Οι Κεφαλλήνες στον Αγώνα του 1821
Σημαντική υπήρξε η συμβολή των Κεφαλλήνων στην προπαρασκευή και στην πραγματοποίηση της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.Πολλοί εξάλλου ήταν οι κάτοικοι του νησιού που εισχώρησαν στη «Φιλική Εταιρία» όπως:
- Ο Δημήτριος Δαλλαδέτσιμας, που μυήθηκε από τον Ζακυνθινό Φιλικό Διονύσιο Ρώμα. Έφτασε στα χρόνια της αγγλικής προστασίας σε ανώτατα δικαστικά αξιώματα. Μάζεψε χρήματα και πολεμοφόδια για τον Αγώνα, προσηλύτισε πολλούς συμπατριώτες του στη Φιλική Εταιρία και διέθεσε το σπίτι του και την περιουσία του για τη φιλοξενία προσφύγων και φιλελλήνων.
- Ο Δημήτριος Κοργιαλένιος, που όχι μόνο διακρίθηκε στην εξυπηρέτηση προσφύγων και στις αποστολές τροφίμων και πολεμοφοδίων, αλλά και πήρε ενεργό μέρος στον Αγώνα.
- Ο νομικός Γεράσιμος Λιβαδάς, που ίδρυσε στο Αργοστόλι σύλλογο με σκοπό δήθεν ψυχαγωγικό, αλλά ουσιαστικά για την οργάνωση και την τόνωση της αντίστασης.
- Ο Σπυρίδων Δεστούνης, νομικός και ιστορικός συγγραφέας στη Ρωσία και σύμβουλος επικράτειας της ρωσικής αυτοκρατορίας, που κατάφερε με προσωπικό κίνδυνο να επιβιβάσει σε πλοία και να διασώσει από τη μανία των Τούρκων πολλούς συμπατριώτες του.
- Ο Γεράσιμος Κούπας, ναυτικός και μαθηματικός που, όταν ξέσπασε η τουρκική οργή με τις σφαγές της Κωνσταντινούπολης, έφυγε με δικό του πλοίο, το οδήγησε στα Ψαρά και το χάρισε στους Ψαριανούς.
-Ο Γεώργιος Κοζάκης Τυπάλδος, γιατρός με λαμπρές σπουδές στο Παρίσι, που ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα στις παραδουνάβιες χώρες.Εργάστηκε για τη διάδοση της Φιλικής Εταιρίας έγραψε πατριωτικά βιβλία
Στον «Ιερό Λόχο» του Υψηλάντη ανήκαν επίσης οι Κεφαλλονίτες Αναστάσιος και Νικόλαος Ιγγλέσης, Σπυρίδων Βουτσινάς, Δημήτριος Χοίδάς, Γεράσιμος Ορφανός και Λουκάς Βαλσαμάκης.
Κορύφωση της φιλοπατρίας, της αυταπάρνησης και του ηρωισμού των Κεφαλλονιτών κατά την Ελληνική Επανάσταση αποτέλεσε η ονομαστή μάχη του Λάλα. Σ' αυτή πρωταγωνίστησαν οι αγωνιστές Κωνσταντίνος και Ανδρέας Μεταξάς, δύο ακόμη επιφανείς και δημιουργικοί Φιλικοί της Κεφαλλονιάς, που ήταν αρχηγοί των κεφαλληνιακών σωμάτων, μαζί με τους Βαγγέλη Πανά και Γεράσιμο Φωκά. Αυτά τα σώματα ενώθηκαν με πελοποννησιακά και βάδισαν εναντίον του Λάλα, ενός χωριού στο βουνό Φολόη της Ηλείας, που ήταν ορμητήριο άγριων και μαχητικών Τουρκαλβανών. Στις 29 Μαΐου 1821 άρχισε η πρώτη σύγκρουση και στις 22 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε η τελευταία. Στις 24 Ιουνίου οι Έλληνες μπήκαν στο Λάλα, που είχαν εγκαταλείψει καταπτοημένοι οι Τουρκαλβανοί μαζί με τις ενισχύσεις του Γιουσούφ Πασά. Αλλά και στα κατοπινά χρόνια του Αγώνα, τόσο τα εξαδέρφια Κωνσταντίνος και Ανδρέας Μεταξάς, όσο και ο Βαγγέλης Πανάς και ο Γεράσιμος Φωκάς, μαζί με τους Δανιήλ Πανά και Διονύσιο Φωκά και άλλους Κεφαλλονίτες, ηγήθηκαν επανειλημμένα σε διάφορα σώματα, πήραν μέρος σε μάχες, ανδραγάθησαν και πρόσφεραν τους εαυτούς τους, τις περιουσίες τους και τις δυνάμεις τους στο Έθνος που αγωνιζόταν.