Συνοπτικά     Προφίλ     Χώρα    Άνθρωποι    Ζώα και φυτά     Οικονομία      Ιστορία και πολιτική         Φαγητά     Καθημερινότητα   Παιδιά και σχολείο    Χαρακτηριστικά       Χριστούγεννα

Προϊστορία στην Πολωνία

 

Τα πρώτα σημάδια ανθρώπινης δραστηριότητας στις λεκάνες του Βιστούλα και του Όντερ χρονολογούνται περίπου στο 100 χιλιάδες π.Χ. Κυνηγοί Νεάντερταλ διέσχισαν την περιοχή, ιδίως τη σημερινή νότια Πολωνία. Οι πρώτοι οικισμοί του Homo Sapiens στην Πολωνία ανάγονται στη Μεσολιθική Εποχή (8 χιλιάδες-5,5 χιλιάδες π.Χ.). Οι οικισμοί αυτοί ιδρύθηκαν από μεταναστευτικούς λαούς που ανήκαν στον πολιτισμό της λεκάνης του Δούναβη.

Με την πάροδο του χρόνου (εν μέρει λόγω των εισβολών πολεμικών φυλών από την Ασία), οι κάτοικοι των σημερινών εδαφών της Πολωνίας άρχισαν να οργανώνονται σε μεγαλύτερες κοινωνικές ομάδες και να ιδρύουν οχυρωμένα οχυρά. Ένα παράδειγμα αυτού του είδους κατασκευής μπορεί να βρεθεί στο Biskupin (8ος αιώνας π.Χ.), έναν νησιωτικό οικισμό που περιβαλλόταν από παλαίστρες, ο οποίος είχε πληθυσμό περίπου 1.000-1.200 ατόμων.

Αργότερα, από τον 6ο αιώνα π.Χ. και μετά, η Πολωνία έγινε στόχος επιδρομών Σκυθικών και Σαρματιανών φυλών από τα ανατολικά και Κελτικών και Γερμανικών φυλών από τα δυτικά. Συχνά οι εισβολείς αφομοιώνονταν με τους γηγενείς κατοίκους και εγκαθίσταντο στα κατακτημένα εδάφη. Παράλληλα με τις καταστροφές, οι εισβολές αυτές έφεραν επίσης τα επιτεύγματα του πολιτισμένου κόσμου και ενθάρρυναν το εμπόριο - τα πρώτα ίχνη του "δρόμου του κεχριμπαριού", μιας εμπορικής οδού που συνέδεε τη Βαλτική Θάλασσα με τη Ρώμη και τη λεκάνη της Μεσογείου, χρονολογούνται από τον 5ο αιώνα π.Χ.

Οι πρώτες αναφορές σε πολωνικά εδάφη εμφανίζονται στα έργα των Ρωμαίων και Βυζαντινών συγγραφέων του 1ου και 2ου αιώνα μ.Χ.

Τον 6ο αι. μ.Χ. σλαβικά φύλα έφθασαν στα εδάφη της σημερινής Πολωνίας και στη συνέχεια έγιναν η κυρίαρχη ομάδα στην περιοχή. Όχι μόνο κατάφεραν να δημιουργήσουν ισχυρά διοικητικά κέντρα όπως το με δομές εξουσίας που βασίζονταν σε φυλετικές συνελεύσεις υπό έναν οπλαρχηγό, εμπορικούς οικισμούς  και κομβικά σημεία θρησκευτικής λατρείας, αλλά αντιστάθηκαν στις εισβολές νομαδικών φυλών από την Ασία και στις επιθέσεις του γειτονικού πριγκιπάτου της Μεγάλης Μοραβίας.

Γύρω στο 850 μ.Χ. διάφορες σλαβικές φυλές  κατοικούσαν στις λεκάνες του Βιστούλα και του Όντερ. Ο αυξανόμενος όγκος του εμπορίου συνέβαλε στην ανάπτυξη οικισμών κατά μήκος των εμπορικών δρόμων που θα οχυρώνονταν λόγω των πολέμων, ενώ ο ρόλος του οπλαρχηγού και αργότερα του φυλετικού πρίγκιπα αυξήθηκε. Η διαδικασία αυτή ήταν πιο εμφανής στη Μεγάλη Πολωνία (Wielkopolska), όπου η φυλή των Πολωνών έφθασε γρήγορα στην επικράτηση και από τα μέσα του δέκατου αιώνα επεκτάθηκε σε εδάφη που γειτνίαζαν στα ανατολικά (Μαζοβία) και στα δυτικά (περιοχή του Λούμπουζ και Λουζατία). Οι Πολωνοί υπέταξαν σταδιακά τις γειτονικές σλαβικές φυλές, δημιουργώντας ένα ενιαίο πριγκιπάτο με αποτελεσματικό διοικητικό σύστημα.

