποτρέπεται το ενδεχόμενο αποβολής.

Στην Λήμνο, το πρώτο Πασχαλινό αυγό είναι την Παναγίας και το τοποθετούν στο εικονοστάσι το οποίο πιστεύεται πως προστατεύει την εγκυμοσύνη μιας γυναίκας.

Στην Δυτική Μακεδονία, οι νοικοκυρές απλώνουν στο μπαλκόνι ή στο παράθυρό τους κόκκινα πανιά

Στην Σίφνο, οι γυναίκες φτιάχνουν τα λεγόμενα «Πουλιά της Λαμπρής» που είναι κουλούρες σε διάφορα σχήματα πουλιών και ζώων, τα οποία είναι στολισμένα με κόκκινα αυγά.

Τη Μεγάλη Πέμπτη σύμφωνα με την Χριστιανική πίστη είναι ημέρα ιερή, καθώς γιορτάζεται ο Μυστικός Δείπνος του Χριστού με τους 12 Αποστόλους. Κατά το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, του Μάρκου και του Λουκά, ο Χριστός έπλυνε τα πόδια των μαθητών του και τους κοινώνησε το Σώμα και το Αίμα του, δηλαδή κρασί και ψωμί, λέγοντάς τους: «Λάβετε φάγετε τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά».

Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει αφιερώσει τη Μεγάλη Πέμπτη σε τέσσερα βασικά γεγονότα:

• Στο Μυστικό Δείπνο,
• Στον Ιερό Νιπτήρα, δηλαδή το πλύσιμο των ποδιών των 12 Αποστόλων,
• Στην προσευχή του Χριστού προς τον Θεό λίγο πριν την σύλληψή του και
• Στην προδοσία του Ιούδα που είχε σαν αποτέλεσμα την σύλληψη του Χριστού.

Στην Ελάτη Τρικάλων οι νέοι του χωριού το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου μαζεύουν ξύλα και πουρνάρια  για το άναμμα της «Μεγάλης Φωτιάς». Είναι το έθιμο του Φανού, το οποίο λαμβάνει χώρα το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, αμέσως μετά την Ανάσταση. Η φωτιά που ανάβουν είναι τόσο μεγάλη, ώστε διακρίνεται ακόμη και από μακριά.

Κι όσο οι νέοι του χωριού μαζεύουν ξύλα, οι νοικοκυρές ετοιμάζουν την παραδοσιακή μαγειρίτσα  για το γιορτινό τραπέζι το βράδυ της Ανάστασης.

Το αυγό - σύμφωνα με την παράδοση - συμβολίζει τον τάφο του Χριστού που ήταν κλειστός - όπως και το περίβλημα του αυγού - αλλά έκρυβε μέσα του τη "Ζωή", αφού από αυτόν βγήκε ο Ιησούς και αναστήθηκε. Τα αυγά συνηθίζουμε να τα βάφουμε σε διάφορα χρώματα, όμως η παράδοση τα θέλει κόκκινα. Είναι γεγονός πως τα χρωματιστά αυγά τα συναντάμε στην αρχαιότητα, στη Ρώμη, στην Ελλάδα, στην Κίνα, στην Αίγυπτο, ως δώρα στις ανοιξιάτικες γιορτές μαζί με κουνέλια τα οποία είναι το σύμβολο της γονιμότητας.

Το έθιμο ξεκίνησε από τα Βαλκάνια και έχει αποτελέσει πηγή έμπνευσης για μύθους και παραδόσεις που περνούν από γενιά σε γενιά. Ένας από τους πιο αποδεκτούς συμβολισμούς του είναι το βάψιμό τους με το αίμα του Χριστού, γι' αυτό και η παράδοση θέλει τα αυγά να βάφονται Μ. Πέμπτη, την ημέρα δηλαδή της σταύρωσης. Οι δοξασίες γύρω από το βάψιμο είναι αρκετές και ποικίλουν από περιοχή σε περιοχή. Σε κάποιες περιοχές από αυτές πρωταγωνίστρια είναι η μητέρα του Κυρίου, η Παναγία. Σύμφωνα με μια εκδοχή, η ίδια είχε τοποθετήσει ένα καλάθι με αυγά κάτω από τον εσταυρωμένο, τα οποία βάφτηκαν με το αίμα του. 

