ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ στον ΕΠΙΤΑΦΙΟ του ΠΕΡΙΚΛΗ

ΣΗΜΑΣΙΑ του έργου του Θουκυδίδη:
Α. Πραγματεύτηκε ένα σημαντικότατο για τον αρχαιοελληνικό κόσμο
ιστορικό γεγονός, τον Πελοποννησιακό πόλεμο (431 - 404 π.Φ.).
Β. Η ιστορική αφήγηση του καλύπτει και την πριν από την έναρξη του
πολέμου πεντηκονταετία (από το 479 π.Φ.).
Γ. Η εξιστόρηση του Θουκυδίδη διακόπτεται απότομα με τα γεγονότα του
411 π.Φ.
Δ. Ση συνέχεια των γεγονότων θα δώσει ο Ξενοφών στα «Ελληνικά» του.
2. ΢κοποθεσία - Υιλοδοξία του Θουκυδίδη:
Α. Η δημιουργία και κληροδότηση στην ανθρωπότητα ενός έργου με διαχρονική αξία, ενός «κτήματος ἐς ἀεί», όχι απλώς η αντικειμενική και ολοκληρωμένη αφήγηση των γεγονότων ενός μεγάλου πολέμου.
Β. Αιτιολόγηση αυτής της φιλοδοξίας του.
3. Φαρακτηριστικές αρετές του έργου του Θουκυδίδη:
Α. Αυστηρή επιστημονική μέθοδος.
Β. Αμεροληψία.
Γ. Αίσθηση των σχέσεων ανάμεσα σε αιτίες και αποτελέσματα των
γεγονότων.
Δ. Ικανότητα διείσδυσης στη βαθύτερη έννοια θεμάτων πολιτικής.
Ε. Πυκνό, άμεσο και γραφικό ύφος.
4. Σα είδη των ρητορικών λόγων:
Α. Δικανικοί (για διαφορές που λύνονται στα δικαστήρια).
44 Α λ έ ξ α ν δ π ο ρ Γ . Α λ ε ξ α ν δ π ί δ η ρ
Β. ΢υμβουλευτικοί (απαγγέλλονται σε συγκεντρώσεις).
Γ. Επιδεικτικοί (λάμπρυναν μια σημαντική εορταστική εκδήλωση).
5. Σο έργο του Θουκυδίδη αποτελείται από μέρη:
Α. αφηγηματικά.
Β. δημηγορίες.
6. Ο ρόλος των δημηγοριών στο έργο του Θουκυδίδη:
Α. Υωτίζουν τις αιτίες των πολιτικών γεγονότων και τις συνέπειες των πολεμικών επιχειρήσεων.
Β. Υωτίζουν ολόπλευρα τα γεγονότα.
Γ. Καταδεικνύουν την εσωτερική τους σύνδεση.
Δ. Επιτρέπουν την ανίχνευση των βαθύτερων αιτίων που οδήγησαν σε
μια συγκεκριμένη πολιτική επιλογή.
Ε. Περιέχουν τα επιχειρήματα, τα κίνητρα, τις συναισθηματικές παρορμήσεις που δικαιολογούν την απόφαση που λαμβανόταν κάθε φορά.
7. Η μέθοδος σύνθεσης των δημηγοριών - Η επεξεργασία στην οποία
υπέβαλλε ο Θουκυδίδης τις δημηγορίες των ρητόρων:
Α. Αφαιρούσε το μερικό και το περιστασιακό.
Β. Σόνιζε ό,τι γενικό και μονιμότερο υπήρχε στα γεγονότα.
Γ. Σις ενίσχυε με επιχειρήματα που διασαφηνίζουν τις θεμελιώδεις
απόψεις του ρήτορα.
Δ. Έμενε όσο πιο κοντά μπορούσε στο συνολικό νόημα των πραγματικά
ειπωμένων, συμπληρώνοντάς τα.
8. Διαφορές ανάμεσα στον Επιτάφιο και τις άλλες δημηγορίες του
Θουκυδίδη:
Α. Ο Επιτάφιος είναι επιδεικτικός λόγος· οι άλλες δημηγορίες ανήκουν
στους συμβουλευτικούς λόγους.
Θ ο ς κ ς δ ί δ η , Π ε π ι κ λ έ ο ς ρ Ε π ι τ ά φ ι ο ρ 45
Β. Οι άλλες δημηγορίες αποτελούν ένα είδος εισαγωγής και απαραίτητο
συμπλήρωμα των γεγονότων που ιστορούνται· ο Επιτάφιος έχει ελάχιστη
σχέση με την ιστορική αφήγηση που τον πλαισιώνει.
9. Επιτάφιοι λόγοι που σώθηκαν:
Α. Σου Περικλή (431 π.Φ.).
Β. Σου Γοργία (κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο).
Γ. Σου Λυσία (392 π.Φ.).
Δ. Σου Πλάτωνα (στο διάλογο Μενέξενος, για τους νεκρούς των πολέμων
πριν από την ανταλκίδεια ειρήνη, 362 π.Φ.).
Ε. Σου Τπερείδη (322 π.Φ.).
10. Η δομή των επιταφίων λόγων:
Α. Προοίμιο.
Β. Καταγωγή και πρόγονοι.
Γ. Οι προκείμενοι νεκροί, οι αρετές τους και οι πολεμικοί άθλοι τους.
Δ. Προτροπή για μίμηση στους νεότερους, "παραμυθία" (παρηγοριά) στους
γονείς και στις χήρες των νεκρών.
Ε. Επίλογος.
11. Βασικές διαφορές - αποκλίσεις του Επιταφίου του Περικλή από τους
άλλους επιτάφιους λόγους:
Α. ΋χι μόνο δε δίνει μεγαλύτερη έκταση στον έπαινο του αθηναϊκού παρελθόντος, αλλά τον προσπερνά με μια σύντομη φράση.
