Αντιμετώπιση παιδιών με προβληματική συμπεριφορά- 5ο μέρος

Της Νίκης Χατζηχαλεπλή

12. Παιδιά με υπερκινητικά στοιχεία

 Τα μικρά παιδιά έχουν ανάγκη την έντονη δραστηριότητα και το τρέξιμο είναι ένας φυσιολογικός τρόπος κίνησης γι αυτά. Τα παιδιά, όμως, με υπερκινητικά στοιχεία ξεπερνούν τα φυσιολογικά όρια κίνησης και επιπλέον αυτό συνοδεύεται από διάσπαση προσοχής. Έχουν, επίσης, λιγότερη υπομονή, επιμονή, αυτοπειθαρχία και αδυναμία να παρακολουθήσουν για πολύ μια δραστηριότητα, σε σχέση με άλλα παιδιά της ηλικίας τους. Τέτοια παιδιά, λοιπόν, υποφέρουν από μια έντονη και αποδιοργανωμένη υπερδραστηριότητα, η οποία είναι αλληλένδετη με διάσπαση και μικρή διάρκεια της προσοχής, αδυναμία της συγκέντρωσης σε ένα έργο και έντονη παρορμητικότητα. Τα παιδιά που εμφανίζουν αυτές τις διαταραχές, στην πλειονότητά τους, δεν έχουν καλές σχέσεις με τους συνομηλίκους τους, γιατί φέρονται με τρόπο επιθετικό, ακόμα και καταστροφικό. Ο ανασταλτικός έλεγχος των συναισθηματικών τους αντιδράσεων είναι περιορισμένος κι έτσι τελείως μηδαμινά εμπόδια μπορούν να πυροδοτήσουν ξαφνικά και βίαια ξεσπάσματα οργής, ενώ σε αγχογόνες καταστάσεις μπορεί να επιφέρουν αιφνίδιες κρίσεις πανικού.

Όταν στο παιδί παρουσιάζονται μερικά από τα παραπάνω συμπτώματα σε μικρή ένταση, διάρκεια και συχνότητα, ίσως αυτά τα υπερκινητικά στοιχεία στη συμπεριφορά του να οφείλονται στην ανάγκη του παιδιού να είναι επίκεντρο της προσοχής, στο άγχος, στην ένταση. Όταν, όμως, συναντάμε τα περισσότερα από τα παραπάνω συμπτώματα σε συνδυασμό με νευρωτικές συνήθειες συχνά, σε μεγάλη ένταση και διάρκεια, τότε μιλάμε για «υπερκινητικό σύνδρομο», το οποίο χρήζει ειδικής παρακολούθησης. Το «υπερκινητικό» παιδί εμφανίζει συνήθεις εξελικτικές ανωμαλίες, δηλαδή καθυστέρηση στην ομιλία, αδεξιότητα και αγαρμποσύνη στις κινήσεις του, αντιληπτικές ανεπάρκειες, ελλιπή κατανόηση των σχέσεων των μορφών, δυσκολίες προσανατολισμού στο χώρο (τι βρίσκεται αριστερά και τι δεξιά), καθώς και, αργότερα, δυσκολίες στην εκμάθηση της ανάγνωσης. Τα αίτια αυτού του συνδρόμου μπορεί να είναι σοβαρά συναισθηματικά προβλήματα ή παθολογικά (νευρική ανωριμότητα), όπου είναι πολύ δύσκολη η τροποποίηση της συμπεριφοράς.

Είναι ενδιαφέρον να ειπωθεί ότι το «υπερκινητικό» παιδί συναντά σοβαρά εμπόδια να επιτύχει στο σχολείο, γιατί οι διαταραχές του αντιμάχονται κάθε προσπάθειά του για αποτελεσματική μάθηση. Επίσης, στη μέση και ύστερη παιδική ηλικία αυτό το υπερκινητικό πρότυπο συμπεριφοράς συχνά αντικαθίσταται, σταδιακά, από απάθεια και υποτονικότητα, όπου τα παιδιά συμπεριφέρονται σαν να έχουν χάσει κάθε εσωτερική παρώθηση και πρωτοβουλία. Οι διαταραγμένες σχέσεις με τα άλλα παιδιά συνεχίζονται, ενώ μπορεί να εκδηλωθεί ακόμη και έντονη αντικοινωνική συμπεριφορά. Είναι, λοιπόν, επιτακτική η παρακολούθηση ενός τέτοιου παιδιού από κάποιους ειδικούς, είτε παιδοψυχολόγους, είτε παιδοψυχιάτρους, όσο το δυνατόν νωρίτερα.

Έτσι μόνο θα υποδειχθεί η ενδεδειγμένη μορφή αγωγής για τις τυχόν οργανικές και ψυχολογικές διαταραχές του παιδιού, αλλά ακόμα και η εφαρμογή εξειδικευμένων τεχνικών θεραπευτικής διδασκαλίας, ώσπου να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Τα «υπερκινητικά» παιδιά φέρνουν συχνά σε απόγνωση τον ενήλικα γιατί, όταν το πρόβλημα είναι σοβαρό, δεν μπορεί να ελέγξει την κατάσταση. Οι παρακάτω, λοιπόν, τεχνικές διευθέτησης είναι πολύ δύσκολο να βοηθήσουν τέτοια παιδιά, αφορούν, όμως, τις πιο ήπιες μορφές του προβλήματος, δηλαδή παιδιά με υπερκινητικά στοιχεία

Τεχνικές διευθέτησης του προβλήματος 

Καθιερώστε έναν κανόνα: «Μέσα στο σπίτι μόνο περπατάμε». Εξηγήστε ότι ο λόγος για την καθιέρωση του κανόνα είναι να εξασφαλιστεί ότι κανένας δε θα πέσει ή θα τρακάρει με κάποιον άλλον και θα χτυπήσει.

