Οικολογική κρίση
Ήδη ο πλανήτης έχει περιέλθει σε οικολογικό αδιέξοδο. Ολοένα και περισσότεροι έγκριτοι υπεύθυνοι επιστήμονες κρούουν των κώδωνα του κινδύνου για τη βιωσιμότητα του. Στον Τύπο πυκνώνουν τα δημοσιεύματα και τα ένθετα με οικολογικό περιεχόμενο σε μια προσπάθεια ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης. Παράλληλα, ακτιβιστές και μέλη μη κυβερνητικών οργανώσεων ορθώνουν φωνή διαμαρτυρίας εδώ και δεκαετίες. Ο εφιάλτης της πλήρους απορρύθμισης της οικόσφαιρας και της διασάλευσης των οικολογικών ισορροπιών δεν είναι πια μια υποθετική απειλή.
Φαινόμενα που πιστοποιούν την καταστροφή
- Καταστροφή της στοιβάδας του όζοντος – απειλητική η υπεριώδης ακτινοβολία.
- Φαινόμενο θερμοκηπίου εξαιτίας των εκπομπών καυσαερίων – σταδιακή αύξηση μέσης θερμοκρασίας, υπερθέρμανση πλανήτη
- Κλιματικές μεταβολές, αλλοιώσεις, επικίνδυνα καιριά φαινόμενα, εκτεταμένες φυσικές καταστροφές
- Συρρίκνωση βιοποικιλότητας, εξαφάνιση ζωικών ειδών – Απορρύθμιση οικολογικής ισορροπίας
- Μόλυνση υδροφόρου ορίζοντα
- Ατμοσφαιρική ρύπανση στα αστικά κέντρα, όξινη βροχή
- Ρύπανση εδάφους λόγω των τοξικών αποβλήτων
- Συστηματική καταπάτηση και αποψίλωση δασικών εκτάσεων, καταστροφή βιοτόπων και εθνικών δρυμών
- Εξάντληση φυσικών πόρων λόγω της υπερεκμετάλλευσης
- Αισθητική υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος
Αιτίες καταστροφής
- Η διασάλευση της οικολογικής ισορροπίας είναι αναπόφευκτη συνέπεια της κατάχρησης της επιστημονικοτεχνικής ισχύος και το τίμημα που πληρώνει ο σύγχρονος άνθρωπος για την αλόγιστη και αχαλίνωτη ανάπτυξη, στην οποία επιδιδόταν για πολλές δεκαετίες. Η χρήση πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς ή στρατιωτικούς σκοπούς αποτελεί ένα κραυγαλέο παράδειγμα ολέθριας διαχείρισης της επιστημονικοτεχνικής ισχύος.
- Το φυσικό περιβάλλον έχει υποστεί τεράστια επιβάρυνση λόγω της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων και των πλουτοπαραγωγικών πηγών. Σ’ αυτή την εξέλιξη έχει συντελέσει τόσο η αλόγιστη βιομηχανική ανάπτυξη όσο και η κατίσχυση του καταναλωτικού μοντέλου και του υλικού ευδαιμονισμού.
- Η απουσία πολιτικής βούλησης, οι κοντόφθαλμες πολιτικές επιλογές, η πρόταξη του κέρδους αντί του ανθρώπου και της φύσης, καθώς και η απουσία ζωηρού ενδιαφέροντος και διεκδικήσεων από τους πολίτες αποτελούν τη ρίζα του οικολογικού προβλήματος.
- Αφελές και ανεύθυνο θα ήταν να θεωρεί κανείς ότι η καταστροφή του περιβάλλοντος οφείλεται αποκλειστικά σε πράξεις, παραλείψεις και αβαρίες των επιστημονικών και πολιτικών φορέων. Δε θα πρέπει να παραγνωρίζει κανείς τις ευθύνες που αναλογούν στον πολίτη για τη συμπεριφορά του προς το φυσικό περιβάλλον
- Επιμέρους αιτίες του φαινομένου είναι ο υπερπληθυσμός (συνεπάγεται αύξηση των ενεργειακών αναγκών και υπερβολική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων) και η αστική ανάπτυξη (με την επέκταση των περιοχών δόμησης και την αποξένωση των κατοίκων των αστικών κέντρων από τη φύση.
