1. ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΑΙ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΩ: Συμπερίληψη, Αλληλοσεβασμός, Διαφορετικότητα

- Ποιος φοβάται;

- Όχι εγώ!!

1ο και 2ο εργαστήριο: Ώρα να συστηθούμε και να υπογράψουμε το συμβόλαιο της τάξης μας (2 ώρες)

Ξεκινάμε με παιχνίδια γνωριμίας της ομάδας όπως:

1. Οι μαθητές και οι μαθήτριες κάθονται σε κύκλο. Ο/Η πρώτος/η μαθητής/τρια λέει το όνομά του. Ο/η δεύτερος/η μαθητής/τρια λέει το όνομα του πρώτου παίκτη και στη συνέχεια το δικό του, ο τρίτος παίκτης λέει τα δύο πρώτα ονόματα και μετά το δικό του κτλ.
2. Τα παιδιά είναι σε κύκλο. Ένα μαλακό μπαλάκι πετιέται από τον έναν στον άλλο ως ακολούθως: Ο/Η 1ος δηλώνει στην ολομέλεια «είμαι ο/η .......» «και πετάω το μπαλάκι στον/ην ..... .Το παιδί που πήρε το μπαλάκι συνεχίζει ομοίως μέχρι που όλα τα παιδιά να έχουν πάρει στα χέρια τους το μπαλάκι. Το παιχνίδι μπορεί να εμπλουτιστεί με ερωτήσεις που μπορεί να κάνει αυτός που πετάει το μπαλάκι σε αυτόν που το πιάνει κ.λ.π. Με αυτό το παιχνίδι τα παιδιά γνωρίζονται καλύτερα και έχουν την ευκαιρία να ρωτήσουν κάτι που δεν ξέρουν για κάποιο μέλος της ομάδας τους.

Στη συνέχεια συμπληρώνεται και υπογράφεται το συμβόλαιο της τάξης. Αυτό μπορεί να γίνει με το επόμενο παιχνίδι:

"Το δίχτυ της ομάδας": Ένα κουβάρι κλωστής περνά από τον έναν στον άλλο. Το κάθε παιδί κρατά το νήμα και πετά το κουβάρι νήματος απέναντι σε ένα άλλο παιδί στον κύκλο, έτσι ώστε όλα τα παιδιά να κρατούν το νήμα στο τέλος έχει ολοκληρωθεί το δίχτυ της ομάδας. Όλοι κρατούν το νήμα και με προσεκτικά μικρά βήματα προχωρούν όλοι μαζί προς τον τοίχο με σκοπό να κολλήσουν κάθε σημείο που κρατούν(κόμβο) στον τοίχο με χαρτοταινία ώστε να παραμείνει σχηματισμένο το δίχτυ στον τοίχο. Έπειτα καθένας γράφει σε χαρτόνι κομμένο με μορφή ψαριού τον κανόνα που θέλει να εκφράσει και να ισχύει στην ομάδα.

Τέλος γράφονται οι συμφωνημένοι κανόνες και υπογράφεται από όλα τα μέλη της ομάδας.

3ο εργαστήριο Όταν οι λέξεις πληγώνουν (2 ώρες)

Στόχος: Να κατανοήσουν τη δύναμη που κρύβουν μέσα τους οι λέξεις και να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα που προκαλούνται μέσα τους από τα λόγια κάποιων

Ζητάμε από τα παιδιά να γράψουν ανώνυμα σε ένα χαρτί  λέξεις που δεν τους αρέσει να ακούνε από φίλους ή γενικά συμμαθητές και τους ζητάμε να τις βάλουν μέσα σε ένα κουτί. Καλούμε τα παιδιά να διαλέξουν μέσα από το κουτί κάποιο χαρτί και να διαβάσουν τη φράση τους στην ομάδα και να πουν αν ακούνε τέτοιες φράσεις στη ζωή τους. Συζητάμε για το πως νιώθουν όταν κάποιος τους λέει κάτι τέτοιο.