Τακτοποιήστε έτσι τα έπιπλα και τον εξοπλισμό μέσα στον χώρο ώστε να μην υπάρχουν μεγάλοι ανοιχτοί διάδρομοι, που να προκαλούν το τρέξιμο.

Δώστε στα παιδιά αρκετό χρόνο για να εκτονωθούν και να τρέξουν έξω από το σπίτι.

Διαβεβαιώστε τα ότι όταν βρίσκονται έξω, μπορούν να τρέξουν όσο θέλουν.

Αν χρειάζεται η επιβολή μιας λογικής συνέπειας, βάλτε το παιδί να περπατάει κρατώντας το χέρι σας. Την επόμενη φορά που θα προκύψει κάποια παρόμοια κατάσταση ρωτήστε το παιδί αν θέλει να περπατήσει μόνο του ή αν θέλει βοήθεια. Η συνήθης συνέπεια να κάνετε το παιδί να γυρίσει από εκεί που ξεκίνησε, σπάνια φέρνει αποτελέσματα, γιατί είναι τιμωρία και αναγκάζει το παιδί να κάνει ακριβώς το αντίθετο από τις δικές του προθέσεις (να φτάσει γρήγορα). Διδάξτε τη σωστή συμπεριφορά με διαφωτιστικό τρόπο, που να βοηθάει το παιδί να πετυχαίνει αυτό που θέλει με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.

Υπενθυμίστε του το λόγο για τον οποίο το περπάτημα είναι σημαντικό. Μέσα από παίξιμο ρόλων, δείξτε σε αργή κίνηση πως κάποιος που στρίβει μια γωνία μπορεί να πάθει σοβαρό ατύχημα με ένα παιδί που τρέχει.

Ζευγαρώστε το παιδί που τρέχει και λειτουργεί υπερκινητικά με κάποιον άλλον που είναι καλό όσον αφορά το περπάτημα.

Πείτε στο παιδί, όταν περπατά, πως αναγνωρίζετε τη σωστή του συμπεριφορά. Επιβραβεύστε τα με λόγια, πείτε του μπράβο που περπατά μέσα στην αίθουσα και ξέρει πως να κρατά τον εαυτό του και τους άλλους ασφαλείς.

Αν η αιτία του προβλήματος είναι η ανάγκη του παιδιού να είναι επίκεντρο της προσοχής, αγνοήστε τη συμπεριφορά του.

Τα παιδιά, όπως είναι φυσικό, αποκτούν, καθόλη την πορεία της ανάπτυξής τους, όχι μόνο καλές συνήθειες, χρήσιμες δεξιότητες και απαραίτητες γνώσεις, αλλά και κακές συνήθειες, φόβους και φαντασιώσεις. Ιδιαίτερα στην εποχή μας παρατηρείται πολύ συχνά το φαινόμενο της εμφάνισης διαφόρων προβλημάτων στη συμπεριφορά ορισμένων παιδιών. Τα προβλήματα αυτά είναι ποικίλα και η σοβαρότητά τους διαφορετική κάθε φορά.

Οι τεχνικές διευθέτησης και η γενικότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων συμπεριφοράς πρέπει να γίνεται σύμφωνα με αντιαυταρχικές μεθόδους. Είναι σημαντικό, βέβαια, με αγάπη και κατανόηση να αντιμετωπίζονται τα παιδιά που δεν μπορούν να ενταχθούν τόσο εύκολα σε οποιαδήποτε κοινωνική ομάδα και που δημιουργούν διαταρακτική συμπεριφορά στις προσπάθειες προσαρμογής τους. Πολλοί υποστηριχτές της δημοκρατικής αγωγής πιστεύουν ότι η αντιμετώπιση του παιδιού σαν αυτόνομη και ισότιμη προσωπικότητα, από μόνη της, τις περισσότερες φορές φτάνει για να προληφθεί η προβληματική συμπεριφορά του.

Αντιμετώπιση παιδιών με προβληματική συμπεριφορά- 4ο μέρος

Της Νίκης Χατζηχαλεπλή

11. Παιδιά με επιθετικά στοιχεία

 Η επιθετική συμπεριφορά κατά την παιδική ηλικία λαμβάνει διάφορες μορφές. Όπως είναι φυσικό, το παιδί, για να εκφράσει τις επιθετικές του προθέσεις, χρησιμοποιεί κάθε φορά τα διαθέσιμα μέσα που του είναι πιο πρόσφορα. Σήμερα θα αναφερθούμε στις μορφές με τις οποίες εκδηλώνεται η επιθετικότητα σε όλα τα στάδια της ζωής του παιδιού.

