Τουρισμός
Τουρισμός: η προσωρινή μετακίνηση ατόμων ή ομάδων από τον τόπο διαμονής τους σε άλλες περιοχές (της χώρας ή του εξωτερικού), με στόχο την επίσκεψη αξιοθέατων και γενικότερα την αναψυχή ή κάποιο ειδικό σκοπό.
Συνεκδοχικά η οργανωμένη προσπάθεια που διεξάγεται από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς (τουριστικά γραφεία) για την προσέλκυση τουριστών σε χώρα ή περιοχή ή τη ρύθμιση όλων των λεπτομερειών για τη μετακίνηση τουριστών.
Ο τουρισμός αποτελεί μια ιδιαίτερα επικερδή δραστηριότητα για τη χώρα μας και απαιτεί την ύπαρξη και εύρυθμη λειτουργία σημαντικών υποδομών, καθώς για την ομαλή πραγματοποίησή του συνδράμουν τουριστικά γραφεία, ξενοδοχειακές μονάδες ή άλλου είδους χώροι φιλοξενίας, αεροπορικές και ναυτιλιακές εταιρείες κ.λπ.
Η ανάπτυξη του τουρισμού οφείλεται στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου που επιτεύχθηκε χάρη στην οικονομική ανάπτυξη που γνώρισαν πολλές χώρες, αλλά και στις νέες συνθήκες που δημιούργησε η εξέλιξη στους διάφορους τομείς της τεχνολογίας. Ειδικότερα:
- Η εκπληκτική βελτίωση των μέσων μεταφοράς και η ταχύτατη πια μετακίνηση από το ένα μέρος στο άλλο, σε συνδυασμό με την τελειοποίηση των μέσων επικοινωνίας, που καθιστούν ακόμη πιο γρήγορη και απρόσκοπτη την οργάνωση των ταξιδιών, έχουν άρει δυσκολίες του παρελθόντος κι έχουν ανοίξει το δρόμο στις συχνές μετακινήσεις των ατόμων.
- Η συστηματική οργάνωση των αναγκαίων για τον τουρισμό υποδομών (ξενοδοχείων, τουριστικών γραφείων, συχνότερες αεροπορικές ανταποκρίσεις), έχουν καταστήσει, όχι μόνο προσβάσιμες, αλλά και έτοιμες για τη φιλοξενία τουριστών πλήθος περιοχών ανά τον κόσμο.
- Η αύξηση του βιοτικού επιπέδου και κατ’ επέκταση η αισθητή βελτίωση της οικονομικής κατάστασης πολλών πολιτών, έχει δώσει σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού των ανεπτυγμένων κοινωνιών τη δυνατότητα να πραγματοποιούν πολυήμερα ταξίδια εντός και εκτός των συνόρων της χώρας τους.
- Η αποδέσμευση από την ανάγκη συνεχούς εργασίας χάρη στην εξέλιξη της τεχνολογίας και των μέσων παραγωγής, έφερε σταδιακά και τη συνειδητοποίηση της αξίας που έχουν για το άτομο τα ταξίδια σε άλλες χώρες, όπως άλλωστε και η ευκαιρία ξεκούρασης και αναψυχής. Οι διακοπές προσφέρουν μια εξαίρετη ευκαιρία εκτόνωσης και ψυχικής χαλάρωσης που επιτρέπει στο άτομο να επιστρέφει στην εργασία του ανανεωμένο και με πολύ καλύτερη διάθεση και ενεργητικότητα.
Η ανάπτυξη του τουρισµού επιτυγχάνεται µέσα από τη συστηµατική και ολοκληρωµένη προσπάθεια βελτίωσης του συνόλου των ακόλουθων βασικών παραγόντων σύνθεσης του τουριστικού προϊόντος. Ειδικότερα:
- Προσβασιµότητα. Η προσβασιµότητα µιας περιοχής καθιστά αποτελεσµατικότερη την προσφορά υπηρεσιών προς τους επισκέπτες, διευκολύνοντας την προσέγγιση του τουριστικού προϊόντος.
