Ειρήνη - πόλεμος
Αίτια πολέμων – Υπονόμευσης ειρήνης
Στην εποχή μας παρατηρείται μια αντίφαση αναφορικά με την ειρήνη. Ενώ υφίστανται ευνοϊκές συνθήκες για την προσέγγιση των λαών και την παγίωση της ειρήνης (συγκρότηση διεθνών οργανισμών, δράση φιλειρηνικών κινημάτων, επικοινωνία μεταξύ των λαών, κοινά προβλήματα κ.ά.) η ειρήνη στον πλανήτη κρίνεται επισφαλής. Οι λόγοι για τους οποίους οι λαοί οδηγούνται στον πόλεμο σταχυολογούνται στα ακόλουθα:
- Ανελέητος ανταγωνισμός κρατών και πολυεθνικών, προκειμένου να εξασφαλίσουν οικονομική κυριαρχία, την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και του ορυκτού πλούτου.
- Οικονομικές σκοπιμότητες των πολεμικών βιομηχανιών. Επιβάλλεται να συντηρούνται πολεμικές εστίες ανά την υφήλιο προκειμένου να είναι κερδοφόρα η βιομηχανία όπλων.
- Οι ιμπεριαλιστικές πολιτικές των ισχυρών κρατών προκειμένου να διευρύνουν τη σφαίρα επιρροής τους. Η γεωπολιτική θέση ορισμένων αδύναμων χωρών (στρατιωτικές βάσεις) γίνεται αντικείμενο σφετερισμού από μεγάλες δυνάμεις, γεγονός που οδηγεί στην αποσταθεροποίηση στην περιοχή.
- Επεμβάσεις στις εσωτερικές υποθέσεις ασθενέστερων κρατών προκαλώντας το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Εφαρμόζεται συχνά η πολιτική του «διαίρει και βασίλευε, με στόχο να θέσουν ισχυρές δυνάμεις υπό τον έλεγχό τους μια ευρύτερη περιοχή.
- Τα εσωτερικά προβλήματα μιας κοινωνίας σε κρίση, όπως οικονομική ύφεση, κοινωνική αδικία, ανεργία, φαλκίδευση της δημοκρατίας και των ελευθεριών. Ο πόλεμος χρησιμοποιείται ως μέσο αποπροσανατολισμού ενός ταλαιπωρημένου από τα προβλήματα λαού.
- Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα δε διστάζουν να σύρουν τη χώρα σε στρατιωτικές περιπέτειες, προκειμένου να διατηρηθούν στην εξουσία. Ο θρησκευτικός και ιδεολογικός φανατισμός αναζωπυρώνει έριδες και μια μαζική υστερία που εκτονώνεται με βία. Η αναβίωση ρατσιστικών ή εθνικιστικών οραμάτων πυροδοτούν βίαιες συγκρούσεις.
- Ιστορικές αντιπαλότητες, ιδίως μεταξύ όμορων κρατών, διαμορφώνουν ένα υπόβαθρο πρόσφορο για εμφάνιση προκαταλήψεων και στερεοτύπων και για την εκδήλωση φανατισμού. Κατά συνέπεια, οι λαοί αδυνατούν να βρουν συμβιβαστικές λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
- Ο πνευματικός σκοταδισμός, ο αναλφαβητισμός, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, το έλλειμμα ενημέρωσης των ανθρώπων συντελούν στην απεμπόληση ηθικών αξιών και στην εξαχρείωση, στην υποχώρηση δηλαδή των ηθικών φραγμών που θα απέτρεπαν τον πόλεμο.
Επιπτώσεις πολέμου
- Απώλεια ανθρώπινων ζωών, πρόκληση προβλημάτων υγείας όχι μόνο στους πληγέντες, αλλά και στις επόμενες γενιές.
- Καταστροφή των υποδομών, ανάσχεση των οικονομικών δραστηριοτήτων
- Ανέχεια και κατάρρευση του συστήματος υγείας και των κοινωνικών υπηρεσιών.
- Πλήγμα για τη δημοκρατία. Η αποκατάστασή της μετά τον πόλεμο αποτελεί μακροχρόνια μετ’ εμποδίων διαδικασία.
- Ηθική εξαχρείωση καθώς επικρατεί το ένστικτο της επιβίωσης.
- Καταστροφή του περιβάλλοντος
- Μεγάλα προσφυγικά ρεύματα ως αποτέλεσμα της αποσταθεροποίησης και της ανασφάλειας που προκαλείται.
