English

2. Η εποχή του Ιουστινιανού (6ος αιώνας μ.Χ.) 2.2. Η ελληνοχριστιανική οικουμένη:

Ενώ στην εξωτερική του πολιτική ο Ιουστινιανός εμπνεύστηκε από το όραμα της παλαιάς ρωμαϊκής οικουμένης, στην εσωτερική οργάνωση εφάρμοσε καινοτόμες ιδέες, που συνέβαλαν στη διαμόρφωση της βυζαντινής φυσιογνωμίας του κράτους.
Η εσωτερική πολιτική του Ιουστινιανού στόχευε στη συνοχή μιας κοινότητας λαών, των οποίων συνδετικά στοιχεία αποτέλεσαν η ελληνική πολιτιστική παράδοση και η χριστιανική πίστη. Η ρωμαϊκή οικουμένη με την πολιτική αυτή μετεξελίχθηκε σε ελληνοχριστιανική.Τα κύρια σημεία της εσωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού ήταν τα ακόλουθα:
♦ Ισχυροποιήθηκε η απόλυτη μοναρχία. Αφορμή για το σχηματισμό ισχυρής κεντρικής εξουσίας, έδωσε η Στάση του Νίκα* (532 μ.Χ.). Η καταστολή της εξέγερσης αυτής συνδέθηκε με τη θεωρητική θεμελίωση της μοναρχίας από τον Ιουστινιανό. Σύμφωνα με αυτήν, ο αυτοκράτορας ήταν ο εκλεκτός τουΘεού, στον οποίο είχε δοθεί σε ένδειξη εμπιστοσύνης το προνόμιο να κυβερνά για το καλό των υπηκόων του
♦ Επιβλήθηκε μια θρησκεία και ένα δόγμα*. Ο Ιουστινιανός αντιμετώπισε με σκληρότητα τα κατάλοιπα των αρχαίων θρησκειών. Για το λόγο αυτό έκλεισε τη νεοπλατωνική σχολή των Αθηνών (529 μ.Χ.) και δήμευσε την περιουσία της. Εξόντωσε, παράλληλα, τις θρησκευτικές μειονότητες. Με επιείκεια συμπεριφέρθηκε μόνο προς τους Εβραίους, γι' αυτό και διατηρήθηκε η θρησκεία τους. Πραγματοποιήθηκε ιεραποστολικό έργο για τον εκχριστιανισμό ειδωλολατρικών γειτονικών λαών, στον Καύκασο, στη Νουβία (σημ. Σουδάν), στη Σαχάρα και στο Δούναβη. Οικοδόμησε, τέλος, την Αγία Σοφία, το καύχημα της χριστιανικής αρχιτεκτονικής.
♦ Έγινε συστηματική κωδικοποίηση του Δίκαιου: Το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού είναι η σπουδαιότερη σε σημασία πλευρά της εσωτερικής του πολιτικής. Το κύριο μέρος του νομοθετικού έργου ήταν γραμμένο στη λατινική· οι καινούργιοι, ωστόσο, νόμοι εκδόθηκαν στην ελληνική γλώσσα για να είναι κατανοητοί από το λαό. Η κωδικοποίηση των νόμων της εποχής του Ιουστινιανού έγινε γνωστή το 16ο αιώνα ως Corpus juris civilis (αστικό δίκαιο) και αποτέλεσε τη βάση της νεότερης νομοθεσίας των ευρωπαϊκών κρατών.
Νομοθετικό έργο Ιουστινιανού
Ιουστινιάνειος κώδικας (529 και 534) - Σε λατινική γλώσσα
Πανδέκτης (533) - Σε λατινική γλώσσα
Εισηγήσεις (533) - Σε λατινική γλώσσα
Νεαρές (μετά το 534) - Σε ελληνική γλώσσα♦ Θεμελιώθηκε νέο διοικητικό σύστημα που απέτρεψε τον εκφεουδαρχισμό της αυτοκρατορίας. Με μια σειρά από καινούργια νομοθετικά διατάγματα (Νεαρές) παραχώρησε την πολιτική εξουσία στους στρατιωτικούς διοικητές των περιοχών που ήταν περισσότερο εκτεθειμένες σε εχθρικές επιθέσεις. Αυτή η διοικητική καινοτομία ήταν η βάση ενός νέου διοικητικού συστήματος, που θα επεκτεινόταν και θα εφαρμοζόταν αργότερα σ' όλη την αυτοκρατορία. Το μέτρο αυτό στόχευε, εκτός των άλλων, στην αντιμετώπιση της ανάπτυξης των μεγάλων γαιοκτησιών. Με επιμέρους διατάγματα προσπάθησε να πλήξει

3. Νομοθετικό μέτρο του Ιουστινιανού αντιμετωπίζει το πρόβλημα του εκφεουδαρχισμού της αυτοκρατορίας.

