Συνοπτικά     Προφίλ     Χώρα    Άνθρωποι    Ζώα και φυτά     Οικονομία      Ιστορία και πολιτική        Φαγητά   Καθημερινότητα   Παιδιά και σχολείο    Χαρακτηριστικά       Γιορτές

Πρώτοι κάτοικοι της Σουηδίας

Το παχύ στρώμα πάγου που κάλυπτε τη Σουηδία κατά την τελευταία παγετώδη περίοδο άρχισε να υποχωρεί στη νότια περιοχή πριν από περίπου 14.800 χρόνια. Λίγες χιλιάδες χρόνια αργότερα οι πρώτοι κυνηγοί της περιοχής άρχισαν να ακολουθούν μεταναστευτικά μονοπάτια πίσω από το υποχωρούν πεδίο πάγου. Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης ζωής στη Σουηδία, που χρονολογούνται περίπου από το 9000 π.Χ., βρέθηκαν στο Segebro έξω από το Μάλμε, στο ακραίο νότιο τμήμα της Σουηδίας.  Ευρήματα από την τύρφη στο Ageröd στη Skåne που χρονολογούνται στο 6500 π.Χ. αποκαλύπτουν έναν τυπικό πολιτισμό συλλογής τροφής με εργαλεία από πυριτόλιθο και πρωτόγονο εξοπλισμό κυνηγιού και αλιείας, όπως τόξο και βέλος και δόρυ ψαρέματος. Νέες φυλές, που ασκούσαν γεωργία και κτηνοτροφία, έκαναν την εμφάνισή τους γύρω στο 2500 π.Χ. και αμέσως μετά άνθισε ένας αγροτικός πολιτισμός Κατά τη νεολιθική περίοδο, η νότια και η κεντρική Σουηδία εμφάνισαν τα χαρακτηριστικά ενός ομοιογενούς πολιτισμού, με εμπορικές διασυνδέσεις με την κεντρική Ευρώπη- στη βόρεια Σουηδία ο κυνηγετικός πολιτισμός διατηρήθηκε καθ' όλη τη διάρκεια της λίθινης και της εποχής του χαλκού.

Οι άποικοι εξοικειώθηκαν με το χαλκό και το μπρούντζο γύρω στο 1500 π.Χ. Η πρώιμη Εποχή του Χαλκού (περίπου 1500-1000 π.Χ.) χαρακτηριζόταν επίσης από ισχυρούς ηπειρωτικούς εμπορικούς δεσμούς, κυρίως με τη λεκάνη του Δούναβη. Τα ταφικά έθιμα της Λίθινης Εποχής (ταφή σκελετών, μεγαλιθικά μνημεία) αντικαταστάθηκαν σταδιακά από την καύση. Τα βραχογραφίες υποδηλώνουν λατρεία του ήλιου και τελετές γονιμότητας. Οι ανακατατάξεις στην ήπειρο, σε συνδυασμό με την κελτική επέκταση, φαίνεται ότι διέκοψαν (περίπου 500 π.Χ.) τις εισαγωγές χαλκού στη Σκανδιναβία. Το κλίμα, συγκριτικά ήπιο από τη Νεολιθική περίοδο, επιδεινώθηκε, απαιτώντας νέες μεθόδους καλλιέργειας. Την εποχή αυτή, ο σίδηρος έφτασε στο βορρά.

Για την πρώιμη Εποχή του Σιδήρου (περ. 400 π.Χ. - 1 π.Χ.) τα ευρήματα είναι επίσης σχετικά πενιχρά, αλλά γίνονται πιο άφθονα από τη Ρωμαϊκή Εποχή του Σιδήρου (περ. 1 π.Χ. - 400) και μετά. Το υλικό αυτής της περιόδου δείχνει ότι η Σουηδία είχε αναπτύξει έναν δικό της πολιτισμό, αν και φυσικά αντανακλώντας εξωτερικές επιρροές.