Η οικολογική κρίση ως πρόβλημα παιδείας
Η ανευθυνότητα, η αδιαφορία, η οίηση (αλαζονεία) και η ασέβεια που επιδεικνύουν οι πολίτες οξύνουν αναμφίβολα το οικολογικό πρόβλημα. Η έλλειψη περιβαλλοντικής αγωγής και οικολογικής ευαισθησίας σε συνδυασμό με την παθητική, απολιτική στάση τους μετατρέπουν σε ανενεργούς πολίτες και όχι σε φορείς ανάληψης πρωτοβουλιών για την προστασία της οικόσφαιρας. Στο πλαίσιο αυτό μερίδιο ευθύνης φέρουν και οι πάσης φύσεως φορείς αγωγής (εκπαίδευση, ΜΜΕ, κοινωνικές και οικολογικές οργανώσεις, τοπική αυτοδιοίκηση και οικογένεια) που δεν προνόησαν για τη διαμόρφωση οικολογικής συνείδησης στους πολίτες.
Συνέπειες της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος
ΑΤΟΜΟ: ΣΩΜΑΤΙΚΗ – ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ
- Προκύπτουν ή εντείνονται προβλήματα υγείας, όπως η αύξηση των καρκινογενέσεων ή αναπνευστικών δυσλειτουργιών. Επιβαρύνεται η ψυχική υγεία, κυρίως των κατοίκων των μεγαλουπόλεων. Η απουσία χώρων πρασίνου και αναψυχής στερεί από τον άνθρωπο την ουσιαστική επαφή με τη φύση, με αποτέλεσμα να απειλούνται η ψυχική γαλήνη και η ισορροπία του.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ – ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ:
- Οι αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία συνοψίζονται στη μείωση του τουρισμού, στην παρακμή της τοπικής ή εθνικής οικονομίας, στη συρρίκνωση της αγροτικής παραγωγής.
- Η οικολογική ισορροπία διαταράσσεται και στοιχεία της χλωρίδας και της πανίδας καταστρέφονται. Ο υπανάπτυκτος και αναπτυσσόμενος κόσμος αδυνατούν να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της περιβαλλοντικής καταστροφής που προκαλεί η βιομηχανική ανάπτυξη.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ:
- Καταστρέφονται ιστορικά και φυσικά μνημεία, τα οποία υφίστανται μεγάλες φθορές από τη ρύπανση της ατμόσφαιρας. Ο παραδοσιακός τρόπος ζωής, συνυφασμένος με το τοπίο και τα αγαθά της φύσης, υποχωρεί κάτω από την ισοπεδωτική δύναμη της εκβιομηχάνισης και της λογικής του κέρδους.
- Υποβαθμίζεται η αισθητική του σημερινού ανθρώπου, ο οποίος είναι αναγκασμένος να ενσωματωθεί στο «αστικό τοπίο».
- Το μέλλον των επερχόμενων γενεών τίθεται σε κίνδυνο, αφού θυσιάζεται η μακροχρόνια ευημερία στο βωμό του βραχυπρόθεσμου κέρδους.
Ανάγκη προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος
- Η διερεύνηση των αιτιών και πολύ περισσότερο των συνεπειών της οικολογικής κρίσης αναδεικνύει με ενάργεια το ζήτημα της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Η ανάγκη προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος φαντάζει επιτακτικότερη, αν αναλογιστεί κανείς την προσφορά της φύσης στον άνθρωπο:
- Εξασφαλίζει τις κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης
- Η παραγωγική αξιοποίηση των πόρων συντελεί στην οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη, αναβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής
- Παρέχει ερεθίσματα για συστηματική έρευνα συμβάλλοντας στη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων
- Η επαφή με τη φύση συμβάλλει στην ψυχική ισορροπία του ανθρώπου, αφού με την απομάκρυνση του από το άγχος προσεγγίζει την εσωτερική πληρότητα.
