ΠΩΣ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΦΟΒΟΙ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ;
α. Προηγούμενες αρνητικές εμπειρίες. Για παράδειγμα, ένας γιατρός έκανε μία ένεση στο παιδί και πόνεσε. Ο γιατρός φοράει άσπρη μπλούζα. Έκτοτε όλα τα άτομα με άσπρη μπλούζα απειλούν το παιδί και προκαλούν φόβο.
β. Το άγνωστο. Φαινόμενα, αντικείμενα, ζώα κ.λ.π. που δε γνωρίζει το παιδί αποτελούν κίνδυνο και απειλή. Για παράδειγμα, καθώς το παιδί είναι στο δωμάτιο του και παίζει με τα παιχνίδια του, ένας κεραυνός ή άλλος ασυνήθιστος θόρυβος διακόπτει την ησυχία που υπάρχει. Αμέσως διαταράσσεται η ισορροπία του παιδιού και ξεσπάει σε κλάματα, τρέχοντας προς τη μητέρα του ή άλλο ενήλικο πρόσωπο της οικογένειας. Μια άλλη φορά, ενώ έπαιζε με τα παιχνίδια του, διακόπηκε το ρεύμα και βρέθηκε απότομα στο σκοτάδι. Αυτές είναι απότομες αλλαγές που διαταράσσουν την ισορροπία και προκαλούν ανασφάλεια και φόβο στο παιδί.
γ. Τα αρνητικά πρότυπα. Συχνά υπάρχουν γονείς, οι οποίοι φοβούνται διάφορα πράγματα : το αεροπλάνο, το σκοτάδι, τα σκυλιά, κ.τ.λ. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά και να διαμορφώσει σε αυτά ανάλογες συμπεριφορές.
δ. Η αγωγή που ασκείται στην οικογένεια. Όταν οι γονείς, για να ησυχάσουν τα παιδιά και να μην τους ενοχλούν, χρησιμοποιούν ως μέσο το φόβο. Π.χ. «Κάτσε καλά, αλλιώς θα φωνάξω το σκύλο του κυρ-Κώστα και θα σε φάει» ή «Ησύχασε αλλιώς θα σε κλείσω στην αποθήκη, στο σκοτάδι». Είναι αναπόφευκτο, τα παιδιά να αποκτήσουν φόβους, αφού συνεχώς θα βιώνουν ανασφάλεια για τα αντικείμενα με τα οποία οι γονείς τα απειλούν.
ε. Το ψυχολογικό κλίμα της οικογένειας. ΄Όταν το παιδί ζει σε ένα οικογενειακό περιβάλλον με επεισοδιακές σχέσεις και αλληλεπιδράσεις, όπου ο ένας βρίζει τον άλλο, όπου δεν υπάρχει αλληλοκατανόηση και αλληλοσεβασμός, είναι προφανές ότι ζει σε κατάσταση διαρκούς ανασφάλειας και επικινδυνότητας. Ένα τέτοιο κλίμα ευνοεί αφάνταστα τη δημιουργία φόβων στα παιδιά.
στ. Οι υπερπροστατευτικοί γονείς. Όταν η μητέρα αδικαιολόγητα φοβάται ότι αν αφήσει μια στιγμή το παιδί μόνο του, θα συμβούν όλα τα κακά του κόσμου και το παιδί θα κινδυνεύσει άμεσα, τότε γίνεται υπερπροστατευτική. Έτσι, κρατάει το παιδί συνέχεια κάτω από μια προστατευτική ομπρέλα και δεν το αφήνει να μεγαλώσει φυσιολογικά και να αναπτύξει τις ικανότητες που χρειάζονται ώστε να μάθει να αντιμετωπίζει αλλαγές που μπορούν να συμβούν και οι οποίες προκαλούν στο παιδί φόβο και καμιά φορά πραγματικούς κινδύνους.
ζ. Το διαζύγιο. Το παιδί γεννιέται και μεγαλώνει φυσιολογικά με τη σύμπραξη και τη συνεργασία και των δύο γονέων. Έτσι, αισθάνεται ότι στηρίζεται σε δύο σπουδαία πρόσωπα, τη μητέρα και τον πατέρα, και για αυτό είναι ασφαλές. Το διαζύγιο ανατρέπει αυτή την ισορροπία. Τα δύο στηρίγματα από τη μια στιγμή στην άλλη γίνονται ένα και ο βαθμός ασφάλειας του παιδιού μειώνεται. Ιδιαίτερα όταν το διαζύγιο συνοδεύεται από επεισόδια, αντιδικίες και συγκρούσεις, το παιδί βρίσκεται στο κενό. Δεν υπάρχει πλέον ασφάλεια και ισορροπία. Τότε γίνεται ευάλωτο στους φόβους οποιασδήποτε μορφής.
ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΤΟΥΣ ΦΟΒΟΥΣ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ;
• Να προσπαθούν να δημιουργήσουν αίσθημα ασφάλειας στο παιδί.
• Να καλλιεργούν από νωρίς σε αυτό την εμπιστοσύνη στον εαυτό του.
• Να συζητούν μαζί του για τους φόβους του.
• Να μην χρησιμοποιούν το φόβο ως μέσο διαπαιδαγώγησης.
• Να του εξηγούν ότι όλα τα παιδιά της ηλικίας του αισθάνονται κάποιους φόβους.
• Να το βοηθούν να υπομένει και να αντιμετωπίζει τους φόβους του.
• Να μην υποτιμούν τους φόβους του. Μια στάση συνενοχής με το παιδί συνεπάγεται ταύτιση με το πρόβλημα του, που για εκείνο μπορεί να είναι αρκετά σημαντικό, ακόμη και αν μοιάζει ασήμαντο στους γονείς. Δώστε στο τρομαγμένο παιδί να καταλάβει πώς κατανοείτε την ανησυχία του, με άλλα λόγια, βελτιώστε τις συνθήκες μες τις οποίες θα μπορέσει να βρει διέξοδο. Η αλαζονική στάση απομακρύνει το παιδί από το γονιό , το κάνει να χάνει την εμπιστοσύνη του και το ωθεί να κλείνεται όλο και περισσότερο στον εαυτό του, χωρίς να ελευθερώνεται από τους φόβους που το κυνηγούν.
• Να μην δραματοποιούν. Ο δραματικός τόνος έχει ως αποτέλεσμα να μεγεθύνονται τα ανεξέλεγκτα συναισθήματα του τρομαγμένου παιδιού και ως εκ τούτου να χάνονται τα θετικά αποτελέσματα των παρηγορητικών διαβεβαιώσεων.
• Να αποφεύγονται εκφράσεις του τύπου: «Δεν πρέπει να φοβάσαι», «Δεν ντρέπεσαι να φοβάσαι ακόμη το..», «Στην ηλικία σου δεν είναι δυνατόν να φοβάσαι ακόμη το..». ή «Δεν υπάρχει τίποτα να φοβάσαι.» ή «Κοίτα τον αδερφό σου που δεν φοβάται» ή «Καημενούλη, πόσο πρέπει να φοβήθηκες. .Έλα στη μαμά να διώξει το φόβο».
ΧΑΤΖΗΧΑΛΕΠΛΗ ΝΙΚΗ/ΝΙΚΟΣΛΑΒΙΝΟΥ ΕΛΕΝΑ/ΠΕΤΤΑ ΕΛΕΝΑ