Οι εμπορικοί δεσμοί μεταξύ της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της Σκανδιναβίας έδωσαν στη Ρώμη κάποια γνώση της Σουηδίας. Η Germania (γραμμένη το 98 π.Χ.) του Τάκιτου δίνει την πρώτη περιγραφή των Svear, ή Suiones (Σουηδών), που αναφέρεται ότι ήταν ισχυροί σε άνδρες, όπλα και στόλους. Άλλοι αρχαίοι συγγραφείς που αναφέρουν τη Σκανδιναβία είναι ο Πτολεμαίος, ο Ιορδάνης και ο Προκόπιος.

Εποχή των Βίκινγκς στη Σουηδία (800-1050)

Τον 9ο αιώνα οι Νορβηγοί και οι Δανοί στράφηκαν σε επιδρομές και εισβολές στη Δυτική Ευρώπη. Ωστόσο, οι Σουηδοί ενδιαφέρονταν περισσότερο για το εμπόριο. Οι βελτιώσεις στον σχεδιασμό των πλοίων έκαναν δυνατό το εμπόριο σε μεγάλες αποστάσεις. Οι Σουηδοί διέσχισαν τη Βαλτική και ταξίδεψαν κατά μήκος των ρωσικών ποταμών μέχρι τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Ο αριθμός των εμπόρων και των τεχνιτών αυξήθηκε εκείνη την εποχή. Ωστόσο, η Σουηδία ήταν, φυσικά, μια συντριπτικά αγροτική κοινωνία. Χωριζόταν σε τρεις τάξεις. Στη βάση βρίσκονταν οι δούλοι ή δούλοι. Τους ανάγκαζαν να κάνουν όλες τις πιο δύσκολες και δυσάρεστες εργασίες. Πάνω από τους δούλους ήταν οι ελεύθεροι. Ο πλούτος τους διέφερε σε μεγάλο βαθμό και εξαρτιόταν από την έκταση της γης που κατείχαν. Κάποιοι ήταν αρκετά εύποροι και είχαν δούλους. Πάνω από αυτούς ήταν οι jarls ή οι κόμητες.

Μέχρι τον 9ο αιώνα, η Σουηδία είχε γίνει ένα ενιαίο βασίλειο. Αλλά οι Σουηδοί βασιλείς είχαν μικρή εξουσία. Όταν ένας βασιλιάς πέθαινε, ο μεγαλύτερος γιος του δεν κληρονομούσε απαραίτητα τον θρόνο. Ο θρόνος μπορούσε να περιέλθει σε έναν νεότερο γιο ή ακόμη και στον αδελφό του νεκρού βασιλιά. Ωστόσο, καθώς περνούσαν οι αιώνες, η εξουσία του βασιλιά αυξανόταν σιγά σιγά.

Τον 11ο αιώνα η Σουηδία προσηλυτίστηκε στον χριστιανισμό. Στη συνέχεια, έγινε μέρος του δυτικού πολιτισμού. Ένας ιεραπόστολος ονόματι Άνσγκαρ πήγε στη Σουηδία το 829, αλλά είχε μικρή επιτυχία στη μεταστροφή των Σουηδών. Ο παγανισμός παρέμεινε στη Σουηδία μέχρι το τέλος του 11ου αιώνα. Παρ' όλα αυτά, στα μέσα του 12ου αιώνα, η Σουηδία είχε γίνει μια σταθερά χριστιανική χώρα.

Το 1157 ο βασιλιάς Έρικ οδήγησε τη Σουηδία σε σταυροφορία για να προσηλυτίσει τους Φινλανδούς. (Αν και το αν η σταυροφορία είχε πραγματικά θρησκευτικά ή πολιτικά κίνητρα είναι συζητήσιμο). Μετά τον θάνατό του το 1160, ο Έρικ έγινε ο προστάτης άγιος της Σουηδίας. Τον 13ο αιώνα, οι Σουηδοί κατέκτησαν τη Φινλανδία. (Η εκκλησία φοβόταν ότι οι Φινλανδοί θα προσηλυτίζονταν στον ανατολικό ορθόδοξο χριστιανισμό και έτσι έβλεπε με καλό μάτι μια σουηδική εισβολή). Μια δεύτερη σταυροφορία ξεκίνησε το 1249. Οι Ρώσοι πολέμησαν τους Σουηδούς για τον έλεγχο της Φινλανδίας. Ωστόσο, μέχρι το 1323 η Φινλανδία βρισκόταν στα χέρια των Σουηδών. Η Φινλανδία παρέμεινε επαρχία της Σουηδίας μέχρι το 1809.

