OΡΙΣΜΟΙ
- Παιδεία: (κοινωνιολογική προσέγγιση) Μετάδοση πολιτιστικών στοιχείων, ώστε να διασφαλίζεται η συνέχεια του κοινωνικού συστήματος στο πολιτιστικό επίπεδο και να μην υπάρχει περίπτωση παλινδρόμησης σε παλαιότερα στάδια. Μέσα παιδείας: διδασκαλία, εκπαίδευση. Μορφές: ανθρωπιστικη, εθνική, επαγγελματική, εγκυκλοπαιδική, κοινωνική, καλλιτεχνική κ.ά.
- Ανθρωπιστική παιδεία: Μετάδοση της εμπιστοσύνης στην ανθρωποπλαστική δύναμη των αξιών του κλασικού κόσμου, που πρέσβευε την ολόπλευρη καλλιέργεια του ανθρώπου (αντίθετο: τεχνοκρατική παιδεία)
- Αγωγή: Σκόπιμη ενέργεια των ενηλίκων προς τα αναπτυσσόμενα άτομα, για να αναπτύξουν τη σωματική, πνευματική, κοινωνική, ηθική και αισθητική όψη της προσωπικότητάς τους.
- Εκπαίδευση: Δραστηριότητες που έχουν ως σκοπό την επίδραση με συγκεκριμένο τρόπο στη σκέψη, στο χαρακτήρα και στη σωματική αγωγή του ατόμου, με τη χρήση συγκεκριμένων μεθόδων, με ορισμένους μαθησιακούς στόχους και για οριοθετημένο χρονικό διάστημα.
Η αξία της γνώσης
- Με τη γνώση ο άνθρωπος κατόρθωσε να δαμάσει τη φύση, να περιορίσει την εξάρτησή του από αυτή.
- Αυξάνει την αποδοτικότητα του ατόμου και το οδηγεί στην καταξίωση.
- Βοηθά στην αντιμετώπιση και επίλυση των προβλημάτων του ανθρώπου.
- Απελευθερώνει τον άνθρωπο, γιατί τον απαλλάσσει από δεισιδαιμονίες, φανατισμό, δογματισμό, πλάνες. Αποφεύγεται η ιδεολογική σύγχηση και οι πιθανότητες χειραγώγησης (αυτοκαθορισμός).
- Οδηγεί στην ηθικοποίηση και ολοκλήρωση του ανθρώπου, διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες,
- Βοηθά στην αποφυγή επανάληψης λαθών του παρελθόντος
Η ΓΝΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ, ΟΤΑΝ ;
- είναι χαμηλής ποιότητας ή ελλιπής (ημιμάθεια)
- εκμισθώνεται σε ιδιοτελή συμφέροντα,
- οι κάτοχοι της γνώσης υποκινούνται από το πνεύμα του ωφελιμισμού,
- χρησιμοποιείται με αλαζονεία ή παράνοια για αυτοπροβολή
- οδηγεί στην υπερβολική εξειδίκευση και την πνευματική μονομέρεια.
Η προσφορά της παιδείας στον άνθρωπο
- Ηθικοποιείται, αποκτά αξίες και ιδανικά
- Αποκτά συλλογική συνείδηση ενεργού πολίτη, περιορίζει τον ατομικισμό του
- Οπλίζεται με ψυχική ισορροπία, ικανότητα για αντιμετώπιση των αντιξοοτήτων της ζωής.
- Απελευθερώνει το πνεύμα του, ξεπερνά της προκαταλήψεις
- Πρωτοπορεί, αντιστέκεται στον οπισθοδρομισμό.