Βλέπουμε το βίντεο: Ο ΟΛΙΒΕΡ ΜΠΑΤΟΝ ΕΙΝΑΙ ΦΛΟΥΦΛΗΣ

Παίζουμε το επόμενο παιχνίδι ρόλων αφού πρώτα γράψουμε σε χαρτάκια το ρόλο και τις ερωτήσεις για κάθε ομάδα:

ΕΙΣΑΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΔΕΧΕΤΑΙ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟ
Είσαι το παιδί που εκφοβίζεται. Ποιες είναι οι σκέψεις που κάνεις για τον εαυτό σου και τους υπολοίπους; Τι σε τρομάζει;  Γιατί δεν αντιδράς; Τι περιμένεις και από ποιους;

ΕΙΣΑΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΑΣΚΕΙ ΤΗ ΒΙΑ
Είσαι το παιδί που εκφοβίζει. Ποιες οι σκέψεις σου για τον εαυτό σου; Τι εικόνα έχεις για σένα; Γιατί φοβίζεις τον συμμαθητή σου; Τι νιώθεις με την πράξη σου αυτή; Δε φοβάσαι μήπως μαθευτεί; Δε σε νοιάζει που πληγώνεις έναν άνθρωπο; Δε σε νοιάζουν οι συνέπειες;

ΕΙΣΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ
Είσαι ένα παιδί που γνωρίζει τι συμβαίνει, αλλά παραμένει αμέτοχο. Δε συμμετέχεις σε αυτό το « αστείο» αλλά ούτε αντιδράς. Tι νιώθεις βλέποντας ότι ένα παιδί υποφέρει; Γιατί δεν αντιδράς; Τι θα μπορούσες να κάνεις, για να βοηθήσεις;

ΕΙΣΑΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΠΑΡΑΤΗΡΕΙ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΒΙΑΣ
Είσαι το παιδί που ξέρει τι συμβαίνει, γελάς με αυτό και δίνεις θάρρος στον θύτη να συνεχίσει. Γιατί ενθαρρύνεις το θύτη; Τι αισθάνεσαι όταν ένα άλλο παιδί υποφέρει; Γιατί δεν αντιδράς διαφορετικά;

ΕΙΣΑΙ ΓΟΝΕΑΣ
Είσαι ο γονέας του παιδιού που εκφοβίζεται. Παρατηρείς μια αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού σου και συζητώντας μαζί του μαθαίνεις ότι το εκφοβίζουν. Πώς θα αντιδράσεις;

ΕΙΣΑΙ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ / ΔΑΣΚΑΛΟΣ
Είσαι εκπαιδευτικός στο σχολείο των παιδιών και πληροφορείσαι από μαθητή – παρατηρητή για το συγκεκριμένο περιστατικό εκφοβισμού. Αποφασίζεις να παρέμβεις και να μιλήσεις με το παιδί - θύτη.

ΤΕΛΟΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ                                                                                                                                                          Πώς νιώσατε; Πώς βιώσατε τον ρόλο σας;

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ: ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΠΑΙΝΟΥΝ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΚΑΘΕΝΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΟΥΝ

4ο εργαστήριο Ο ρόλος του παρατηρητή μπορεί να κάνει τη διαφορά (2 ώρες)

Τα παιδιά γράφουν σε POST IT τρεις λέξεις που κατά τη γνώμη τους ορίζουν τον σχολικό εκφοβισμό.

Στη συνέχεια βλέπουμε ο επόμενο βίντεο και συζητάμε για τον ρόλο του παρατηρητή

Χωρίζουμε τα παιδιά σε μικρές ομάδες. Η κάθε ομάδα παίρνει μια εικόνα που έχω προεπιλέξει, από τις επόμενες στις οποίες εμφανίζονται παιδιά αντίστοιχης ηλικίας σε σκηνές σύγκρουσης. Ζητάμε από τα παιδιά να συζητήσουν πάνω στα παρακάτω ερωτήματα:
Πώς νιώθουν τα πρόσωπα της εικόνας. Τι σκέφτονται. Πως αντιδρούν. Τι συνέπειες έχει η συμπεριφορά τους; Oι παρακάτω φωτογραφίες συγκεντρωμένες εδώ: FOTO BULLYING

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ: Στόχος του εργαστηρίου είναι να αναδειχτεί η σημαντικότητα του παρατηρητή/τριας στην έκβαση ενός περιστατικού σχολικού εκφοβισμού. Να δοθεί έμφαση στο ό,τι δεν είναι «καρφί».