Στη Σουηδία του 13ου αιώνα υπήρξαν αλλαγές στη γεωργία. Οι αγρότες των Βίκινγκς είχαν δύο μεγάλα χωράφια. Κάθε χρόνο το ένα έσπερναν με καλλιέργειες, ενώ το άλλο άφηναν σε αγρανάπαυση. Μέχρι τον 13ο αιώνα οι Σουηδοί αγρότες είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούν το σύστημα των τριών χωραφιών. Κάθε χρόνο ένα χωράφι σπέρνονταν με ανοιξιάτικες καλλιέργειες, ένα με φθινοπωρινές καλλιέργειες και ένα έμενε σε αγρανάπαυση. Εκτός από τις βελτιώσεις στη γεωργία, το σουηδικό εμπόριο και οι εμπορικές συναλλαγές ευημερούσαν. Ιδρύθηκαν νέες πόλεις, όπως η Στοκχόλμη το 1252 , ενώ οι παλιές επεκτάθηκαν.

Ο βασιλιάς Βαλντεμάρ 1250-1275 ψήφισε νόμους που ίσχυαν για όλη τη Σουηδία (εκείνη την εποχή κάθε επαρχία είχε τους δικούς της νόμους). Οι νόμοι βελτίωσαν τα δικαιώματα των γυναικών και ενίσχυσαν το στέμμα. Στη συνέχεια, το 1280 ο βασιλιάς Μάγκνους χορήγησε στην ανώτερη τάξη απαλλαγή από την καταβολή φόρων σε αντάλλαγμα για στρατιωτική θητεία. Τέλος, το 1350 ο Σουηδός βασιλιάς εξέδωσε κώδικα νόμων για ολόκληρη τη χώρα.

Όπως και η υπόλοιπη Ευρώπη, η Σουηδία καταστράφηκε από τον Μαύρο Θάνατο, ο οποίος χτύπησε το 1349 και πιθανώς σκότωσε περίπου το 1/3 του πληθυσμού.

Το 1388, οι Σουηδοί ευγενείς επαναστάτησαν κατά του βασιλιά, Αλβέρτου του Μεκλεμβούργου (1363-1389). Κάλεσαν τη Μαργαρίτα, αντιβασιλέα της Νορβηγίας. Το 1389 ο στρατός της νίκησε τον Αλβέρτο και τον αιχμαλώτισε. Έγινε κυβερνήτης της Σουηδίας (αν και οι σύμμαχοι του Αλβέρτου κράτησαν τη Στοκχόλμη μέχρι το 1398). Το 1397 ο δισέγγονος της Μαργαρίτας, ο Έρικ, στέφθηκε βασιλιάς της Σουηδίας, της Νορβηγίας και της Δανίας στο Κάλμαρ. Οι τρεις χώρες ενώθηκαν προσωρινά σε ένα βασίλειο. Αυτό ονομάστηκε Ένωση του Κάλμαρ.