Από το Δουκάτο στο Βασίλειο της Πολωνίας

Το 960, ο Μίεσκο Α΄έγινε δούκας της Πολωνίας. Καταγόταν από τη σλαβική φυλή των Πολωνών, από την οποία προέρχεται το όνομα Πολωνία. Υπέταξε τις άλλες δυτικές σλαβικές φυλές και ίδρυσε τη δυναστεία των Πιάστ, η οποία κυβέρνησε την Πολωνία μέχρι το 1386. Ο Μίεσκο ασπάστηκε τον χριστιανισμό το 966, με αποτέλεσμα η Πολωνία να εκχριστιανιστεί. Με τη βοήθεια των εκκλησιαστικών αρχών, μεταξύ 972 και 990 το πριγκιπάτο της Πολωνίας αναπτύχθηκε μέσω στρατιωτικών κατακτήσεων, εμπορικών συναλλαγών, γαμήλιων συμμαχιών και της θεμελίωσης ενός διοικητικού συστήματος. Το νέο κράτος απέκτησε ερείσματα στη διεθνή σκηνή. Η σημαντικότερη επιτυχία της πρώιμης εξωτερικής πολιτικής των Πιαστών ήταν το Συνέδριο του Γκνιέζνο (1000), κατά τη διάρκεια του οποίου ο αυτοκράτορας Όθων Γ' αναγνώρισε τον Μπόλεσλαφ, γιο του Μιέσκου, ως κύριο σύμμαχο για το σχέδιό του να ενώσει την Ευρώπη υπό την αυτοκρατορική κυριαρχία, και ενέκρινε την ανέγερση ανεξάρτητης πολωνικής μητροπολιτικής έδρας, καθώς και την επακόλουθη στέψη του Μπόλεσλαφ το 1025 ο πρώτος βασιλιάς της Πολωνίας το 1025.

Το 1040, η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε από το Γκνίζνο στην Κρακοβία. Το 1138, η Πολωνία διαιρέθηκε στα έξι δουκάτα της Μικρής Πολωνίας, της Μεγάλης Πολωνίας, της Πομερανίας, της Πομερανίας, της Σιλεσίας και της Μαζοβίας. Δεν επανενώθηκαν μέχρι το 1320 υπό τον Βλατισλάβ Α'.

Η Πολωνία έγινε ένα ισχυρό, καλά διοικούμενο βασίλειο, που συμμετείχε ενεργά στην πολιτική, οικονομική και πολιτιστική ζωή της Ευρώπης. Το 1364 ιδρύθηκε πανεπιστήμιο στην Κρακοβία, το δεύτερο πανεπιστημιακό ίδρυμα στην Κεντρική Ευρώπη μετά την Πράγα. Η Κρακοβία χρησίμευσε ως σημαντικό διπλωματικό κέντρο: το 1364 φιλοξένησε ένα συνέδριο μοναρχών.

Το κύριο πρόβλημα για τη χώρα ήταν οι συνεχείς συγκρούσεις με τους Τσέχους  και, από το 1226, με το Τευτονικό Τάγμα, το οποίο είχε καταφέρει να δημιουργήσει ένα ισχυρό πριγκιπάτο στην Πρωσία και απειλούσε συνεχώς τα πολωνικά σύνορα. Ο Κασίμιρ δεν είχε διάδοχο στην ανδρική γραμμή, γεγονός που σήμανε το τέλος της δυναστείας των Πιάστ (1370) και ο πολωνικός θρόνος πέρασε σε συμμαχικούς συγγενείς των Πιάστ, τον ουγγρικό κλάδο του Οίκου των Ανζού. Η απειλή από το Τευτονικό Τάγμα ώθησε την Πολωνία να συνάψει συνθήκη με τη Λιθουανία. Οι διαπραγματεύσεις κορυφώθηκαν με τον γάμο της Γιαντβίγκα, η οποία είχε ανέλθει στον θρόνο της Πολωνίας ενώ ήταν ακόμη ανήλικη, με τον Γιογκάιλα (Iogaila) Μεγάλο Δούκα της Λιθουανίας, τον προσηλυτισμό της Λιθουανίας στον χριστιανισμό και την προσωπική ένωση (Όταν δύο κράτη έχουν έναν κοινό αρχηγό κράτους) των δύο χωρών το 1385. Η Λιθουανία και η Πολωνία κυβερνούνταν πλέον από έναν βασιλιά. Ο Γιογκάιλα ίδρυσε τον ηγεμονικό οίκο των Γιαγκελλόνων.