- Αναστολή της πολιτιστικής προόδου. Η επιστημονική γνώση τίθεται στην υπηρεσία του πολέμου
Προτάσεις για την επικράτηση ειρήνης
ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ/ ΚΡΑΤΗ
- Ενίσχυση της δημοκρατίας, υπεύθυνη αντιμετώπιση των προβλημάτων των λαών
- Ειλικρινής και ισότιμος διάλογος, αμοιβαίες υποχωρήσεις
- Αποβολή της ανταγωνιστικής νοοτροπίας, επικράτηση οικονομικής και πολιτικής άμιλλας.
- Σύναψη διεθνών ειρηνικών σχέσεων, σεβασμός στο δικαίωμα αυτοδιάθεσης.
- Ανάληψη ειρηνευτικών πρωτοβουλιών από τις κυβερνήσεις των χωρών, από διεθνείς οργανισμούς και συνασπισμούς κρατών.
- Πυρηνικός αφοπλισμός (κορυφαίο αίτημα της εποχής μας), σταδιακός περιορισμός των πυρηνικών εξοπλισμών με μακροπρόθεσμο στόχο τον αφοπλισμό.
ΦΟΡΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ
- ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ: Το σχολείο έχει καθήκον να μυήσει τους μαθητές στην κουλτούρα της ειρήνης και στην παιδεία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καταδεικνύοντας τα δεινά και τον όλεθρο που προκαλεί ο πόλεμος. Οφείλει να καταστήσει σαφές ότι οι άνθρωποι μεγαλούργησαν σε περιόδους ειρήνης και ελευθερίας. Η διαπολιτισμική εκπαίδευση και ο διάλογος δύνανται να μεταδώσουν στα παιδιά αξίες, όπως η ανεκτικότητα, η διαλλακτικότητα, η θετική στάση απέναντι στο συνάνθρωπο.
- Μ.Μ.Ε. : Αντικειμενική ενημέρωση, ώστε να αποσοβηθεί ο κίνδυνο του φανατισμού, να λειτουργούν με γνώμονα το συλλογικό συμφέρον και να μην εκπίπτουν σε φερέφωνα πολιτικής προπαγάνδας. Καθήκον τους να προβάλλουν την τέχνη και τον αθλητισμό που ενώνουν τους ανθρώπους, τον ανθρωπισμό και την πνευματικότητα που εξευγενίζουν τα κατώτερα ένστικτα της ανθρώπινης φύσης.
- ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ: Η τέχνη με τα υψηλά νοήματα που μεταδίδει και με τη συγκίνηση που προκαλεί προσανατολίζει σωστά τον άνθρωπο και νοηματοδοτεί τη ζωή του. Αντιμιλιταριστικά έργα τέχνης υμνούν τα αγαθά της ειρήνης και στηλιτεύουν τα δεινά του πολέμου.
- ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: Ευρύτατα διαδεδομένη η άποψη πως ο αθλητισμός μπορεί να λειτουργήσει ως παρακαταθήκη ειρήνης για την ανθρωπότητα στην κατεύθυνση της σύσφιξης των διακρατικών σχέσεων. Το ολυμπιακό ιδεώδες είναι δυναντό να καλλιεργήσει πνεύμα ομόνοιας, αλληλεγγύης, άμιλλας και φιλίας. Ιδιαίτερα η διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων δίνει την ευκαιρία σε όλους τους λαούς της γης να έρθουν σε επαφή.
- ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Διάπλαση των νεαρών μελών με ανθρωπιστικές αξίες και ιδανικά, καλλιέργεια άδολης αγάπης για την πατρίδα, προβολή της ανεκτίμητης αξίας της ειρηνικής διαβίωσης.
ΝΕΟΙ
- Η αγωνιστικότητά τους και η κοινωνική ευαισθησία, η τόλμη, η πίστη σε αξίες και ιδανικά, το όνειρο για έναν καλύτερο κόσμο αποτελούν γνωρίσματα του νέου ανθρώπου και εφαλτήριο για δράση.
- Μπορούν να συμβάλλουν στη διαφύλαξη της ειρήνης με τα εξής εφόδια: μέριμνα για εσωτερική καλλιέργεια, πνευματικότητα, ηθικότητα, επιδίωξη εποικοδομητικού διαλόγου, αποβολή εγωκεντρικών και ατομικιστικών διαθέσεων, ρατσιστικών αντιλήψεων.
- Πρακτικά, θα συμβάλλουν στην παγίωση της ειρήνης με την ενεργό συμμετοχή τους σε φιλειρηνικά κινήματα, σε εκδηλώσεις εναντίον του πολέμου, πορείες διαμαρτυρίας για την κήρυξη πολέμων, με αρθογραφία και καταγγέλλει κάθε αυθαιρεσίας των ισχυρών, επικοινωνώντας με εφήβους από όλο τον κόσμο μέσω του διαδικτύου, καθώς και με την ανθρωπιστική τους δράση (μέλη εθελοντικών οργανώσεων).
ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ
Είναι εύλογος, δεδομένης της προηγηθείσας στρατιωτικής χρήσης της πυρηνικής ισχύος με ολέθρια αποτελέσματα, ο σκεπτικισμός γύρω από τη χρήση της. Οι θιασώτες της πυρηνικής ενέργειας διατείνονται ότι η αξιοποίησή της είναι επιβεβλημένη, γιατί προσφέρει διέξοδο στο πρόβλημα της εξάντλησης ενεργειακών αποθεμάτων επιτρέποντας τηςν παραγωγή ρεύματος με μικρότερο σχετικά κόστος χωρίς παράλληλα να επιβαρύνει το περιβάλλον. Θεωρούν, επίσης, ότι η εφαρμογή της θα επιλύσει τα προβλήματα στον Τρίτο Κόσμο, αφού η παραγωγή αγαθών δε θα είναι οικονομικά ασύμφορη.
Στον αντίποδα της προσέγγισης, οι πολέμιοι της πυρηνικής ενέργειας είναι βέβαιοι ότι η χρήση της είναι εξαιρετικά παρακινδυνευμένη. Ισχυρίζονται ότι η γενίκευση των εφαρμογών της θα νομιμοποιήσει και τη χρήση της για στρατιωτικούς σκοπούς, δεδομένου του αδυσώπητου οικονομικού ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών, των συγκρουσιακών σχέσεων και της αναζωπύρωσης του εθνικισμού και του φονταμενταλισμού στο σύγχρονο κόσμο. Επειτα, αμφισβητείται έντονα ο οικολογικός χαρακτήρας της πυρηνικής ενέργειας, αλλά και τα οικολογικά κίνητρα των υποστηρικτών της, καθώς τα ραδιενεργά κατάλοιπα δεν εξουδετερώνονται και δε γνωρίζουμε τη μελλοντική συμπεριφορά τους (π.χ. ενδεχόμενος κίνδυνος μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα). Φυσικά, ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος τεχνολογικού ατυχήματος ή ανθρώπινου λάθους ή ακόμα και σεισμού που καθιστούν επισφαλή τη χρήση της.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ
- ΠΟΛΙΤΕΙΑ: Απαγόρευση πυρηνικών δοκιμών, αυστηρός έλεγχος στις χώρες παραγωγής πυρηνικής ενέργειας από τους διεθνείς οργανισμούς, ασφαλείς όροι λειτουργίας των μονάδων παραγωγής πυρηνικής ενέργειας, αναζήτηση μορφών ακίνδυνης ενέργειας (αιολικής, ηλιακής) και επένδυση σε αυτές.
- ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ: Οφείλει να διεξάγει τις έρευνές της με υψηλό δείκτη κοινωνικής ευαισθησίας και ευθύνης , με εντιμότητα και σοβαρότητα, με αίσθημα καθήκοντος και διάθεση κοινωνικής προσφοράς. Η επιστημονική γνώση δεν παράγεται σε πολιτικοκοινωνικό κενό, αλλά παίρνει τη θέση της σε μια συγκεκριμένη κοινωνία. Έτσι, δεν επιτρέπεται στους επιστήμονες να προβάλλουν ως άλλοθι το δόγμα «η επιστήμη για την επιστήμη», αλλά να συμμετάσχουν σε έρευνες για τις οποίες είναι όσο το δυνατό βέβαιοι, προβλέποντας ακόμα και πιθανές μελλοντικές εφαρμογές των επιστημονικών πορισμάτων τους, ότι θα συμβάλλουν στην κοινωνική τους αποστολή.
- ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΟΛΙΤΩΝ: Η διεξαγωγή ερευνών και οι εφαρμογές των επιστημονικών πορισμάτων είναι θέμα βαθιά πολιτικό και η κοινωνία πολιτών είναι εγκληματικό να μένει αμέτοχη με το αιτιολογικό ότι δε γνωρίζει. Σήμερα, που οι κρουνοί της πληροφόρησης απελευθερώνουν επεξεργασμένες αναλύσεις, είναι αδικαιολόγητη και ανεύθυνη η μοιρολατρική στάση των πολιτών. Χρέος, επομένως, του σύγχρονου ανθρώπου η διαρκής ενημέρωση, η άσκηση ελέγχου στο επιστημονικό έργο και ιδιαίτερα στο κράτος ή στα εξωθεσμικά κέντρα που το καθορίζουν και το χρηματοδοτούν. Επιπλέον, ο δημοκρατικός πολίτης οφείλει να περιβάλλει με εμπιστοσύνη τους έντιμους επιστήμονες, να αποζητά τη δημόσια αναγνώριση της προσφοράς τους, να προχωρά στην κατακραυγή και περιθωριοποίηση των επίορκων επιστημόνων.