Εκδηλώσεις της επιθετικότητας

α) Στάδιο του «όχι», «δεν θέλω», γύρω στο δεύτερο έτος

β) Καταστροφικότητα

γ) Εκρήξεις οργής

δ) Ζήλια όταν εμφανίζεται καινούργιο παιδί στην οικογένεια, μετά από διαμάχες με τα αδέλφια, όταν αισθάνεται ότι οι γονείς του δείχνουν φανερή συμπάθεια στον αδελφό

ε) Όταν βλάπτουν και ενοχλούν τους άλλους στ) Άσχημο λεξιλόγιο

ζ) Υπερβολική ανησυχία

η) Δυσκολία να μπει στην ομάδα – ανταγωνισμός

θ) Πείσμα:

1η περίοδος: 3 ετών – παιδικός αρνητισμός,

2η περίοδος: 8-9 ετών

3η περίοδος: εφηβική ηλικία

ι) Σαδισμός

κ) Φόβος ή επιθυμία για ασφάλεια

λ) Μονοπώληση της προσοχής των άλλων

μ) Κακοποίηση των ζώων

Η δυσκολία με τους γενικούς όρους, όπως είναι ο όρος «επιθετικότητα», είναι ότι είναι δυνατόν να αναφέρονται και να περιλαμβάνουν πολλές και ποικίλες εκδηλώσεις. Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η επιθετικότητα αναφέρεται σε όλες τις μορφές διεκδικητικής και αγωνιστικής προσπάθειας και σε όλες τις ενέργειες που αποσκοπούν στην άσκηση ελέγχου πάνω στο περιβάλλον. Ο ορισμός αυτός υποδηλώνει πως η επιθετικότητα περιλαμβάνει όχι μόνο στοιχεία καταστροφικά και αρνητικά, αλλά και στοιχεία δημιουργικά και θετικά, ακόμη και ιδιότητες που είναι όλως απαραίτητες για την επιβίωση του ατόμου.

Συμπερασματικά πρέπει οι παιδαγωγοί και οι ειδικοί να προσπαθήσουν να «βγάλουν» από το παιδί τα θετικά στοιχεία της επιθετικότητάς του.

Η επιθετικότητα είναι ένα θέμα πολύπλοκο, που έχει απασχολήσει πολύ τους επιστήμονες. Τέτοια παιδιά με έντονα συμπτώματα χρειάζονται κάποιες μορφές θεραπείας.

Τεχνικές διευθέτησης του προβλήματος:

 Βάλτε ξεκάθαρους κανόνες στα παιδιά, όπως το να χρησιμοποιούν το σώμα τους και τις λέξεις, με τρόπο που να μην πληγωθεί κανείς ή ότι ο καθένας μπορεί να ζητήσει μια διακοπή, να φύγει από το παιχνίδι ή να αλλάξει ρόλους κάθε στιγμή.

Δώστε νέα κατεύθυνση στα παιδιά, στρέφοντάς τα σε παιχνίδια συνεργασίας, που απαιτούν ομαδική δουλειά για τη συμπλήρωση ενός έργου, ξεπέρασμα εμποδίων ή να κερδίσουν σε περιορισμένο χρόνο, ώστε να αποφευχθεί η εχθρότητα.

Υποστηρίξτε το παιχνίδι που δεν είναι βίαιο ή επιθετικό και αποφύγετε να έχετε στο νηπιαγωγείο πολεμικά παιχνίδια, όπως όπλα, στρατιώτες, κ.α.

Φροντίστε να έχουν εναλλασσόμενο σύστημα αλλαγής ρόλων, ώστε όλα να γίνονται και «καλά» και «κακά».

Σχεδιάστε και παίξτε με τα παιδιά μαζί!!! Προσφέρετε εναλλακτικά σενάρια που δεν έχουν όπλα αλλά δίνουν δύναμη στα παιδιά. Για παράδειγμα, στήστε ένα κυνήγι πυρκαγιάς ή άγριου ζώου, όπου το ψάχνουν τα παιδιά για να του δώσουν κάποιο φάρμακο ή να το πάνε σε ένα ασφαλές μέρος. Μετακινήστε, δηλαδή, το κακό από τα πρόσωπα και βάλτε το σε ένα άλλο στοιχείο, όπως είναι η πυρκαγιά και το άγριο ζώο.

Χρησιμοποιήστε μια περίπτωση π.χ. την αρπαγή κάποιου παιχνιδιού για να διδάξετε αποδεκτά κοινωνικές συμπεριφορές στα παιδιά. Βοηθήστε τα να χρησιμοποιούν λέξεις για να διαπραγματευτούν ένα σύστημα με σειρά προτεραιότητας ή κάποια δίκαιη μέθοδο για να μοιράζονται ένα παιχνίδι και όχι σπρωξιές, γροθιές, κ.α.