Επίσης εναλλακτικά συζητάμε για τις επόμενες εκφράσεις που συχνά ακούγονται μεταξύ των παιδιών και πληγώνουν:

Υπάρχει άραγε κάποιος που σε συμπαθεί;
Είναι όλη σου η οικογένεια άσχημη σαν κι σένα;
Νομίζεις ότι είσαι ωραία έτσι που είσαι ντυμένη;
Φαίνεσαι «διαφορετική» σήμερα!
Σε αγόρασαν στο eBay;
Έχεις ακούσει ποτέ για δίαιτα;
Είσαι παράξενος!
Είσαι «καρφί»!
Είσαι τόσο άχρηστος ώρες ώρες!
Είσαι τόσο εκνευριστικός!
Είσαι τόσο «γλείφτης»!
Έπεσες με το κεφάλι όταν ήσουν μωρό;
Σου μιλάω αργά για να με καταλάβεις…
Ξέρεις πώς να ακούς;
Ξέχασες πώς πλένονται σήμερα;
Μην με πλησιάζεις…
Συγγνώμη, σε μένα μιλάς;
Είσαι πολύ αστείος!!!
Τα ρούχα που φοράς σου τα έχουν χαρίσει;
Πάντα έχουν σημασία τα εξωγλωσσικά στοιχεία (όπως ο τόνος της φωνής, η ειρωνεία), αλλά και τα παραγλωσσικά στοιχεία (όπως οι χειρονομίες, οι μορφασμοί του προσώπου κ.ά.).

Ζητάμε από τα παιδιά να αντικαταστήσουν τις προηγούμενες εκφράσεις με άλλες λέξεις και συμπεριφορές που δίνουν θετική ενέργεια σε κάποιον και τον βοηθούν να είναι αποδεκτός όπως:

Όταν συναντάς κάποιον, να τον χαιρετάς.
Να μιλάς μόνο όταν σου απευθύνουν τον λόγο.
Να απαντάς όταν σε ρωτούν.
Να είσαι καλός ακροατής.
Να κοιτάζεις στα μάτια τον συνομιλητή σου.
Μην φωνάζεις.
Μην βρίζεις.
Να λες «παρακαλώ» όταν ζητάς κάτι.
Να λες «ευχαριστώ» όταν κάποιος κάνει κάτι για σένα.
Να σέβεσαι τον προσωπικό χώρο των άλλων.
Να τρως μόνο σε χώρους που επιτρέπεται.
Μην μιλάς με το στόμα γεμάτο.
Να μασάς με το στόμα κλειστό.Να προσέχεις την προσωπική σου υγιεινή.
Να προσέχεις την αμφίεσή σου.
Να φοράς καθαρά ρούχα.
Να βουρτσίζεις τα δόντια σου.
Μην σκαλίζεις τη μύτη σου.
Να είσαι προσεκτικός όταν χρησιμοποιείς κοινόχρηστες τουαλέτες.
Να είσαι καλοπροαίρετος με όλους.
Να περιμένεις τη σειρά σου.
Να πληρώνεις για ό,τι παίρνεις από κάποιο μαγαζί.
Να τηλεφωνείς για να ενημερώσεις ότι θα αργήσεις.
Να χρησιμοποιείς το κινητό τηλέφωνο μόνο στους χώρους που επιτρέπεται.
Να ζητάς άδεια για να βγεις από την τάξη.
Μην ακούς μουσική με ακουστικά όταν βρίσκεσαι σε παρέα.
Να είσαι πάντα στην ώρα σου.
Να λες πάντα την αλήθεια.

5ο εργαστήριο Ενδυναμώνοντας τον "αδύναμο"

ΤΟ ΚΟΥΙΖ ΤΗΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ

Πόσο καλά γνωρίζεις να αναγνωρίζεις τα συναισθήματα των άλλων; Αναγνώρισε στις εκφράσεις των προσώπων στις φωτογραφίες που ακολουθούν τα συναισθήματα των προσώπων και τέσταρε τον εαυτό σου κατά πόσο αναγνωρίζεις τα συναισθήματα που αισθάνονται. ΕΔΩ

Πολλές φορές τα παιδιά που εκφοβίζουν χρησιμοποιούν διάφορες εκφράσεις για να δικαιολογήσουν την πράξη τους ως "παιχνίδι". Πότε πρόκειται για εκφοβισμό; Κάντε μια συζήτηση με τους μαθητές σχετικά με τις δικαιολογίες στις οποίες μπορεί να καταφεύγουν κάποιοι άνθρωποι για να δικαιολογήσουν τον εκφοβισμό που ασκούν σε άλλους. Εκμαιεύστε τις παρακάτω δικαιολογίες, αλλά μην αφήσετε τους μαθητές σας να τις αναλύσουν διεξοδικά.
– Αθώα πειράγματα/αστεϊσμοί.
– Κοροϊδεύουμε φιλικά.                                                                                                                                                                 – -    --_ -Αστειευόμαστε.
– Σαχλαμαρίζουμε.
– Ρίχνουμε το φταίξιμο σε άλλους/στην περίσταση...
– Το πλαίσιο.
– Παιχνίδι επί ίσοις όροις – όλοι κάνουν το ίδιο.
– Στερεότυπο.
• Ρωτήστε: «Σκεφτείτε μια περίπτωση όπου ήσασταν παρόντες και κάποιος χρησιμοποίησε μία από τις παραπάνω δικαιολογίες. Πώς νιώσατε; Μοιραστείτε τις εμπειρίες σας με κάποιον άλλο».