Πολωνία-Λιθουανία

Το 1569, η Πολωνία και η Λιθουανία ενώθηκαν για να σχηματίσουν ένα ενιαίο κράτος στην Ένωση του Λούμπλιν. Τώρα όχι μόνο κυβερνούνταν από έναν μονάρχη αλλά είχαν και κοινή διοίκηση. Αυτό είναι γνωστό ως πραγματική ένωση. Η Ένωση διοικούνταν σε μεγάλο βαθμό από την αριστοκρατία, αλλά ηγούνταν από εκλεγμένους βασιλείς. Αυτό το πρώιμο δημοκρατικό σύστημα ("μια εξελιγμένη αριστοκρατική δημοκρατία") ήταν άτυπο και σε αντίθεση με τις απόλυτες μοναρχίες που επικρατούσαν εκείνη την εποχή στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το 1596 ο βασιλιάς Σιγισμούνδος Γ΄ Βάσα  μετέφερε την πρωτεύουσα από την Κρακοβία στη Βαρσοβία, καθώς η πόλη ήταν πιο κεντρικά τοποθετημένη.

Από τα μέσα του 17ου αιώνα η Κοινοπολιτεία εισήλθε σε μια περίοδο παρακμής που προκλήθηκε από εσωτερική αναταραχή και αναρχία και από καταστροφικούς πολέμους. Το κράτος δέχθηκε εισβολή από Σουηδούς- ο λεγόμενος "Σουηδικός Κατακλυσμός" άφησε τη χώρα σε ερείπια. Η τελευταία μεγάλη νίκη σημειώθηκε το 1683, όταν οι συμμαχικοί στρατοί της Ευρώπης με επικεφαλής τον Πολωνό βασιλιά Ιωάννη Γ' Σομπιέσκι έσωσαν την Ευρώπη από την εισβολή του Ισλάμ στην τεράστια μάχη της Βιέννης.

Η Πολωνία-Λιθουανία υπήρχε μέχρι το 1791 και ήταν για μεγάλο χρονικό διάστημα ένα από τα μεγαλύτερα κράτη της Ευρώπης.

Η Πολωνία είναι διαιρεμένη

Τον 18ο αιώνα, η Πολωνία έχασε την ισχυρή της θέση στην Ευρώπη. Οι πόλεμοι εναντίον της Σουηδίας και της Ρωσίας αποδυνάμωσαν τη χώρα. Η Πολωνία διαιρέθηκε για πρώτη φορά το 1772. Έχασε το ένα τέταρτο της επικράτειάς της από τη Ρωσία, την Πρωσία και την Αυστροουγγαρία.

Οι μεταρρυθμίσεις στην εναπομείνασα Πολωνία και η υιοθέτηση ενός συντάγματος είχαν ως στόχο να ενισχύσουν και πάλι το κράτος. Ωστόσο, αυτό δεν συνέβη: ακολούθησαν άλλες δύο διχοτομήσεις και από το 1795 δεν υπήρχε πλέον πολωνικό κράτος. Ο χάρτης στα αριστερά δείχνει τις διχοτομήσεις της Πολωνίας.

Το 1807 δημιουργήθηκε ένα μικρό Δουκάτο της Βαρσοβίας ως υποτελές της Γαλλίας. Στο Συνέδριο της Βιέννης το 1815, αυτό έγινε η λεγόμενη "Πολωνία του Κογκρέσου", η οποία συνδέθηκε με τη Ρωσία ως βασίλειο σε προσωπική ένωση και έπρεπε να παραιτηθεί από τα εναπομείναντα δικαιώματά της από τη δεκαετία του 1860 και μετά.