Η ζωγραφιά είναι δημιουργία του μαθητή Τρύφωνα Σιέμπου

Είσαστε καλοί στις σπαζοκεφαλιές;

Σε αυτήν την εικόνα υπάρχει κρυμμένο ένα αυγό που πάνω του έχει μια καρδιά.

Για να σας βοηθήσουμε λίγο το αυγό το οποίο ψάχνουμε είναι με κίτρινο χρώμα. 

Καλή επιτυχία!

Το έθιμο της κυρά-Σαρακοστής είναι από τα παλιότερα έθιμα που σχετίζονται με τη γιορτή του Πάσχα, σήμερα όμως λίγο πολύ ξεχασμένο. Χρησίμευε πάντα ως ημερολόγιο για να μετράμε τις εβδομάδες από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι τη Μεγάλη Εβδομάδα, καθώς η κυρά-Σαρακοστή έχει 7 πόδια, ένα για κάθε εβδομάδα της περιόδου της Σαρακοστής. Η Κυρά Σαρακοστή έχει σταυρωμένα τα χέρια της, επειδή προσεύχεται, δεν έχει στόμα γιατί δεν μιλάει και γιατί νηστεύει, δεν έχει αυτιά για να μην ακούει.

Πρόκειται για ένα έθιμο που τείνει στις ημέρες μας να εκλείψει, ενώ παλαιότερα το συναντούσαμε σε όλο τον ελλαδικό χώρο με διάφορες παραλλαγές και χρησιμοποιούνταν ως ημερολόγιο που μετρούσε τις εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής.

Εδώ θα βρείτε διάφορες εικόνες για τη κυρά σαρακοστή που μπορείτε να τις εκτυπώσετε και να τις ζωγραφίσετε.

Την Μεγάλη Τετάρτη το πρωί γίνεται η Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία και το απόγευμα ή το βράδυ γίνεται το Μυστήριο του Αγίου Ευχελαίου, όπου ο παπάς διαβάζει επτά Ευαγγέλια κι επτά ευχές για να ευλογήσει λάδι που το χρησιμοποιούμε για τη θεραπεία ψυχικών και σωματικών ασθενειών.
Μετά την ακολουθία του Ευχελαίου ο ιερέας σταυρώνει τους πιστούς με λάδι στο μέτωπο, τα μάγουλα, το πρόσωπο και τα χέρια.
Το ευχέλαιο μπορεί να πραγματοποιηθεί και άλλες μέρες του χρόνου και εκτός του ναού, αν ζητηθεί από κάποιον. Το λάδι του ευχελαίου θεωρείται θεραπευτικό. Κατά τη διάρκεια του μυστηρίου που διαβάζονται τα επτά Ευαγγέλια ο ιερέας, όπως και πολλοί πιστοί, ανάβουν ένα κερί για κάθε Ευαγγέλιο.

Σε πολλές περιοχές της χώρας μας, πολλές γυναίκες πηγαίνουν στη λειτουργία της Μεγάλης Τετάρτης με μια σουπιέρα αλεύρι που έχουν στερεώσει μέσα 3 κεριά. Αυτά τα κεριά τα καίνε κατά τη διάρκεια του μυστηρίου και το αλεύρι το χρησιμοποιούν για να φτιάξουν τα Πασχαλινά Κουλουράκια.

Παλαιότερα, τη Μεγάλη Τετάρτη παρασκευαζόταν και η νέα ζύμη. Επειδή, πίστευαν ότι η ζύμη του ψωμιού κάποια στιγμή μπορεί να χάσει τη δύναμη και την καθαρότητά της, την μεγάλη Τετάρτη φρόντιζαν να την ανανεώνουν.

Έτσι κυρίως στην Αθήνα, οι γυναίκες τις εκκλησίας πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και μάζευαν αλεύρι, το οποίο το ζύμωναν χωρίς προζύμι. Ο παππάς, ακουμπούσε πάνω στη ζύμη το Σταυρό με το Τίμιο Ξύλο και το ζυμάρι φούσκωνε. Αυτό αποτελούσε το προζύμι της χρονιάς, το οποίο οι γυναίκες μοίραζαν ξανά σε όλα τα σπίτια.