- Οδηγείται στην ευδαιμονία
Η αναγκαιότητα της εποχής μας
Κρίση πολιτισμού:
- Αλλοτρίωση,
- αποπροσανατολισμός του ανθρώπου από την ουσία της ζωής
- υπερκατανάλωση-εμπορευματοποίηση,
- παραγκωνισμός των πνευματικών αναγκών,
- ιδεολογική σύγχυση,
- ποδηγέτηση-ετεροκαθορισμός,
- αποθηρίωση ανθρώπου,
- κρίση θεσμών,
- αμοραλισμός-ανηθικότητα
Ανθρωπιστική παιδεία
- Καλλιέργεια κριτικής ικανότητας, δυνατότητα αξιολόγησης
- Προβληματισμός για τα σύγχρονα κοινωνικά θέματα, ανάπτυξη κοιν. συνείδησης
- Δημιουργία ηθικού χαρακτήρα με ανθρωπιστική συμπεριφορά
- Διάθεση συμμετοχής στα κοινά, προσφοράς στο σύνολο
- Καλλιέργεια φιλοπατρίας με την ανάδειξη της προσφοράς του έθνους
Στο σχολείο:
- Διάλογος για επίκαιρα θέματα της κοιν. πραγματικότητας που συνδέονται με τις εφηβικές ανησυχίες
- Ποιοτική διδασκαλία με αναβαθμισμένη υλικοτεχνική υποδομή και σύγχρονες μεθόδους
- Δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου
- Γόνιμος επαγγελματικός προσανατολισμός
Τεχνοκρατική παιδεία
Απαραίτητη: ΓΙΑΤΙ; ανάπτυξη τεχνικών επιστημών, ευρύτατη διάδοχη ψηφιακής τεχνολογίας, τεχνοκρατία στον επαγγελματικό χώρο
Κίνδυνοι
- Παραγκωνισμός της ανθρωπιστικής παιδείας
- Πνευματική μονομέρεια, συρρίκνωση της κριτικής σκέψεις
- Επικράτηση του ατομισμού, της νοοτροπίας της «ήσσονος προσπάθειας»
- Ωφελιμισμός, βαθμοθηρία, αθέμιτος ανταγωνισμός (το σχολείο και κυρίως το λύκειο χάνει τον αυτόνομο εκπαιδευτικό του ρόλο, γίνεται προθάλαμος της Γ΄βάθμιας εκπαίδευσης
Εκπαίδευση στην Ελλάδα
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ:
- χαμηλές κρατικές επιχορηγήσεις,
- έλλειψη οικονομικών πόρων,
- απουσία πολύπλευρων δραστηριοτήτων,
- υλιστική κοσμοθεωρία,
- υψηλός ανταγωνισμός,
- προσκόλληση σε παραδοσιακές εκπαιδευτικές μεθόδους,
- μηχανιστική μάθηση,
- κακογραμμένα σχολ. εγχειρίδια,
- μεγάλος όγκος διδακτέας ύλης,
- ακαλλιέργητα ταλέντα,
- άγχος πανελληνίων,
- ελλιπής κατάρτιση προσωπικού,
- έλλειψη πρωτοβουλίας,
- μη παραγωγική αξιοποίηση ανθρώπινου δυναμικού
Αλλαγές που απαιτούνται στην εκπαίδευση
- Διαμόρφωση ενός εκπαιδευτικού συστήματος που θα βασίζεται στις ανάγκες τις σύγχρονης κοινωνίας και θα έχει μακροπρόθεσμη προοπτική (για αποφυγή συχνών αλλαγών)
- Ενημέρωση των μαθητών για τις σύγχρονες διαστάσεις της ζωής (π.χ. σεξουαλική αγωγή, διαπολιτισμική αγωγή)
- Αποφυγή της υπερβολικής ειδίκευσης από μικρή ηλικία, που οδηγεί τα νεαρά άτομα σε πνευματική μονομέρεια.
- Το σχολείο (ειδικά το Λύκειο) να ανακτήσει τον αυτόνομο εκπαιδευτικό του ρόλο, ώστε να διαμορφώνονται άτομα ολοκληρωμένα, καλλιεργημένα και ψυχικά υγιή.
- Βελτίωση των παρεχόμενων γνώσεων, ώστε να αποφευχθεί η κάλυψη των μαθησιακών αναγκών από τη λεγόμενη «παραπαιδεία» (φροντιστήρια κ.λπ.)
- Κατάργηση του καθεστώτος του «μοναδικού βιβλίου», που ακινητοποιεί την κριτική σκέψη.
- Βελτίωση υλικοτεχνικής υποδομής των σχολείων, σωστή εισαγωγή των νέων τεχνολογιών.
