Ο Λευκός Πύργος

Ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης είναι οχυρωματικό έργο οθωμανικής κατασκευής του 15ου αιώνα (χτίστηκε πιθανόν μεταξύ 1450-70). Σήμερα θεωρείται χαρακτηριστικό μνημείο της Θεσσαλονίκης και είναι ό,τι έχει σωθεί από την κατεδαφισμένη οθωμανική οχύρωση της πόλης. Η σημερινή μορφή του πύργου αντικατέστησε βυζαντινή οχύρωση του 12ου αιώνα, για να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια ως κατάλυμα φρουράς Γενιτσάρων και ως φυλακή θανατοποινιτών. Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο και είναι ένα από τα πιο γνωστά κτίσματα-σύμβολα πόλεων στην Ελλάδα. Έχει 6 ορόφους, 34 μέτρα ύψος και 70 μέτρα περίμετρο.Ο Λευκός Πύργος έχει θέα την παραλία της Θεσσαλονίκης.

Ιστορία του Πύργου 

Κατά την Τουρκοκρατία έγιναν προσθήκες και τροποποιήσεις στα τείχη της πόλης, στις οποίες εντάσσεται και ο Λευκός Πύργος, μαζί με το Επταπύργιο και τον Πύργο Τριγωνίου (ο τελευταίος χρονολογείται κατά τον 16ο αιώνα). Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς χτίστηκε, στη θέση προϋπάρχοντος βυζαντινού πύργου, ο οποίος συνέδεε το ανατολικό τμήμα της οχύρωσης της Θεσσαλονίκης (που σώζεται και σήμερα), με το θαλάσσιο (το οποίο κατεδαφίστηκε το 1867). Παλιότερα επικρατούσε η άποψη πως ήταν έργο των Βενετών αλλά πλέον η σύγχρονη ιστοριογραφία δέχεται το κτίσμα ως οθωμανικό. Κατά μία εκδοχή, η χρονολογία κατασκευής του μνημείου τοποθετείται περί το 1450 με 1470, λίγα χρόνια μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους (1430) και πρόκειται για ένα από τα πρωιμότερα δείγματα οθωμανικής οχυρωματικής που λαμβάνει υπόψη της το πυροβολικό.

Έχει διατυπωθεί η υπόθεση πως αρχιτέκτονας του Πύργου ήταν ο φημισμένος Μιμάρ Σινάν, βάσει της ομοιότητας με ανάλογο πύργο στην Αυλώνα της Αλβανίας, ο οποίος κτίστηκε τη δεκαετία του 1530. Χρονολόγηση κορμών ξύλου που χρησιμοποιήθηκαν στο Λευκό Πύργο έδειξε ότι κόπηκαν το έτος 1535 αλλά υπάρχει η πιθανότητα οι κορμοί να χρησιμοποιήθηκαν σε εκτεταμένη επισκευή του μνημείου. Όλα αυτά δείχνουν τις δυσκολίες στη χρονολόγηση μνημείων της οθωμανικής στρατιωτικής αρχιτεκτονικής της εποχής της Αναγέννησης.

Γύρω από τον πύργο υπήρχε χαμηλός οκταγωνικός περίβολος (προτείχισμα) με τρεις επίσης οκταγωνικούς πύργους, το οποίο κατεδαφίστηκε στις αρχές του 20ου αι. Ο περίβολος αυτός χρησίμευε κυρίως για να προστατεύει τον Πύργο από τη θάλασσα αλλά θεωρείται πιθανή η χρήση του και για την τοποθέτηση βαρέων πυροβόλων τα οποία θα έλεγχαν την ακτογραμμή και το λιμάνι.

Όσον αφορά, λοιπόν,την ιστορία του Λευκού Πύργου θα δούμε επίσης πως κατά καιρούς έχει αλλάξει αρκετά ονόματα και χρήσεις. Έτσι, λοιπόν, όπως έχει προαναφερθεί και παραπάνω στις ονομασίες έχει διαπιστωθεί πως στην αρχή λεγόταν ως «Πύργος του Λέοντος», σύμφωνα με μια τουρκική επιγραφή του 1535-1536 και η οποία βρισκόταν στην είσοδο του εξωτερικού περιβόλου. Στην συνέχεια, πήρε την ονομασία του ως  «Φρούριο της Καλαμαριάς».

Ο Λευκός Πύργος χτίστηκε από Οθωμανούς λίγο μετά από το 1430 και συγκεκριμένα στα τέλη του 15ου αιώνα όταν ο σουλτάνος Μουράτ Β’ κατέλαβε την Θεσσαλονίκη. Μέχρι την κατεδάφισή του το 1917, ένας τοίχος βρισκόταν στους πρόποδες του Πύργου που τον συγκροτούσαν βαρέα όπλα και είχε την δυνατότητα να περικλείει μια περιοχή τουλάχιστον τρεις φορές με την διάμετρο του κύριου Πύργου. Ωστόσο, δεν έχει διαπιστωθεί μέχρι τώρα εάν αυτό το τείχος αποτελούσε μέρος του αρχικού καθεστώτος ή έγινε μεταγενέστερα. Τα τείχη κατεδαφίστηκαν το 1866, καθώς επίσης ο Πύργος ήταν για αιώνες μέρος των τειχών της παλιάς πόλης της Θεσσαλονίκης που χώριζε την εβραϊκή συνοικία της πόλης από τα νεκροταφεία των Μουσουλμάνων και των Εβραίων. Οι Οθωμανοί χρησιμοποίησαν τον Λευκό Πύργο με μια διαδοχική σειρά. Αρχικά, ως φρούριο, στην συνέχεια ως φρουρά και στο τέλος ως φυλακή. Υπήρξαν, μάλιστα, πληροφορίες πως όταν έγινε η σφαγή των επαναστατημένων Γενιτσάρων φυλακίστηκαν εκεί, το 1826.

Επειδή πολύ συχνά η όψη του Πύργου βαφόταν με αίμα και υπήρχαν πολλά θύματα από Οθωμανούς βασανιστές και εκτελεστές αλλά και εκτελέσεις των φυλακισμένων από τους Γενίτσαρους, εκείνη την περίοδο μέχρι και το τέλος του 19ου αιώνα ο Πύργος είχε ονομαστεί ως «Πύργος του Αίματος». Όταν η Οθωμανική αυτοκρατορία κατέλαβε την Θεσσαλονίκη και μετατέθηκε στο Ελληνικό Δημόσιο το 1912 κατά την διάρκεια του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, ο Πύργος ήταν σε λευκό χρώμα, όπως και ονομάστηκε, γεγονός που συμβόλιζε τον καθαρισμό.

el.wikipedia.org