Ένωση του Κάλμαρ (1397-1523)

Ωστόσο, ο Έρικ αποξένωσε τους Σουηδούς δίνοντας σε Δανούς και Γερμανούς σημαντικές θέσεις. Διεξήγαγε επίσης πόλεμο κατά του Χόλσταϊν. Ως αποτέλεσμα, η Χανσεατική Ένωση (μια συμμαχία εμπορικών πόλεων της Βαλτικής) σταμάτησε τη Σουηδία να εισάγει αλάτι και σταμάτησε τις σουηδικές εξαγωγές σιδήρου. Το 1434 οι Σουηδοί αγρότες και ανθρακωρύχοι εξεγέρθηκαν. Το 1439 ο Έρικ καθαιρέθηκε. Το 1440 αντικαταστάθηκε από τον ανιψιό του Χριστόφορο. Ωστόσο, το 1448 οι Σουηδοί ευγενείς επέλεξαν έναν από τους ίδιους, τον Καρλ Κνούτσον, ως βασιλιά και η Σουηδία διαχωρίστηκε από τη Δανία και τη Νορβηγία. Από το 1470 έως το 1520 αντιβασιλείς κυβέρνησαν τη Σουηδία. Το 1506 ο αντιβασιλέας Σβάντε Νίλσον Στούρε ξεκίνησε πόλεμο με τη Δανία που διήρκεσε μέχρι το 1513.

Στη συνέχεια, το 1517, μια διαμάχη για την εξουσία μεταξύ του αντιβασιλέα Στούρε του νεότερου και του αρχιεπισκόπου της Ουψάλα ξέσπασε σε εμφύλιο πόλεμο. Το 1517 ο Στούρε κατέλαβε τον αρχιεπίσκοπο, Γκούσταβ Τρόλε, και το κάστρο του. Ο Τρόλε φυλακίστηκε. Ωστόσο, το 1520 επενέβησαν οι Δανοί και ο Στούρε σκοτώθηκε. Η χήρα του συνέχισε τον αγώνα. Αυτή και οι οπαδοί της κράτησαν τη Στοκχόλμη μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1520. Στις 4 Νοεμβρίου στέφθηκε βασιλιάς ο Κρίστιαν Β΄. Ο βασιλιάς συνέλαβε τότε τους εχθρούς του στη Στοκχόλμη. Ο Τρόλε τους δίκασε για αίρεση με την αιτιολογία ότι είχαν αγνοήσει την εξουσία της εκκλησίας. Στη συνέχεια, 82 άτομα εκτελέστηκαν στο λουτρό αίματος της Στοκχόλμης. Εκτελέσεις πραγματοποιήθηκαν και σε άλλα μέρη της Σουηδίας.

Ωστόσο, η πολιτική του γύρισε μπούμερανγκ. Το 1521 οι Σουηδοί επαναστάτησαν. Επικεφαλής τους ήταν ο Γουσταύος Βάσα. Ο Τρόλε αναγκάστηκε να διαφύγει και ο Γουσταύος έγινε βασιλιάς της Σουηδίας το 1523. Σε εκείνο το σημείο, η Ένωση του Κάλμαρ έληξε εντελώς και η Σουηδία έγινε ανεξάρτητη χώρα.

Η περίοδος Βάσα (1523-1611)

Ένας άνδρας ονόματι Γκούσταβ Βάσα αντιστάθηκε στον πόλεμο που είχε προκαλέσει ο Κρίστιαν Β' στη Στοκχόλμη. Το 1523 ανάγκασε τον Κρίστιαν Β' να φύγει και κατέλαβε τη Στοκχόλμη στις 6 Ιουνίου. Η Σουηδία ήταν και πάλι ανεξάρτητη και η ημέρα αυτή γιορτάζεται ακόμη και σήμερα ως επίσημη αργία. Ο Βάσα εξελέγη βασιλιάς. Η Μεταρρύθμιση επικράτησε και η Σουηδία ανακηρύχθηκε προτεσταντικό βασίλειο το 1544. Την ίδια χρονιά, η αιρετή βασιλεία έγινε κληρονομική βασιλεία.