Δώστε πρωτοβουλίες!!! Τα παιδιά ως αρχηγοί, αναλαμβάνουν ευθύνες, σε περιβάλλον που τους δείχνουν σεβασμό, όπου τα συναισθήματά τους υποστηρίζονται και οι απογοητεύσεις τους απαλύνονται, έχει παρατηρηθεί ότι το βίαιο παιχνίδι είναι ελάχιστο…

Αντιμετώπιση παιδιών με προβληματική συμπεριφορά- 3ο μέρος

Της Νίκης Χατζηχαλεπλή

11. Παιδιά με επιθετικά στοιχεία

 Είναι τολμηρά, αρκετά ζωηρά και με το παραμικρό θα αρχίσουν τις γροθιές, τις κλοτσιές ή τη λεκτική βία σε συνδυασμό με σωματική ένταση σε όποιον τα πειράξει ή νομίζουν ότι τα πείραξε. Τέτοια παιδιά δεν είναι απολύτως ικανά να ελέγξουν τα δυνατά τους συναισθήματα και ενεργούν αυθόρμητα. Δεν είναι επίσης ικανά να καταλάβουν τις συνέπειες των πράξεών τους. Από δύο χρονών τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν επιθετική συμπεριφορά, η οποία κορυφώνεται στα πρώτα σχολικά χρόνια.

Έρευνες έχουν δείξει ότι το παιδί με επιθετικά στοιχεία κρύβει μέσα του πολλά αρνητικά συναισθήματα, που τα εκδηλώνει με εκρήξεις θυμού και μίσους απέναντι στους άλλους. Τα συναισθήματα αυτά μπορεί να είναι αποτέλεσμα πολύ αυστηρής και καταπιεστικής συμπεριφοράς από μέρους των γονιών. Ακόμα, συναισθήματα ζήλιας, η αίσθηση της απόρριψης από τους άλλους ή η ισχυρή αίσθηση ανωτερότητας.

Επίσης, επιθετικά στοιχεία συναντάμε στα παιδιά που μεγαλώνουν σε ανάλογο περιβάλλον, δηλαδή συναναστρέφονται με ενήλικες επιθετικούς, οξύθυμους, εριστικούς, οι οποίοι πολλές φορές τα δέρνουν. Καθοριστικό ρόλο παίζουν και τα κοινωνικά πρότυπα που προβάλλονται στο παιδί με διάφορους τρόπους. Η τηλεόραση που δείχνει σκηνές βίας και η έμμεση αποδοχή τέτοιων ηρώων, με παράλληλη ενίσχυση «νταϊλίδικης» συμπεριφοράς, για να νιώθει ο πατέρας περήφανος που έχει ένα γιο αντάξιό του, δεν μπορούν παρά να ενθαρρύνουν το παιδί να χτυπάει και να φέρεται επιθετικά.

Διάφοροι επιστήμονες, μετά από μελέτες σχετικές με την επιθετικότητα που εκδηλώνεται από μεμονωμένα άτομα και κοινωνίες, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει καμία ενστικτώδης παρόρμηση για βία μέσα στον άνθρωπο. Το συναίσθημα του θυμού μπορεί κάλλιστα να προκληθεί από ακούσιες εσωτερικές διεργασίες, αλλά οι αντιδράσεις του ανθρώπου στη συναισθηματική αυτή κατάσταση δεν είναι στερεοτυπικές, όπως στα ένστικτα.

Η επιθετικότητα είναι μια μαθημένη συνήθεια, μια επίκτητη παρόρμηση. Πιστεύεται ότι κοινωνικά και όχι βιολογικά χαρακτηριστικά καθορίζουν τις εχθρικές πράξεις και τις φιλοπόλεμες διαθέσεις ατόμων και ομάδων.

Σύμφωνα με την άποψη αυτή, είναι δυνατόν, θεωρητικά τουλάχιστον, να μειώσουμε την πιθανότητα επιθετικής σύγκρουσης μεταξύ των ανθρώπων, περιορίζοντας τις σοβαρές ματαιώσεις και ελαχιστοποιώντας τα οφέλη που απολαμβάνει κανείς όταν είναι επιθετικός.

Μια από τις θεωρίες που αφορούν τις πηγές της επιθετικότητας είναι η υπόθεση «ματαίωση – επιθετικότητα».

Ματαίωση είναι η εσωτερική κατάσταση ή το συναίσθημα αναστάτωσης που νιώθουμε όταν ένα μάλλον αξεπέραστο εμπόδιο δεν μας επιτρέπει να ικανοποιήσουμε μια ανάγκη μας ή να πραγματοποιήσουμε κάποιον επιδιωκόμενο σκοπό μας. Η ανάγκη, της οποίας η ικανοποίηση παρεμποδίζεται, μπορεί εκείνη τη στιγμή να φαίνεται σημαντική, σε άλλες όμως περιπτώσεις, αντικειμενικά κρινόμενη, μπορεί να είναι και ασήμαντη. Η απογοήτευση που νιώθει το παιδί όταν η προσπάθειά του παρεμποδίζεται, δημιουργεί μερικές φορές μια συναισθηματική κατάσταση (θυμό), που αυξάνει την πιθανότητα να επακολουθήσει επιθετική συμπεριφορά.

Το αν θα επακολουθήσει βία ή όχι και με ποια μορφή, μετά από τη ματαίωση μιας εμπρόθετης ενέργειας, εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες, οι οποίοι είναι: οι συνήθειες που έχει απoκτίσει το άτομο, τα χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας του, οι επιδράσεις που του έχουν ασκηθεί από επιθετικά μοντέλα (όπως είναι οι επιθετικοί γονείς), η ανοχή που του έδειχναν ή η τιμωρία που του επέβαλλαν τα σημαντικά πρόσωπα στη ζωή του, ιδιαίτερα όταν εκδήλωνε το θυμό του.