Το επόμενο video της UNICEF με πρωταγωνιστή τον DAVID BEKAM έχει σαν στόχο να πει σε όλους ότι η χρήση βίας σε παιδιά σε οποιοδήποτε χώρο (σχολείο, σπίτι κ.λ.π.) τα στιγματίζει ψυχολογικά για πάντα.

Ρωτάμε τα παιδιά για ποιο λόγο νομίζουν ότι επιλέχθηκε αυτός ο ποδοσφαιριστής να κάνει αυτό το σποτάκι. Ο λόγος είναι ότι υπήρξε θύμα σχολικού εκφοβισμού και τώρα έχει αφιερώσει μέρος του ελεύθερου χρόνου του να βοηθάει μέσω της Unicef παιδιά που έχουν υποστεί bullying σε οποιοδήποτε χώρο. Στόχος είναι να δουν τα παιδιά περιπτώσεις ατόμων που κατάφεραν να ξεπεράσουν το πρόβλημα και την τραυματική αυτή εμπειρία και να βοηθήσουν και άλλα παιδιά με το παράδειγμά τους. Υπάρχουν κι άλλοι διάσημοι που έγιναν δυνατότεροι μετά τον εκφοβισμό που δέχτηκαν. Αν θέλουμε δείχνουμε το επόμενο βίντεο και συζητάμε γι΄ αυτό.

Ρωτάμε τα παιδιά πώς νομίζουμε ότι κατάφεραν να αντιμετωπίσουν το φόβο τους και να γίνουν πιο δυνατοί. Χωρίζουμε τα παιδιά σε 4 ομάδες και έχουμε αντίστοιχα και 4 τραπέζια στο χώρο. Κάθε ομάδα έχει ένα συγκεκριμένο χρώμα μαρκαδόρο. Ζητάμε από τους μαθητές/τριες να καταγράψουν τους τρόπους με τους οποίους ένα πρόσωπο που εκφοβίζεται κατάφερε να αντιμετωπίσει τον εκφοβισμό και να το καταγράψει στο χαρτόνι του. Όλες οι ομάδες περνούν από όλα τα τραπέζια,  κυκλικά ανά περίπου 5’, και με δικό τους μαρκαδόρο (κρατούν το δικό τους αρχικό χρώμα μαρκαδόρο) προσθέτουν τις δικές τους ιδέες. Τα 4 χαρτόνια αναρτώνται στον τοίχο και όλα τα παιδιά πάνε στον τοίχο να τα διαβάσουν. Συζητάμε με τα παιδιά όλα αυτά που έγραψαν και τονίζουμε τη δική μας ευθύνη όταν δούμε να εκτυλίσσεται ένα τέτοιο περιστατικό.

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑ-ΣΤΙΓΜΗΣ

Η «μετά-στιγμή» είναι το μικρό βήμα πίσω που κάνουμε όταν απομακρυνόμαστε από την κατάσταση, για να σταματήσουμε και να σκεφτούμε πριν ενεργήσουμε. Αναρωτιόμαστε, πώς θα αντιδρούσε «ο καλύτερός μας εαυτός» σε αυτή την περίσταση και ποια στρατηγική μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε προκειμένου οι πράξεις μας να αντικατοπτρίζουν τον καλύτερο εαυτό μας. Με την πάροδο του χρόνου και με την εξάσκηση, οι μαθητές και εκπαιδευτικοί θα αντικαταστήσουν τις αναποτελεσματικές αντιδράσεις με άλλες, περισσότερο εποικοδομητικές, οι οποίες τους ενδυναμώνουν σε δύσκολες καταστάσεις. Με αυτό τον τρόπο θα κάνουν καλύτερες επιλογές, θα οικοδομήσουν υγιέστερες σχέσεις και θα βιώσουν περισσότερες ευτυχισμένες στιγμές.