- Έλξεις. Η φύση αποτελεί τον κύριο πόλο έλξης προς τους επισκέπτες, µέσα από τον πλούτο και την ποικιλία της, συνεπικουρούµενη από έντονα πολιτισµικά στοιχεία που να διατηρούν σε µεγάλο βαθµό την αυθεντικότητά τους. Βέβαια η ελκτικότητα των πλεονεκτηµάτων κάθε περιοχής συνδέεται άµεσα τόσο µε τεχνικές υποδοµές, όσο και µε υποστηρικτικές δοµές ανάδειξής τους.
- Υπηρεσίες. Οι παρεχόµενες τουριστικές υπηρεσίες εστιάζονται στη λειτουργία κυρίως υποστηρικτικών δοµών, όπως τουριστικά γραφεία, κέντρα ενηµέρωσης και πληροφόρησης κλπ., αλλά και του συνόλου των απαραίτητων υποδοµών µε σαφείς όρους ποιότητας µέσα από υψηλές προδιαγραφές άνεσης, αξιοπιστίας, συµπεριφοράς και διαρκούς βελτιστοποίησης του τελικού αποτελέσµατος. Η παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών αποτελεί ίσως το καλύτερο µέσο διαφήµισης κάθε περιοχής, καθώς και προϋπόθεση επανάληψης της επίσκεψης.
- Δραστηριότητες. Οι δραστηριότητες (περιηγήσεις, δεξιότητες, ενεργητικότητα, άθληση) που µπορεί να αναπτύξει ο επισκέπτης σε µία περιοχή αποτελούν αναπόσπαστο τµήµα του συνολικού τουριστικού της προϊόντος. Η ποικιλοµορφία και η συµπληρωµατικότητά τους συµβάλλουν καθοριστικά τόσο στην προσέλκυση των επισκεπτών, όσο και στην παράταση του χρόνου παραµονής τους και κατά συνέπεια στην αύξηση της σχετικής τους δαπάνης. Άλλωστε η επιµήκυνση της τουριστικής περιόδου καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους αποτελεί βασικό ζητούµενο.
- Καταλύµατα. Τα καταλύµατα καθώς και οι προδιαγραφές που τα χαρακτηρίζουν (αρχιτεκτονική, διαρρύθµιση, προσφερόµενες ανέσεις) συµβάλλουν αποφασιστικά στη διαµόρφωση µιας οπτικής εικόνας για το ανθρωπογενές-δοµηµένο περιβάλλον κάθε περιοχής. Παράλληλα καθορίζουν κατά πολύ το προφίλ του «αγοραστικού κοινού» στο οποίο απευθύνονται, αποδίδοντας τα ανωτέρω χαρακτηριστικά µέσω της τιµολογιακής τους πολιτικής.
- Προβολή-Προώθηση. Η οργανωµένη και συστηµατική προβολή και προώθηση του τουριστικού προϊόντος επιτυγχάνεται µέσα από τη διοργάνωση αντίστοιχων δραστηριοτήτων-εκδηλώσεων, τη σύσταση σχετικών υπηρεσιών και υποδοµών, καθώς και την παραγωγή του κατάλληλου ενηµερωτικού υλικού.
- Περιβάλλον. Η έννοια του περιβάλλοντος µε την ευρύτερη έννοια συµπεριλαµβάνει εκτός των γεωγραφικών περιοχών ιδιαίτερου ενδιαφέροντος και κάλλους στοιχεία που αφορούν αισθητικές παρεµβάσεις, δράσεις προστασίας και διαφύλαξης, καθώς και ανάλογες πρωτοβουλίες ανάδειξης και διαµόρφωσης περιοχών.
Ζητούμενα για την ορθή ανάπτυξη του τουρισμού
- Καθιέρωση υψηλών προδιαγραφών (standards) παροχής υπηρεσιών, με παράλληλη στροφή της τουριστικής πολιτικής πωλήσεων στη φιλοσοφία του ανταγωνισµού ποιότητας και όχι ανταγωνισµού της τιµής, ο οποίος αποτέλεσε βασικό λόγο υποβάθµισης συνολικά του τουριστικού προϊόντος.
- Προσέλκυση τουριστών-επισκεπτών υψηλής εισοδηµατικής στάθµης που θα αποφέρει σηµαντικά εισοδηµατικά οφέλη αλλά και θα λειτουργήσει ενισχυτικά προς τη συνολική βελτίωση της τουριστικής εικόνας
- Αξιοποίηση του συνολικού τουριστικού αποθέµατος µε εµπλουτισµό του που πηγάζει από την ιστορία και τον πολιτισµό, αλλά και από το πλούσιο φυσικό περιβάλλον.