- Υποχρεωτική επιμόρφωση των καθηγητών.
- Αναβάθμιση της τεχνολογικής και τεχνικής εκπαίδευσης
- Προώθηση της έρευνας και αξιοποίηση των ιδιαίτερων κλίσεων των μαθητών.
- Αλλαγή του τρόπου αξιολόγησης, καθιέρωση ενός τρόπου που θα συνεξετάζει ολόπλευρα την εκπαίδευση των μαθητών.
Χρήση Νέων Τεχνολογιών στην εκπαίδευση
Η χρήση του Η/Υ μπορεί να συμβάλει στον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης. Ωστόσο, απαιτείται σωστή εφαρμογή, γνώση του αντικειμένου από πλευράς των διδασκόντων και κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή. Η τεχνολογική εξέλιξη δεν είναι θετική ή αρνητική αφ’ εαυτή. Οι συνέπειες εξαρτώνται από τους ανθρώπινους χειρισμούς.
Πλεονεκτήματα:
- Ανάπτυξη κριτικής αντίληψης μέσω διασταύρωσης πληροφοριών (διαδίκτυο)
- Πολύ μεγάλες δυνατότητες όσον αφορά την αναζήτηση πληροφοριών και την προσκόμιση στοιχείων.
- Παρώθηση της δημιουργικότητας και της αυτενέργειας των μαθητών.
- Έλεγχος γνώσεων από τον εκπαιδευτικό κατά τρόπο αντικειμενικό και από τον ίδιο τον μαθητή (μεταγνωστική δεξιότητα)
- Προσαρμογή των παρεχόμενων γνώσεων στο μαθησιακό επίπεδο του μαθητή (δυνατότητα εμπέδωσης γνώσεων και κάλυψης κενών)
Μειονεκτήματα
- Παροχή τυποποιημένων γνώσεων - έτοιμων λύσεων, περιορισμός δημιουργικότητας
- Τυποποιημένος έλεγχος γνώσεων
- Εθισμός στη χρήση του Η/Υ (εσωστρέφεια, απομόνωση)
Τα χαρακτηριστικά του ικανού εκπαιδευτικού
- Αγάπη για την επιστήμη του,
- άρτια κατάρτιση τόσο σε ειδικά αντικείμενα όσο και στην παιδαγωγική,
- να εμπνέει αγάπη και σεβασμό στα παιδιά,
- να δείχνει υπομονή, ανεκτικότητα και κατανόηση στα προβλήματα,
- να χαρακτηρίζεται από δικαιοσύνη και εντιμότητα όσον αφορά την αξιολόγηση,
- να έχει επίγνωση της ευθύνης του και του πολυσύνθετου ρόλου του,
- να μην είναι δογματικός και απόλυτος,
- να βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση και σε αναζήτηση μηχανισμών για μια επιτυχημένη διδασκαλία,
- να παροτρύνει τη μαθητική πρωτοβουλία,
- να ενθαρρύνει το διάλογο, την ελεύθερη έκφραση και την αυτενέργεια.
Τριτοβάθμια εκπαίδευση
Η εισαγωγή και φοίτηση στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα εξασφαλίζει τα εξής:
- Γενικές γνώσεις σχετικά με το διδασκόμενο αντικείμενο
- Επίσημους τίτλους σπουδών και άσκησης επαγγέλματος
- Πτυχίο, εχέγγυο για την κοινωνική καταξίωση, σύμφωνα με τα κοινωνικά στερεότυπα.
Αίτια μαζικής στροφής σε ΑΕΙ
- Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου έχει κάνει προσιτή την Ανώτατη Εκπαίδευση σε περισσότερους.
- Η ανάγκη για επαγγελματική αποκατάσταση, καθώς το πτυχίο θεωρείται ισχυρό «τυπικό προσόν».
- Η στερεότυπη αντίληψη κατά την οποία οι πτυχιούχοι θεωρούνται κοινωνικά καταξιωμένοι.
- Η σύνδεση των σπουδών με την απαγκίστρωση από το οικογενειακό πλαίσιο. Οι σπουδές λειτουργούν ως μέσο εξασφάλισης ανέμελης και ανεξάρτητης ζωής.