- Μέσω τη μελέτη των νόμων που διέπουν τη λειτουργία του φυσικού σύμπαντος αλλά και της αρμονίας που το χαρακτηρίζει, αντλούνται χρήσιμες πληροφορίες για τη διαμόρφωση ομαλής κοινωνικής συμβίωσης.
- Προάγει τον πολιτισμό, αφού το φυσικό κάλλος αφυπνίζει το αίσθημα του ωραίου προκαλώντας αισθητική συγκίνηση και συχνά λειτουργεί ως πηγή έμπνευσης και έναυσμα για καλλιτεχνική δημιουργία.
Τρόποι προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος
ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
- Το οικολογικό πρόβλημα είναι οικουμενικό, δηλαδή δε γνωρίζει σύνορα, αφορά όλα τα κράτη ανεξαιρέτως. Επομένως, είναι απολύτως απαραίτητη η διακρατική συνεργασία στη βάση μιας κοινής πολιτικής για την προστασία του περιβάλλοντος. Οι Παγκόσμιες Σύνοδοι του ΟΗΕ και οι Διεθνείς Συνδιασκέψεις για το μέλλον της Γης θα πρέπει να εργαστούν συστηματικά για να πετύχουν τους ακόλουθους στόχους:
- Να αποσπάσουν τις δεσμεύσεις των πολιτικών ηγετών πως θα προτάσσουν το οικουμενικό καλό έναντι του στενά εννοούμενου εθνικού συμφέροντοας
- Θέσπιση νομοθετικού πλαισίου με δεσμευτικό χαρακτήρα που θα παρεμποδίζει την κερδοσκοπική εκμετάλλευση της φύσης.
- Επιβολή αυστηρών ποινών στα κράτη που καταστρατηγούν το παραπάνω πλαίσιο αρχών
- Αναθεώρηση του ισχύοντος αναπτυξιακού μοντέλου προτάσσοντας πολιτικές βιώσιμης/αειφόρου ανάπτυξης.
- Προώθηση της ιδέας του πυρηνικού αφοπλισμού που απειλεί με ολοκαύτωμα του πλανήτη.
- Παρουσίαση εκθέσεων έγκριτων επιστημονικών φορέων για το μέλλον του πλανήτη και να χρηματοδοτούν επιστημονικές έρευνες με αντικείμενο την άρση του οικολογικού αδιεξόδου.
ΠΟΛΙΤΕΙΑ – ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ
- Αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο που θα ρυθμίζει τους όρους εγκατάστασης και λειτουργίας βιομηχανικών και τουριστικών μονάδων, θα προσδιορίζει τις μεθόδους αγροτικής καλλιέργειας, κτηνοτροφίας και αλιείας, θα διασφαλίζει την προστασία των δασών, των βιοτόπων, των εθνικών δρυμών και της βιοποικιλότητας.
- Συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα η πολιτεία είναι απαραίτητο να αξιοποιήσει τις εναλλακτικές ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και να χρησιμοποιήσει την αντιρρυπαντική τεχνολογία και το βιολογικό καθαρισμό, όπου θεωρείται απαραίτητο (χρηματοδότηση έρευνας)
- Παροχή κινήτρων με σκοπό την αποκέντρωση
- Προώθηση του οικοτουρισμού, του αγροτουρισμού και της βιολογικής καλλιέργειας
- Εκπόνηση και υλοποίηση σχεδίου διαχείρισης των απορριμμάτων με τρόπο φιλικό για το περιβάλλον
- Επιβράβευση των φορέων που αποδεικνύουν έμπρακτα το σεβασμό τους στο περιβάλλον
- Λελογισμένη χρήση της επιστημονικοτεχνικής ισχύος σε οικολογική και ουμανιστική βάση
- Εξυγίανση και αναβάθμιση του αστικού περιβαλλοντος: α) περισσότεροι χώροι πρασίνου, αναψυχής και άθλησης β) αισθητική αποκατάσταση και δενδροφύτευση των ελεύθερων δημοσίων χώρων γ) διαχείριση απορριμμάτων και λειτουργία προγράμματος ανακύκλωσης δ) κάλυψη των ενεργειακών της πόλης από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, της ηχορρύπανσης στ) ποδηλατόδρομοι και πεζοδρομήσεις ζ) φρένο στην άναρχη επέκταση του αστικού ιστού και στην καταπάτηση δασικών εκτάσεων κοντά στις πόλεις η) μέτρα δασοπροστασίας και δασοπυρόσβεσης
ΜΗ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ (ΜΚΟ)
Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις (GREENPEACE, WWF) έχουν αναδείξει το οικολογικό πρόβλημα τις τελευταίες δεκαετίες. Εκπρόσωποι τους πρωτοστατούν σε εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης πολιτών, αλλά διαδηλώνουν την αντίθεσή τους στις εφαρμοζόμενες πολιτικές με πιο ριζοσπαστικούς τρόπους (ακτιβισμός), συγκεντρώνοντας το ενδιαφέρον των διεθνών ΜΜΕ και της κοινής γνώμης. Οι διαμαρτυρίες και οι δικαστικοί αγώνες είναι απαραίτητες προϋποθέσεις προκειμένου να τελεσφορήσει ο αγώνας υπερ της φύσης και του ανθρώπου.