- Αξιοποίηση κατά κύριο λόγο των τουριστικών πόρων των ορεινών και µειονεκτικών περιοχών της περιφέρειας όπου ο περιβαλλοντικός και πολιτιστικός τουρισµός µπορεί να έχει ευρύ πεδίο ανάπτυξης.
- Συστηµατική επιδίωξη, παράλληλη µε την ανάπτυξη του τουρισµού, αποτελεί η ενίσχυση ορισµένων κλάδων της µεταποίησης (π.χ. τρόφιµα) και στήριξη των υπαρχόντων γευσιγνωστικών εκδηλώσεων (αναφορικά π.χ. µε τυροκοµικά, κρασιά, τοπική κουζίνα κλπ.) αλλά και τη διοργάνωση νέων, µέσα από συνδυασµένες ενέργειες (π.χ. δωρεάν διανοµή από ειδικά διαµορφωµένα κιόσκια διαφηµιστικών συσκευασιών τοπικών προϊόντων) ειδικά κατά τη διάρκεια διεξαγωγής εκδηλώσεων µαζικής προσέλευσης, που αποτελούν θύλακες οικονοµικής δραστηριότητας για την κάθε περιοχή.
- Προστασία του περιβάλλοντος και αξιοποίηση της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς της κάθε περιοχής.
- Η διεύρυνση των επιλογών εναλλακτικού τουρισμού, αλλά και των γενικότερων επιλογών για τους επισκέπτες της χώρας, με τη δημιουργία κατάλληλων υποδομών, όπως: συνεδριακά κέντρα, υδροθεραπευτήρια, γήπεδα (π.χ. mini football, golf), πισίνες, πίστες αναρρίχησης, χώρους αεραθλητισµού, παγοδρόµια, σκοπευτήρια, ιππικούς οµίλους, υδάτινα πάρκα (water parks), rafting κλπ.
Εκµάθηση σπορ (ιππασία, σκι, κολύµπι, αναρρίχηση, αεραθλητισµός).
- Η ανάδειξη του συνόλου των τουριστικών πόρων µε έµφαση στις ήπιες-εναλλακτικές µορφές τουρισµού που αποτελούν την αιχµή του δόρατος για την τουριστική πολιτική που θα πρέπει να εφαρµοστεί στις µη κορεσµένες τουριστικά περιοχές της περιφέρειας και οι οποίες στη µεγαλύτερή τους πλειοψηφία εντοπίζονται στην ενδοχώρα (ορεινές-µειονεκτικές περιοχές).
Οι απειλές που µπορούν να εµποδίσουν την αναπτυξιακή προσπάθεια του τουριστικού τοµέα εντοπίζονται κατά κύριο λόγο στο εξωτερικό περιβάλλον µε την αστάθεια στα κοινωνικοοικονοµικά µεγέθη των γειτονικών περιοχών και στην πιθανή αύξηση της ανταγωνιστικότητας των οµοειδών προϊόντων και υπηρεσιών από αυτές αλλά και στο εσωτερικό περιβάλλον µε την υιοθέτηση ευκαιριακών αναπτυξιακών πρακτικών «γρήγορου κέρδους» και κατά συνέπεια βλαπτικών προς τη συνολική προσπάθεια της ορθολογικής τουριστικής ανάπτυξης.
Λόγοι ανάπτυξης του τουρισμού στην Ελλάδα
- Η Ελλάδα λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής της θέσης και διαμόρφωσης αποτελεί έναν ιδανικό τουριστικό προορισμό, καθώς συνδυάζει το θερμό μεσογειακό κλίμα, που προσφέρει σταθερή καλοκαιρία κατά τους θερινούς μήνες, αλλά και σχετικά ήπιους χειμώνες, με την ομορφιά του τοπίου τόσο στα εκατοντάδες νησιά όσο και στους ηπειρωτικούς προορισμούς.