Η Δεύτερη Δημοκρατία

Μόλις το 1918, στο τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η Πολωνία επανιδρύθηκε. Έτσι δημιουργήθηκε η Δεύτερη Πολωνική Δημοκρατία. Το 1919, η Συνθήκη των Βερσαλλιών καθόρισε επίσης τα εδάφη που παραχωρήθηκαν από το Γερμανικό Ράιχ στην Πολωνία. Πρόκειται για περιοχές στη Δυτική Πρωσία, το Πόζναν, την Άνω Σιλεσία και την Ανατολική Πρωσία. Αυτό οδήγησε σε εξεγέρσεις στο Πόζναν και την Άνω Σιλεσία. Η Άνω Σιλεσία διαιρέθηκε τελικά.

Τα σύνορα στα ανατολικά δεν καθορίστηκαν με ακρίβεια. Αυτό οδήγησε σε πολέμους μεταξύ της Πολωνίας και της Ρωσίας, της Ουκρανίας, της Τσεχοσλοβακίας και της Λιθουανίας. Εσωτερικά, η χώρα έπρεπε να ανοικοδομηθεί πλήρως. Άλλα έθνη ζούσαν στις παραμεθόριες περιοχές παράλληλα με την Πολωνία. Ο πρώην αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Γιόζεφ Πιλσούντσκι εκμεταλλεύτηκε την αδυναμία της Πολωνίας για να οργανώσει πραξικόπημα. Κυβέρνησε την Πολωνία με αυταρχικό τρόπο μέχρι το θάνατό του το 1935.

Η Πολωνία στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο

Στο Σύμφωνο Χίτλερ-Στάλιν, το Γερμανικό Ράιχ και η Σοβιετική Ρωσία μοιράστηκαν μεταξύ τους την Ανατολική Ευρώπη. Την 1η Σεπτεμβρίου 1939, η Γερμανία επιτέθηκε στην Πολωνία (Πολωνική εκστρατεία, εισβολή στην Πολωνία). Αυτό σηματοδότησε την έναρξη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 17 Σεπτεμβρίου 1939, ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε την ανατολική Πολωνία.

Κατά τη διάρκεια της κατοχής, οι Γερμανοί δολοφόνησαν περίπου τρία εκατομμύρια Πολωνοεβραίους. Δημιούργησαν στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης, όπως το Άουσβιτς και η Τρεμπλίνκα. Αλλά και οι Πολωνοί εκδιώχθηκαν και απελάθηκαν. Μεταξύ 2,4 και 3 εκατομμυρίων Πολωνών δολοφονήθηκαν.

Η εξέγερση της Βαρσοβίας έλαβε χώρα το 1944: Πολωνοί μαχητές της αντίστασης πολέμησαν εναντίον των Γερμανών κατακτητών για 63 ημέρες πριν αναγκαστούν να εγκαταλείψουν μπροστά σε μια απελπιστική κατάσταση. Οι Γερμανοί δολοφόνησαν στη συνέχεια αμέτρητους ανθρώπους - υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν 150.000 έως 200.000 άνθρωποι - και κατέστρεψαν την πόλη.

Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας (1945-1989)

Στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τα σύνορα επανασχεδιάστηκαν. Η γραμμή Oder-Neisse, δηλαδή ένα σύνορο κατά μήκος αυτών των δύο ποταμών, έγινε το δυτικό σύνορο της Πολωνίας. Περίπου πέντε εκατομμύρια Γερμανοί είχαν διαφύγει από τις περιοχές ανατολικά των συνόρων κατά τη διάρκεια του πολέμου. Τώρα δεν μπορούσαν να επιστρέψουν στην Ανατολική Πρωσία, τη Σιλεσία ή την Πομερανία (Η Πομερανία ή Πομμερανία είναι περιοχή που εκτείνεται εκατέρωθεν των εκβολών του ποταμού Όντερ, στην ακτή της Βαλτικής Θάλασσας. Από το 1945 είναι μοιρασμένη ανάμεσα στη Γερμανία και την Πολωνία). Περισσότεροι άνθρωποι εκτοπίστηκαν μετά τον πόλεμο.