Υπάρχουν διάφορες τακτικές με τις οποίες το άτομο αντιμετωπίζει το θυμό και την ευθύνη στις διάφορες ματαιωτικές καταστάσεις, κυρίως όμως παρατηρούνται τρεις βασικοί τύποι :

• Αλλοτιμωρητικός τύπος : το άτομο έχει την τάση να συμπεριφέρεται εχθρικά στους άλλους, επειδή τους θεωρεί υπεύθυνους για τις αποτυχίες του,
• Αυτοτιμωρητικός τύπος: το άτομο έχει την τάση να αναζητεί την ευθύνη μέσα του και να θεωρεί ότι ο εαυτός του είναι υπεύθυνος για τις ματαιώσεις του,
• Τύπος της «αμυντικής» ατιμωρησίας: Το άτομο αποκρύπτει τη ματαιωτική κατάσταση, αρνείται την ύπαρξή της και δεν αποδίδει ευθύνες σε κανέναν, ούτε στους άλλους, ούτε στον εαυτό του.

Στη συνέχεια θα εξετάσουμε τις διαφορές των επιθετικών στοιχείων μεταξύ αγοριών και κοριτσιών. Τα αγόρια από το δεύτερο κιόλας έτος της ζωής τους είναι, κατά μέσο όρο, πιο επιθετικά από τα κορίτσια. Επίσης, έχουν παρατηρηθεί διαφορές ως προς τον τρόπο που τα δύο φύλα εκδηλώνουν την εχθρότητά τους. Στα κορίτσια η επιθετικότητα εκδηλώνεται, συνήθως, με λεκτικές επιθέσεις και συχνά παρατηρείται το φαινόμενο να στρέφουν την επιθετικότητά τους στον ίδιο τους τον εαυτό, μέσα από ενέργειες αυτοτιμωρίας και πρόκλησης αυτοκαταστροφής.

Αντίθετα τα αγόρια εκδηλώνουν την επιθετικότητά τους στρέφοντάς την προς άλλα κυρίως αγόρια, μέσα από πράξεις βιαιοπραγίας.

Μερικές διαφορές μεταξύ αγοριών και κοριτσιών ως προς την επιθετικότητα μπορεί να οφείλονται στο γεγονός ότι τα πρόσωπα του περιβάλλοντος του παιδιού έχουν την τάση να αποδοκιμάζουν περισσότερο τα κορίτσια με επιθετική συμπεριφορά, επειδή στην κοινωνία μας αυτά θεωρούνται ότι ενσαρκώνουν το ρόλο του υπάκουου και ευαίσθητου πλάσματος, που πρέπει σταθερά να προσφέρει αγάπη και στοργή.

Από την άλλη μεριά, τείνουν να ενισχύουν την επιθετική συμπεριφορά του αγοριού, που σύμφωνα με την κοινωνία θεωρείται συστατικό στοιχείο ανδροπρέπειας και δημιουργίας ενός τύπου άντρα απαιτητικού και διεκδικητικού. Το περιβάλλον, όμως, δεν μπορεί να θεωρηθεί αποκλειστικά υπεύθυνο για αυτές τις διαφορές. Παίζουν ρόλο και ενδογενείς παράγοντες, δηλαδή διαφορές στις ορμόνες και τα χρωματοσώματα, στα οποία οφείλονται οι ατομικές διαφοροποιήσεις στην ιδιοσυγκρασία.

Η επιθετική συμπεριφορά κατά την παιδική ηλικία λαμβάνει διάφορες μορφές. Όπως είναι φυσικό, το παιδί, για να εκφράσει τις επιθετικές του προθέσεις, χρησιμοποιεί κάθε φορά τα διαθέσιμα μέσα που του είναι πιο πρόσφορα…

Αντιμετώπιση παιδιών με προβληματική συμπεριφορά- 2ο μέρος

Της Νίκης Χατζηχαλεπλή

7.  Παιδιά μοναχικά 

Τεχνικές διευθέτησης του προβλήματος 

Ενθαρρύνετε το παιδί να συμμετέχει και να παίζει με τα άλλα παιδιά χωρίς να το πιέζετε. Πείτε του ότι έτσι θα περάσει την ώρα του πιο ευχάριστα.

Διδάξτε του με ενεργητικό τρόπο κοινωνικές δεξιότητες. Για παράδειγμα, όταν μια ομάδα παιδιών παίζει, το παιδί πρέπει να σκεφτεί κάποιο ρόλο που μπορεί να πάρει και ταιριάζει στο παιχνίδι, ώστε να μπει στην ομάδα παίρνοντας αυτό το ρόλο. Το να ενεργεί χωρίς απαιτήσεις θα έχει σαν αποτέλεσμα την απόρριψή του από την ομάδα και συνεπώς τη μείωση της αυτοπεποίθησής του. Σε καμία περίπτωση, δεν εννοείται πως οι γονείς πρέπει να επεμβαίνουν στις παιδικές παρέες. Όμως, είναι θεμιτό να λειτουργήσουν υποστηρικτικά, αν το παιδί τους αντιμετωπίζει δυσκολία προσαρμογής στο περιβάλλον που κινείται.