- Η ξεχωριστή ιστορία της χώρας με τα ένδοξα μνημεία πολιτισμού αποτελεί σημαντικό πόλο έλξης, μιας και πολλοί είναι εκείνοι που θέλουν να θαυμάσουν από κοντά τα ιστορικά μνημεία, αλλά και να αισθανθούν την ιδιαίτερη ποιότητα αυτού του τόπου που γέννησε τόσο σημαντικά πρόσωπα του παγκόσμιου πνεύματος. Είναι, άλλωστε, τέτοια η αξία των αρχαίων Ελλήνων δημιουργών, ώστε στις περισσότερες χώρες του κόσμου τα έργα του Ομήρου, του Αριστοτέλη, του Θουκυδίδη κ.ά. δίνουν καθημερινά αφορμές, στο πλαίσιο της εκπαίδευσης και της επιστήμης γενικότερα, να μνημονεύεται και να τιμάται η χώρα μας.
- Η ελληνική οικονομία έχει επενδύσει σε σημαντικό βαθμό στον τουριστικό τομέα έχοντας έτσι διαμορφώσει ήδη τις αναγκαίες υποδομές και προσφέροντας στους τουρίστες μια αξιόλογη εμπειρία αναψυχής. Η εμπειρία, άρα, των Ελλήνων στην παροχή τουριστικών υπηρεσιών και οι υπάρχουσες δομές, επιτρέπουν στη χώρα να είναι εξαιρετικά ανταγωνιστική σε σχέση με άλλους τουριστικούς προορισμούς γειτονικών χωρών.
- Η φιλειρηνική στάση της χώρας και η ποιότητα του πολιτισμού της -σύγχρονου και αρχαίου- δημιουργούν ένα θετικό κλίμα απέναντί της σε παγκόσμιο επίπεδο, γεγονός που επιτρέπει τη συχνά θετική προβολή της -κυρίως βέβαια για τη φυσική ομορφιά των νησιών και το κάλλος των μνημείων-, που αποτελεί σημαντικό παράγοντα διαφήμισης.
Τα οφέλη του τουρισμού για τη χώρα
- Ο τουρισμός αποτελεί σημαντικότατη πηγή οικονομικών εσόδων για τη χώρα, στηρίζοντας επί της ουσίας όχι μόνο τις αμιγώς τουριστικές επιχειρήσεις, αλλά και την τοπική οικονομία και τις μικρές τοπικές επιχειρήσεις των τουριστικών περιοχών, προσφέροντας χιλιάδες θέσεις εργασίας. Υπ’ αυτή την έννοια μπορεί να αναγνωριστεί πως η μεγάλη επένδυση που έχει γίνει στον τομέα αυτό έχει αποφέρει αξιοσημείωτη απόδοση.
- Επιτρέπει την άμεση επικοινωνία με πολίτες άλλων εθνοτήτων που έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά και να εκτιμήσουν την ηθική ποιότητα των Ελλήνων, τις ιδιαιτερότητες του μεσογειακού τρόπου ζωής, την ομορφιά του τόπου και των ανθρώπων, και να μεταφέρουν αυτές τις εντυπώσεις στους συμπολίτες τους διευρύνοντας έτσι τη θετική εικόνα της χώρας. Πρόκειται, συνάμα, για μια ήπια και υπό ευνοϊκές συνθήκες συνάντηση πολιτισμών που λειτουργεί αμφίδρομα ως μέσο γνωριμίας και αλληλοεκτίμησης. Οι Έλληνες έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν τους τρόπους άλλων εθνοτήτων κι εκείνοι με τη σειρά τους έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν και να κατανοήσουν τον ελληνικό τρόπο ζωής και αντίληψης.
Η θετική προσφορά του τουρισμού στον άνθρωπο
- Με τον τουρισμό το άτομο έχει την ευκαιρία να απομακρυνθεί για λίγο από τη σταθερή ρουτίνα του και να ανανεωθεί έτσι ψυχικά, γνωρίζοντας παράλληλα νέους τόπους και νέους ανθρώπους. Ιδίως, μάλιστα, ο τουρισμός σε άλλες χώρες του επιτρέπει να έρθει σε επαφή μ’ έναν διαφορετικό τρόπο ζωής κι ένα διαφορετικό πολιτισμό, γεγονός που συνιστά καίριο έναυσμα δια τη διεύρυνση των πνευματικών του οριζόντων. Το άτομο ερχόμενο σ’ επαφή με άλλες εθνότητες, που δεν είχε μέχρι τότε την ευκαιρία να γνωρίσει, έχει τη δυνατότητα να εκτιμήσει τις ιδιαίτερες ποιότητες τους και να αποβάλει κατ’ αυτό τον τρόπο πιθανές προκαταλήψεις ή λανθασμένες εντυπώσεις που είχε γι’ αυτούς. Προκύπτει, έτσι, μια πολιτισμική επικοινωνία ιδιαιτέρως σημαντική για την απομάκρυνση ρατσιστικών αντιλήψεων.
