Views: 39
Αντώνης Σαμαράκης
Ζητείται ελπίς
EKΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ
318 η έκδοση 2023
Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη
Τα διηγήματα του Σαμαράκη στην εκπαιδευτική διαδικασία
Και ποιος δεν γνωρίζει τον Αντώνη Σαμαράκη ((Αθήνα 16 Αυγούστου 1919 –Πύλος Μεσσηνίας 8 Αυγούστου 2003), τον πεζογράφο της μεταπολεμικής γενιάς με το πολυδιαβασμένο και διεθνώς αναγνωρισμένο έργο. Στο σύνολό του το έργο του είναι η απόδειξη πως η λογοτεχνία δεν μπορεί παρά να έχει κοινωνικό πρόσωπο
Τα τελευταία δύο χρόνια διδάσκω ολόκληρο το έργο του Ζητείται ελπίς στους μαθητές μου, της Α και Β Λυκείου. Υπάρχουν διηγήματά του στα σχολικά βιβλία, υπάρχει και απόσπασμα διηγήματος από το προαναφερθέν έργο στην τράπεζα θεμάτων της Β Λυκείου. Και γενικά στο διαδίκτυο βρίσκεις πολύ υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του.
Ο Σαμαράκης έζησε τα γεγονότα του Β’ Παγκόσμιου πολέμου, αλλά και του ελληνικού εμφυλίου. Οι ήρωες των δώδεκα διηγημάτων του είναι πρόσωπα που βίωσαν ματαιώσεις και διαψεύσεις, ενώ πάντα αναζητούσαν την ελπίδα και το όνειρο. Στην εργασία μας με τα παιδιά πάντα προσέχουμε τους ήρωες. Ποιοι είναι, πώς βρέθηκαν εκεί που τους συναντούμε, από που ξεκίνησαν και πού πάνε. Κυρίως όμως τα «Θέλω» τους, τις επιθυμίες τους, τις προσδοκίες τους. Τι άνθρωποι είναι, τι εμπειρίες έχουν και πώς διαμορφώθηκε η προσωπικότητά τους.
Η πρώτη ανάγνωση είναι από μένα. Διαβάζω το κάθε διήγημα μέσα στην τάξη. Καθώς εγώ διαβάζω, τους αναθέτω να προσέχουν τι λέω για τον κεντρικό ήρωα γύρω από τον οποίο περιστρέφεται η δράση. Εντοπισμός του βασικού του «Θέλω», αλλά και του βασικού εμποδίου σε αυτό το «Θέλω». Η δεύτερη ανάγνωση είναι σιωπηλή από εκείνα. Και μετά μου λένε ό, τι επιθυμούν γύρω από αυτό που διάβασαν. Τι αίσθηση τους άφησε, τι τους έκανε εντύπωση, τι τους άρεσε και τι δεν τους άρεσε. Η δράση τους γεννάει πάντα την αντίδραση. Από τις τοποθετήσεις τους ξεκινάνε οι συζητήσεις μέσα στην σχολική αίθουσα. Βοηθάει το ότι οι ήρωες του Σαμαράκη είναι απλοί, καθημερινοί, ανθρώπινοι. Κυκλοφορούν ανάμεσά μας, θα μπορούσε να είναι συγγενείς μας ή να μένουν δίπλα μας. Δεν είναι μεγαλωμένοι μέσα στα πλούτη, δεν έχουν μια άνετη ζωή, με λυμένα όλα τους τα προβλήματα. Ούτε ζουν απομονωμένοι σε γυάλινο πύργο. Οι μαθητές μού μεταφέρουν την αίσθηση ότι τους νιώθουν οικείους, κοντινούς. Μπαίνουν στη θέση τους, προβληματίζονται, διατυπώνουν ερωτήματα για τη ζωή και την υφή της.
Τα διηγήματα αυτά είναι απλά, με γλώσσα λιτή και άμεση. Σε αυτά ο συγγραφέας εξερευνά την ανθρώπινη ψυχή σε συνάρτηση με την περιρρέουσα κοινωνικοπολιτική ατμόσφαιρα. Στα έργα του πραγματεύεται την ματαίωση μέσα σε μια κοινωνία που παλεύει να υπάρξει. Πώς επιβιώνει μέσα σε αυτήν το άτομο; Θα βρει άραγε ποτέ την αληθινή ευτυχία; Θα βρει ένα έρεισμα για να πιαστεί, έναν τρόπο να καταπολεμήσει την μοναξιά του; Θα ξεπεράσει τις πληγές του ή θα προχωρήσει με αυτές;
Καταγράφω κάποιες δημιουργικές ασκήσεις που κάνουμε σε σχέση με τα διηγήματα του Σαμαράκη.
1.Αποσιωπώ τον τίτλο ενός διηγήματος και τους ζητώ να βάλουν δικό τους.
2.Δεν διαβάζω το τέλος ενός διηγήματος και τους ζητώ να συμπληρώσουν ένα δικό τους τέλος.
3.Τους ζητώ να γράψουν το ημερολόγιο ή το μονόλογο του ήρωα.
4. Τους προτρέπω να γράψουν έναν φανταστικό διάλογο ανάμεσα σε δύο ήρωες.
5.Σχολιάζουμε την ανατροπή που υπάρχει εμφανώς σε όλα τα διηγήματα του «Ζητείται ελπίς» και μιλάμε για το ρόλο της στην πλοκή, αλλά και στην ψυχολογία του ήρωα.
5. Αν όλοι αυτοί οι ήρωες βρισκόντουσαν μαζί σε έναν χώρο, τι θα μπορούσαν να πουν μεταξύ τους;
6. Oι εικόνες μέσα στα κείμενα.
7. Διδασκαλία του είδους «διήγημα», σε αντίθεση με τη νουβέλα και το μυθιστόρημα. Μέσα στα διηγήματα του Σαμαράκη εντοπίζουμε όλα τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του είδους όπως ορίζεται στο Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων.
8. Αγαπημένος ήρωας και μια φανταστική συζήτηση με αυτόν.
9. Σε ανακριτική καρέκλα βάζουμε τους ήρωες.
10. Από διάδρομο συνείδησης περνάνε οι ήρωες.
O Σαμαράκης είναι σύγχρονος, γιατί είναι βαθιά υπαρξιακός. Δεν παλιώνει, γιατί τα θέματα της ανθρώπινης ψυχής δεν τελειώνουν και δεν μπορούν να θεωρηθούν ποτέ αμελητέα. Χωρίς φλυαρίες και περιττολογίες «μιλάει» στην καρδιά και το μυαλό των σημερινών εφήβων. Η λιτή γραφή του είναι δραστική, καθώς μου μεταφέρουν πως τη βρίσκουν ενδιαφέρουσα και ουσιαστική. Σε καμία περίπτωση δεν βαριούνται ή αρνούνται να λάβουν μέρος στις ασκήσεις/δράσεις. ‘Ετσι αισθάνομαι ωραία και γω με την επιλογή μου, γιατί βλέπω πως υπάρχουν θετικά αποτελέσματα κατά την εκπαιδευτική διαδικασία.