Αν συνεχίζεται η μοναχικότητα του παιδιού, χωρίς να αντιλαμβανόμαστε ως αιτία εξωτερικού παράγοντα της κατάστασης αυτής , θα ήταν καλό να έβλεπε το παιδί ένας ειδικός (αυτά τα συμπτώματα ίσως να είναι τα πρώτα στάδια της πιο σοβαρής μορφής της παιδικής απομόνωσης, του παιδικού αυτισμού).

8.  Παιδιά πoυ «κλέβoυv»

Τεχνικές διευθέτησης του προβλήματος 

 Σε καμιά περίπτωση μην επικαλείστε την αποδοκιμασία και τη δυσαρέσκεια του Θεού ή την απειλή του αστυνομικού που έρχεται να το συλλάβει.

Εξηγήστε του τι έκανε απλά και χωρίς συναισθηματισμούς. Παράλληλα μην το κάνετε να νιώσει ότι έχει κάνει κάτι το ασυγχώρητο και βέβαια μην του προσάψετε την ταμπέλα του κλέφτη.

Αν πιάσετε κάποιο παιδί να κλέβει, ζητήστε του ήρεμα να βάλει στη θέση του αυτό που πήρε, ώστε να είναι εκεί όταν θα θελήσει να παίξει με αυτό την άλλη μέρα.

Όταν το παιδί δεν υιοθετεί αυτή τη συμπεριφορά, δώστε του ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη, μια αγκαλιά και επιδοκιμάστε το με λόγια, ώστε να κατανοήσει πως όταν φέρεται έτσι θα ανταμείβεται με προσοχή και στοργή .

10. Παιδιά που χρησιμοποιούν «άσχημη γλώσσα»

 Τεχνικές διευθέτησης του προβλήματος

 Σε καμιά περίπτωση μην τιμωρείτε το παιδί που βωμολοχεί. Το καλύτερο που μπορείτε να καταφέρετε είναι να μην βωμολοχεί μόνο μπροστά σας.

Εξηγήστε του ότι οι βρισιές προσβάλλουν τους άλλους λίγο αργότερα από τη στιγμή που θα τις πει και πείτε του πόσο πολύ το εκτιμάτε όταν χρησιμοποιεί “καλές” λέξεις, γιατί έτσι σας δείχνει πως αισθάνεται και δεν κάνει τους άλλους να θυμώνουν.

Αν η αιτία που βωμολοχεί είναι να τραβήξει την προσοχή και να δώσει στον εαυτό του δύναμη, αγνοήστε εντελώς τις άσχημες λέξεις. Μη δείξετε καθόλου αναστάτωση ή θυμό, καθώς αυτό επιδιώκει το παιδί.

Πρέπει να απομυθοποιήσετε αυτές τις λέξεις, ώστε το παιδί να μην τις βλέπει ως κάτι απαγορευμένο. Αυτό θα το καταφέρετε αγνοώντας τις και ρωτώντας τη σημασία τους (τα παιδιά επειδή δεν ξέρουν να τις εξηγήσουν, συνήθως δεν τις επαναλαμβάνουν για να μην βρεθούν σε δύσκολη θέση).

Αν η χρήση αυτών των λέξεων είναι αυτόματη αντίδραση ή μίμηση των μεγάλων, πείτε στο παιδί να χρησιμοποιεί διαφορετικές λέξεις, γιατί αυτές μπορεί να πληγώσουν τους άλλους. Επίσης, χρειάζεται να μην εκφράζουν οι γονείς τέτοιες λέξεις μπροστά στα παιδιά και να ελέγχουν τα προγράμματα που αυτά βλέπουν στην τηλεόραση.

Συμβουλευτική Κοινωνική Εργασία -                                                Χατζηχαλεπλή Νίκη

Αντιμετώπιση παιδιών με προβληματική συμπεριφορά- 1ο μέρος

Της Νίκης Χατζηχαλεπλή

Καθημερινές συμπεριφορές των παιδιών που ταλαιπωρούν γονείς και εκπαιδευτικούς. Όμως, συχνά δεν «αγγίζουν» παθολογικές συμπεριφορές αλλά πρόκειται για συμπεριφορές που αν δεν αντιμετωπιστούν με κατάλληλο χειρισμό μπορεί να υιοθετηθούν μόνιμα και να προκαλούν δυσκολίες στη προσαρμοστικότητα του παιδιού όπως και στην ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού.

Μερικές ενδεικτικές συμβουλές, λοιπόν, γιατί… Ο καλύτερος ειδικός είναι ο ενημερωμένος γονέας…

1. Παιδιά Εξαρτημένα

Το άγχος του αποχωρισμού: Απόρροια της προσκόλλησης είναι το άγχος του αποχωρισμού που νιώθει το παιδί από τη μητέρα του. Το άγχος αυτό κορυφώνεται μεταξύ του δέκατου τρίτου και του δέκατου όγδοου μήνα και ύστερα υποχωρεί σταδιακά. Η υπερνίκηση του άγχους του αποχωρισμού είναι ένα ορόσημο στην πορεία του ατόμου προς τη συναισθηματική ωριμότητα. Τα παιδιά, λοιπόν, που συνεχίζουν να βιώνουν έντονο άγχος αποχωρισμού και μετά το τρίτο έτος της ηλικίας τους είναι εξαρτημένα. Μία μορφή συμπεριφοράς του παιδιού που δείχνει υπερβολική εξάρτηση είναι η συνέχιση του άγχους του αποχωρισμού στη μετάβαση στην τυπική εκπαίδευση.