- Η πιο άμεση, πάντως, προσφορά του τουρισμού είναι ακριβώς η δυνατότητα διαφυγής από την καθημερινότητα, η χαλάρωση και η απόκτηση νέων εμπειριών, προκειμένου η επιστροφή στην εργασιακή ρουτίνα να γίνει με πλήρως ανανεωμένη διάθεση. Το άτομο επιστρέφει από τις διακοπές του αισθανόμενο πως είδε και γνώρισε νέους τόπους, και πως έζησε πρωτόγνωρες καταστάσεις που πλούτισαν τον πνευματικό και τον ψυχικό του κόσμο.
Οι αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού στη χώρα μας
Η έντονη τουριστική ανάπτυξη της χώρας, παρά το γεγονός ότι ενισχύει σημαντικά τα οικονομικά μεγέθη, ενέχει ορισμένες δυσμενείς επιπτώσεις, καθώς εμπορευματοποιεί πολιτιστικά στοιχεία του τόπου, εξωθεί τους πολίτες σε ευκαιριακές απόπειρες εκμετάλλευσης του τουριστικού ρεύματος και συνάμα τους απομακρύνει από άλλες πιο σταθερές παραγωγικές επιλογές. Ειδικότερα:
- Σε πολλές περιπτώσεις ο τουρισμός γίνεται αντιληπτός ως μια εύκολη πηγή εσόδων και αντιμετωπίζεται επομένως ευκαιριακά, με τη λογική της εκμετάλλευσης, χωρίς σεβασμό απέναντι στους επισκέπτες της χώρας. Προκύπτει, έτσι, μια κακή νοοτροπία που ενισχύει την απληστία και τη διάθεση γρήγορου πλουτισμού.
Είναι, όμως, σαφές πως τέτοιου είδους τακτικές δυσφημούν τη χώρα, καθώς προκαλούν αρνητικές εντυπώσεις για την ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών. Ενώ, συνάμα, οι πολίτες που βλέπουν τον τουρισμό ως μέσο εκμετάλλευσης, τείνουν να εγκαταλείπουν άλλες, πιο επίμοχθες ίσως, αλλά πιο ουσιαστικές δραστηριότητες για χάρη του εύκολου κέρδους.
- Ένα εμφανές σύμπτωμα, άλλωστε, της ελληνικής οικονομίας είναι το γεγονός πως έχει ενισχυθεί υπέρμετρα ο τομέας της παροχής υπηρεσιών εις βάρος άλλων πηγών οικονομικής ανάπτυξης, όπως είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και η βιομηχανία. Ο τουρισμός μοιάζει ως προτιμότερη και πιο κερδοφόρα επένδυση, ενώ στην πραγματικότητα αποτελεί μια επιλογή που ενέχει σημαντικό ρίσκο, εφόσον οποιαδήποτε οικονομική επιδείνωση σε διεθνές επίπεδο μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις αφίξεις τουριστών.
- Για χάρη της τουριστικής ανάπτυξης παρατηρούνται συχνά δραστικές επεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον, καθώς η δημιουργία των απαραίτητων υποδομών γίνεται εις βάρος της αρμονίας του φυσικού χώρου. Γεγονός το οποίο γίνεται ιδιαίτερα αντιληπτό σε παραλιακούς χώρους, όπου και επικεντρώνεται περισσότερο το ενδιαφέρον των επενδυτών.
- Προκειμένου οι τουριστικές περιοχές να είναι πιο συμβατές με τις συνήθειες των τουριστών προκύπτει μια τάση αποβολής της πολιτισμικής τους ιδιαιτερότητας. Ενώ στοιχεία χαρακτηριστικά της παράδοσής τους εμπορευματοποιούνται και γίνονται προϊόν για κατανάλωση από τους τουρίστες. Μια έλλειψη σεβασμού, δηλαδή, απέναντι στον πολιτισμικό χαρακτήρα της κάθε περιοχής, που δεν τιμά τους κατοίκους τους, αφού μοιάζουν να είναι πρόθυμοι να «ξεπουλήσουν» ακόμη και βασικά στοιχεία της ιδιαίτερης ταυτότητάς τους.