Αρνητικά αποτελέσματα
Ο κίνδυνος που ελλοχεύει έγκειται στη μαζικότητα της τάσης για Ανώτατη Εκπαίδευση, η οποία οδήγησε στην αλλοίωση των στόχων της. Η γνώση που παρέχεται είναι ημιτελής και μονόπλευρη, καθώς η Μέση Εκπαίδευση λειτουργεί ως προθάλαμος των ΑΕΙ και ΤΕΙ, γεγονός που συνεχίζεται και στα ίδια τα Ανώτερα Ιδρύματα. Επομένως, ζητούμενο είναι να βελτιωθεί η ποιότητα της παρεχόμενης γνώσης. Επίσης, παρατηρούνται τα εξής αρνητικά φαινόμενα:
- Βαθμοθηρία και ανταγωνιστικές σχέσεις
- Υπερκορεσμός επαγγελμάτων, ανεργία
- Τυποποίηση σκέψης, πνευματική μονομέρεια, δεν καλλιεργούνται κλίσεις, δεξιότητες, εμποδίζεται η ολόπλευρη πνευματική καλλιέργεια των νέων
Διά Βίου Μάθηση
ΟΡΙΣΜΟΣ: Γενική μόρφωση που λαμβάνει ο άνθρωπος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του και η οποία συμβάλλει στην καλλιέργεια του πνεύματός του και στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του. Είναι διαδικασία συνειδητή, το ίδιο το άτομο φροντίζει για αυτή. Ενδέχεται να πραγματοποιείται με δραστηριότητες που διευρύνουν το πνεύμα. Στην εποχή μας καθίσταται επιβεβλημένη λόγω του έντονου τεχνοκρατικού πνεύματος και του υλικού ευδαιμονισμού.
& Τρόποι επίτευξης διά βίου μάθησης
- Σωστή αξιοποίηση ελεύθερου χρόνου, ατομική προσπάθεια, ενδιαφέρον για τη νέα γνώση.
- Η οικογένεια και το σχολείο να μεταδίδει τις αρχές της φιλομάθειας.
- Δραστηριοποίηση πνευματικών ανθρώπων και ΜΜΕ, ώστε να υπάρξει ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για την αξία της.
- Κρατική πρόνοια για επιμορφώσεις, ίδρυση κέντρων και διάχυση των γνώσεων σε όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Διαπολιτισμική εκπαίδευση
Ανατρέποντας τον μονοπολιτιστικό προσανατολισμό, θέτει ως στόχο τη διαμόρφωση ενός νέου πολίτη, ικανού να λειτουργεί και να επικοινωνεί στη νέα πολυπολιτισμική πραγματικότητα, να διαπραγματεύεται αποτελεσματικά και ειρηνικά τις νέες πολυσύνθετες σχέσεις του. Βασικές αρχές της είναι η εκπαίδευση για ενσυναίσθηση, αλληλεγγύη και διαπολιτισμικό σεβασμό.
Ο ρόλος του σχολείου στη διαμόρφωση πολυπολιτισμικής συνείδησης
- Δημιουργία διευρυμένων προγραμμάτων σπουδών που θα συμπεριλάβουν ποικίλες πολιτισμικές κουλτούρες.
- Τροποποίηση των μεθόδων διδασκαλίας, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των διαφορετικών μαθητών.
- Ενθάρρυνση όλων των μαθητών να αποκτήσουν βαθύτερη διανοητική, πολιτική και ηθική αντίληψη του εαυτού τους και των άλλων.
- Καλλιέργεια κλίματος διαλόγου και ελεύθερης διατύπωσης απόψεων, ώστε να γίνεται αποδεκτή η διαφοροποίηση με καλή πρόθεση.
- Είναι απαραίτητο στην καθημερική εκπαιδευτική πρακτική να αναγνωρίζεται και να καλλιεργείται η ιδέα της ισοτιμίας των πολιτισμών και της μεταξύ τους αλληλεπίδρασης. Να εξασφαλίζεται το δικαίωμα των ίσων ευκαιριών και να απορρίπτεται η αντίληψη του κοινωνικού αποκλεισμού.