Η περιοχή γύρω από το Καλίνινγκραντ , η οποία ανήκε προηγουμένως στην Ανατολική Πρωσία, κατακτήθηκε και ενσωματώθηκε στη Σοβιετική Ένωση. Η Πολωνία στο σύνολό της τέθηκε υπό την επιρροή της Σοβιετικής Ένωσης και έγινε κομμουνιστικό κράτος. Η Πολωνία έγινε μέρος του ανατολικού μπλοκ.

                                                                                                        Το συνδικάτο Solidarność (Αλληλεγγύης)

Με την πάροδο του χρόνου, τα οικονομικά προβλήματα μεγάλωσαν. Το 1980, υπήρξαν πολυάριθμες απεργίες (αναταραχές στην Πολωνία). Ένας ηλεκτρολόγος από το ναυπηγείο Λένιν στο Γκντανσκ, ο Λεχ Βαλέσα, έγινε ο ηγέτης των απεργιών και του νεοσύστατου ανεξάρτητου συνδικάτου Solidarność (πολωνικά για την Αλληλεγγύη).

Στρατιωτικός νόμος στην Πολωνία

Ο πιστός στρατηγός Γιαρουζέλσκι κήρυξε στρατιωτικό νόμο τον Δεκέμβριο του 1981. Οι ηγέτες της Solidarność συνελήφθησαν και το συνδικάτο απαγορεύτηκε. Ωστόσο, υπήρχαν και εσωτερικές διαμάχες εξουσίας μεταξύ των κομμουνιστών. Προκειμένου να επανέλθει η κανονικότητα, ο στρατιωτικός νόμος καταργήθηκε τελικά τον Ιούλιο του 1983. Οι φυλακισμένοι αντίπαλοι του καθεστώτος απελευθερώθηκαν. Ξεκίνησαν οι μεταρρυθμίσεις.

Στρογγυλό τραπέζι στην Πολωνία

Ένα δημοψήφισμα το 1987 κατέληξε σε σαφή ήττα της κυβέρνησης. Ξέσπασαν και πάλι απεργίες. Το 1989, οι ηγέτες των κομμάτων κάθισαν με τα μέλη της αντιπολίτευσης σε ένα "στρογγυλό τραπέζι". Η Solidarność έγινε εκ νέου δεκτή. Ακολούθησαν ελεύθερες εκλογές και η έγκριση άλλων κομμάτων. Έτσι, ιδρύθηκε η Τρίτη Πολωνική Δημοκρατία.

Τρίτη Δημοκρατία της Πολωνίας (από το 1989)

Η οικονομία αναδιοργανώθηκε από σχεδιασμένη οικονομία σε οικονομία της αγοράς. Ο Λεχ Βαλέσα εξελέγη πρόεδρος το 1990 και παρέμεινε στο αξίωμα για πέντε χρόνια. Ένα νέο σύνταγμα τέθηκε σε ισχύ το 1997. Η Πολωνία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 1999 και στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004.

Το συντηρητικό κόμμα PiS κέρδισε τις εκλογές από το 2005 έως το 2007. Πρόεδρος του είναι ο Γιάροσλαβ Κατσίνσκι. Ο δίδυμος αδελφός του Lech Kaczyński έγινε πρόεδρος της χώρας το ίδιο έτος. Πέθανε σε αεροπορικό δυστύχημα το 2010.

Το PiS έχασε τις πρόωρες βουλευτικές εκλογές του 2007 και το PO, ένα φιλελεύθερο-συντηρητικό κόμμα, ανέλαβε την κυβέρνηση μέχρι το 2015. Πρωθυπουργός κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου (μέχρι το 2014) ήταν ο Ντόναλντ Τουσκ, ενώ ακολούθησε η Εύα Κόπατς για ένα χρόνο.

Το 2015, ο Andrzej Duda έγινε ο νέος πρόεδρος της χώρας και το PiS κέρδισε τις βουλευτικές εκλογές. Κυβερνά με απόλυτη πλειοψηφία. Η Beata Szydlo έγινε η νέα πρωθυπουργός. Τον Δεκέμβριο του 2017, ο Ματέους Μοραουιέτσκι την αντικατέστησε μετά την παραίτησή της.

Το PiS έχασε την απόλυτη πλειοψηφία του στις εκλογές του 2023. Ο Ντόναλντ Τουσκ σχημάτισε συνασπισμό και έγινε και πάλι πρωθυπουργός. Αυτό σημαίνει ότι η Πολωνία θα έχει και πάλι φιλοευρωπαϊκή πολιτική.