Προστασίες άδικες για τις οποίες πληροφορούμαστε ότι γίνονται στις δικές μας επαρχίες, θα επιχειρήσεις με κάθε τρόπο να τις σταματήσεις, μην επιτρέποντας σε κανένα να ζει σε βάρος της ζωής των άλλων ούτε να οικειοποιείται τα κτήματα που δεν του ανήκουν από πουθενά, ούτε να υπόσχεται προστασία προς βλάβη των άλλων ούτε, για να εξουδετερώσουν το κράτος, να αντιτάσσουν τη δική τους δύναμη. Αλλά ούτε να σε απασχολεί, ποια εξουσία διαθέτουν αυτοί που πράττουν αυτά, διότι σου είναι αρκετός, κυρίως για την εξασφάλιση πληρέστερης εξουσίας, ο νόμος και η βασιλική ευμένεια.

(Ιουστινιανού Α', Νεαρά του έτους 535) I. Καραγιαννόπουλου, Η Βυζαντινή ιστορία από τις πηγές, εκδ.Βάνιας 1996, σ. 186

τους «δυνατούς», δηλαδή τους μεγαλοκτηματίες της εποχής3. Έτσι περιορίστηκε η ανάπτυξη της μεγάλης γαιοκτησίας και αποτράπηκε η διαμόρφωση κατάστασης ανάλογης με αυτή που παρατηρήθηκε στο δυτικό μεσαιωνικό κόσμο.
Ασκήσεις - Δραστηριότητες

1. Οι αγώνες των στρατευμάτων του Ιουστινιανού στην Ιταλία κράτησαν είκοσι περίπου χρόνια. Ο στρατηγός Βελισάριος σε επιστολή του παρουσιάζει την κατάσταση που επικρατούσε σ' αυτή την περιοχή (παράθεμα 1). Ποια εικόνα διαμορφώνετε από την ανάγνωση του αποσπάσματος της επιστολής;
2. Να αναφέρετε τους βασικούς στόχους της εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού και να εξηγήσετε σε ποιον από τους δύο τομείς η πολιτική του υπήρξε αποτελεσματική.
3. Γιατί οι ιδέες που εφάρμοσε ο Ιουστινιανός στην εσωτερική του πολιτική μπορεί να χαρακτηριστούν καινοτόμες;
4. Ποιο τομέα της εσωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού θεωρείτε σημαντικότερο σε ό,τι αφορά την οργάνωση και την ιστορική πορεία του κράτους; Να τεκμηριώσετε την άποψη σας.

http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2696/Istoria_A-Lykeiou_html-empl/indexVII2_1.html

Κατερίνα Πόθου Ιστορία του Αρχαίου Κόσμου Α ́ Λυκείου

V I I . Η  Υ Σ Τ Ε Ρ Η Α Ρ Χ Α Ι Ο Τ Η Τ Α

( 4 ο ς - 6 ο ς α ι . μ . Χ . )

2. Η εποχή του Ιουστινιανού (6ος αιώνας μ.Χ.)
2.2. Η ελληνοχριστιανική οικουμένη:

 Στο εσωτερικό, με την πολιτική του Ιουστινιανού, η Αυτοκρατορία άρχισε να
αποκτά τη βυζαντινή της φυσιογνωμία.

 Στόχος της εσωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού: Η ένωση των
υπηκόων με συνδετικά στοιχεία τον ελληνικό πολιτισμό και τη χριστιανική
πίστη

 Ελληνοχριστιανική οικουμένη.

 

 Κύρια σημεία της εσωτερικής πολιτικής του Ιουστινιανού:
1. Η ισχυροποίηση της απόλυτης μοναρχ ίας:
Με την καταστολή της «Στάσης του Νίκα» ενισχύθηκε η δύναμη του αυτοκράτορα
και προβλήθηκε η ιδέα ότι κυβερνά ως εκλεκτός του Θεού για το καλό των
υπηκόων του.

2. Επιβολή μιας θρησκείας και ενός δόγματος :
α. Κατάργηση της αρχαίας ειδωλολατρικής θρησκείας.
β. Κλείσιμο της νεοπλατωνικής σχολής των Αθηνών (529 μ.Χ.) και δήμευση της
περιουσίας της.
γ. Εξόντωση των θρησκευτικών μειονοτήτων, πλην των Εβραίων.
δ. Ενθάρρυνση του ιεραποστολικού έργου (Καύκασο, Νουβία, Σαχάρα, Δούναβη).