Το Μεγάλο Σάββατο είναι η τελευταία μέρα της Μεγάλης Εβδομάδας και της Μεγάλης Σαρακοστής. Τα  μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου προς Κυριακή του Πάσχα εορτάζεται κατά το ορθόδοξο τυπικό η Ανάσταση του Χριστού. Είναι το μόνο Σάββατο του χρόνου κατά το οποίο νηστεύεται και το λάδι. Το πρωί εορτάζεται στην εκκλησία η πρώτη Ανάσταση, κατά την οποία ψάλλεται το "ἀνάστα, ὁ Θεός, κρίνων τὴν γῆν, ὅτι σὺ κατακληρονομήσεις ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι". Το βράδυ της ίδιας ημέρας ο ιερέας φωνάζει το "Χριστός Ανέστη!". Την λαμπάδα την πρωτοανάβουμε το βράδυ της Ανάστασης. Όταν ο ιερέας εμφανιστεί στην Ωραία Πύλη προσφέροντας το Άγιο Φως λέγοντας «Δεύτε Λάβετε Φως». Το φως αυτό μεταφέρεται στο σπίτι. Με το «Άγιο Φως» των κεριών οι άνθρωποι κάνουν το σχήμα του σταυρού πάνω από την κεντρική πόρτα του σπιτιού για καλή τύχη.

Παραδόσεις σε διάφορες περιοχές:

Στη Φθιώτιδα, τη νύχτα που γίνεται η Ανάσταση, ένας Επίτροπος της Εκκλησίας παίρνει μια σκλίδα (καλάμι) αγιασμένη, ανεβαίνει στο καμπαναριό ψηλά και την ανάβει για να προφυλάξουν ολόκληρη την περιοχή από το χαλάζι. Ο τόπος που θα δει το φως αυτής της σκλίδας δεν κινδυνεύει από χαλάζι. Το Aγιο Φως της Ανάστασης, που θα φωτίσει το αγιασμένο από τα Φώτα καλάμι, έχει την δύναμη να προστατεύσει ολόκληρη την περιοχή που θα φωτίσει από το φως της Ανάστασης.

Στην Κέρκυρα, το Μεγάλο Σάββατο γεμίζουν στην αγορά ένα κάδο με νερό και τον στολίζουν με πρασινάδες και λουλούδια. Όποιος περάσει από κει πρέπει να ρίξει στη μαστέλα ένα νόμισμα. Και μόλις σημάνουν οι καμπάνες της Ανάστασης, όσοι βρεθούν κατά τύχη εκεί κοντά, παίρνουν νερό από τον κάδο και πλένουν το πρόσωπο και τα χέρια τους, για να καθαριστούν από κάθε βρωμιά και αμαρτία.

Στην Κορώνη της Μεσσηνίας, ένα πραγματικό πανδαιμόνιο γίνεται στους δρόμους, όπου πολλοί σπάνε πήλινα κανάτια, όπως λένε στη Ζάκυνθο, "για τη χάρη του Χριστού και την πομπή των Οβραίων", αλλά στην ουσία, για την εκφόβιση των δαιμόνων που αντιμάχονται την Ανάσταση του Σωτήρος.

Στη Σινώπη, οι πιστοί δεν λησμονούν το πάθος τους κατά του Ιούδα και όταν πει ο παπάς το Χριστός Ανέστη, τότε θα πάρει ο καθένας από κάτω ένα δαφνόφυλλο να το κάψει (να κάψει το δαφνόφυλλο), γιατί η δάφνη είναι καταραμένο δέντρο (από τη δάφνη κρεμάστηκε ο Ιούδας).

Στη Χίο, όταν ο παπάς διαβάζοντας το Ευαγγέλιο λέει: "και σεισμός εγένετο μέγας" και ψάλλεται το Χριστός Ανέστη, η ατμόσφαιρα δονείται από τις κωδωνοκρουσίες, τους πυροβολισμούς, τους κρότους των κροτίδων και πυροτεχνημάτων. Μερικές φορές στόχος των κροτίδων που εκσφενδονίζονται είναι ο ίδιος ο παπάς.