Ο Λιβονικός Πόλεμος (Ο Λιβονικός Πόλεμος διεξήχθη για τον έλεγχο της Παλαιάς Λιβονίας. Το Βασίλειο της Ρωσίας αντιμετώπισε έναν συνασπισμό του Δανο-Νορβηγικού Βασιλείου, του Βασιλείου της Σουηδίας και της Ένωσης του Μεγάλου Δουκάτου της Λιθουανίας και του Βασιλείου της Πολωνίας) το 1558 σηματοδότησε την έναρξη του αγώνα για την κυριαρχία στην περιοχή της Βαλτικής. Ξεκίνησε επίσης ένας πόλεμος με τη Ρωσία για εδαφικές διαφορές. Οι γιοι του Γουστάβου πολέμησαν για τη βασιλεία μετά τον θάνατό του. Η Σουηδία συμμάχησε προσωρινά με την Πολωνία, αλλά στη συνέχεια πολέμησαν ξανά μεταξύ τους. Πόλεμος ξέσπασε επίσης εναντίον της Δανίας. Η Σουηδία διεκδίκησε επίσης τα εδάφη των Σαάμι στη Λαπωνία.

Η Σουηδία ως μεγάλη δύναμη (1611-1719)

Ο Γουστάβος Β' Αδόλφος ανέβηκε στο θρόνο το 1611. Συνέχισε την πολιτική των κατακτήσεων. Κατά τη διάρκεια του Τριακονταετούς Πολέμου (Ο Τριακονταετής Πόλεμος ήταν μια από τις μεγαλύτερες και πιο καταστροφικές συγκρούσεις στην ευρωπαϊκή ιστορία, που διήρκεσε από το 1618 ως το 1648), κατέκτησε τμήματα της βόρειας Γερμανίας. Το 1658, η Δανία αναγκάστηκε να παραχωρήσει στη Σουηδία τα νότια εδάφη της Σκανίας και του Μπλέκινγκε.

Η Σουηδία εξόρυξε επίσης σίδηρο και χαλκό στο Φάλουν για να πληρώσει την πολεμική προσπάθεια. Τόσο οι πρώτες ύλες όσο και τα προϊόντα τους πωλούνταν σε άλλες χώρες. Παρ' όλα αυτά, η Σουηδία παρέμεινε μια αραιοκατοικημένη γεωργική χώρα. Αυτό δεν ήταν αρκετό για να διατηρήσει τη θέση της ως μεγάλη δύναμη μακροπρόθεσμα.

Υπό τον Κάρολο ΧΙ (1660-1697), η Σουηδία έγινε απολυταρχικό κράτος. Ο γιος του Κάρολος ΧΙΙ κυβέρνησε από το 1697 έως το 1718, υπό τον οποίο η Σουηδία διεξήγαγε τον Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο (1700-1721) εναντίον της Ρωσίας, της Πολωνίας και της Δανίας, μεταξύ άλλων. Η Σουηδία έχασε τον πόλεμο και μαζί με αυτόν την κυριαρχία της στην περιοχή της Βαλτικής. Ξεκίνησε η άνοδος της Ρωσίας ως μεγάλης δύναμης.

Το υπόλοιπο του 18ου αιώνα

Ο θάνατος του Καρόλου ΧΙΙ έβαλε τέλος στην περίοδο της απολυταρχίας. Ξεκίνησε η εποχή της ελευθερίας (1719-1772). Η αυτοκρατορική βουλή απέκτησε την αποκλειστική νομοθετική εξουσία. Εκτός από τους ευγενείς, τον κλήρο και την αστική τάξη, οι αγρότες εκπροσωπούνταν πάντα στη Δίαιτα, κάτι που ήταν μοναδικό στην Ευρώπη. Υπήρξαν και άλλοι πόλεμοι με βαριές απώλειες. Η Λαπωνία στο βορρά αποικίστηκε πλέον συστηματικά. Στους νέους πολίτες υποσχέθηκαν φοροαπαλλαγή και εργασία στα μεταλλεία.

Το 1772 ξεκίνησε η εποχή του Γουστάβου (1772-1809). Ο Γουστάβος Γ΄ αποκατέστησε την προηγούμενη εξουσία του βασιλιά. Προώθησε ιδιαίτερα τις τέχνες, ίδρυσε τη Σουηδική Ακαδημία και μάλιστα έδωσε το όνομά του σε ένα δικό του στυλ, το γουστάβικο στυλ, το οποίο είχε ως πρότυπο τον γαλλικό κλασικισμό. Πάνω απ' όλα, όμως, κυβέρνησε με όλο και πιο αυταρχικό τρόπο και περιόρισε, για παράδειγμα, την ελευθερία του Τύπου. Η δυσαρέσκεια στη χώρα μεγάλωνε. Το 1792, ο βασιλιάς δολοφονήθηκε σε έναν χορό με μάσκες και τελικά πέθανε.

