Για τους αρχαίους Έλληνες, η κατάθλιψη αποτελούσε κατάρα των θεών. Οι νεοέλληνες τη θεωρούν σύμπτωμα του ξέφρενου, αχαλίνωτου και απαιτητικού ρυθμού διαβίωσής μας στα σύγχρονα, απρόσωπα, πολύβουα και ασφυκτικά αστικά κέντρα της πατρίδας μας.
Οι περισσότερες έρευνες που έχουν γίνει από το Εθνικό Ινστιτούτο για την Πνευματική Υγεία των ΗΠΑ, αλλά και σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη, καταλήγουν στη διαπίστωση ότι η κατάθλιψη συνιστά υποκείμενη αιτία για το 75% των συνολικών εισαγωγών στα ψυχιατρικά νοσοκομεία. Κι ακόμα, ότι μπορεί, για μια οποιαδήποτε περίοδο, να παρουσιάσουν σοβαρά συμπτώματα κατάθλιψης ένα στα έξι άτομα ηλικίας από 18 μέχρι 74 χρόνων.
…Θεωρεί τον εαυτό του σαν άτομο που μίσησαν οι θεοί και τον κατατρέχουν με τον παντοδύναμο θυμό τους… Ανίκανο να κάνει κάτι για τη βελτίωση της κατάστασής του, το άτομο που πάσχει από κατάθλιψη αρνείται τη βοήθεια των φίλων του, των ψυχολόγων, των ιατρών: αφήστε με, τον ασεβή, τον καταραμένο, το μισητό των θεών, να υποστώ μόνος μου το μαρτύριό μου. Κάθε πράξη, κάθε προσπάθεια, κάθε ενέργειά μου, να ξεφύγω από την κατάθλιψη μπορεί να θεωρηθεί ασεβής αντίσταση στη θέληση των πανίσχυρων θεών…
Όσο ζωντανή και επίκαιρη κι αν φαίνεται αυτή η υποκειμενική περιγραφή κάποιου που πάσχει από κατάθλιψη, όσο κι αν προσιδιάζει στη σύγχρονη πραγματικότητα, ανήκει εντούτοις στον Πλούταρχο και πρωτο-δημοσιεύθηκε τον 2ο π.Χ. αιώνα.
Τι είναι όμως η κατάθλιψη; Σύμφωνα με το Διαγνωστικό Στατιστικό Εγχειρίδιο DSM-V της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (American Psychiatric Association, 2013), το άτομο με κατάθλιψη πρέπει να βιώνει τουλάχιστον 5 από τα παρακάτω συμπτώματα που περιλαμβάνονται στη συμπεριφορά, τη φυσιολογία και την υποκειμενική εμπειρία του:
- Ακεφιά και απάθεια (δυσφορία) στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας.
- Σημαντικά μειωμένο ενδιαφέρον για ή άντληση ευχαρίστησης από σχεδόν όλες τις δραστηριότητες, στο μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας, σχεδόν καθημερινά.
- Σημαντική απώλεια βάρους χωρίς πρόγραμμα διαίτης ή απόκτηση βάρους με αυξομειούμενα επίπεδα όρεξης ή ανορεξίας, σχεδόν καθημερινά.
- Μείωση πνευματικής και σωματικής δραστηριότητας.
- Σχεδόν καθημερινή αίσθηση έλλειψης ενέργειας και υπερκόπωσης.
- Καθημερινά συναισθήματα απαξίωσης ή υπερβολικά και αβάσιμα συναισθήματα ενοχών.
- Καθημερινή μειωμένη ικανότητα λογικής σκέψης, αυτοσυγκέντρωσης και αναποφασιστικότητα.
- Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου, επαναλαμβανόμενος αυτοκτονικός ιδεασμός, χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο ή απόπειρα αυτοκτονίας.
Στον τομέα των ψυχορμημάτων του, το άτομο αποζητά καταστάσεις εξάρτησης και, βαθμιαία, αναλαμβάνει σταθερά παθητικό ρόλο αποφεύγοντας έτσι τις ευθύνες που συνοδεύουν το ρόλο κάθε ώριμου ατόμου. Συγκεκριμένα, το άτομο αποκόπτεται από την οικογένεια, τους φίλους, τις κοινωνικές δραστηριότητες, τα επαγγελματικά του ενδιαφέροντα, κλείνεται στον εαυτό του και στο βουβό δράμα της καταθλιπτικής μελαγχολίας του. Με το πέρασμα του χρόνου το άτομο φτάνει στο σημείο όπου αδυνατεί – ή δεν βρίσκει μέσα του την ενέργεια – να ολοκληρώσει συνηθισμένες πράξεις και ασχολίες, πλύσιμο, ντύσιμο, μαγείρεμα. Με λίγα λόγια, το άτομο καταντάει ένα άβουλο ον, κλείνεται στο καβούκι του και παύει να έχει οποιοδήποτε ενδιαφέρον για τον εαυτό του και τους γύρω του!
Τέλος, σε αντίθεση με την περίπτωση της συνηθισμένης και παροδικής θλίψης, που οι περισσότεροι άνθρωποι κατά καιρούς περνάμε, στην περίπτωση της κατάθλιψης η συμπτωματολογία ενέχει τον καθοριστικό χαρακτήρα της βαθμιαίας, αλλά σαφέστατης αλλαγής προς το χειρότερο.
Εν κατακλείδι, όπως και σε άλλες ψυχοπαθολογικές καταστάσεις, η πρόοδος της βιοχημείας και η ανάπτυξη των ψυχοφαρμακολογίας, παρέχει ελπιδοφόρα αποτελέσματα στις περιπτώσεις καταθλιπτικών συμπτωμάτων που κάποτε θεωρούσαμε ανίατες, καθώς αδρανοποιούσαν το άτομο ή το οδηγούσαν στην αυτοκαταστροφή – την αυτοκτονία! Τα αποτελέσματα γίνονται ακόμη πιο θετικά, όταν εφόσον η κατάθλιψη διαγνωσθεί έγκαιρα, η ιατροφαρμακευτική αγωγή συνδυάζεται και με την κατάλληλη ψυχοθεραπευτική υποστήριξη.
Υπάρχει η πιθανότητα, στις δύσκολες και πρωτόγνωρες ψυχοκοινωνικές καταστάσεις που βιώνουμε εξαιτίας του κορωνοϊού κάποιοι έφηβοι αλλά και ώριμα στην ηλικία άτομα να αισθανθούν υπέρμετρα καταπιεσμένα και χωρίς ελευθερία δράσης να οδηγηθούν στην εμπειρία έντονης θλίψης. Εδώ, χρειάζεται η προσοχή των υπόλοιπων μελών της οικογένειας, όταν διαπιστώσουν συμπεριφορές που περιέγραψα παραπάνω στη λίστα χαρακτηριστικών του DSM-V, να συζητήσουν το θέμα με το μέλος της οικογένειας και ανάλογα με την ένταση να αναζητήσουν και τη βοήθεια ειδικών. Εγώ παραμένω συνεχώς στη διάθεσή σας. Μπορείτε να επικοινωνείτε μαζί μου με σχόλια και μηνύματα στο e-me.
Όπως πάντα με αγάπη,
Δρ. Νατάσσα Πιπεροπούλου