Τρόποι αντιμετώπισης των αρνητικών επιδράσεων του τουρισμού
- Ένα σημαντικό βήμα ώστε οι παρεχόμενες τουριστικές υπηρεσίες να διατηρούν τη ζητούμενη ποιότητα και να μη βασίζονται σε μια κερδοσκοπική διάθεση εκμετάλλευσης των τουριστών είναι οι έλεγχοι από τα αρμόδια όργανα προκειμένου να αποτρέπονται φαινόμενα αισχροκέρδειας. Συνάμα, θα πρέπει να υπάρχει εκείνος ο σχεδιασμός ανάπτυξης των αναγκαίων υποδομών, ώστε ο τομέας του τουρισμού να εκσυγχρονίζεται διαρκώς και να καλύπτει κατά τρόπο ανταγωνιστικό τις απαιτήσεις των επισκεπτών της χώρας. Οι άρτιες υποδομές και η ανάλογη κατάρτιση του προσωπικού που απασχολείται στις τουριστικές υπηρεσίες μπορούν να διασφαλίσουν τη διατήρηση υψηλού επιπέδου στην προσφερόμενη στους τουρίστες εμπειρία των διακοπών τους.
- Προκειμένου η ενασχόληση με τον τουρισμό να μην εξαρτάται μόνο από τους επισκέπτες της θερινής περιόδου, θα πρέπει να υπάρξει ο κατάλληλος σχεδιασμός για την ανάπτυξη και του χειμερινού τουρισμού, που θα βασίζεται σε άλλες δραστηριότητες και όχι κατ’ ανάγκη στις θαλάσσιες, όπως γίνεται το καλοκαίρι. Η διασφάλιση μιας πιο ήπιας χειμερινής τουριστικής περιόδου, πέρα από τα έσοδα που θα προσφέρει, επιβαρύνει λιγότερο το περιβάλλον και προσφέρει στους επισκέπτες τη δυνατότητα να γνωρίσουν και περιοχές της ηπειρωτικής χώρας, για τις οποίες δεν υπάρχει ενδιαφέρον κατά τους θερινούς μήνες.
Αντιστοίχως, βέβαια, θα πρέπει να δοθεί έμφαση και σε άλλους σημαντικούς τομείς της οικονομικής ανάπτυξης, ώστε η χώρα να μην εξαρτά την οικονομική της απόδοση από έναν τόσο ευμετάβλητο κλάδο, όπως είναι ο τουρισμός.
- Ιδιαίτερη σημασία έχει η μέριμνα για τη διαφύλαξη του παραδοσιακού ύφους κάθε περιοχής από την αλλοίωση που επιφέρουν οι δίχως σχέδιο παρεμβάσεις στο φυσικό και αστικό περιβάλλον. Η επιθυμία κέρδους δεν θα πρέπει να είναι ισχυρότερη από την ανάγκη να διατηρηθεί η ομορφιά περιοχών ιστορικού ενδιαφέροντος, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος μιας σαρωτικής εξομοίωσης που θα καταστήσει όλες τις τουριστικές περιοχές κακέκτυπα κάποιου ξενόφερτου προτύπου.
Τα ιστορικά μνημεία, οι παραδοσιακοί συνοικισμοί και ο ιδιαίτερος χαρακτήρας κάθε περιοχής θα πρέπει να προφυλάσσονται τόσο από τις οικοδομικές παρεμβάσεις στο όνομα της τουριστικής ανάπτυξης, όσο και από τη μόλυνση που είναι συχνό απότοκο των πολυάριθμων επισκεπτών.
Οι κάτοικοι των ιστορικών περιοχών θα πρέπει να αντιμετωπίζουν με σεβασμό την παράδοσή τους και να διαφυλάττουν τα στοιχεία εκείνα που προσδίδουν μοναδικότητα στον τόπο τους. Το οικονομικό κέρδος είναι βέβαια σημαντικό, αλλά δεν θα πρέπει να τους εξωθεί στην εμπορευματοποίηση της ίδιας τους της ταυτότητας.