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ – ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ
Ο πρωτότυπος και ώριμος στοχασμός των πνευματικών ανθρώπων μπορεί να καταστήσει σαφή την ενότητα και την αλληλεπίδραση ανθρώπου – φύσης. Το πνεύμα του ανθρωπισμού, άλλωστε, επιτάσσει το σεβασμό όχι μόνο στον άνθρωπο, αλλά και στο φυσικό περιβάλλον, που αποτελεί το λίκνο της ζωής. Οι πνευματικοί άνθρωποι, με την ευαισθησία και τη διορατικότητα που τους χαρακτηρίζουν, οφείλουν να αφυπνίζουν τις συνειδήσεις.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Η πολιτεία έχει χρέος να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του πλανήτη και την υψηλή ποιότητα ζωής των προσιτών προσφέροντας την κατάλληλη αγωγή από τη μικρή ηλικία. Το σχολείο είναι ο κατ’ εξοχήν φορέας αγωγής που μπορεί να καλλιεργήσει την οικολογική συνείδηση στους μαθητές. Έτσι, η οικολογία θα καταστεί τρόπος σκέψης και τρόπος ζωής για τους αυριανούς πολίτες. το περιεχόμενο της περιβαλλοντικής αγωγής μπορεί να διαμορφωθεί ως εξής:
- Θεωρητική γνώση των μηχανισμών λειτουργίας του οικοσυστήματος και των διαδικασιών που συντελούνται σ’ αυτό
- Ενημέρωση σχετικά με τα οικολογικά προβλήματα και τις επιπτώσεις τους, άντληση πληροφοριακού υλικού και εκπόνηση εργασιών
- Λειτουργία προγράμματος ανακύκλωσης στο σχολείο
- Εκδρομές, ποδηλατοδρομία και πεζοπορία στη φύση, προκειμένου τα παιδιά που ζουν στα αστικά κέντρα να αποκτήσουν βιωματική σχέση με αυτή.
- Συνεργασία με περιβαλλοντικές οργανώσεις και συλλόγους για την ανάληψη πρωτοβουλιών, όπως δενδροφύτευση, αναδάσωση, καθαρισμός αιγιαλού κ.ά.
- Έκδοση μαθητικού εντύπου που θα περιλαμβάνει και στήλη οικολογίας. Εκστρατεία ενημέρωσης των συνδημοτών
- Συνειδητοποιημένη κατανάλωση μυώντας τα παιδιά στο πνεύμα της «πράσινης κατανάλωσης». Οι μαθητές θα κατανοήσουν την ανάγκη κατανάλωσης με μέτρο, επιλογής ανακυκλώσιμων ή ανακυκλωμένων προϊόντων, βιολογικών και φιλικών στο περιβάλλον και την ανάγκη εξοικονόμησης ενέργειας και νερού.
- Ενημέρωση των μαθητών και των γονιών για προγράμματα οικοτουρισμού και αγροτουρισμού.