Ο γιος του Γουστάβος Δ΄ Αδόλφος στράφηκε εναντίον της Γαλλίας στους Ναπολεόντειους Πολέμους. Η Σουηδία έχασε τη Φινλανδία από τη Ρωσία, καθώς και τις τελευταίες κτήσεις της στη βόρεια Γερμανία (Δυτική Πομερανία με το Ρίγκεν). Το 1809, ο βασιλιάς καθαιρέθηκε με πραξικόπημα.

Ο 19ος αιώνας στη Σουηδία

Ο Γουστάβος Δ΄ Αδόλφος και οι απόγονοί του αποκλείστηκαν ως κληρονόμοι του θρόνου και έτσι ο θείος του εξελέγη στο θρόνο ως Κάρολος ΧΙΙΙ. Η εξουσία του βασιλιά περιορίστηκε και πάλι, ενώ η εξουσία της Βουλής αποκαταστάθηκε.

Καθώς ο Κάρολος ΙΓ΄ δεν είχε παιδιά, ένας Γάλλος στρατάρχης επελέγη τελικά ως διάδοχος του θρόνου: ο Ζαν Μπαπτίστ Μπερναντότ. Αυτός έγινε ο ιδρυτής της σημερινής σουηδικής βασιλικής οικογένειας. Διορίστηκε διάδοχος του θρόνου το 1810. Προσηλυτίστηκε στην προτεσταντική πίστη, έμαθε σουηδικά και απαλλάχθηκε από τη γαλλική υπηκοότητα από τον Ναπολέοντα. Στη Σουηδία ήλπιζαν επίσης ότι η Γαλλία θα τον υποστήριζε σε έναν πιθανό πόλεμο εναντίον της Ρωσίας και έτσι θα κέρδιζε πίσω τη Φινλανδία. Το 1818 ανέβηκε στο θρόνο ως Κάρολος ΙΔ΄ Ιωάννης. Είχε ήδη ασκήσει τα καθήκοντά του πριν από αυτό.

Το 1814 κατάφερε να οδηγήσει τη Νορβηγία σε ένωση με τη Σουηδία, η οποία διήρκεσε μέχρι το 1905. Ο σύντομος πόλεμος του 1814 ήταν ο τελευταίος στον οποίο έλαβε μέρος η Σουηδία. Ήταν η αρχή της πολιτικής ουδετερότητας της Σουηδίας.

Οικονομικά, η Σουηδία μετατράπηκε αργά (και καθυστερημένα) από αγροτικό σε βιομηχανικό κράτος. Πολιτιστικά και επιστημονικά άνθισε. Ωστόσο, η αύξηση του πληθυσμού οδήγησε σε φτώχεια και κοινωνικά προβλήματα, γι' αυτό και πολλοί άνθρωποι μετανάστευσαν στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.

Ο 20ός και ο 21ος αιώνας

Η ένωση με τη Νορβηγία διαλύθηκε ειρηνικά το 1905.

Η Σουηδία παρέμεινε ουδέτερη στον Πρώτο και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η βιομηχανία συνέχισε να ανθεί. Τη δεκαετία του 1930 άρχισε η ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας.

Η Σουηδία προσχώρησε στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1995. Ωστόσο, το ευρώ δεν εισήχθη ως νόμισμα, επειδή η πλειοψηφία των Σουηδών αποφάσισε εναντίον του.

Σήμερα η Σουηδία είναι μια κοινοβουλευτική-δημοκρατική μοναρχία. Ο Κάρολος ΙΣΤ' Γκούσταβ είναι βασιλιάς της Σουηδίας από το 1973.