Η εστίαση της προσοχής των άλλων: Μια άλλη ένδειξη είναι η συμπεριφορά που αποβλέπει στην εξασφάλιση της προσοχής των άλλων, δηλαδή το παιδί επιζητά να το προσέχει ο ενήλικας, να του μιλάει και να ασχολείται με κάτι που αυτό έχει φτιάξει. Τέλος, το εξαρτημένο παιδί επιζητάει αδιάλειπτα την επιβεβαίωση και την επιδοκιμασία των άλλων, γεγονός που δείχνει την ανικανότητά του να βασίζεται στις δικές του δυνάμεις.

2. Παιδιά που λένε ψέματα

Τεχνικές διευθέτησης του προβλήματος

Σχεδόν όλα τα παιδιά λένε κατά καιρούς ψέματα. Πρόβλημα υπάρχει όταν το φαινόμενο εμφανίζεται σε μεγάλη συχνότητα. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα παιδιά δεν το βλέπουν σαν να κάνουν κάτι κακό ή ανήθικο. Επειδή σκέφτονται πολύ διαφορετικά από τους μεγάλους, οι διαλέξεις περί ηθικής δεν θα αλλάξουν τη συμπεριφορά τους.. Υποστηρίξτε, λοιπόν, αυτή την ικανότητα του παιδιού να φαντάζεται και μην ρωτήσετε αν η ιστορία είναι αληθινή, γιατί το μόνο που θα καταφέρετε θα είναι να αναγκάσετε το παιδί να πει ψέματα.

Αν το ψέμα έχει σχέση με την άρνηση κάποιας αταξίας, εξηγήστε στο παιδί ότι ο

καθένας κάνει πράγματα που δε θα έπρεπε κάποιες φορές και αυτό επιτρέπεται.

Προσπαθήστε να κατανοήσετε αν υπάρχει κάποιος σκοπός για το ψέμα που ειπώθηκε, όπως το να τραβήξει την προσοχή ή τη στοργή. Πείτε του ότι μπορεί να πετύχει το στόχο του με καλύτερο τρόπο, όπως το να ζητήσει απευθείας με λόγια αυτό που θέλει.

Οι γονείς χρειάζεται να είναι θετικοί με το παιδί και να το ενθαρρύνουν, ώστε να αποκτήσει περισσότερη αυτοεκτίμηση.

Αποφεύγετε να βάζετε τα παιδιά σε τέτοια θέση που να αισθάνονται ότι πρέπει να πουν ψέματα για να προστατευθούν από τις συνέπειες της πράξης τους.

3. Παιδιά που κλαίνε συνέχεια

Τεχνικές διευθέτησης του προβλήματος

Αγνοήστε το κλάμα σε παιδιά που είναι πάνω από τριών ετών. Το να αγνοήσετε το φέρσιμο αυτό μπορεί να είναι δύσκολο, όμως οποιαδήποτε προσοχή δώσετε θα προσφέρει στο παιδί αυτό ακριβώς που επιδίωκε με τη συμπεριφορά του. Υποστηρίξτε τα αισθήματα του παιδιού καθώς δίνετε άλλη κατεύθυνση στη συμπεριφορά του.

Επιδοκιμάστε το παιδί όταν δεν κλαίει. Πείτε του ότι έτσι καταλαβαίνετε καλύτερα αυτό που λέει και ότι σας αρέσει να μιλάει ήρεμα.

Πείτε στο παιδί που κλαίει υπερβολικά ότι μπορεί να κλάψει όσο θέλει, αλλά κάπου που δε θα ενοχλεί κανέναν. Βοηθήστε το να πάει σε ένα μέρος που θα είναι ασφαλές, υπό την επίβλεψη των μεγάλων και μακριά από τα άλλα παιδιά. Πείτε του ότι όταν θέλει να μιλήσει για το λόγο που κλαίει μπορεί να έρθει σε εσάς. Αυτό θα του δώσει να καταλάβει ότι το κλάμα και τα συναισθήματα είναι επιτρεπτά, αλλά δεν Επιδοκιμάστε το παιδί όταν δεν κλαίει. Πείτε του ότι έτσι καταλαβαίνετε καλύτερα αυτό που λέει και ότι σας αρέσει να μιλάει ήρεμα.

Πείτε στο παιδί που κλαίει υπερβολικά ότι μπορεί να κλάψει όσο θέλει, αλλά κάπου που δε θα ενοχλεί κανέναν. Βοηθήστε το να πάει σε ένα μέρος που θα είναι ασφαλές, υπό την επίβλεψη των μεγάλων και μακριά από τα άλλα παιδιά. Πείτε του ότι όταν θέλει να μιλήσει για το λόγο που κλαίει μπορεί να έρθει σε εσάς. Αυτό θα του δώσει να σε εσάς. Αυτό θα του δώσει να καταλάβει ότι το κλάμα και τα συναισθήματα είναι επιτρεπτά, αλλά δεν είναι δυνατόν η συμπεριφορά του να διασπάσει την προσοχή όλης της τάξης.