Β. Αναφέρεται συνοπτικά, γενικά και αόριστα στα πολεμικά έργα των νεκρών της χρονιάς.
Γ. Αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος του Επιταφίου στην ενότητα που αναφέρεται στο αθηναϊκό πολίτευμα και αναλύει τους λόγους που οδήγησαν
την πόλη στο μεγαλείο.
Δ. Σο κύριο μέρος του λόγου είναι ένας (εμπνευσμένος) ύμνος στα πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και πνευματικά επιτεύγματα της αθηναϊκής
πολιτείας την εποχή που την κατηύθυνε ο Περικλής.
46 Α λ έ ξ α ν δ π ο ρ Γ . Α λ ε ξ α ν δ π ί δ η ρ
12. Οι άλλες δημηγορίες με τις οποίες συσχετίζεται ο Επιτάφιος:
Α. Αυτή που εκφώνησε ο Περικλής λίγο πριν από την έναρξη του
πολέμου στην εκκλησία του δήμου (χρονικά προηγείται του Επιταφίου).
Β. Αυτή με την οποία θέλησε ο Περικλής να εμψυχώσει τους συμπολίτες
του, που έχασαν το θάρρος τους εξαιτίας του λοιμού και της εισβολής των
Λακεδαιμονίων (το "κύκνειο άσμα" του Περικλή). Σο τμήμα αυτό της
συγγραφής κλείνει με τον περίφημο χαρακτηρισμό του πολιτικού από τον
ιστορικό.
13. Με τον Επιτάφιο:
Α. Δίνεται μια συμπληρωματική απεικόνιση της προσωπικότητας του
Περικλή.
Β. Φωτίζονται καλύτερα ορισμένες ιδέες που αποτελούσαν την πολιτική
φιλοσοφία του.
Γ. ΢υμπληρώνεται το πορτρέτο ενός φωτισμένου και συστηματικού στις
ενέργειες του Περικλή.
Δ. Παίρνει νέες διαστάσεις η πολιτική που αυτός αντιπροσώπευε.
14. Πώς εξηγείται η παρουοία του Επιταφίου μέσα στο έργο του ιστορικού:
Α. Θέλησε να στήσει επιβλητικά το μνημείο του μεγάλου Αθηναίου
πολιτικού, να δείξει όσο γίνεται παραστατικότερα την αρετή του
ολοκληρωμένη, και στα έργα και στα λόγια.
Β. Ο Θουκυδίδης, ως εραστής της Αθήνας του Περικλή, θέλησε να δώσει
την ιδανική εικόνα της πόλης, πριν αυτή αμαυρωθεί από τις αποτυχίες
που την βρήκαν στον πόλεμο.
15. Σο έργο του Περικλή:
Α. Εδραίωσε την «Αθηναϊκή ΢υμμαχία» κι επεξέτεινε την επιρροή της
Αθήνας με την ίδρυση νέων αποικιών.
Β. Μεταρρύθμισε ορισμένους θεσμούς της πολιτείας.
Γ. Αξιοποίησε την οικονομική ευρωστία της Αθήνας, δημιουργώντας τα
περίλαμπρα οικοδομήματα της Ακρόπολης κ.λπ.
Δ. ΢υνέβαλε ουσιαστικά στην πνευματική άνθηση της Αθήνας.
Θ ο ς κ ς δ ί δ η , Π ε π ι κ λ έ ο ς ρ Ε π ι τ ά φ ι ο ρ 47
Ε. Διακήρυξε την ενότητα του ελληνικού κόσμου και προσπάθησε να
κάνει πραγματικότητα την πανελλήνια ιδέα.
16. ΢τη διαμόρφωση της πνευματικής προσωπικότητας και του ιδεολογικού κόσμου του Περικλή συνέβαλαν:
Α. Σο ανώτερο πνευματικό του επίπεδο, που του εξασφάλιζε η γενικότερη
στάθμη της κλασικής Αθήνας.
Β. Η αξιοποίηση της μαθητείας του κοντά σε φημισμένους δασκάλους.
Γ. Οι φιλικές του σχέσεις με μεγάλες προσωπικότητες.
Δ. Η συμβίωση του με την Ασπασία.
17. Οι απόψεις ως προς την πατρότητα του επιτάφιου λόγου του Περικλή:
Α. Ο Θουκυδίδης είναι ο πραγματικός συγγραφέας του λόγου. Η
αναφορά του ονόματος του Περικλή είναι απλώς συγγραφικό τέχνασμα.
Β. Ο Θουκυδίδης υπήρξε στενογράφος της δημηγορίας. Διέσωσε τον Επιτάφιο όπως τον απήγγειλε ο Περικλής.
Γ.  Ήταν δυνατό ο Περικλής να εκφωνήσει μια επιτάφια ομιλία
παρόμοια μ' αυτή που μας σώθηκε, χωρίς την παρέμβαση του Θουκυδίδη.
 Ο Θουκυδίδης θα μπορούσε να πλάσει ένα ρητορικό κείμενο με
περιεχόμενο το ίδιο βαθύ, πλούσιο και πρωτότυπο, χωρίς να έχει ακούσει
το λόγο του Περικλή ή να έχει συμβουλευτεί τις σημειώσεις του.
18. Ο Επιτάφιος:
Α. Είναι αντάξιος της πνευματικής προσωπικότητας και του Θουκυδίδη
και του Περικλή.
Β. ΢υμβάλλει στη θετική αποτίμηση και των δύο, χωρίς να δίνει αφορμή
να υποτιμηθεί κανένας από τους δύο.