Η «μετά στιγμή», ως τρόπος συμπεριφοράς, συναντάται και στη Ραψωδία Α της Ιλιάδας του Ομήρου, εκεί όπου γίνεται αναφορά στον έντονο διαπληκτισμό μεταξύ Αχιλλέα και Αγαμέμνονα. Ο νεαρός Αχιλλέας, κατά τη σύγκρουσή του με τον αρχηγό των Αχαιών, Αγαμέμνονα, θυμωμένος από τη συμπεριφορά και τα λόγια του αρχιστράτηγου, σύρει το ξίφος του με
σκοπό να τον σκοτώσει. Εκείνη τη στιγμή, όμως, εμφανίζεται η θεά Αθηνά –αθέατη από τους όλους τους άλλους και ορατή μόνο στον Αχιλλέα– και τον προτρέπει να μην προβεί σ’ αυτή την ενέργεια προκειμένου να κερδίσει περισσότερα στο μέλλον. Ο Αχιλλέας την υπακούει και ξαναβάζει το ξίφος στη θήκη του. Η Αθηνά στη σκηνή αυτή έχει ερμηνευτεί ως «η φωνή της λογικής», που επηρεάζει τον Αχιλλέα και τον κάνει να αντιδρά με αυτό τον τρόπο. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι πίσω από τους μύθους της αρχαιότητας κρυβόταν πάντα μια αλήθεια, που βοηθούσε τους ανθρώπους να ζήσουν καλύτερα.

Εναλλακτικά ή συμπληρωματικά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το διαδραστικό βίντεο από το ΧΑΜΟΓΕΛΟ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ

στον επόμενο υπερύνδεσμο ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟ ΒΙΝΤΕΟ

6ο και 7ο εργαστήριο Διαδικτυακός εκφοβισμός και αξιολόγηση

Παρακολουθούμε το διαδραστικό βίντεο του ΧΑΜΟΓΕΛΟΥ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ για τον διαδικτυακό εκφοβισμό:

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ

επιλέγοντας ανάλογα το πρόσωπο που θέλουμε να ακούσουμε. Δίνεται η δυνατότητα να παρακολουθήσουμε την ιστορία από την οπτική των τριών βασικών πρωταγωνιστών : το παιδί που εκφοβίζει, το παιδί που εκφοβίζεται και τον παρατηρητή / την παρατηρήτρια. Ο εκπαιδευτικός έχει την δυνατότητα να επιλέξει κάθε φορά την οπτική από την
οποία επιθυμεί να παρακολουθήσει την ιστορία ενώ ταυτόχρονα του δίνεται η δυνατότητα να επιλέξει την εξέλιξη της ιστορίας μέσα από συγκεκριμένες «αντιδράσεις των πρωταγωνιστών» που του δίνονται.

Συζητάμε με τα παιδιά αν έχουν οι ίδιοι ή κάποιος γνωστός τους πέσει θέμα cyberbullying και ζητάμε να αναφέρουν
τρόπους προστασίας και αντιμετώπισης τέτοιων περιστατικών. Συμβουλευόμαστε και τον οδηγό του safeline.gr τονίζοντας ότι ζητάμε βοήθεια από τη Δίωξη ηλεκτρονικού εγκλήματος.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

1. Σε χαρτί του μέτρου τα παιδιά γράφουν τα δικά τους συνθήματα για το σχολικό εκφοβισμό επιλέγοντας όποιο χρώμα
   επιθυμούν που εκφράζει και τα συναισθήματα που βίωσαν σε αυτά τα εργαστήρια.
2. Καθόμαστε σε κύκλο και πιάνουμε τα χέρια μας. Κλείνουμε τα μάτια μας και προσπαθούμε να θυμηθούμε πώς ήμασταν όταν ξεκινήσαμε το πρόγραμμα και τι συναισθήματα έχουμε σήμερα που πέφτει η αυλαία. Ανοίγουμε τα μάτια μας και μονολεκτικά με τη σειρά λέμε το τωρινό μας συναίσθημα.
3.  ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟ  ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΙΕΠ: Ο σχολικός εκφοβισμός χτυπα την πόρτα του σχολείου σελ 22 και 27 αντίστοιχα
4. ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΕΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΥ ΙΕΠ: Ο σχολικός εκφοβισμός χτυπα την πόρτα του σχολείου σελ. 23-26
5. Ο Σχολικός Εκφοβισμός Χτυπά την Πόρτα του Σχολείου_.cleaned
6. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΙΔΕΕΣ Educational-Material-Enable_p130

PLAYLIST για ΣΥΓΧΩΡΗΣΗ

ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΛΙΒΑ Εγχειρίδιο Εκπαιδευτικού

ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΛΙΒΑ Τετράδιο Δραστηριοτήτων