Οι γονείς πρέπει να ξεκαθαρίσετε πιθανές αιτίες για τη συμπεριφορά αυτή. Σκεφτείτε  μια εξέταση από γιατρό, για να αποκλειστεί κάποια βιολογική αιτία.

Εξηγήστε στο παιδί ότι με το κλάμα δε θα καταφέρει να έχει αυτό για το οποίο κλαίει,

Προσέξτε αν η συμπεριφορά εκδηλώνεται σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, για παράδειγμα όταν το παιδί παίζει με ορισμένα παιδιά, ή αντιδρά έτσι κοντά στην ώρα του φαγητού, που σημαίνει ότι μπορεί να πεινάει, ή το μεσημέρι που μπορεί να είναι κουρασμένο. Σε αυτές τις περιπτώσεις να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες του.

4. Παιδιά Μοναχικά

Τεχνικές διευθέτησης του προβλήματος

Ενθαρρύνετε το παιδί να συμμετέχει και να παίζει με τα άλλα παιδιά χωρίς να το πιέζετε. Πείτε του ότι έτσι θα περάσει την ώρα του πιο ευχάριστα.

Διδάξτε του με ενεργητικό τρόπο δεξιότητες.. Το να ενεργεί χωρίς απαιτήσεις θα έχει σαν αποτέλεσμα την απόρριψή του και συνεπώς τη μείωση της αυτοπεποίθησής του.

Θα ήταν καλό να έβλεπε το παιδί ένας ειδικός (αυτά τα συμπτώματα ίσως να είναι τα πρώτα στάδια της πιο σοβαρής μορφής της παιδικής απομόνωσης, του παιδικού αυτισμού).

Το μοναχικό παιδί, είναι πολύ πιθανό να περάσει εντελώς απαρατήρητο μέσα στην τάξη, γιατί δεν αποδιοργανώνει το μάθημα, είναι αθόρυβο, δεν διαταράσσει την ηρεμία των συμμαθητών του και από πολλούς θεωρείται το «καλό» παιδί.

5. Παιδιά ντροπαλά και συνεσταλμένα

Τεχνικές διευθέτησης του προβλήματος

Δεχθείτε μια λογική ντροπαλότητα ως φυσιολογική, προσωπική ιδιαιτερότητα του παιδιού. Να επέμβετε μόνο όταν η ντροπαλότητα αυτή γίνει αιτία κάποιου προβλήματος του παιδιού, όπως το να μην δημιουργεί φιλίες, να μην παίρνει μέρος στις δραστηριότητες, κ.α.

Συνεχίστε να του προσφέρετε ευκαιρίες και να του κάνετε προτάσεις για συμμετοχή, χωρίς να το πιέζετε.

Να είστε υπομονετικοί, θετικοί και επίμονοι, γιατί τα αποτελέσματα θα έρθουν σταδιακά. Κάντε θετικά σχόλια στο ντροπαλό παιδί όταν έρχεται σε επαφή με άλλα παιδιά. Πείτε του ότι σας αρέσει να μιλάει και να κάνει παρέα με τους συμμαθητές του.

Στην περίπτωση του παιδιού που χρησιμοποιεί σιγανή φωνή ενθαρρύνετέ το λέγοντας ότι σας αρέσει να ακούτε τη δυνατή φωνή του. Αποφύγετε να πείτε ότι μιλάει με σιγανή φωνή ή ότι δε τα ακούτε, γιατί έτσι θα νιώσει ακόμα περισσότερη αμηχανία.

Οι γονείς του, καλό θα ήταν, να κανονίσουν να περνάει κάποιες ώρες με μερικά παιδιά του σχολείου έξω από αυτό, ώστε να παροτρυνθεί για να δημιουργήσει φιλίες.

6. Παιδιά ανυπάκουα

Τεχνικές διευθέτησης του προβλήματος

Κάντε τις ώρες που ακούν τα παιδιά πιο ενεργητικές, κάνοντας ερωτήσεις και δίνοντάς τους χρήσιμα πράγματα να κάνουν με τα χέρια τους. Μην απαιτείτε από τα παιδιά να ακούν πολλά πράγματα για πολλή ώρα.

Μερικά παιδιά ακούν καλύτερα όταν υπάρχουν στο χώρο κάποια μικρά άσχετα ερεθίσματα, όπως απαλή μουσική ή φωτογραφίες.

Επιτρέψτε τους να ξαπλώσουν ή να αλλάξουν θέση για να νιώσουν πιο άνετα. Αυτό μπορεί να βελτιώσει πολύ τις ικανότητες παρακολούθησης σε μερικά παιδιά.

Μερικά παιδιά ίσως μπορούν να ακούν κάθε στιγμή, ενώ άλλα μπορούν να συγκεντρωθούν κάτω από ορισμένες συνθήκες.

Υπενθυμίζετέ του τους κανόνες όταν τους υπερβαίνει, όχι όμως με μορφή επίπληξης. Όταν παρ’ όλα αυτά υπερβαίνει συνέχεια έναν κανόνα, χρησιμοποιήστε κάποια λογική συνέπεια.

Νίκη Χατζηχαλεπλή

Κοινωνική Λειτουργός – Εκπαιδευτικός