ε. Οικοδόμηση της Αγίας Σοφίας.
3. Η συστηματική κωδικοποίηση του Δικαίου :
Σπουδαίο έργο του Ιουστινιανού ήταν η κωδικοποίηση των νόμων, που
αποτέλεσαν το Corpus juris civilis (αστικό δίκαιο), το οποίο επηρέασε τη
νεότερη νομοθεσία στην Ευρώπη.

Ενώ έως τότε η νομοθεσία γραφόταν στη λατινική γλώσσα, ο Ιουστινιανός
χρησιμοποίησε την ελληνική, που ήταν κατανοητή στο λαό.

4. Θεμελίωση νέου διοικητικού συστήματος που απέτρεψε τον
εκφεουδαρχισμό της αυτοκρατορίας:
α. Παραχώρηση πολιτικής εξουσίας σε στρατιωτικούς διοικητές ευάλωτων
περιοχών σε εχθρικές επιθέσεις.
β. Προσπάθεια περιορισμού των «δυνατών», δηλαδή των μεγαλοκτηματιών, με
σειρά νόμων

 

 

 

 

Ο ΔΙΟΚΛΗΤΙΑΝΟΣ

ΚΑΙ Η ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

Ο Διοκλητιανός ανέβηκε στο θρόνο το 284 και αποφάσισε να επαναφέρει σε τάξη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Ως αυτοκράτορας αποδέχθηκε πως η διοίκηση της τεράστιας αυτοκρατορίας δεν ήταν έργο ενός μόνο ανδρός, γι’ αυτό και προχώρησε σε τολμηρές διοικητικές αλλαγές, μοιράζοντας την εξουσία. Αυτή η αλλαγή ήταν επιβεβλημένη λόγω των κινδύνων στα σύνορα, που απαιτούσαν την άμεση και γρήγορη επέμβαση του στρατού και την αποτελεσματικότερη φύλαξη των συνόρων.

Ο Διοκλητιανός παρόλο που ήταν συγκεντρωτικός, αποφάσισε να χωρίσει την αυτοκρατορία στα τέσσερα: ο ίδιος κυβέρνησε το ανατολικό μέρος της αυτοκρατορίας με έδρα τη Νικομήδεια της Βιθυνίας, και έδωσε την διοίκηση του δυτικού μέρους σε έναν αφοσιωμένο σε αυτόν στρατιωτικό, τον Μαξιμιανό με έδρα το Μιλάνο. Οι δυο τους πήραν τον τίτλο του Αυγούστου, και όρισαν δύο συνάρχοντες, που πήραν τον τίτλο του Καίσαρα: στην Ανατολή ο Γαλέριος, με έδρα το Σίρμιο (Sirmium, στη σημερινή Σερβία) και στη Δύση ο Κωνστάντιος ο Χλωρός, με έδρα τους Τρεβήρους στη Γαλατία (Augusta Treverorum, σήμερα στη Γερμανία).

Η διαίρεση της αυτοκρατορίας στους τετράρχες

Το σύστημα διακυβέρνησης που καθιέρωσε ο Διοκλητιανός ονομάστηκε τετραρχία και πέτυχε να διατηρήσει – προς στιγμή – την ακεραιότητα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, η οποία χωρίστηκε σε πολλές μικρές επαρχίες, που διοικούσαν πλέον υπάλληλοι διορισμένοι από τον αυτοκράτορα. Ο στρατός της κάθε περιοχής είχε διαφορετικό διοικητή από αυτόν των επαρχιών. Έτσι αφαιρέθηκε από τον στρατό η πολιτική εξουσία.

Ο Διοκλητιανός επέβαλλε και άλλες αλλαγές στη διακυβέρνηση της αυτοκρατορίας:

  • έφερε στη κεφαλή διάδημα
  • φορούσε πορφύρα
  • επέβαλλε τη προσφώνηση «Ζεύς»
  • απαίτησε να λατρεύεται ως θεός

Το σύστημα της τετραρχίας δεν έλυσε τελικά τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η αυτοκρατορία. Από την απόσυρση του Διοκλητιανού (305) και για περίπου 20 χρόνια οι τετράρχες αλληλοεξοντώθηκαν, μέχρι την τελική επικράτηση του Μ. Κωνσταντίνου.

(Σημείωση: η παρουσίαση του θέματος σε Power Point με περισσότερο φωτογραφικό υλικό μπορεί να αναζητηθεί εδώ και εδώ)

πηγή: ΓΑΡΙΤΑΤΖΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ

https://blogs.sch.gr/garitatzis/2019/10/20/o-dioklitianos/