Καταναλωτισμός
Λόγοι που εμφανίστηκε και διογκώθηκε το φαινόμενο
- Η τεχνολογική ανάπτυξη και η ραγδαία εκβιομηχάνιση οδήγησαν σε μαζική παραγωγή
- Η σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα και οι επικρατούσες αξίες θεωρούν ολοκληρωμένη προσωπικότητα εκείνη που θεοποιεί τα υλικά αγαθά.
- Μέσα από τις σύγχρονες συνθήκες ζωής, ο υλικός ευδαιμονισμός έχει περιορίσει το ενδιαφέρον για πνευματική ανάπτυξη και ο άνθρωπος έχει καταντήσει να λειτουργεί ως μια καταναλωτική προσωπικότητα.
- Οι σημερινές κοινωνίες επιβάλλουν αντιλήψεις ο πετυχημένος ανθρώπινος τύπος είναι ο άνθρωπος του «έχειν» και όχι ο άνθρωπος του «είναι».
- Η ηθική της εποχής δίνει βάση και προτεραιότητα στην επίδειξη
- Σημαντικό ρόλο στη διόγκωση του φαινομένου διαδραματίζουν και τα Μ.Μ.Ε., κυρίως μέσω των διαφημίσεων, τα οποία προωθούν τα προϊόντα για κερδοσκοπικούς λόγους, κάνοντας πλύση εγκεφάλου στους καταναλωτές.
Οι συνέπειες του καταναλωτισμού
Πριν φτάσουμε στην υπερβολική εμφάνιση του καταναλωτισμού, η εμφάνισή του ήταν σημαντική αφού οδήγησε σε αφθονία και ποικιλία αγαθών, βελτίωση των προϊόντων μέσω του ανταγωνισμού και περαιτέρω βελτιστοποίηση των συνθηκών διαβίωσης και ποιότητας ζωής. Ωστόσο, η εξέλιξη του φαινομένου δημιούργησε πολλαπλά προβλήματα τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
ΓΙΑ ΤΟ ΑΤΟΜΟ
- Η ζωή του περιστρέφεται μόνιμα γύρω από την ανάγκη απόκτησης και κατανάλωσης αγαθών, ικανοποιώντας δευτερεύουσες και πλαστές επιθυμίες, με αποτέλεσμα να απομακρύνεται από τις βασικές του ανάγκες και να μην τις ιεραρχεί σωστά.
- Γίνεται υποχείριο των υλικών αγαθών, αλλοτριώνεται και εξαρτάται από αυτά με συνέπεια να γίνεται ηθικά και πνευματικά ανελεύθερος.
- Η σχέση του με την εργασία του υποβιβάζεται στο επίπεδο της κάλυψης επίπλαστων αναγκών και χάνεται η ουσιαστική αγάπη προς το αντικείμενο εργασίας.
- Στην απεγνωσμένη προσπάθειά του να αποκτήσει όσο το δυνατό περισσότερα υλικά αγαθά αναζητά συνεχώς τρόπους απόκτησής τους και περιορίζει στο ελάχιστο τον ελεύθερο χρόνο του.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
- Δημιουργείται έντονο οικολογικό πρόβλημα, τόσο από την συνεχή «αφαίμαξη» του περιβάλλοντος για την εξεύρεση πρώτων υλών όσο και από τη συνεχή ρύπανση και την οικολογική ανισορροπία.
- Οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων εκχυδαΐζονται και κυριαρχούνται από την ιδιοτέλεια, την κερδοσκοπία και την εκμετάλλευση. Η ηθική κατάπτωση χαρακτηρίζει τους ανθρώπους, η ζήλια και ο φθόνος καθορίζουν το πλαίσιο των σχέσεών τους.
- Το μονόπλευρο ενδιαφέρον του σύγχρονου ανθρώπου για τα υλικά αγαθά τον οδηγεί στην παγερή αδιαφορία για τα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα, με αποτέλεσμα την έλλειψη συλλογικότητας και τον ετεροκαθορισμό.
Μέτρα αντιμετώπισης του φαινομένου
- Βασική προϋπόθεση για την αντιμετώπιση είναι η ανθρωπιστική παιδεία, που θα οδηγήσει στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας και στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης του καταναλωτή.
- Η προσωπική αφύπνιση και η συνειδητοποίηση του πραγματικού νοήματος της ζωής που βρίσκεται στη δημιουργική σχέση μιας άνετης ζωής και μιας πνευματικής και ηθικής καλλιέργειας.
- Αναθεώρηση των ηθικών αξιών και αρχών που επικρατούν στη σύγχρονη κοινωνία με απομάκρυνση από την υλιστική απληστία και καταπολέμηση του ατομικισμού.
- Σωστή ιεράρχηση των αναγκών και επιθυμιών, καθορισμός των σημαντικών προτεραιοτήτων, εσωτερική ελευθερία και χαλιναγώγηση των ενστίκτων και των παθών.
- Γόνιμη και δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου.
- Οι πνευματικοί άνθρωποι πρέπει με τη δράση τους να αποτελέσουν αντίβαρο στα καταναλωτικά πρότυπα και να εμφυσήσουν στους συνανθρώπους τους, ιδιαίτερα στους νέους, αξίες και αρχές που θα τους προάγουν τόσο ατομικά όσο και συλλογικά.